Jump to content

దేవి

వికీపీడియా నుండి
లక్ష్మీ దేవత శిల్పం

దేవీ (/ɤɪvi/; సంస్కృతం: 8) అనేది 'దేవత' అనే సంస్కృత పదం; పురుష రూపం దేవత. దేవి, దేవ అంటే 'స్వర్గం, దైవికం, శ్రేష్ఠత కలిగిన ఏదైనా' అని అర్థం, హిందూ మతంలో ఒక దేవతకు లింగ-నిర్దిష్ట పదాలు కూడా.

క్రీస్తుపూర్వం 2 వ సహస్రాబ్దిలో రచించబడిన వేదాలలో దేవతల భావన, ఆరాధన కనిపిస్తుంది. అయితే, ఆ యుగంలో అవి కీలక పాత్ర పోషించలేదు. దుర్గ, కాళీ, లక్ష్మి, పార్వతి, రాధ, సరస్వతి, సీత వంటి దేవతలను ఆధునిక యుగంలో ఆరాధిస్తూనే ఉన్నారు. మధ్యయుగపు పురాణాలు దేవితో సంబంధం ఉన్న పురాణాలు, సాహిత్యంలో ఒక పెద్ద విస్తరణను చూస్తాయి, దేవీ మహాత్మ్యం వంటి గ్రంథాలతో, ఇందులో ఆమె అంతిమ సత్యం, అత్యున్నత శక్తిగా వ్యక్తమవుతుంది. ఆమె హిందూ మతం శక్తివాద సంప్రదాయానికి ప్రేరణగా నిలిచింది. ఇంకా, శక్తి, శైవ మతం హిందూ సంప్రదాయాలలో దేవి కేంద్ర బిందువుగా పరిగణించబడుతుంది.[1] [2]

వ్యుత్పత్తి శాస్త్రం

[మార్చు]

  దేవి, దేవ అనేవి క్రీస్తుపూర్వం 3 వ సహస్రాబ్దిలో వేద సాహిత్యంలో కనిపించే సంస్కృత పదాలు. దేవుడు పురుషుడు, దానికి సమానమైన స్త్రీ దేవి. మోనియర్-విలియమ్స్ దీనిని 'పరలోక, దైవిక, ఉన్నత శ్రేష్ఠమైన, మహోన్నతమైన, ప్రకాశించే విషయాలు' అని అనువదించాడు. వ్యుత్పత్తి పరంగా, దేవి కాగ్నేట్స్ లాటిన్ డీయా, గ్రీక్ థియా. దేవత అంటే హిందూ మతంలో మాతృదేవతను సూచిస్తుంది. దేవ అంటే దేవత, దేవిక అని అర్థం.[3] [4] [5]

డగ్లస్ హార్పర్ ప్రకారం, వ్యుత్పత్తి మూలం దేవ్ అంటే "ప్రకాశించేది", *div-, "ప్రకాశించడానికి", ఇది గ్రీకు డయోస్, గోతిక్ డివైన్, లాటిన్ డ్యూస్ (పాత లాటిన్ డీవోస్) ఇండో-యూరోపియన్ కాగ్నేట్; దీనిని కూడా చూడండి *డైయస్.[6]

వేదాలలో దేవి అనే పదానికి పర్యాయపదం భగవతి. భాగవతీ (దేవనాగరి: ఐ.ఎ.ఎస్.టి: భాగవతీ), సంస్కృత మూలానికి చెందిన భారతీయ బిరుదు, దీనిని హిందూ మతం, బౌద్ధమతంలో దేవతలకు గౌరవప్రదమైన బిరుదుగా ఉపయోగిస్తారు. హిందూ మతంలో, ఇది ప్రధానంగా లక్ష్మీ, దుర్గా దేవతలను సంబోధించడానికి ఉపయోగిస్తారు. బౌద్ధమతంలో, దీనిని కుందా వంటి అనేక మహాయాన బౌద్ధ స్త్రీ దేవతలను సూచించడానికి ఉపయోగిస్తారు.[7]

చరిత్ర

[మార్చు]

దేవి లాంటి దేవతల ఆరాధన సింధూ లోయ నాగరికత కాలం నాటిది. [8] [9]

ఋగ్వేదంలోని దేవీసూక్తం (10.125.1 నుండి 10.125.8) అంతిమ సత్యం ఒక దేవత అని ప్రకటిస్తూ ఎక్కువగా అధ్యయనం చేయబడిన శ్లోకాలలో ఒకటి:

దేవి (శక్తి), పృథ్వీ (భూమి), అదితి (విశ్వ నైతిక క్రమం), వాక్ (ధ్వని), నిర్తి (వినాశనం), రాత్రి (రాత్రి), అరణ్యణి (అడవి) వంటి అనేక విశ్వ దేవతల పేర్లను వేదాలు పేర్కొన్నాయి. ఋగ్వేదంలో దిన్సానుడు, రాకా, పురంధి, పరేంది, భారతి, మహి వంటి దేవతల ప్రస్తావన ఉంది.: 6–17, 55–64 అయితే దేవతలను దేవుళ్ళు (దేవతలు) వలె తరచుగా చర్చించరు. దేవి బౌద్ధానికి పూర్వం నాటి చివరి వైదిక గ్రంథాలలో కనిపిస్తుంది, కానీ ఆమెకు అంకితం చేయబడిన శ్లోకాలు ఆమె లక్షణాలు వేద యుగంలో పూర్తిగా అభివృద్ధి చెందాయని సూచించవు.: 18–19 అన్ని దేవుళ్ళు మరియు దేవతలు వేదకాలంలో వేరు చేయబడ్డారు,: 18 అయితే వైదిక అనంతర గ్రంథాలలో, ముఖ్యంగా ప్రారంభ మధ్యయుగ సాహిత్యంలో, అవి అంతిమంగా ఒక దేవి అంశాలు లేదా వ్యక్తీకరణలుగా కనిపిస్తాయి.  సర్వోన్నత శక్తి.. [10]

హిందూమతంలోని శక్తి సంప్రదాయంలో దేవి సర్వోన్నత జీవి; స్మార్త సంప్రదాయంలో, ఆమె పూజనీయమైన బ్రహ్మం ఐదు ప్రాధమిక రూపాలలో ఒకటి. ఇతర హిందూ సంప్రదాయాలలో, దేవి దేవుని క్రియాశీల శక్తి, శక్తిని ప్రతిబింబిస్తుంది, అవి ఎల్లప్పుడూ ఒకదానికొకటి అనుబంధంగా కనిపిస్తాయి. శైవమతంలో శివుడితో పార్వతి, బ్రాహ్మణమతంలో బ్రహ్మతో సరస్వతి, విష్ణువుతో లక్ష్మి, రాముడితో సీత, కృష్ణుడితో రాధ ఇందుకు ఉదాహరణలు.[11] [12] [13] [14]

దేవి ప్రేరేపిత తత్వశాస్త్రం దేవీ ఉపనిషత్తు వంటి అనేక హిందూ గ్రంథాలలో ప్రతిపాదించబడింది, ఇది శక్తి ప్రాథమికంగా బ్రహ్మం (అంతిమ ఆధ్యాత్మిక సత్యం) అని, ఆమె నుండి ప్రాకృతి (పదార్థం), పురుషుడు (చైతన్యం) ఉద్భవిస్తుందని, ఆమె ఆనంద, అశాశ్వతం, వేదాలు, దాని నుండి భిన్నమైనది, పుట్టిన, పుట్టని, మొత్తం విశ్వం అని బోధిస్తుంది. శక్తి శివుని భార్య పార్వతి.  త్రిపుర ఉపనిషత్తు, బహ్వృచ ఉపనిషత్తు, గుహకాళి ఉపనిషత్తులలో కూడా ఆమె శివుని సృజనాత్మక శక్తిగా పేర్కొనబడింది.

