కావ్యప్రకాశము
కావ్యప్రకాశము ఒక కావ్యాలంకార గ్రంథము. మమటాచార్య కావ్యాలంకారాన్ని సమగ్ర గ్రంథముగా పరిచయం చేసిన మొదటి గురువుగా పరిగణించబడుతుంది.[1] అక్కడ, క్రమంలో, కావ్య కారణం, కావ్య లక్షణాలు, కావ్య ఫలం, కావ్య భేదాలు, పదాల శక్తి, శబ్ద విచక్షణ, యోగ్యమైన వ్యంగ్యం, కావ్యా దోషాలు, కావ్య లక్షణాలు, శబ్దార్ధాలంకారము వాటిని పది సుల్లాసములుగా నిర్వచించబడ్డాయి. పరిమిత పదజాలంలో విషయం యొక్క చక్కటి వివరణాత్మక ప్రదర్శన ద్వారా మమ్మటుడు దీనిని వర్గీకరించాడు. ఈ పుస్తకంలో నాట్యశాస్త్రము మినహా అన్ని విషయములను ఉద్దేశిస్తున్నది. దీనిపై రుయ్యాకుడు, సోమేశ్వర, జయంత తదితరుల ఉపన్యాసాలు ఉన్నాయి. కావ్యప్రకాష్‌లో మూడు వర్గాలు ఉన్నాయి.[2]
- కారికా
- ప్రవృత్తి
- ఉదాహరణ
కవి సృష్టి కవిత్వం. అది కీర్తి కోసం, సంపద కోసం, శ్రేయస్సు, రక్షణ కోసం, ఇతరులను వికర్షించడం కోసం రచించబడుతున్నాయి. అవి కొన్ని దోషరహితమైనవి గాను, సద్గుణమైనవిగా, శబ్దాలంకారమైనవిగా నిర్మించబడుచున్నాయి. మరికొన్ని సార్లు శక్తి ఉత్పాదన సాధనే కవిత్వానికి కారణం. అది వాక్యము, వ్యంగ్య చిత్రీకరణలో ఎక్కువ, లేదా రెండింటికీ సమాన ప్రాధాన్యతలో లేదా రెండింటికీ తక్కువ ప్రబలంగా, లేదా అర్హత కలిగిన కావ్యంగా గుణీభూతమై ఉంటుంది. ధ్వని మూడు రకాలుగా ఉంటుంది, అవి వాచకము లక్షణము మ ఱియువ్యంజ్యము. సంకేతార్థాన్ని వాచ్యము సూచిస్తుంది. ఆ శక్తిని ప్రేరేపిస్తుందని మమ్మటుడు వివరిస్తాడు. ఈశబ్దాలను నాలుగు రకాల జాతులు గా వివరిస్తాడు అవి పదార్థం, గుణాలు, చర్యలు, రూపాలుగా ఉన్నాయి.
వ్యాఖ్యానాలు
[మార్చు]ఈ పుస్తకానికి 180కి పైగా సంపుటాలు ఉన్నాయి. ప్రతి దశాబ్దానికి కావ్యప్రకాశానికి కొత్త వ్యాఖ్యానం వస్తుందన్నారు. 1216 విక్రమ సంవత్సరం వైశాఖ మాసంలో మాణిక్య చంద్రుడు రచించిన సంకేత అనే ఈ రచన దీని మొదటి వ్యాఖ్యానం. తరువాత సరస్వతీతీర్థుని బాలచిత్తానురంజని, (1298 వా.), భట్టసోమేశ్వర కావ్యదర్శనము, విశ్వనాథ దర్పణ, పరమానంద భట్టాచార్యుల విస్తారికా, శ్రీవత్సలాంచన శరబోధిని, భీమసేనుని సుధాసాగర, గోవింద బాలచారిణి, చండీదాస్‌ రవేర్మధుమతీ టీకా, వామనాచార్యుని యొక్క బాలచిత్తానురంజని (1804 వై.) భట్టగోపాల్ యొక్క సాహిత్య చూడామణి, గోకుల్నాథ్ గోకుల్‌నాథీయ వివరణి, హరిశంకర్‌ యొక్క నాగేశ్వరి, నేపాల్‌కి చెందిన శివరాజా యొక్క హైమావతి, మధుసూదనాచార్యుల యొక్క మధుసూదనీ వంటివి ప్రసిద్ధ వ్యాఖ్యానాలు.
కారికా కారులు
[మార్చు]ఈ భాగం యొక్క రచయితల గురించి ఇప్పటికీ వివాదాలు ఉన్నప్పటికీ, దాని ప్రాముఖ్యత ఎప్పుడూ తగ్గదు, ఈ రచన యొక్క రచయితపై ఆధారపడి మూడు విభాగాలు ప్రబలంగా ఉన్నాయి. ఈ పుస్తకంలోని కారికా భాగాన్ని భరత మహర్షి రచించాడని కొందరి నమ్మకం. వీరిలో దాదాపు అందరూ గౌడీయ పండితులే ఉన్నారు, వీరిలో సాహిత్యకౌముది రచయిత విద్యాభూషణుడు, ఆదర్శ అనే వ్యాఖ్యా కర్త, మహేశ్వరుడు పేర్కొనదగినవారు. మరికొందరు కారిక వృత్తిలోని రెండు భాగాలను మమ్మటుడు రచించాడని తదుపరి భాగాన్ని లల్లటూడు రచించారని కొందరు చెబుతారు. వీరిలో కావ్యప్రకాశనిదర్శన కర్త రాజనాక ఆనందుడు ముఖ్యుడు. మరికొందరు అయితే, మొత్తం గ్రంథాన్ని ఈ జంట యొక్క రచయిత అని నమ్ముతారు. వీరిలో అమరుక శతకానికి వ్యాఖ్యాత దర్జనవర్మదేవ ఒకరు.కావ్యప్రకాశంలోని కారికా భాగాన్ని భరతుడు, వృత్తి భాగాన్ని మమ్మట లల్లటులు రచించారని సాహిత్యకౌముది రచయిత విద్యాభూషణుడు స్పష్టంగా పేర్కొన్నాడు. కావ్యా రసాన్ని ఆస్వాదించడానికి భరతుడు వహ్ని పురాణాలలో ఇతర మూలాలలో కనిపించే సాహిత్య ప్రక్రియను సంక్షిప్త రచనలలో వివరించాడు.
మూలములు
[మార్చు]- ↑ "KSEMENDRA - A PEOPLE'S POET". वितस्ता एनुअल नंबर. Archived from the original (एचटीएमएल) on 9 मई 2008. Retrieved 30 जनवरी 2008.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=and|archive-date=(help) - ↑ "Sanskrit Department DR. HARISINGH GOUR VISHWAVIDYALAYA SAGAR (M.P.) INDIA". संस्कृत सागर. Archived from the original on 8 फ़रवरी 2011. Retrieved 30 जनवरी 2008.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=and|archive-date=(help)