భారత పర్యావరణ, అటవీ , వాతావరణ మంత్రిత్వ శాఖ
పర్యావరణం, అటవీ & వాతావరణ మార్పుల మంత్రిత్వ శాఖ ( MoEFCC ) అనేది భారత ప్రభుత్వ మంత్రిత్వ శాఖ. దేశంలో పర్యావరణ & అటవీ కార్యక్రమాల అమలుకు ప్రణాళిక, ప్రచారం, సమన్వయం & పర్యవేక్షణ బాధ్యత మంత్రిత్వ శాఖపై ఉంది. భారతదేశం వృక్షజాలం & జంతుజాలం , అడవులు & ఇతర నిర్జన ప్రాంతాల పరిరక్షణ & సర్వే మంత్రిత్వ శాఖ చేపట్టే ప్రధాన కార్యకలాపాలు.[1][2]
సంస్థ
[మార్చు]- ఇండియన్ ఫారెస్ట్ సర్వీస్ (IFS)
- అధికారులు
- సెంట్రల్ జూ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా , న్యూఢిల్లీ
- నేషనల్ బయోడైవర్సిటీ అథారిటీ , చెన్నై
- నేషనల్ టైగర్ కన్జర్వేషన్ అథారిటీ , న్యూఢిల్లీ
- సబార్డినేట్ కార్యాలయాలు
- అండమాన్ & నికోబార్ దీవులు ఫారెస్ట్ అండ్ ప్లాంటేషన్ డెవలప్‌మెంట్ కార్పొరేషన్ (పబ్లిక్ సెక్టార్ అండర్‌టేకింగ్)
- యానిమల్ వెల్ఫేర్ బోర్డ్ ఆఫ్ ఇండియా , చెన్నై
- బొటానికల్ సర్వే ఆఫ్ ఇండియా (BSI), కోల్‌కతా
- కేంద్ర కాలుష్య నియంత్రణ మండలి
- పర్యావరణ సమాచార వ్యవస్థ (ENVIS)[3]
- ఒడిశా రాష్ట్ర కాలుష్య నియంత్రణ మండలి
- ఢిల్లీ కాలుష్య నియంత్రణ కమిటీ
- డైరెక్టరేట్ ఆఫ్ ఫారెస్ట్ ఎడ్యుకేషన్
- ఫారెస్ట్ సర్వే ఆఫ్ ఇండియా
- ఇందిరా గాంధీ నేషనల్ ఫారెస్ట్ అకాడమీ
- జాతీయ అటవీ నిర్మూలన & పర్యావరణ-అభివృద్ధి బోర్డు
- నేషనల్ బోర్డ్ ఆఫ్ వైల్డ్ లైఫ్
- నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ యానిమల్ వెల్ఫేర్
- నేషనల్ మ్యూజియం ఆఫ్ నేచురల్ హిస్టరీ (NMNH), న్యూఢిల్లీ
- నేషనల్ జూలాజికల్ పార్క్ (NZP), న్యూఢిల్లీ
- జూలాజికల్ సర్వే ఆఫ్ ఇండియా (ZSI), కోల్‌కతా
- ఎక్సలెన్స్ కేంద్రాలు
- సెంటర్ ఫర్ ఎన్విరాన్మెంట్ ఎడ్యుకేషన్ , అహ్మదాబాద్
- CPR ఎన్విరాన్‌మెంటల్ ఎడ్యుకేషన్ సెంటర్ , చెన్నై
- జంతువులు, పర్యావరణ కేంద్రం , బెంగళూరు
- సెంటర్ ఆఫ్ ఎక్సలెన్స్ ఇన్ ఎన్విరాన్‌మెంటల్ ఎకనామిక్స్ , చెన్నై
- స్థానిక ఆరోగ్య సంప్రదాయాల పునరుజ్జీవనానికి పునాది , బెంగళూరు
- సెంటర్ ఫర్ ఎకోలాజికల్ సైన్సెస్ , బెంగళూరు
- సెంటర్ ఫర్ ఎన్విరాన్‌మెంటల్ మేనేజ్‌మెంట్ ఆఫ్ డిగ్రేడెడ్ ఎకోసిస్టమ్ , న్యూ ఢిల్లీ
- సెంటర్ ఫర్ మైనింగ్ ఎన్విరాన్మెంట్ , ధన్‌బాద్
- సలీం అలీ సెంటర్ ఫర్ ఆర్నిథాలజీ అండ్ నేచురల్ హిస్టరీ (SACON), కోయంబత్తూరు