దేవి ఉపనిషత్తులో దేవతలకు సమాధానమిస్తూ తాను లోకాన్ని పరిపాలిస్తున్నానని, భక్తులకు సంపదలను ప్రసాదిస్తానని, సకల ఆరాధనలు చేయవలసిన మహోన్నత దేవత తానేనని, ప్రతి ఆత్మలో ఆత్మను నింపుతానని దేవతలకు ఇచ్చిన సమాధానంలో దేవి తనను తాను బ్రహ్మంగా గుర్తించుకుంటుంది. దేవి తాను భూమిని, ఆకాశాన్ని సృష్టిస్తానని, అక్కడే నివసిస్తుందని చెబుతుంది. తండ్రిగా ఆకాశాన్ని, తల్లిగా సముద్రాలను సృష్టించిన ఆమె సృష్టి 'అంతర పరమాత్మ'గా ప్రతిబింబిస్తుంది. ఆమె సృజనలు ఏ ఉన్నత వ్యక్తి చేత ప్రేరేపించబడవు, ఆమె అన్ని సృష్టిలలో నివసిస్తుంది. భూమిని, ఆకాశాన్ని చుట్టుముట్టిన నిత్య, అనంతమైన చైతన్యం, 'అన్ని రకాల ఆనందాలు, అజ్ఞానం, జ్ఞానం, అజ్ఞానం, బ్రహ్మం, అబ్రాహం' అని దేవి చెబుతుంది. దేవి ఉపనిషత్తులోని తాంత్రిక అంశం యంత్రం, బిందు, బీజా, మంత్రం, శక్తి, చక్రం అనే పదాలను ఉపయోగించడం అని జూన్ మెక్ డేనియల్ చెప్పారు.

ప్రధాన ప్రపంచ మతాలలో, హిందూ మతంలో దేవతను దైవిక స్త్రీత్వం అనే భావన పురాతన కాలం నుండి బలమైన ఉనికిని కలిగి ఉంది.[15]

హిందూ దేవతలు

[మార్చు]

పార్వతి

[మార్చు]
పార్వతి తన కొడుకు గణేశుడితో కలిసి సింహంపై స్వారీ చేస్తోంది

పార్వతి ప్రేమ, అందం, స్వచ్ఛత, భక్తి హిందూ దేవత. ఆమె హిందూ మతంలో మాతృదేవత, అనేక లక్షణాలు, అంశాలను కలిగి ఉంది. గౌరి వంటి ప్రసిద్ధ పేర్లతో సహా భారతదేశంలోని ప్రాంతీయ హిందూ పురాణాలలో ఆమెకు 1008 కి పైగా పేర్లను ఇస్తూ ఆమె ప్రతి అంశం భిన్నమైన పేరుతో వ్యక్తీకరించబడింది. లక్ష్మి (సంపద, శ్రేయస్సు దేవత), సరస్వతి (జ్ఞానం, విద్య దేవత) తో పాటు, ఆమె హిందూ దేవతల త్రిమూర్తులను ఏర్పరుస్తుంది.[16] [17] [18] [19] [20]

పార్వతి శివుని భార్య - విశ్వాన్ని, సమస్త జీవరాశులను వినాశకుడు, పునర్వినియోగకుడు, పునరుత్పత్తిదారు. ఈమె హిందూ దేవతలైన వినాయకుడు, కార్తికేయుల తల్లి. ఆమె తల్లిదండ్రులు హిమవన్, మైనావతి. పురాణాల ప్రకారం ఆమె కఠినమైన తపస్సు చేసి శివుని భార్య స్థానాన్ని పొందింది.[21] [22]

రీటా గ్రాస్, పార్వతిని ఆదర్శ భార్యగా, తల్లిగా మాత్రమే చూడటం భారతదేశ పురాణాలలో స్త్రీ శక్తికి అసంపూర్ణ చిహ్నం. పార్వతి, ఇతర దేవతలతో కలిసి, సాంస్కృతికంగా విలువైన లక్ష్యాలు, కార్యకలాపాల విస్తృత శ్రేణిలో పాల్గొంటుంది. మాతృత్వం, స్త్రీ లైంగికతతో ఆమె సంబంధం స్త్రీత్వాన్ని పరిమితం చేయదు లేదా హిందూ సాహిత్యంలో వాటి ప్రాముఖ్యత, కార్యకలాపాలను తగ్గించదు. నీటి నుండి పర్వతాల వరకు, కళల నుండి స్ఫూర్తిదాయక యోధుల వరకు, వ్యవసాయం నుండి నృత్యం వరకు ప్రతి చర్యలో ఆమె వ్యక్తమవుతుంది. పార్వతి అనేక అంశాలు, స్త్రీత్వానికి సార్వత్రిక కార్యకలాపాల శ్రేణి ఉందని, ఆమె లింగం పరిమిత స్థితి కాదనే హిందూ నమ్మకాన్ని ప్రతిబింబిస్తుందని గ్రాస్ పేర్కొంది.[23]

హిందూ విశ్వాసం ప్రకారం, పార్వతి శివుని యొక్క పునర్నిర్మాణ శక్తి, శక్తి, ఆమె అన్ని జీవులను కలిపే బంధానికి, వారి ఆధ్యాత్మిక విడుదలకు ఒక సాధనం.[24] [25]

దేవిని భారతీయ పురాణాలలో ఆదర్శ భార్యగా, తల్లిగా, గృహిణిగా చిత్రీకరించారు. భారతీయ కళలో, ఆదర్శ దంపతుల ఈ దర్శనం శివపార్వతుల నుండి ఉద్భవించింది, దీనిని అర్ధనారీశ్వరుడిగా సూచిస్తారు. పార్వతి పురాతన భారతీయ సాహిత్యంలో విస్తృతంగా కనిపిస్తుంది, ఆమె విగ్రహాలు, ప్రతిమలు దక్షిణ ఆసియా, ఆగ్నేయాసియా అంతటా పురాతన, మధ్యయుగ యుగపు హిందూ దేవాలయాలలో కనిపిస్తాయి.[26] [27] [28] [29] [30] [31]

