ఎక్స్‌పోశాట్
ఎక్స్‌పోశాట్ (XPoSat) అనేది కాస్మిక్ ఎక్స్-కిరణాల ధ్రువణాన్ని అధ్యయనం చేయడానికి భారత అంతరిక్ష పరిశోధనా సంస్థ (ఇస్రో) తయారు చేసిన టెలిస్కోప్‌ ఉపగ్రహం.[1] ఐదేళ్ల జీవిత కాలంతో రూపొందిన ఎక్స్‌పోశాట్ ప్రధాన లక్ష్యం కృష్ణబిలాల అధ్యయంనం, ఇది ఎక్స్‌రే ఫొటాన్లు, వాటి పొలరైజేషన్ ద్వారా కృష్ణబిలాలు, న్యూట్రాన్ స్టార్ల దగ్గర రేడియేషన్‌పై అధ్యయనం చేయనుంది, కాస్మిక్ ఎక్స్ కిరణాల డేటాను సేకరిస్తుంది..[2] శ్రీహరికోటలోని సతీష్ ధావన్ అంతరిక్ష కేంద్రం నుంచి . పీఎస్ఎల్వీ-సీ58 వాహన నౌక ద్వారా 2024 జనవరి ఒకటవ తేదీన విజయవంతంగా ప్రయోగించారు.[3] ఈ టెలిస్కోప్‌ను రామన్ రీసెర్చ్ ఇన్‌స్టిట్యూట్ (RRI) UR రావు శాటిలైట్ సెంటర్ (URSC) తో సన్నిహిత సహకారంతో అభివృద్ధి చేసారు.ప్రకాశవంతమైన ఖగోళ ఎక్స్-రే మూలాల వివిధ డైనమిక్స్‌ను అధ్యయనం చేయడానికి భారతదేశపు మొట్టమొదటి అంకితమైన పోలారిమెట్రీ మిషన్. ఈ అంతరిక్ష నౌక రెండు శ పేలోడ్‌లను తక్కువ భూమి కక్ష్యలోకి తీసుకువెళుతుంది. ప్రాథమిక పేలోడ్ POLIX (X-కిరణాలలో పోలారిమీటర్ పరికరం) ఖగోళ మూలపు 8-30 keV ఫోటాన్‌ల ఇంటర్మీడియట్ X-రే శక్తి పరిధిలో ధ్రువణ పారామితులను (డిగ్రీ, ధ్రువణ కోణం) కొలుస్తుంది. XSPECT (X-ray స్పెక్ట్రోస్కోపీ ఇంకా టైమింగ్) పేలోడ్ 0.8-15 keV శక్తి పరిధిలో స్పెక్ట్రోస్కోపిక్ సమాచారాన్ని అందిస్తుంది.ఇది ఇస్రో ప్రయోగించిన తొలి పోలారిమెట్రీ మిషన్. ఈ మిషన్ నక్షత్ర అవశేషాలు లేదా చనిపోయిన నక్షత్రాల స్థితిని అర్థంచేసుకోవడానికి ప్రయత్నిస్తుంది.బ్లాక్ హోల్స్‌తో సహా విశ్వంలోని చాలా విషయాల గురించి తెలుసుకోవడం కోసం ఇస్రో ఈ ప్రయోగాన్ని చేపట్టింది. ఈ ప్రయోగంతో బ్లాక్ హోల్స్ గురించి అధ్యయనం చేయడానికి ప్రత్యేక అంతరిక్ష నౌకను పంపిన రెండో దేశంగా భారతదేశం నిలిచింది.[4]
పేలోడ్‌లు
[మార్చు]ఎక్స్‌రే కిరణాల అధ్యయనానికి ఎక్స్‌పోశాట్‌లో రెండు అత్యాధునిక సాంకేతికత కలిగిన పేలోడ్‌లను అమర్చారు.
- పోలిక్స్ (POLIX) అనేది 8-30 keV శక్తి బ్యాండ్‌లో ఖగోళ పరిశీలనల కోసం ఒక ఎక్స్-రే పోలారిమీటర్. పేలోడ్‌ను UR రావు శాటిలైట్ సెంటర్ (URSC) సహకారంతో రామమ్ రీసెర్చ్ ఇన్‌స్టిట్యూట్ (RRI), బెంగళూరు అభివృద్ధి చేసినది, ఇది కొలిమేటర్, స్కాటరర్, స్కాటరర్ చుట్టూ ఉన్న నాలుగు ఎక్స్-రే ప్రొపోర్షనల్ కౌంటర్ డిటెక్టర్‌లతో రూపొందించబడింది ఇది జీవితకాలంలో వివిధ వర్గాలకు చెందిన 40 ప్రకాశవంతమైన ఖగోళ వనరులను పరిశీలించగలదని భావిస్తున్నారు. పోలారిమెట్రీ కొలతల కోసం మీడియం ఎక్స్-రే ఎనర్జీ బ్యాండ్‌లో ఇది మొదటి పేలోడ్.
- ఎక్స్‌స్పెక్ట్ (XSPEC) మృదువైన X-కిరణాలలో వేగవంతమైన సమయాన్ని, మంచి స్పెక్ట్రోస్కోపిక్ రిజల్యూషన్‌ను అందిస్తుంది. X-రే ధ్రువణాన్ని కొలవడానికి పోలిక్స్ ద్వారా అవసరమైన దీర్ఘ-కాల పరిశీలనల ప్రయోజనాన్ని పొందడం ద్వారా, ఎక్స్‌స్పెక్ట్ నిరంతర ఉద్గారాలలో స్పెక్ట్రల్ స్థితి మార్పులు, వాటి లైన్ ఫ్లక్స్, ప్రొఫైల్‌లో మార్పులు, సాఫ్ట్ X దీర్ఘకాలిక తాత్కాలిక పర్యవేక్షణను ఏక కాలంలో అందిస్తుంది.
మిషన్ లక్ష్యం
[మార్చు]ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఖగోళ శాస్త్ర సమాజానికి గణనీయమైన ప్రయోజనాలను తీసుకురావడానికి, ఖగోళ వస్తువుల నుండి ఎక్స్-రే ఉద్గారాల అంతరిక్ష-ఆధారిత ధ్రువణ కొలతలలో పరిశోధనను నిర్వహించడం, 5 నుండి 30 కెవి ఎనర్జీ బ్యాండ్‌లోని 50 సంభావ్య మూలాల ధ్రువణాన్ని (డిగ్రీలు, దిశలో కొలుస్తారు) కొలవడం మిషన్ లక్ష్యం . మిషన్ వ్యవధి 5 సంవత్సరాలు
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ "కొత్త ఏడాదిలో ఇస్రో తొలి మిషన్.. ఎక్స్‌పోశాట్ ప్రత్యేకతలివే". Samayam Telugu. Retrieved 2024-01-01.
- ↑ "కొత్త సంవత్సరం తొలి రోజున ఇస్రో శుభారంభం – ఎక్స్‌పోశాట్ ఉపగ్రహ ప్రయోగం సక్సెస్ - BBC తెలుగు". BBC News తెలుగు. Retrieved 2024-01-01.
- ↑ ABN (2024-01-01). "PSLV-C58: పీఎస్ఎల్వీ-సీ58 రాకెట్ ప్రయోగం విజయవంతం". Andhrajyothy Telugu News. Retrieved 2024-01-01.
- ↑ "Isro's XPoSat: India is the second country to launch satellite to study X-ray polarisation". The Times of India. 2024-01-01. ISSN 0971-8257. Retrieved 2024-01-01.