- ట్రాపికల్ బొటానిక్ గార్డెన్ అండ్ రీసెర్చ్ ఇన్స్టిట్యూట్ , తిరువనంతపురం
- స్వయంప్రతిపత్త సంస్థలు
- GBPant నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ హిమాలయన్ ఎన్విరాన్మెంట్ , అల్మోరా
- ఇండియన్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఫారెస్ట్ మేనేజ్‌మెంట్ , భోపాల్
- నేను ప్లైవుడ్ ఇండస్ట్రీస్ రీసెర్చ్ అండ్ ట్రైనింగ్ ఇన్స్టిట్యూట్ , బెంగళూరు
- ఇండియన్ కౌన్సిల్ ఆఫ్ ఫారెస్ట్రీ రీసెర్చ్ అండ్ ఎడ్యుకేషన్ (ICFRE), డెహ్రాడూన్
- వైల్డ్ లైఫ్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఇండియా (WII), డెహ్రాడూన్
కేబినెట్ మంత్రులు
[మార్చు]- గమనిక: MoS, I/C – రాష్ట్ర మంత్రి (స్వతంత్ర బాధ్యత)
| నం. | ఫోటో | మంత్రి
(జనన-మరణ) నియోజకవర్గం |
పదవీకాలం | రాజకీయ పార్టీ | మంత్రిత్వ శాఖ | ప్రధాన మంత్రి | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| నుండి | కు | కాలం | |||||||
| పర్యావరణ, అటవీ శాఖ మంత్రి | |||||||||
| 1 | 
|
రాజీవ్ గాంధీ
(1944–1991) అమేథీ ఎంపీ (ప్రధాని) |
31 డిసెంబర్
1984 |
22 అక్టోబర్
1986 |
1 సంవత్సరం, 295 రోజులు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (I) | రాజీవ్ II | రాజీవ్ గాంధీ | |
| 2 | 
|
భజన్ లాల్
(1930–2011) హర్యానా రాజ్యసభ ఎంపీ |
22 అక్టోబర్
1986 |
14 ఫిబ్రవరి
1988 |
1 సంవత్సరం, 115 రోజులు | ||||
| 3 | 
|
జియావుర్ రెహమాన్ అన్సారీ
(1925–1992) ఉన్నావ్ ఎంపీ (MoS, I/C 25 జూన్ 1988 వరకు) |
14 ఫిబ్రవరి
1988 |
2 డిసెంబర్
1989 |
1 సంవత్సరం, 291 రోజులు | ||||
| – | .jpg)
|
విశ్వనాథ్ ప్రతాప్ సింగ్
(1931–2008) ఫతేపూర్ ఎంపీ (ప్రధాని) |
2 డిసెంబర్
1989 |
23 ఏప్రిల్
1990 |
142 రోజులు | జనతాదళ్ | విశ్వనాథ్ | విశ్వనాథ్ ప్రతాప్ సింగ్ | |
| 4 | 
|
నీలమణి రౌత్రే
(1920–2004) పూరీకి ఎంపీ |
23 ఏప్రిల్
1990 |
10 నవంబర్
1990 |
201 రోజులు | ||||
| 5 | 
|
మేనకా గాంధీ
(జననం 1956) పిలిభిత్ ఎంపీ (MoS, I/C) |
10 నవంబర్
1990 |
21 జూన్
1991 |
223 రోజులు | సమాజ్‌వాదీ జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ) | చంద్ర శేఖర్ | చంద్ర శేఖర్ | |
| 6 | 
|
కమల్ నాథ్
(జననం 1946) చింద్వారా ఎంపీ (MoS, I/C) |
21 జూన్
1991 |
15 సెప్టెంబర్
1995 |
4 సంవత్సరాలు, 86 రోజులు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (I) | రావు | పివి నరసింహారావు | |
