బార్ దేహం
బార్ దేహం లేదా బార్ నిర్మాణం (ఆంగ్లం Barr body) మానవులలో స్త్రీ జీవులలో ఉండే ప్రత్యేక క్రోమోసోమ్ నిర్మాణం. దీనిని ముర్రె బార్ (Murray Barr) అనే శాస్త్రవేత్త మొదటగా కనుగొన్నారు [1] [2] . పురుషులలో ఈ నిర్మాణం ఉండదు. స్త్రీ జీవులలో రెండింటిలో ఒక X-క్రోమోసోము జన్యురీత్యా నిష్క్రియమై గాఢంగా వర్ణదాన్ని ఆకర్షిస్తుంది. దీనిని బార్ నిర్మాణం అంటారు.
చరిత్ర
[మార్చు]సెక్స్ క్రోమాటిన్ అని కూడా పిలువబడే బార్ దేహం (బార్ బాడీ) స్త్రీల సోమాటిక్ కణాలలో క్రియారహితమైన X క్రోమోజోమ్. స్త్రీలకు రెండు ఎక్స్ క్రోమోజోములు ఉండగా, మగవారికి ఒక ఎక్స్ , ఒక వై ఉన్నాయి. లైంగిక పునరుత్పత్తిలో పాల్గొనని అన్ని స్త్రీ సోమాటిక్ కణాలలో, ఎక్స్ క్రోమోజోమ్లలో ఒకటి చురుకుగా ఉంటుంది రియు మరొకటి ఒక ప్రక్రియలో క్రియారహితం( లైయోనైజేషన్) అని పిలుస్తారు, ఇది బార్ దేహం (బార్ బాడీ )అవుతుంది. ఒక X క్రోమోజోమ్‌ను ఆపివేయడానికి కారణం ఏమిటంటే, అవసరమైన జన్యు సమాచారం మాత్రమే రెట్టింపు లేదా అంతకంటే ఎక్కువ కాకుండా వ్యక్తీకరించబడుతుంది. అందువల్లనే X- క్రియారహితం మానవులలో మాత్రమే జరగదు, కానీ అన్ని జీవులలో, లింగం కణంలో Y లేదా W క్రోమోజోమ్ ఉనికి లేదా లేకపోవడం ద్వారా నిర్ణయించబడుతుంది. సంక్షిప్తంగా, వ్యక్తీకరించబడిన X క్రోమోజోమ్ జన్యువుల మొత్తం మగ వారిలో , ఆడ వారిలో రెండింటిలో సమానంగా ఉండాలి. బార్ దేహం హెటెరోక్రోమాటిన్‌లో జత చేయబడుతుంది, అయితే చురుకుగా ఉండే ఎక్స్ క్రోమోజోమ్ యూక్రోమాటిన్‌లో జత చేయబడుతుంది.[3] ఎక్స్-ఇనాక్టివేషన్ ప్రక్రియను బ్రిటిష్ జన్యు శాస్త్రవేత్త మేరీ ఎఫ్ లియాన్ కనుగొన్నారు.[4]
జీవరసాయన కొలతల నుండి, స్త్రీ, పురుషులలో ఒకే రకమైన జన్యు ఉత్పత్తి ఉన్నట్లు అనిపించింది. ఇది "మోతాదు పరిహారం" యొక్క దృగ్విషయం, మేరీ లియోన్ తెలిపిన ప్రక్రియల ద్వారా తెలియ చేయబడినది. మగవారి ప్రతి కణంలో ఒక జన్యు ఉత్పత్తి మాత్రమే ఉత్పత్తి అవుతుంది, ఆడవారి ప్రతి కణంలో ఒక జన్యు ఉత్పత్తి మాత్రమే వ్యక్తమవుతుంది, అయితే కొన్ని కారణాల వల్ల X క్రోమోజోములు రెండూ ఆడ జెర్మ్ లైన్ కణాలలో చురుకుగా ఉంటాయి. ఈ ప్రభావవంతమైన మోతాదుతో రెండు లింగాల జన్యువులు సమానంగా లేదా దాదాపుగా తయారవుతాయి.[5]
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ "Who discovered that Barr body is formed from X - chromosome". Toppr Ask (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-12-09.[permanent dead link]
- ↑ "Murray Barr MD | Canadian Medical Hall of Fame". www.cdnmedhall.org. Archived from the original on 2020-11-06. Retrieved 2020-12-11.
- ↑ "Barr Body". Biology Dictionary (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). 2017-03-19. Retrieved 2020-12-09.
- ↑ "Barr Body - Formation And Examples Of Barr Body". BYJUS (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-12-09.
- ↑ "Virtual Labs". vlabs.iitb.ac.in. Archived from the original on 2019-12-29. Retrieved 2020-12-11.