లక్ష్మి

[మార్చు]
లక్ష్మి

శ్రీ అని కూడా పిలువబడే లక్ష్మి, సంపద, అదృష్టం, శ్రేయస్సు (భౌతిక, ఆధ్యాత్మిక రెండూ) హిందూ దేవత. ఆమె విష్ణువు భార్య, చురుకైన శక్తి. ఆమె నాలుగు చేతులు హిందూ జీవన విధానానికి ముఖ్యమైనవిగా పరిగణించబడే మానవ జీవిత నాలుగు లక్ష్యాలను సూచిస్తాయి - ధర్మం, కామం, అర్ధ, మోక్షం. ఆమె హిందూ మతంలో మాతృదేవత. లక్ష్మీ, పార్వతి (శక్తి, ప్రేమ, అందం దేవత), సరస్వతి (సంగీతం, జ్ఞానం, విద్య దేవత) కలిగి ఉన్న త్రిదేవిలో ఆమె కూడా భాగం.[32] [33] [34]

భారతదేశపు ప్రాచీన గ్రంధాలలో స్త్రీలందరినీ లక్ష్మీ స్వరూపులుగా ప్రకటించారు. భార్యభర్తలుగా లక్ష్మి, విష్ణువు మధ్య వివాహం, సంబంధం "హిందూ వివాహాలలో వధూవరుల ఆచారాలు, వేడుకలకు నమూనా" అని పాట్రిసియా మోనాఘన్ పేర్కొంది.[35]

పురావస్తు పరిశోధనలు, పురాతన నాణేలు క్రీస్తుపూర్వం 1 వ సహస్రాబ్ది నాటికి సిథో-పార్థియన్ రాజ్యంలో, భారతదేశం అంతటా లక్ష్మీ దేవికి గుర్తింపు, గౌరవాన్ని సూచిస్తున్నాయి. టిబెట్ వంటి ఆసియాలోని ఇతర హిందూయేతర సంస్కృతులలో కూడా ఆమెను ఆరాధిస్తారు.బౌద్ధమతంలో కూడా ఆమెను ఆరాధిస్తారు. క్రీ.శ 1 వ సహస్రాబ్ది ద్వితీయార్ధం నుండి అంచనా వేయబడిన ఆగ్నేయాసియా అంతటా ఉన్న హిందూ దేవాలయాలలో కూడా లక్ష్మి ప్రతిమలు మరియు విగ్రహాలు కనుగొనబడ్డాయి. ఆధునిక కాలంలో లక్ష్మీదేవిని సంపదకు అధిదేవతగా కొలుస్తారు. దీపావళి, శరద్ పూర్ణిమ (కోజగిరి పూర్ణిమ) పండుగలను ఆమె గౌరవార్థం జరుపుకుంటారు.[36] [37] [38] [39][40]

సరస్వతి

[మార్చు]
సరస్వతి దేవి చిత్రం

సరస్వతి జ్ఞానం, సంగీతం, కళలు, జ్ఞానం, విద్య హిందూ దేవత. ఆమె బ్రహ్మ సతీమణి.[41]

సరస్వతిని దేవతగా పేర్కొనడం ఋగ్వేదంలో ఉంది. వేదకాలం నుంచి హిందూ సంప్రదాయాల ఆధునిక కాలం వరకు ఆమె దేవతగా ప్రాముఖ్యతను సంతరించుకుంది. కొంతమంది హిందువులు వసంత పంచమి (వసంత ఋతువు ఐదవ రోజు) పండుగను ఆమె గౌరవార్థం జరుపుకుంటారు, ఆ రోజున చిన్న పిల్లలకు అక్షరాలు రాయడం నేర్చుకోవడంలో సహాయపడటం ద్వారా రోజును జరుపుకుంటారు. సరస్వతి, పార్వతి (శక్తి, సంతానోత్పత్తి, ప్రేమ, సౌందర్యం దేవత), లక్ష్మి (భౌతిక సంపద, శ్రేయస్సు, అదృష్టానికి దేవత) కలిగి ఉన్న త్రిదేవిలో ఆమె కూడా భాగం.[42] [43]

సరస్వతి తరచుగా స్వచ్ఛమైన తెలుపు దుస్తులు ధరించి, తరచుగా తెల్ల తామరపై కూర్చొని ఉంటుంది. ఆమె జ్ఞానాన్ని మాత్రమే కాదు, అత్యున్నత వాస్తవికత అనుభవాన్ని కూడా కలిగి ఉంటుంది. ఆమె ప్రతిమ సాధారణంగా దుస్తుల నుండి పువ్వుల నుండి హంస వరకు తెలుపు ఇతివృత్తాలలో ఉంటుంది - ఈ రంగు సత్వ గుణం లేదా స్వచ్ఛతను సూచిస్తుంది, నిజమైన జ్ఞానం, అంతర్దృష్టి, జ్ఞానం కోసం వివక్ష.[44] [45]

ఆమెకు సాధారణంగా 8 నుండి 10 చేతులు ఉన్నట్లు చూపబడతాయి, కానీ కొన్నిసార్లు రెండింటిని మాత్రమే చూపిస్తుంది. నాలుగు చేతులు సింబాలిక్ అర్థం కలిగిన వస్తువులను కలిగి ఉంటాయి - ఒక పుస్తక (పుస్తకం లేదా లిపి), మాల (జపమాల, దండ), నీటి కుండ మరియు సంగీత వాయిద్యం (ల్యూట్ లేదా వినా). ఆమె చేతిలో ఉన్న పుస్తకం విశ్వజనీనమైన, దివ్యమైన, శాశ్వతమైన, నిజమైన జ్ఞానంతో పాటు అన్ని రకాల జ్ఞానానికి ప్రాతినిధ్యం వహించే వేదాలకు ప్రతీక. స్ఫటికాలతో కూడిన మాలా, ధ్యాన శక్తికి ప్రతీక, నీటి కుండ మంచి చెడులను శుద్ధి చేసే శక్తిని సూచిస్తాయి. సంగీత వాయిద్యం, సాధారణంగా వీణ, అన్ని సృజనాత్మక కళలు, శాస్త్రాలకు ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది, ఆమె దానిని పట్టుకోవడం సామరస్యాన్ని సృష్టించే జ్ఞానాన్ని వ్యక్తీకరించడానికి సంకేతం. యజుర్వేదంలోని సరస్వతీరహస్య ఉపనిషత్తులో సరస్వతిని స్తుతించే "దశ శ్లోకం" అని పిలువబడే పది శ్లోకాలు ఉన్నాయి. ఈ ఉపనిషత్తులో ఆమెను ఇలా కీర్తిస్తారు.[46] [47]

సరస్వతి భారతదేశం వెలుపల జపాన్, వియత్నాం, బాలి (ఇండోనేషియా), మయన్మార్ లలో కూడా కనిపిస్తుంది.

దుర్గ, కాళి

[మార్చు]
దుర్గ (ఎడమ) మహిషాసుర అనే రాక్షసుడిని చంపడం. ఆమె అత్యంత క్రూరమైన రూపంలో, దుర్గ కాళిగా (కుడివైపు) రూపాంతరం చెందుతుంది.

