బెంగాలీ అక్షరమాల
 | ఈ వ్యాసం మౌలిక పరిశోధన కలిగివుండవచ్చు. |
బెంగాలీ లేక బంగ్లా అక్షరమాల (బంగ్లా భాష: বাংলা বর্ণমালা, బంగ్లా బొర్నొమాల) లేక బెంగాలీ లిపి (బంగ్లా భాష: বাংলা লিপি, బంగ్లా లిపి) అనునది భారత ఉపఖండము లోని బెంగాలీ (బంగ్లా) భాషని రాయు విధానము. ఇది ప్రపంచ వ్యాప్తంగా ఉపయోగించు ఆరవ అతి విస్తృతమైన లిపి. ఈ లిపిని బిష్ణుప్రియ మణిపురి వంటి ఇతర భారతీయ భాషలను రాసేందుకు కూడా వాడతారు, అలాగే చారిత్రక దృక్పథం లో బెంగాలీ లోన సంస్కృతం రాసేందుకీ వాడేవారు. ఈ లిపిలో మొత్తం 50 అక్షరాలు ఉన్నాయి, అందులో 11 అచ్చులూ, 39 హల్లులూ కలవు.
లిపులలో రకాలని బట్టి చూసినపుడు బెంగాలీ లిపి అబుజిద అనే రకానికి చెందుతుంది, అనగా ఈ లిపిలో అచ్చులు అనునవి తమ సంజ్ఞలను అక్షరానికి కలపడాం ద్వారా రాయబడతాయి. బెంగాలీ లిపి ని ఎడమ నించి కుడికి రాస్తారు. ఇందులో అక్షరాలకు వ్యాకరణ సంబంధిత మార్పులు ఉండవు. ఇతర బ్రహ్మీ లిపుల లో వలెనే ఈ లిపిలోనూ মাত্রা అనబడు ఒక సమాంతర రేఖ ఉంటుంది, ఇది అక్షరాల పై భాగాలను కలుపుతూ ఉంటుంది. బెంగాలీ లిపి మూలలతో కూడి ఉండక సుతారమైన వంపులతో కూడి ఉంటుంది.
బెంగాలీ లిపి అక్షరాలు
[మార్చు]బెంగాలీ లిపి క్రింది విభాగాలుగా విభజించబడింది:
- అచ్చులు మరియు అచ్చు సంకేతాలు – ఇవి స్వతంత్ర అక్షరాలుగా మరియు హల్లులను మార్చే సంకేతాలుగా పనిచేస్తాయి.
- హల్లులు మరియు సంయుక్త హల్లులు – ప్రాథమిక హల్లులు మరియు రెండు లేదా అంతకంటే ఎక్కువ హల్లులు కలిసిన సంయుక్త రూపాలు.
- దిక్రితులు మరియు ఇతర సంకేతాలు – శబ్ద మార్పులకు, స్వర సూచనలకు లేదా ఇతర భాషా అవసరాలకు ఉపయోగించే గుర్తులు.
- సంఖ్యలు – బెంగాలీ లిపికి ప్రత్యేక సంఖ్యా వ్యవస్థ ఉంది.
- విరామ చిహ్నాలు – వాక్య నిర్మాణాన్ని సూచించడానికి ఉపయోగించే చిహ్నాలు, ఇవి ఇతర భాషల విరామ చిహ్నాల తరహాలో ఉంటాయి.
ఈ అన్ని అంశాలు బెంగాలీ లిపి యొక్క శబ్ద నిర్మాణాన్ని సమృద్ధిగా రూపొందించి, భిన్నమైన శబ్దాలను మరియు భాషా ప్రత్యేకతలను వ్యక్తీకరించేందుకు అనుమతిస్తాయి.
అచ్చులు
[మార్చు]బెంగాలీ లిపిలో మొత్తం 11 అచ్చు గ్రాఫీమ్‌లు ఉన్నాయి, వీటిని ప్రతి ఒక్కటి "స్వరబర్ణ" (swôrôbôrnô) అని పిలుస్తారు, అంటే 'అచ్చు అక్షరం'. ఈ స్వరబర్ణాలు బెంగాలీ భాషలోని ఏడు ప్రధాన అచ్చు ధ్వనులలో ఆరింటిని, అలాగే రెండు అచ్చు ద్విపదాలను (diphthongs) సూచిస్తాయి. ఇవన్నీ బెంగాలీ మరియు అస్సామీ భాషలలో ఉపయోగించబడతాయి.
