మస్రూర్ జహాన్

బేగం మస్రూర్ జహాన్ (జూలై 8, 1938 - సెప్టెంబర్ 22, 2019) ఉర్దూ భాషలో భారతీయ నవలా రచయిత్రి, చిన్న కథా రచయిత్రి. సాహిత్యానికి ఆమె చేసిన సేవలకు గాను 2010, 2015లో ఉత్తరప్రదేశ్ ఉర్దూ అకాడమీ అవార్డులు, 2017లో హిందుస్థాన్ టైమ్స్ ఉమెన్స్ అవార్డులు లభించాయి.

మస్రూర్ జహాన్ (నీ ఖయాల్) లక్నోలో ఒక సాహితీ కుటుంబంలో జన్మించింది. ఆమె తాత మెహదీ హసన్ నసిరి లఖ్నవి కవి, అనువాదకుడు, ఆమె తండ్రి హుస్సేన్ ఖయాల్ లఖ్నవి కవి, విద్యావేత్త. ఆమె తన అధికారిక విద్యను పూర్తి చేయలేకపోయింది. పదహారేళ్ల వయసులో ఆమెకు సయ్యద్ ముర్తజా అలీఖాన్ తో వివాహం జరిపించారు.

జహాన్ కు ఇద్దరు సోదరులు, ఒక కుమారుడు సహా అనేక నష్టాలు వచ్చాయి. ఆమె 2019 సెప్టెంబరు 22 న లక్నోలో బ్రెయిన్ స్ట్రోక్ తో మరణించింది.

కెరీర్

1960 లో, మస్రూర్ ఖయాల్ తన మొదటి చిన్న కథ, ఎవరు ఆమె? లక్నోకు చెందిన ఉర్దూ పత్రిక 'క్వామీ ఆవాజ్'లో ఆమె మొదటి నవల డెసిషన్ 1962లో పాకిస్తాన్ లో ప్రచురితమైంది. ఆమె మస్రూర్ ఖయాల్ తో సహా వివిధ నోమ్స్-డి-ప్లూమ్ లను ఉపయోగించింది, కానీ ఆ తరువాత మస్రూర్ జహాన్ ను దత్తత తీసుకుంది.

జహాన్ కథలు హరీమ్, బీస్వీన్ సద్ది (ఇరవయ్యవ శతాబ్దం) తో సహా అనేక పత్రికలలో వచ్చాయి. విమర్శకులు ఆమె అత్యుత్తమ సృజనాత్మకత చిన్న కథలో ఉందని సూచించినప్పటికీ, ఆమె నవలలు ఆమె నవలలలో ఎక్కువ భాగాన్ని రూపొందించాయి.

ఇస్మత్ చుగ్తాయ్, ఖుర్రాతులైన్ హైదర్ సహా ఉర్దూ సాహిత్యంలో ఆమె సమకాలీనులు పలువురు అభ్యుదయ రచయితల ఉద్యమంలో క్రియాశీలకంగా వ్యవహరించారు. ఆమె సామాజిక విమర్శలు రాసినా, ఏ సాహిత్య ధోరణిలోనూ చేరలేదు.

1970లో ప్రచురితమైన తాబాన్ (స్పార్క్లింగ్) అనే పుస్తకం ఆమె ఖ్యాతిని నిలబెట్టింది. ఆమె తరువాతి రచనలు బెస్ట్ సెల్లర్లుగా నిలిచాయి, వీటిలో జబ్ గిల్లీ మిట్ గే (ఇకపై ఫిర్యాదులు లేవు), కహాన్ హో తుమ్ (మీరు ఎక్కడ ఉన్నారు?, 2012) ఉన్నాయి.

జహాన్ రచనలు కార్మికవర్గం నుంచి కులీనుల దాకా సమాజంలోని అట్టడుగు వర్గాలను ప్రభావితం చేశాయి. కులీనవర్గం క్షీణిస్తున్న నేపథ్యంలో కుటుంబ గౌరవం సాకుతో మహిళలను అణచివేయడం, లేదా సంబంధాల్లో వారి ఏజెన్సీని ప్రస్తావించడం, మానవ స్వభావంలోని లోపాలను నిశితంగా పరిశీలించిన ఆమె. నవాబుల దుర్మార్గానికి వ్యతిరేకంగా ఆమె బృందం తూకం వేసినప్పటికీ, అనేక కథలలో ఆమె వాటిని మరింత మానవీయ కోణంలో ప్రదర్శించింది. ఉదాహరణకు, ఆమె చిన్న కథ కుంజి, ఒక నృత్యకారిణి పట్ల ఒక గొప్ప వ్యక్తి స్వలింగ సంపర్క ఆకర్షణ సానుభూతి చిత్రణ. చుగ్తాయ్ వంటి అభ్యుదయవాదులకు స్వలింగ సంపర్కం హీరోలకు ఆశ్రయంగా ఉండేది, కానీ జహాన్ రచనలో, సామాజిక అంశాలు మానవ కోరికలకు అతీతంగా కనిపిస్తాయి. వాస్తవానికి, లైంగిక, మానసిక సమస్యలను చిత్రించడంలో జహాన్ జాగ్రత్తగా ఉంది, సమాజాన్ని దెబ్బ తీయాలనే కోరికను ప్రతిఘటించింది. ఇస్మత్ చుగ్తాయ్ తన రచనల గురించి ప్రశంసనీయంగా వ్రాశారు కాని ఆమె స్త్రీ పాత్రలు బలంగా లేవని విమర్శించారు; జహాన్ ఈ సలహాను మనసులోకి తీసుకుని తన తరువాతి పాత్రలను బోల్డ్ గా చేసింది.

జహాన్ తన పాత్రల మధ్య సంబంధాల గురించి సున్నితమైన రీతిలో రాశారు, కాని భారతదేశ విభజన తరువాత కుటుంబాల శిథిలాలను ప్రస్తావిస్తూ ఆమె కథలలో, సంబంధాల వినాశనాన్ని, అర్థరహితతను చిత్రీకరించగలిగారు. ఆమె తరువాతి కథలలో, సహానుభూతి సూక్ష్మ చిత్రణకు ఆమె ప్రశంసలు పొందింది. లుటెరాలో, ఒక దుండగుడు ఒక వివాహిత మహిళను కిడ్నాప్ చేస్తారు; ఆమె గర్భవతి అని గ్రహించి, అతను ఆమెను వదిలేస్తారు. అయితే ఆమె ఆరోగ్య పరిస్థితిని ఆమె భర్త పట్టించుకోవడం లేదు. ఆమె సంకలనం తేరే మేరే దుఖ్ (మీ దుఃఖాలు, నావి) మానవుని సాధారణ బాధ వారసత్వాన్ని గ్రహించడంలో ఆమె కళ వికసించినందుకు మంచి ప్రశంసలు పొందింది.

ఆమె నవల నయీ బస్తీ (న్యూ కాలనీ, 1982) థీమాటిక్ గా మిగతా వాటికంటే చాలా భిన్నంగా ఉంది. ఆమె ప్రేమకథలు రాశారు, కానీ సామాజిక వాస్తవికత ఈ ఉదాహరణలో, అక్రమ జనావాసాలలో నివసిస్తున్న పట్టణ పేదలు ఎదుర్కొంటున్న సమస్యలను ఆమె ప్రస్తావించారు.

జహాన్ అరవై ఐదు నవలలు, ఐదు వందల చిన్న కథలు రాశారు. ఆమె రచనలు కాశ్మీరీ, మలయాళం, ఆంగ్లం, పంజాబీతో సహా అనేక భాషల్లోకి అనువదించబడ్డాయి.