వైదిక సాహిత్యంలో దుర్గాదేవి భావనకు సరిపోయే ప్రత్యేకమైన దేవత లేదు. మధ్యయుగంలో ఆమె పురాణాలు దుర్గాదేవి అవతారం ఎత్తే తల్లి మహాలక్ష్మి కోపంతో, క్రూరమైన రూపంగా కనిపిస్తాయి.: 45-48 ఆమె ఎనిమిది లేదా పది చేతులతో, ఆయుధాలు, రాక్షసుల పుర్రెలను పట్టుకొని, పులి లేదా సింహంపై దాడి చేసే దేవతగా కనిపిస్తుంది. స్కంద పురాణం, దేవీ భాగవత పురాణం, ఇతర పురాణాలలో, దేవి ఒక యోధ-దేవత రూపాన్ని ధరించి దుర్గామాసురుడు అనే అసురుడిని ఓడించి గేదె రూపాన్ని పొందుతుంది. ఈ అంశంలో, ఆమెను దుర్గ అనే పేరుతో పిలుస్తారు.: 96-97 తరువాతి హిందూ సాహిత్యంలో, ఆమె "అవ్యక్త పరమాత్మ శక్తి, శక్తి (శక్తి) పాత్ర" అని జాన్సెన్ పేర్కొన్నాడు. [48]

హిందూ మతం శక్తి సంప్రదాయాలలో, ముఖ్యంగా భారతదేశంలోని తూర్పు రాష్ట్రాలలో, దుర్గ ఆదిశక్తి ప్రసిద్ధ దేవత రూపం. మధ్యయుగంలో పురాణాలు వంటి గ్రంథాలు రచించబడినప్పుడు, దుష్ట అసురులు ఆరోహణలో ఉన్న సంక్షోభ సందర్భంలో ఆమె ఒక ప్రముఖ దేవతగా ఆవిర్భవించింది. మగ దేవతలు దుష్ట శక్తులను అదుపు చేసి అణచివేయలేకపోయారు. యోధ దేవత అయిన దేవి, అసురుడిని సంహరిస్తుంది, ఆ తరువాత అజేయురాలు, "ధర్మ సంరక్షకురాలు, చెడు వినాశకురాలు"గా పూజలందుకుంటుంది.

దుర్గాదేవి ఆవిర్భావం, పురాణాలు పురాణాల్లో ముఖ్యంగా దేవీ మహాత్మ్యంలో వర్ణించబడ్డాయి. పార్వతికి విపరీతమైన కోపం వచ్చినప్పుడు కాళీ బయటకు రావడం గురించి ఈ గ్రంథం వివరిస్తుంది. పార్వతి ముఖం నల్లగా మారి, అకస్మాత్తుగా పార్వతి నుదుటి నుండి కాళీ బయటకు వచ్చింది. ఆమె నల్లగా ఉంటుంది, మానవ తలల దండను ధరిస్తుంది, పులి చర్మం ధరించి, పులిపై స్వారీ చేస్తుంది, మానవ పుర్రెతో కప్పబడిన కర్రను కలిగి ఉంటుంది. ఆమె అసురులను నాశనం చేస్తుంది. కాళీమాత గురించిన సాహిత్యంలో ఇటువంటి అనేక రూపాలు ఉన్నాయి, ఎక్కువగా ఆమె భయానకమైన కానీ రక్షణాత్మక అంశాలలో. కాళీ ఒక స్వతంత్ర దేవతగా, లేదా పార్వతి వలె శివుని భార్యగా కనిపిస్తుంది. ఈ అంశంలో, ఆమె సర్వశక్తిమంతుడైన శివుని శక్తికి ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది. ఆమె కాలానికి సృజనాత్మక, విధ్వంసక శక్తి రెండింటినీ కలిగి ఉంది. కాళిని కాళిని యోగ వశిష్ఠలో ప్రాక్తీ లేదా "ప్రకృతి అంతా" అని పిలుస్తారు.[49] [50] షిమ్ఖండ, హెర్మన్ అనే గ్రంధంలో ఆమె "విశ్వం ఒక గొప్ప శరీరం"గా వర్ణించబడింది, దేవి "దుర్గా, జయ, సిద్ధ, లక్ష్మీ, గాయత్రి, సరస్వతి, పార్వతి, సావిత్రి" వలె వర్ణించబడింది. సముద్రాలు, ద్వీపాలు, అడవులు, ఎడారులు, పర్వతాలతో కూడిన భూమికి ఆసరాగా నిలిచే శక్తి ఆమె అని యోగ వశిష్టుడు చెబుతున్నాడు. కలియుగంతో ఆమె అయోమయానికి గురికావాల్సిన అవసరం లేదు, ఇది అదే విధంగా ఉచ్ఛరించబడినప్పటికీ వేరే అర్థాన్ని కలిగి ఉంది. కలియుగం భారతమాతకు ముప్పుగా చిత్రీకరించబడింది, పందొమ్మిదవ శతాబ్దానికి చెందిన చిత్రాలు భారతదేశం "తన పిల్లలకు పాలు ఇచ్చే ఆవు" వర్ణనతో పోలిస్తే ఈ యుగాన్ని "క్రూరమైన మాంసం తినే రాక్షసుడు"గా చిత్రీకరించాయి.

ఈ దేవతతో సంబంధం ఉన్న అతిపెద్ద వార్షిక పండుగ అశ్విని మాసంలో (సెప్టెంబర్-అక్టోబర్) జరుపుకునే దుర్గా పూజ, ఇక్కడ పార్వతి (నవదుర్గ) యొక్క తొమ్మిది రూపాలను తొమ్మిది రోజుల పాటు ఒక రోజులో పూజిస్తారు. అవి: శైలపుత్రి, బ్రహ్మచారిణి, చంద్రఘంట, కూష్మాండ, స్కందమాత, కాత్యాయని, కాళరాత్రి, మహాగౌరి, సిద్ధిదాత్రి.[51]

త్రిదేవి

[మార్చు]
దస్త్రం:Supreme form durga.jpg
దుర్గ, లక్ష్మి, సరస్వతిలను త్రిదేవి అంటారు.

హిందూ మతంలోని దేవతను ఆరాధించే శక్తిధర్మ వర్గంలో, సర్వోన్నత దేవత మహాదేవి మహాసరస్వతిని సృష్టించడానికి, రక్షించడానికి మహాలక్ష్మి దేవతగా, నాశనం చేయడానికి మహాకాళి (పార్వతి) దేవతగా ఆవిర్భవిస్తుంది. సర్వోన్నత దేవత మహాదేవి ఈ మూడు రూపాలను సమిష్టిగా త్రిదేవి అని పిలుస్తారు.ఈ త్రిదేవీలను సకల దేవతల శక్తి లేదా దేవుడి శక్తి అని చెబుతారు. మహాసరస్వతి బ్రహ్మశక్తి వలె; లక్ష్మీదేవి విష్ణువు శక్తి; మహాకాళి శివుని శక్తి.