- অ ô (స్వర అ, shôrô ô, 'వోకాలిక్ ô') /ɔ/ అనేది బెంగాలీ లిపి మొత్తానికి డిఫాల్ట్ అంతర్గత అచ్చుగా ఉంటుంది. బెంగాలీ, అస్సామీ మరియు ఒడియా వంటి తూర్పు భాషలు ఈ అంతర్గత అచ్చు విలువను కలిగి ఉంటాయి, అయితే బ్రాహ్మీ లిపులను ఉపయోగించే ఇతర భాషలు తమ అంతర్గత అచ్చుగా 'అ' (/a/)ని కలిగి ఉంటాయి.
- బెంగాలీ భాషలోని ఏడు ప్రధాన అచ్చు ధ్వనులలో ఒకటైన నియర్-ఓపెన్ ఫ్రంట్ అన్‌రౌండెడ్ అచ్చు /æ/ ఉన్నప్పటికీ, సంస్కృతంలో /æ/ ధ్వని లేనందున, ఈ లిపి రూపొందినప్పుడు దీనికి ప్రత్యేక అచ్చు చిహ్నం కేటాయించబడలేదు. అయినప్పటికీ, অ্যা æ ఉపయోగం చాలా ప్రచారంలో ఉంది మరియు /æ/ సందర్భాలలో అనేక విధాలుగా ఉపయోగించబడుతుంది, ఉదాహరణకు অ্যাসিড (ఆమ్లం). ఈ ధ్వని ఆధునిక బెంగాలీ ఆర్థోగ్రఫీలో బహుళ మార్గాల ద్వారా సూచించబడుతుంది, సాధారణంగా এ e (స్వర ఏ, shôrô e, 'వోకాలిక్ e') /e/, অ, আ a (స్వర ఆ, shôrô a) /a/, మరియు যফলা jôphôla (య యొక్క డయాక్రిటిక్ రూపం) కలయిక ద్వారా. ఉదాహరణకు, /k/ క యొక్క అచ్చు /æ/తో ক্যা గా వ్రాయబడుతుంది.
- [i] మరియు [u] అచ్చు ధ్వనుల కోసం రెండేసి గ్రాఫీమ్‌లు ఉన్నాయి. ఈ అనవసరత సంస్కృత భాషను వ్రాయడానికి ఈ లిపి ఉపయోగించబడిన సమయం నుండి వచ్చింది, ఎందుకంటే సంస్కృతంలో చిన్న మరియు పొడవైన అచ్చులు ఉన్నాయి: ই i (హ్రస్వ ఇ, rôshshô i, 'చిన్న i') /i/ మరియు ঈ ī (దీర్ఘ ఈ, dirghô ī, 'పొడవైన ī') /iː/, అలాగే উ u (హ్రస్వ ఉ, rôshshô u) /u/ మరియు ঊ ū (దీర్ఘ ఊ, dirghô ū) /uː/. ఈ అక్షరాలు సాధారణ మాటలలో ఇప్పుడు వేర్వేరుగా ఉచ్చరించబడకపోయినప్పటికీ, వాటి సంప్రదాయ నామాలతో బెంగాలీ లిపిలో సంరక్షించబడ్డాయి. అయితే, తత్సమ (సంస్కృతం నుండి ఉద్భవించిన) బెంగాలీ పదాలలో సంస్కృత ఉచ్ఛారణను నిలుపుకోవడంలో ఈ గ్రాఫీమ్‌లు ఎటిమాలాజికల్ పాత్ర పోషిస్తాయి.