| 7 | 
|
రాజేష్ పైలట్
(1945–2000) దౌసా ఎంపీ (MoS, I/C) |
15 సెప్టెంబర్
1995 |
16 మే
1996 |
244 రోజులు | ||||
| – | .jpg)
|
అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి
(1924–2018) లక్నో ఎంపీ (ప్రధాని) |
16 మే
1996 |
1 జూన్
1996 |
16 రోజులు | భారతీయ జనతా పార్టీ | వాజ్‌పేయి ఐ | అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి | |
| – | 
|
హెచ్‌డి దేవెగౌడ
(జననం 1933) ఎన్నిక కాలేదు (ప్రధాని) |
1 జూన్
1996 |
29 జూన్
1996 |
28 రోజులు | జనతాదళ్ | దేవెగౌడ | హెచ్‌డి దేవెగౌడ | |
| 8 | _Jai_Narain_Nishad_with_Dr_Harikumar_Pallathadka_(cropped).JPG)
|
జై నారాయణ్ ప్రసాద్ నిషాద్
(1930–2018) ముజఫర్‌పూర్ ఎంపీ (MoS, I/C) |
29 జూన్
1996 |
21 ఫిబ్రవరి
1997 |
237 రోజులు | ||||
| 9 | .jpg)
|
సైఫుద్దీన్ సోజ్
(జననం 1937) జమ్మూ కాశ్మీర్‌కు రాజ్యసభ ఎంపీ |
21 ఫిబ్రవరి
1997 |
21 ఏప్రిల్
1997 |
1 సంవత్సరం, 26 రోజులు | జమ్మూ కాశ్మీర్ నేషనల్ కాన్ఫరెన్స్ | |||
| 21 ఏప్రిల్
1997 |
19 మార్చి
1998 |
గుజ్రాల్ | ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్ | ||||||
| 10 | .jpg)
|
సురేష్ ప్రభు
(జననం 1953) రాజాపూర్ ఎంపీ |
19 మార్చి
1998 |
13 అక్టోబర్
1999 |
1 సంవత్సరం, 208 రోజులు | శివసేన | వాజ్‌పేయి II | అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి | |
| 11 | 
|
టిఆర్ బాలు
(జననం 1941) చెన్నై సౌత్ ఎంపీ |
13 అక్టోబర్
1999 |
21 డిసెంబర్
2003 |
4 సంవత్సరాలు, 69 రోజులు | ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం | వాజ్‌పేయి III | ||
| – |
|
అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి
(1924–2018) లక్నో ఎంపీ (ప్రధాని) |
21 డిసెంబర్
2003 |
9 జనవరి
2004 |
19 రోజులు | భారతీయ జనతా పార్టీ | |||
| 12 | .jpg)
|
రమేష్ బైస్
(జననం 1947) రాయ్‌పూర్ ఎంపీ (MoS, I/C) |
9 జనవరి
2004 |
22 మే
2004 |
134 రోజులు | ||||
| 13 | 
|
ఎ. రాజా
(జననం 1963) పెరంబలూరు ఎంపీ |
23 మే
2004 |
15 మే
2007 |
2 సంవత్సరాలు, 357 రోజులు | ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం | మన్మోహన్ ఐ | మన్మోహన్ సింగ్ | |
| – | 
|
మన్మోహన్ సింగ్
(జననం 1932) అస్సాంకు రాజ్యసభ ఎంపీ (ప్రధాని) |
15 మే
2007 |
22 మే