సీత

[మార్చు]
సీత

లక్ష్మీదేవి అవతారమైన సీత విష్ణువు అవతారమైన రాముడి భార్య. రామ రక్షా స్తోత్రంలో చెప్పినట్లు ఆమె శక్తి లేదా రాముడి ప్రకృతి. సీతా ఉపనిషత్తు, శక్త ఉపనిషత్తులో సీతను సర్వోన్నత దేవతగా కీర్తిస్తారు. ఉపనిషత్తు సీతను ప్రాకృతి (ప్రకృతి)తో గుర్తిస్తుంది, ఇది "సంకల్పం" ఇచ్ఛ, కర్మ (క్రియ), జ్ఞానం (జ్ఞానం) ద్వారా ఏర్పడింది. నాగలి అంచున సీతాదేవి విహరిస్తున్నప్పుడు ఆవిర్భవించిందని ఉపనిషత్తు పేర్కొంది. ఆమె సద్గుణాలకు పాంచకన్యలలో ఒకరిగా కీర్తించబడుతుంది; వారి పేర్లను ధరించడం వల్ల సకల పాపాలు నశిస్తాయి.[52]

ఆమె జీవిత కథ, ఆమె భర్త రాముడు, బావమరిది లక్ష్మణుడితో ప్రయాణాలు హిందూ ఇతిహాసం రామాయణంలో భాగంగా ఉన్నాయి, ఇది హిందూ ఆధ్యాత్మిక, నైతిక బోధనలతో కూడిన కల్పిత కథ. ఏదేమైనా, రామాయణం అనేక వెర్షన్లు ఉన్నాయి, హిందూ పురాణాలలో దేవతగా ఆమె కథ ఉంది. ఆమె పురాణాలు ఇతిహాస రామాయణం ఆగ్నేయాసియా వెర్షన్లలో కూడా మారుతూ ఉంటాయి, ఉదాహరణకు థాయ్ లాండ్ లోని రామకీన్ లో ఆమె సిడా (లేదా నాంగ్ సిడా) అని ఉచ్ఛరించబడుతుంది.[53]

వాల్మీకి రామాయణంలో సీతను లక్ష్మీ స్వరూపంగా, వ్యవసాయం, ఆహారం, సంపదలో సమృద్ధిగా ఆశీర్వదించే వ్యక్తిగా పదేపదే వ్యక్తీకరించబడింది. ఆమెను బంగారు దేవత అని పిలుస్తారు, దీనిలో రాముడు (విష్ణువు) ఆమెను కోల్పోయిన తరువాత, అతను మళ్ళీ వివాహం చేసుకోవడానికి నిరాకరిస్తాడు, అతను ఆమెతో మాత్రమే, శాశ్వతంగా వివాహం చేసుకుంటానని బలవంతం చేస్తాడు, రాజుగా తన విధులను నిర్వర్తించడంలో ప్రత్యామ్నాయంగా సీత బంగారు విగ్రహాన్ని ఉపయోగిస్తాడు.: 63 అనేక హిందూ పురాణాలలో సీత, వ్యవసాయంతో సంబంధం ఉన్న దేవి,  మానవాళి కొనసాగింపు కోసం సంతానోత్పత్తి, ఆహారం, సంపద.

రాధ

[మార్చు]
రాధ దేవతకు సేవ చేస్తున్న కృష్ణుడు

రాధ అంటే "శ్రేయస్సు, విజయం, మెరుపు" అని అర్థం. ఆమె కృష్ణుని భార్య, భార్య. ఆమెను కృష్ణుని అంతరంగిక శక్తిగా కూడా భావిస్తారు. బ్రహ్మ వైవర్త పురాణం వంటి పురాణ సాహిత్యంలో, ఆమెను ప్రేమ దేవతగా పిలుస్తారు, లక్ష్మీ, పార్వతి, సరస్వతి, గాయత్రి దేవతలతో పాటు "ప్రకృతి" గా కూడా వర్ణించారు. విద్యాపతి (1352-1448) కవితలలో విశ్వ రాణిగా ప్రముఖంగా కనిపించిన ఆమె తరువాత అనేక కళలు, సాహిత్యం, సంగీతం, నృత్యం అనేక రూపాలకు ప్రేరణగా నిలిచింది. లక్ష్మీ అవతారంగా కూడా కనిపిస్తారు. కొన్ని సంప్రదాయాలు రాధను కృష్ణుని ప్రేయసిగా పూజిస్తుంటే, మరికొన్ని సంప్రదాయాలు రాధను శ్రీకృష్ణుని వివాహ భార్యగా ఆరాధిస్తాయి.

12వ శతాబ్దంలో జయదేవుని గీతగోవింద కావ్యం ద్వారా రాధ ప్రసిద్ధి చెందింది. కృష్ణ, రాధల ప్రేమను వర్ణించే "మార్మిక శృంగార కావ్యం" ఇది. రాధ గురించి ప్రస్తావించిన ఇతర గ్రంథాలు - బ్రహ్మ వైవర్త పురాణం, పద్మ పురాణం, స్కంద పురాణం, దేవీ భాగవత పురాణం, మత్స్య పురాణం, నారద పంచారాత్రం, బ్రహ్మ సంహిత, శివ పురాణం, గార్గ సంహిత.

బర్సానాలో జన్మించిన రాధ ప్రతి సంవత్సరం ఆమె జన్మదినాన్ని "రాధాష్టమి"గా జరుపుకుంటారు. ఈమెను గోపికల అధిపతిగా శాస్త్రాలు వర్ణించాయి. ఆమె బర్సానా, బృందావనం, ఆమె ఆధ్యాత్మిక నివాసం గోలోక రాణిగా కూడా గౌరవించబడుతుంది. కృష్ణుడితో ఆమె ప్రేమాయణం వ్రాజా, దాని చుట్టుపక్కల అడవులలో సెట్ చేయబడింది. "కృష్ణుడు లోకాన్ని మంత్రముగ్ధులను చేస్తాడు కాని రాధ తన నిస్వార్థ ప్రేమ, అతని పట్ల పూర్తి అంకితభావం కారణంగా కృష్ణుడిని కూడా మంత్రముగ్ధులను చేయగలదు" అని చెబుతారు.

"కృష్ణుని వైపు ఆకర్షింపబడిన మానవ ఆత్మ ఆరాటానికి" ప్రతీకగా రాధ ఎల్లప్పుడూ భక్తి ఉద్యమంలో భాగంగా ఉంది. దక్షిణ భారతదేశంలో ఆమెను భూమిదేవిగా భావిస్తారు.

రాధా దేవికి వెయ్యికి పైగా పేర్లు ఉన్నప్పటికీ భక్తులు ఉపయోగించే కొన్ని సాధారణ పేర్లు - రాధిక, రాధే, రాధారాణి, మాధవి, కేశవి, శ్యామ, కిశోరి, శ్రీజీ, స్వామీజీ (పుష్టిమార్గ్ లో), రసేశ్వరి, బృందావనేశ్వరి, లాడ్లీ జీ.