- ঋ ṛ (లేదా హ్రస్వ ఋ, rôshshô ri, 'చిన్న ri') అనేది బెంగాలీలో అచ్చు ఫోనీమ్‌ను ప్రత్యక్షంగా సూచించదు, కానీ హల్లు-అచ్చు సంయోగం **রি /ri/**ని సూచిస్తుంది. అయినప్పటికీ, ఇది బెంగాలీ లిపి యొక్క అచ్చు విభాగంలో చేర్చబడింది. ఈ అస్థిరత సంస్కృతం నుండి వచ్చిన ఆనవాయితీ, ఎందుకంటే సంస్కృతంలో ఈ గ్రాఫీమ్ రెట్రోఫ్లెక్స్ అప్రాక్సిమెంట్ (బహుశా ఆర్-రంగు అచ్చు) యొక్క అచ్చు సమానాన్ని సూచిస్తుంది. మరొక గ్రాఫీమ్ ঌ ḷ (హ్రస్వ ఌ, rôshshô li) సంస్కృతంలో డెంటల్ అప్రాక్సిమెంట్ యొక్క అచ్చు సమానాన్ని సూచిస్తుంది, కానీ బెంగాలీలో అచ్చు ఫోనీమ్ కాకుండా **লি /li/**ని సూచిస్తుంది. ఇది కూడా అచ్చు విభాగంలో చేర్చబడినప్పటికీ, సంస్కృతంలో కూడా దీని ఉపయోగం చాలా పరిమితంగా ఉండటం వలన ఇటీవల ఈ జాబితా నుండి తొలగించబడింది.
- అచ్చు ధ్వని అక్షరానికి మొదటిలో లేదా మరొక అచ్చు తర్వాత వస్తే, అది ప్రత్యేక అక్షరంతో వ్రాయబడుతుంది. అచ్చు ధ్వని హల్లు (లేదా హల్లు సమూహం) తర్వాత వస్తే, అది డయాక్రిటిక్‌తో వ్రాయబడుతుంది, ఇది అచ్చును బట్టి హల్లు పైన, కింద, ముందు లేదా వెనుక కనిపిస్తుంది. ఈ అచ్చు చిహ్నాలు హల్లు లేకుండా కనిపించవు మరియు వీటిని কার kar అంటారు.
- పై వ్యవస్థకు మినహాయింపుగా, /ɔ/ అచ్చునకు ఎటువంటి అచ్చు చిహ్నం లేదు, కానీ ఇది ప్రతి హల్లు అక్షరంలో అంతర్గతంగా ఉన్నట్లు భావించబడుతుంది. హల్లు తర్వాత అంతర్గత అచ్చు [ɔ] లేకపోవడాన్ని సూచించడానికి, হসন্ত hôsôntô (্) అనే డయాక్రిటిక్‌ను హల్లు కింద వ్రాయవచ్చు.
- లిపి జాబితాలో రెండు ద్విపదాలు (diphthongs) మాత్రమే ఉన్నాయి: ঐ oi (స్వర ఐ, shôrô oi, 'వోకాలిక్ oi') /oi/ మరియు ঔ ou (స్వర ఔ, shôrô ou) /ou/. అయితే, బెంగాలీ ఫొనెటిక్ వ్యవస్థలో అనేక ద్విపదాలు ఉన్నాయి. చాలా ద్విపదాలు వాటి భాగాలైన అచ్చు గ్రాఫీమ్‌లను జతచేయడం ద్వారా సూచించబడతాయి, ఉదాహరణకు কেউ keu /keu/.
- గతంలో రెండు పొడవైన అచ్చులు కూడా ఉండేవి: ৠ ṝ (దీర్ఘ ৠ, dirghô rri, 'పొడవైన rri') మరియు ৡ ḹ (దీర్ఘ ৡ, dirghô lli). ఇవి సంస్కృతానికి ప్రత్యేకమైనవి కావడం వల్ల విద్యాసాగరీయ లిపి సంస్కరణ సమయంలో జాబితా నుండి తొలగించబడ్డాయి.