2009 |
2 సంవత్సరాలు, 7 రోజులు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ | |||
| 14 | 
|
జైరాం రమేష్
(జననం 1954) ఆంధ్రప్రదేశ్‌కు రాజ్యసభ ఎంపీ (MoS, I/C) |
22 మే
2009 |
12 జూలై
2011 |
2 సంవత్సరాలు, 51 రోజులు | మన్మోహన్ II | |||
| 15 | .png)
|
జయంతి నటరాజన్
(జననం 1954) తమిళనాడుకు రాజ్యసభ ఎంపీ (MoS, I/C) |
12 జూలై
2011 |
21 డిసెంబర్
2013 |
2 సంవత్సరాలు, 162 రోజులు | ||||
| 16 | .jpg)
|
వీరప్ప మొయిలీ
(జననం 1940) చిక్కబల్లాపూర్ ఎంపీ |
21 డిసెంబర్
2013 |
26 మే
2014 |
156 రోజులు | ||||
| పర్యావరణ, అటవీ, వాతావరణ మార్పుల మంత్రి | |||||||||
| 17 | 
|
ప్రకాష్ జవదేకర్
(జననం 1951) మధ్యప్రదేశ్‌కు రాజ్యసభ ఎంపీ (MoS, I/C) |
26 మే
2014 |
5 జూలై
2016 |
2 సంవత్సరాలు, 40 రోజులు | భారతీయ జనతా పార్టీ | మోదీ ఐ | నరేంద్ర మోదీ | |
| 18 | 
|
అనిల్ మాధవ్ దవే
(1956–2017) మధ్యప్రదేశ్ రాజ్యసభ ఎంపీ (MoS, I/C) |
5 జూలై
2016 |
18 మే
2017 (కార్యాలయంలో మరణించారు) |
317 రోజులు | ||||
| 19 | 
|
హర్షవర్ధన్
(జననం 1954) చాందినీ చౌక్ ఎంపీ |
18 మే
2017 |
30 మే
2019 |
2 సంవత్సరాలు, 12 రోజులు | ||||
| (17) |
|
ప్రకాష్ జవదేకర్
(జననం 1951) మహారాష్ట్రకు రాజ్యసభ ఎంపీ |
31 మే
2019 |
7 జూలై
2021 |
2 సంవత్సరాలు, 37 రోజులు | మోడీ II | |||
| 20 | 
|
భూపేందర్ యాదవ్
(జననం 1969) రాజస్థాన్ నుండి అల్వార్ ఎంపీగా రాజ్యసభ ఎంపీ |
7 జూలై
2021 |
9 జూన్
2024 |
3 సంవత్సరాలు, 43 రోజులు | ||||
| 10 జూన్
2024 |
అధికారంలో ఉంది | మోడీ III | |||||||
సహాయ మంత్రులు
[మార్చు]| నం. | ఫోటో | మంత్రి
(జనన-మరణ) నియోజకవర్గం |
పదవీకాలం | రాజకీయ పార్టీ | మంత్రిత్వ శాఖ | ప్రధాన మంత్రి | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| నుండి | కు | కాలం | |||||||
| పర్యావరణ, అటవీ శాఖ సహాయ మంత్రి | |||||||||
| 1 | ఖుర్జాకు వీర్ సేన్
ఎంపీ |
31 డిసెంబర్
1984 |
25 సెప్టెంబర్
1985 |
268 రోజులు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (I) | రాజీవ్ II | రాజీవ్ గాంధీ | ||
| 2 |
|
జియావుర్ రెహమాన్ అన్సారీ
(1925–1992) ఉన్నావ్ ఎంపీ |
25 సెప్టెంబర్
1985 |
14 ఫిబ్రవరి
1988 |
2 సంవత్సరాలు, 142 రోజులు | ||||
| 3 | 
|
సుమతీ ఒరాన్
(జననం 1935) లోహర్‌దగా ఎంపీ |
4 జూలై
1989 |
2 డిసెంబర్
1989 |