మహాదేవి

[మార్చు]

ఆరవ శతాబ్దంలో దేవి మహాత్మ్యం ఆచరణలోకి వచ్చినప్పుడు దేవి (దేవత) లేదా మహాదేవి (మహా దేవత) అనే పేరు పార్వతి మొదలైన వేర్వేరు దేవతలను కలుపుకొని ఒక స్త్రీ దేవతకు ప్రాతినిధ్యం వహించడానికి ప్రాచుర్యంలోకి వచ్చింది. హిందూ పురాణాలలో, దేవి, దేవా సాధారణంగా జత చేయబడతారు, పూరించబడతారు, కలిసి వెళతారు, సాధారణంగా సమానంగా చూపబడతారు, కాని కొన్నిసార్లు దేవి చిన్నదిగా లేదా సబార్డినేట్ పాత్రలో చూపబడుతుంది. ఏదేమైనా, కొన్ని దేవతలు హిందూ పాంథియోన్లో స్వతంత్ర పాత్రను పోషిస్తారు, పురుష దేవుడు (లు) లేకుండా లేదా పురుషులు క్రింది స్థానంలో లేకుండా సర్వోన్నతంగా గౌరవించబడతారు. మహాదేవి, తల్లి దేవతగా, తరువాతి కాలానికి ఒక ఉదాహరణ, ఇక్కడ ఆమె అన్ని దేవతలను కలుపుకుని, అంతిమ దేవత అవుతుంది, కొన్నిసార్లు దేవి అని పిలుస్తారు.[54]

వేదాంత గ్రంథాలు మహాదేవిని విశ్వంలో అంతిమ సత్యంగా "శక్తివంతమైన, సృజనాత్మక, చురుకైన, అతీతమైన స్త్రీ" గా చిత్రీకరించాయి. భారతదేశంలోని పురాణాలు, తంత్ర సాహిత్యం ఈ ఆలోచనను జరుపుకుంటుంది, ముఖ్యంగా 12-16 వ శతాబ్దం మధ్య, అటువంటి గ్రంథాలకు ఉత్తమ ఉదాహరణ దేవీ భాగవత పురాణం వివిధ వ్రాతప్రతి వెర్షన్లు, అందులో నిక్షిప్తమైన దేవి గీత.[55]

దేవీ భాగవత పురాణం మహాదేవికి మూడు లోకాలకు తల్లిగా ప్రధాన స్థానాన్ని ఇస్తుంది, ఆమెకు మొత్తం విశ్వం - భౌతిక, ఆధ్యాత్మిక స్థానం ఇస్తుంది. ఉపనిషత్తు గ్రంథం దేవీ ఉపనిషత్తు, ఒక శక్తి ఉపనిషత్తు, బహుశా తొమ్మిదవ, పద్నాలుగవ శతాబ్దాల మధ్య కాలంలో రచించబడిన ఒక ముఖ్యమైన తాంత్రిక గ్రంథంలో, దేవిని అత్యంత సాధారణమైన, విశ్వజనీన పదాలలో, మహాదేవి అని సంబోధిస్తారు, అన్ని దేవతలను ఆమె వివిధ రూపాలుగా సూచిస్తారు. లలితా సహస్రనామం (లలిత (పార్వతి) వేయి నామాలు మహాదేవిని జగతికాండ (లోకాన్ని అధిరోహించేది), విశ్వాధికుడు (విశ్వాన్ని అధిగమించేవాడు), నిరుపమ (సాటిలేనివాడు), పరమేశ్వరి (ఆధిపత్య గవర్నర్), వ్యాపిని (అన్నింటినీ కలిగి ఉంది), అప్రమేయ (అపారమైనది), అనకోటిబ్రహ్మదాజనాని (అనేక విశ్వాల సృష్టికర్త), విశ్వగర్భ (ఆమె విశ్వ సృష్టికర్త), విశ్వగర్భ (ఆమె గర్భగురాలు) అని వివిధ పర్యాయపదాలతో పిలుస్తారని పేర్కొంది.  సర్వధారుడు (అందరికీ సహాయం చేస్తాడు), సర్వాంగుడు (ఒకే సమయంలో అన్ని చోట్లా ఉండటం), సర్వలోకం (సమస్త లోకాలను పరిపాలించేవాడు), విశ్వదాహరిణి సమస్త విశ్వం కోసం పనిచేసేవాడు).

మహాదేవి దేవి వ్యక్తిత్వంలో అనేక కోణాలు ఉన్నాయి. ఆమె తన లక్ష్యాలకు సరిపోయే తన వైపు దృష్టి పెడుతుంది, కానీ పురుష హిందూ దేవతల మాదిరిగా కాకుండా, ఆమె శక్తులు, జ్ఞానం బహుముఖ పద్ధతిలో కలిసి పనిచేస్తాయి. మహావిద్యలు (లేదా ఆమె జ్ఞానం గొప్ప రూపాలు) అని కూడా పిలువబడే ఆమె పది అంశాలు పార్వతి రూపాలు, అవి: కాళీ, తార, త్రిపుర సుందరి, భైరవి, భువనేశ్వరి, చిన్నమస్త, ధుమావతి, బగలముఖి, మాతంగి, కమల.[56]

తంత్ర, దేవీలు

[మార్చు]
తంత్రంలో దేవికి చిహ్నంగా యంత్రాన్ని ఉపయోగిస్తారు; పైన త్రిపుర-భైరవి యంత్రం ఉంది

ఆదిశంకరాచార్యులకు శక్తి లేదా తాంత్రిక కావ్యంగా కీర్తించబడిన సౌందర్య లహరి అంటే "సౌందర్య ప్రవాహం" వంటి తాంత్రిక సాహిత్యం, శివుని కంటే గొప్పదిగా భావించబడే ఆ శాఖ సర్వోన్నత దేవత పార్వతికి అంకితం చేయబడింది. ఇది పార్వతిని, ఆమె స్త్రీ వ్యక్తిత్వాన్ని కీర్తిస్తుంది. ఇది పార్వతి ద్వారా తంత్రానికి వెళ్ళే విధానం.[57] [58]

శక్తి తంత్ర సంప్రదాయాలలో, దేవిలను యంత్రంతో విజువలైజ్ చేస్తారు, తాంత్రిక నిష్ణాతులకు ఆధ్యాత్మిక ప్రయాణానికి ఒక సాధనం. విజువలైజేషన్, కదలిక, మంత్రాన్ని సరిగ్గా ఉపయోగించి నిష్ణాతులు త్రిభుజాకార యంత్రాలను నిర్మిస్తారు. జాన్ స్ట్రాటన్ హావ్లీ, డోనా మేరీ వుల్ఫ్ లు "అటువంటి యంత్రాన్ని స్థాపించడం అంటే స్థూలత్వాన్ని తనలో ఉంచుకోవడమే" అని నమ్ముతారు, అలా చేయడం వల్ల తాత్కాలిక ప్రయోజనాలు, ఆధ్యాత్మిక శక్తులు లేదా జ్ఞానోదయం లభిస్తుంది. [59]

"విజ్ఞాన్ భైరవ్ తంత్రం", "చైతన్యం" అని అర్థం వచ్చే తాంత్రిక గ్రంథం శివపార్వతుల మధ్య 112 శ్లోకాలలో అందించిన సంభాషణ, "జ్ఞానం, స్వచ్ఛమైన చైతన్యం అంతర్దృష్టి" గురించి వివరిస్తుంది.