క్రింద ఇవ్వబడిన పట్టిక బెంగాలీ వర్ణమాల యొక్క ఆధునిక (19వ శతాబ్దం చివరి నుండి) జాబితాలో ఉన్న అచ్చులను చూపిస్తుంది:
| হ্রস্ব (short) | দীর্ঘ (long) | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| স্বর (vowel phoneme) |
কার (vowel mark) |
স্বর (vowel phoneme) |
কার (vowel mark) | |||
| কন্ঠ্য (Guttural) |
অ | Script error: The function "transl" does not exist. /ɔ~o/[a] |
- | আ | Script error: The function "transl" does not exist. మూస:IPAslink[b] |
া |
| তালব্য (Palatal) |
ই | Script error: The function "transl" does not exist. మూస:IPAslink |
ি | ঈ | Script error: The function "transl" does not exist. మూస:IPAslink |
ী |
| ওষ্ঠ্য (Labial) |
উ | Script error: The function "transl" does not exist. /u~w/[c] |
ু | ঊ | Script error: The function "transl" does not exist. మూస:IPAslink |
ূ |
| মূর্ধন্য (Retroflex) |
ঋ | Script error: The function "transl" does not exist. /ri/ |
ৃ | ৠ | Script error: The function "transl" does not exist. | ৄ |
| দন্ত্য (Dental) |
ঌ | Script error: The function "transl" does not exist. /li/ |
ৢ | ৡ | Script error: The function "transl" does not exist. | ৣ |
| যুক্তস্বর (complex vowels) | ||||||
| কন্ঠ্যতালব্য (Palatoguttural) |
এ | Script error: The function "transl" does not exist. /e~æ~ɛ/[d] |
ে | ঐ | Script error: The function "transl" does not exist. /oi/ |
ৈ |
| কন্ঠৌষ্ঠ্য (Labioguttural) |
ও | Script error: The function "transl" does not exist. /o~ʊ~w/[e][c] |
ো | ঔ | Script error: The function "transl" does not exist. /ou/ |
ৌ |
Notes
[మార్చు]- ↑ The natural pronunciation of the grapheme অ, whether in its independent (visible) form or in its "inherent" (invisible) form in a consonant grapheme, is /ɔ/. But its pronunciation changes to /o/ in the following contexts:
- অ is in the first syllable and there is a ই /i/ or উ /u/ in the next syllable, as in অতি ôti 'much' /ot̪i/, বলছি bôlchhi '(I am) speaking' /ˈboltʃʰi/
- if the অ is the inherent vowel in a word-initial consonant cluster ending in rôphôla 'rô ending' /r/, as in প্রথম prôthôm 'first' /prot̪ʰom/
- if the next consonant cluster contains a jôphôla 'jô ending', as in অন্য ônyô 'other' /onːo/, জন্য jônyô 'for' /dʒonːo/
- ↑ In onomatopoeias and polysyllabic words, /a/, represented by the letter আ, is phonetically realised as the vowel [ɐ].[1] In monosyllabic words, /a/ is realized as the more opened vowel [ä~äː].
- ↑ 3.0 3.1 Although উ and ও represent the vowels /u/ and /o/ respectively, they may also represent the voiced labial–velar approximant మూస:IPAslink which can occur as an allophone of their semivowel equivalents /u̯/ and /o̯/ under fortition, especially in loan words e.g. ওয়াদা [wada] 'promise', উইলিয়াম [wiliam] 'William'.
- ↑ Even though the near-open front unrounded vowel /æ/ is one of the seven main vowel sounds in the standard Bengali language, no distinct vowel symbol has been allotted for it in the script, though এ is used. /æ/ may also be transcribed in IPA and pronounced as an open-mid front unrounded vowel /ɛ/.[2]
- ↑ మూస:IPAslink is the original pronunciation of the vowel ও, though a secondary pronunciation మూస:IPAslink entered the Bengali phonology by Sanskrit influence. In modern Bengali, both the ancient and adopted pronunciation of ও can be heard in spoken. Example: The word নোংরা (meaning 'foul') is pronounced as /nʊŋra/ and /noŋra/ (romanized as nungra and nongra) - both are heard.
- ↑ Khan, Sameer ud Dowla (2010). "Bengali (Bangladeshi Standard)" (PDF). Journal of the International Phonetic Association. 40 (2): 222. doi:10.1017/S0025100310000071. Archived (PDF) from the original on 17 March 2021. Retrieved 1 July 2020.
- ↑ Khan (2010), p. 222.