151 రోజులు | ||||
| 4 |
|
మేనకా గాంధీ
(జననం 1956) పిలిభిత్ ఎంపీ |
6 డిసెంబర్
1989 |
6 నవంబర్
1990 |
335 రోజులు | జనతాదళ్ | విశ్వనాథ్ | విశ్వనాథ్ ప్రతాప్ సింగ్ | |
| 5 |
|
జై నారాయణ్ ప్రసాద్ నిషాద్
(1930–2018) ముజఫర్‌పూర్ ఎంపీ |
1 జూన్
1996 |
29 జూన్
1996 |
28 రోజులు | జనతాదళ్ | దేవెగౌడ | హెచ్‌డి దేవెగౌడ | |
| 6 | 
|
బాబూలాల్ మరాండీ
(జననం 1958) దుమ్కా ఎంపీ |
19 మార్చి
1998 |
13 అక్టోబర్
1999 |
2 సంవత్సరాలు, 233 రోజులు | భారతీయ జనతా పార్టీ | వాజ్‌పేయి II | అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి | |
| 13 అక్టోబర్
1999 |
7 నవంబర్
2000 |
వాజ్‌పేయి III | |||||||
| 7 | దిలీప్ సింగ్ జూడియో
(1949–2013) ఛత్తీస్‌గఢ్ (రాజ్యసభ) ఎంపీ |
29 జనవరి
2003 |
17 నవంబర్
2003 |
292 రోజులు | |||||
| 8 | .jpg)
|
నమో నారాయణ్ మీనా
(జననం 1943) సవాయ్ మాధోపూర్ ఎంపీ |
23 మే
2004 |
22 మే
2009 |
4 సంవత్సరాలు, 364 రోజులు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ | మన్మోహన్ ఐ | మన్మోహన్ సింగ్ | |
| 9 | .jpg)
|
ఎస్. రేగుపతి
(జననం 1950) పుదుక్కోట్టై ఎంపీ |
15 మే
2007 |
22 మే
2009 |
2 సంవత్సరాలు, 7 రోజులు | ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం | |||
| పర్యావరణం, అటవీ, వాతావరణ మార్పుల శాఖ సహాయ మంత్రి | |||||||||
| 10 | 
|
మహేష్ శర్మ
(జననం 1959) గౌతమ్ బుద్ధ్ నగర్ ఎంపీ |
3 సెప్టెంబర్
2017 |
30 మే
2019 |
1 సంవత్సరం, 269 రోజులు | భారతీయ జనతా పార్టీ | మోదీ ఐ | నరేంద్ర మోదీ | |
| 11 | 
|
బాబుల్ సుప్రియో
(జననం 1970) అసన్సోల్ ఎంపీ |
31 మే
2019 |
7 జూలై
2021 |
2 సంవత్సరాలు, 37 రోజులు | మోడీ II | |||
| 12 | 
|
అశ్విని కుమార్ చౌబే
(జననం 1953) బక్సర్ ఎంపీ |
7 జూలై
2021 |
10 జూన్
2024 |
2 సంవత్సరాలు, 339 రోజులు | ||||
| 13 | 
|
కీర్తి వర్ధన్ సింగ్
(జననం 1966) గోండా ఎంపీ |
10 జూన్
2024 |
మోడీ III | |||||
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ "Following Anil Daves death, Dr Harsh Vardhan gets additional charge of environment". Indiatoday.intoday.in. 18 May 2017. Retrieved 16 August 2018.
- ↑ Sanjeev Khagram (2004) "Dams and Development", New York, Cornell University Press, ISBN 978-0-8014-8907-5
- ↑ "About ENVIS".