దేవి పూజ అనేది పార్వతి ఆరాధన, దీనిని దేవి యంత్రం నాలుగు రూపాల ద్వారా ఆచరిస్తారు; మొదటిది ఆధ్యాత్మిక హృదయానికి ప్రాతినిధ్యం వహించే నాల్గవ చక్రం పరిధిలో ఉన్న తార; సరస్వతి మొదటి చక్రంలో ఉద్భవిస్తుంది; లక్ష్మీదేవి రెండవ చక్రాన్ని ఏర్పరుస్తుంది. పార్వతి మూడవ చక్రానికి కేంద్రంగా ఉండి చక్రాన్ని పూర్తి చేస్తుంది. ఈ యంత్రం ద్వారా ఆరాధించడం వల్ల తనలోని "విశ్వశక్తి" సాక్షాత్కారానికి దారితీస్తుంది.

మాతృకలు

[మార్చు]

మాతృకలు, అంటే తల్లులు, ఏడెనిమిది స్త్రీ దేవతలు, వీటిని ఒక సమూహంగా వర్ణిస్తారు. అవన్నీ పార్వతి రూపాలే. అవి బ్రాహ్మణి, వైష్ణవి, మహేశ్వరి, ఇంద్రాణి, కౌమరి, వారాహి, చాముండి లేదా నరసింహి.: 151-152 తాంత్రిక సంప్రదాయాలలో మాతృక భావన ముఖ్యమైనది. శివుడు తన శత్రువైన అంధకాసురుడిని ఎదుర్కోవటానికి వీలు కల్పించే సృష్టిగా ఇసానశివగురుదేవపద్ధతిలో వీటిని వర్ణించారు. అన్ని మాతృకలను కూర్చునే భంగిమలో, లలితాసనంలో చిత్రించి, బరువైన ఆభరణాలతో అలంకరించారు.[60]

క్రీ.శ 1 వ సహస్రాబ్ది ప్రారంభంలో, బహుశా చాలా ముందుగానే మాతృకలను శక్తివంతమైన దేవతలుగా భావించడం ఉద్భవించిందని పండితులు పేర్కొంటున్నారు.[61] [62]

ఎనిమిది మంది మాతృ దేవతలు కలిసి ఉండాలనే ఆలోచన హిమాలయ శైవమతంలో కనిపిస్తుంది, ఏడుగురు దివ్య తల్లులు (సప్త మాతృక) దక్షిణ భారతదేశంలో ఎక్కువగా కనిపిస్తారు. [63]

]
9వ శతాబ్దపు మధ్యప్రదేశ్ నుండి వివిధ శక్తి కోణాలకు ప్రాతినిధ్యం వహిస్తున్న దేవి మాతృకలు (శివుడు, గణేశుడు చుట్టుపక్కల ఉన్నారు).]

ఇది కూడ చూడు

[మార్చు]

మూలాలు

[మార్చు]

 

  1. ↑ Kinsley, David (1988). Hindu Goddesses: Vision of the Divine Feminine in the Hindu Religious Traditions. University of California Press, ISBN 0-520-06339-2.
  2. ↑ Flood, Gavin, ed. (2003), The Blackwell Companion to Hinduism, Blackwell Publishing Ltd., ISBN 1-4051-3251-5, pp. 200–203.
  3. ↑ Klostermaier, Klaus (2010). A Survey of Hinduism, 3rd Edition. State University of New York Press, ISBN 978-0-7914-7082-4, pages 101–102
  4. ↑ Hawley, John Stratton and Donna Marie Wulff (1998). Devi: Goddesses of India, Motilal Banarsidass. ISBN 978-81-208-1491-2, page 2
  5. ↑ John Stratton Hawley and Donna Marie Wulff (1998), Devi: Goddesses of India, Motilal Banarsidass, ISBN 978-81-208-1491-2, pages 18–21
  6. ↑ Deva Etymology Dictionary, Douglas Harper (2015)
  7. ↑ Gimello, Robert (2004). ″Icon and Incantation: The Goddess Zhunti and the Role of Images in the Occult Buddhism of China." In Images in Asian Religions: Texts and Contexts ed. Phyllis Granoff and Koichi Shinohara: pp. 71-85.
  8. ↑ . ""Glimpses of the 'Feminine' in Indian Religion and Society: A Christian Perspective" by Johnson Thomaskutty".
  9. ↑ Bhattacharji, Sukumari; Sukumari (1998). Legends of Devi (in ఇంగ్లీష్). Orient Blackswan. ISBN 978-81-250-1438-6.
  10. ↑ Fuller, Christopher John (2004). The Camphor Flame: Popular Hinduism and Society in India. Princeton University Press, ISBN 978-0-691-12048-5, page 41
  11. ↑ Flood, Gavin D. (1996), An Introduction to Hinduism, Cambridge University Press, p. 17, ISBN 978-0-521-43878-0
  12. ↑ "Dancing with Siva, Mandala 2: Hinduism". Himalayanacademy.com. 2004-12-01. Archived from the original on 2009-03-13. Retrieved 2012-06-18.
  13. ↑ Stella Kramrisch (1975), The Indian Great Goddess, History of Religions, Vol. 14, No. 4, page 261
  14. ↑ Ananda Coomaraswamy, Saiva Sculptures, Museum of Fine Arts Bulletin, Vol. 20, No. 118, page 17
  15. ↑ Bryant, Edwin (2007), Krishna: A Sourcebook, Oxford University Press, p. 441
  16. ↑ Dehejia, H.V. Parvati: Goddess of Love. Mapin, ISBN 978-81-85822-59-4.
  17. ↑ James Hendershot, Penance, Trafford, ISBN 978-1-4907-1674-9, pp 78.
  18. ↑ Chandra, Suresh (1998). Encyclopaedia of Hindu Gods and Goddesses. ISBN 978-81-7625-039-9, pp 245–246
  19. ↑ Keller and Ruether (2006). Encyclopedia of Women and Religion in North America. Indiana University Press, ISBN 978-0-253-34685-8, pp 663
  20. ↑ Schuon, Frithjof (2003). Roots of the Human Condition. ISBN 978-0-941532-37-2, pp 32
  21. ↑ Balfour, Edward The Encyclopaedia of India and of Eastern and Southern Asia. Parvati గూగుల్ బుక్స్ వద్ద, pp 153.
  22. ↑ Haag, James W. et al. (2013). The Routledge Companion to Religion and Science, Routledge, ISBN 978-0-415-74220-7, pp 491–496
  23. ↑ Gross, Rita M. (1978). Hindu Female Deities as a Resource for the Contemporary Rediscovery of the Goddess. Journal of the American Academy of Religion 46(3): 269–291.
  24. ↑ Ananda Coomaraswamy, Saiva Sculptures, Museum of Fine Arts Bulletin, Vol. 20, No. 118 (Apr., 1922), pp 17
  25. ↑ Stella Kramrisch (1975), The Indian Great Goddess, History of Religions, Vol. 14, No. 4, pp. 261
  26. ↑ Wojciech Maria Zalewski (2012), The Crucible of Religion: Culture, Civilization, and Affirmation of Life, ISBN 978-1-61097-828-6, pp 136
  27. ↑ Betty Seid (2004), The Lord Who Is Half Woman (Ardhanarishvara), Art Institute of Chicago Museum Studies, Vol. 30, No. 1, Notable Acquisitions at The Art Institute of Chicago, pp. 48–49
  28. ↑ MB Wangu (2003), Images of Indian Goddesses: Myths, Meanings, and Models, ISBN 978-81-7017-416-5, Chapter 4 and pp 86–89.
  29. ↑ A Pande (2004), Ardhanarishvara, the Androgyne: Probing the Gender Within, ISBN 978-81-291-0464-9, pp 20–27
  30. ↑ Hariani Santiko, The Goddess Durgā in the East-Javanese Period, Asian Folklore Studies, Vol. 56, No. 2 (1997), pp. 209–226
  31. ↑ Ananda Coomaraswamy, Saiva Sculptures, Museum of Fine Arts Bulletin, Vol. 20, No. 118 (Apr., 1922), pp. 15–24
  32. ↑ A Parasarthy (1983), Symbolism in Hinduism, CMP, ISBN 978-81-7597-149-3, pages 57–59
  33. ↑ Rhodes, Constantina (2011). Invoking Lakshmi: The Goddess of Wealth in Song and Ceremony. State University of New York Press, ISBN 978-1-4384-3320-2, pp. 29–47, 220–252.
  34. ↑ Divali - THE SYMBOLISM OF LAKSHMI Archived 8 నవంబరు 2014 at the Wayback Machine National Library and Information System Authority, Trinidad and Tobago (2009)
  35. ↑ Monaghan, Patricia. (ed.) (2010). Goddesses in World Culture, Volume 1. Praeger, ISBN 978-0-313-35465-6, pp. 5–11.
  36. ↑ Vishnu, Asha (1993). Material life of northern India: Based on an archaeological study, 3rd century B.C. to 1st century B.C. ISBN 978-81-7099-410-7, pp. 194–195.
  37. ↑ Miranda Shaw (2006), Buddhist Goddesses of India, Princeton University Press, ISBN 978-0-691-12758-3, Chapter 13 with pages 258–262
  38. ↑ Roveda, Vitorio (June, 2004). The Archaeology of Khmer Images. Aséanie 13(13): 11–46.
  39. ↑ O goddess where art thou? Archived 9 నవంబరు 2014 at the Wayback Machine S. James, Cornell University (2011)
  40. ↑ Jones, Constance (2011). Religious Celebrations: An Encyclopedia of Holidays, Festivals, Solemn Observances, and Spiritual Commemorations (Editor: J Gordon Melton), ISBN 978-1-59884-205-0, pp. 253–254, 798.
  41. ↑ Encyclopaedia of Hinduism, p. 1214; Sarup & Sons, ISBN 978-81-7625-064-1
  42. ↑ Vasant Panchami Saraswati Puja Archived 23 సెప్టెంబరు 2014 at the Wayback Machine, Know India – Odisha Fairs and Festivals
  43. ↑ The festival of Vasant Panchami: A new beginning, Alan Barker, United Kingdom
  44. ↑ Catherine Ludvík (2007). Sarasvatī, Riverine Goddess of Knowledge: From the Manuscript-carrying Vīṇā-player to the Weapon-wielding Defender of the Dharma. BRILL. p. 1.
  45. ↑ Jean Holm and John Bowker (1998), Picturing God, Bloomsbury Academic, ISBN 978-1-85567-101-0, pages 99–101
  46. ↑ Griselda Pollock and Victoria Turvey-Sauron (2008), The Sacred and the Feminine: Imagination and Sexual Difference, ISBN 978-1-84511-520-3, pages 144–147
  47. ↑ T. M. P. Mahadevan (1975). Upaniṣads: Selections from 108 Upaniṣads. Motilal Banarsidass. pp. 239–. ISBN 978-81-208-1611-4.
  48. ↑ Kempton, Sally (2013). Awakening Shakti: The Transformative Power of the Goddesses of Yoga. ISBN 978-1-60407-891-6, pp. 165–167.
  49. ↑ Shimkhada, D. and P.K. Herman (2009). The Constant and Changing Faces of the Goddess: Goddess Traditions of Asia. Cambridge Scholars, ISBN 978-1-4438-1134-7, pp. 212–213.
  50. ↑ Religions in the Modern World
  51. ↑ Jansen, Eva Rudy (2001). The Book of Hindu Imagery: Gods, Manifestations and Their Meaning. Holland: Binkey Kok, ISBN 978-90-74597-07-4, pp. 133–134, 41.
  52. ↑ Warrier, Dr. A. G. Krishna. "Sita Upanishad: Translated from the Original Sanskrit text". The Theosophical Publishing House, Chennai. Archived from the original on 1 December 2014. Retrieved 31 October 2015. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help)
  53. ↑ SN Desai (2005), Hinduism in Thai Life, Popular Prakashan, ISBN 978-81-7154-189-8, pages 86–107, 121–123
  54. ↑ Eva Rudy Jansen, The Book of Hindu Imagery: Gods, Manifestations and Their Meaning, Holland: Binkey Kok, ISBN 978-90-74597-07-4, pages 127–128
  55. ↑ Tracy Pintchman (2001), Seeking Mahadevi: Constructing the Identities of the Hindu Great Goddess, State University of New York Press, ISBN 978-0-7914-5008-6, pages 1–12, 19–32, 191–192
  56. ↑ Tracy Pintchman (2001), Seeking Mahadevi: Constructing the Identities of the Hindu Great Goddess, State University of New York Press, ISBN 978-0-7914-5008-6, pages 25, 35 note 8
  57. ↑ Edgerton, Franklin. "Reviewed Work: The Saundaryalahari or Flood of Beauty. by W. Norman Brown".
  58. ↑ Clooney, S.J.. "Encountering The (Divine) Mother In Hindu And Christian Hymns".
  59. ↑ John Stratton Hawley and Donna Marie Wulff (1998), Devi: Goddesses of India, Motilal Banarsidass, ISBN 978-81-208-1491-2, pages 64–67
  60. ↑ "Sapta Matrikas (12th C AD)". National Information Centre. Archived from the original on 1 July 2007. Retrieved 31 October 2015. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help)
  61. ↑ Chakravati, Dhilp (2001). Archaeology and World Religion (Editor: Timothy Insoll), Routledge, ISBN 0-415-22154-4, pp. 42–44.
  62. ↑ Tiwari, Jagdish Narain (1971). Studies in Goddess Cults in Northern India, with Reference to the First Seven Centuries AD, Ph.D. thesis awarded by Australian National University, pp. 215–244.
  63. ↑ Bert van den Hoek (1993) "Kathmandu as a sacrificial arena." Urban Symbolism. (Editor: Peter Nas), BRILL, ISBN 90-04-09855-0, pp. 361–362

బాహ్య లింకులు

[మార్చు]
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=దేవి&oldid=4344259" నుండి వెలికితీశారు