సామాజిక న్యాయ , సాధికారత మంత్రిత్వ శాఖ
సామాజిక న్యాయ , సాధికారత మంత్రిత్వ శాఖ | |
---|---|
Branch of Government of India | |
సంస్థ అవలోకనం | |
అధికార పరిధి | భారత ప్రభుత్వం |
ప్రధాన కార్యాలయం | సామాజిక న్యాయ & సాధికారత మంత్రిత్వ శాఖ శాస్త్రి భవన్ సి-వింగ్ డా. రాజేంద్ర ప్రసాద్ రోడ్ న్యూ ఢిల్లీ |
వార్ర్షిక బడ్జెట్ | ₹ 6,908 కోట్లు (US$830 మిలియన్లు) (2017-18 అంచనా)(2017-18 est.)[1] |
Ministers responsible | వీరేంద్ర కుమార్ ఖతిక్, కేబినెట్ మంత్రి = రామ్దాస్ అథవాలే, సహాయ మంత్రి |
సామాజిక న్యాయ & సాధికారత మంత్రిత్వ శాఖ భారత ప్రభుత్వ మంత్రిత్వ శాఖ. షెడ్యూల్డ్ కులాలు (SC), ఇతర వెనుకబడిన తరగతులు (OBC), LGBT ప్రజలు, వికలాంగులు , వృద్ధులు & మాదకద్రవ్యాల దుర్వినియోగ బాధితులతో సహా సమాజంలోని వెనుకబడిన, అట్టడుగు వర్గాలకు సంక్షేమం , సామాజిక న్యాయం, సాధికారత కోసం ఇది బాధ్యత వహిస్తుంది. వివక్ష వ్యతిరేక విధానాలను మెరుగ్గా అమలు చేయడానికి ఈ అట్టడుగు వర్గాలకు సంబంధించి చట్టాల అమలులో కూడా ఇది సహాయపడుతుంది.[2]
సామాజిక న్యాయ, సాధికారత మంత్రి మండలి సభ్యునిగా క్యాబినెట్ హోదాను కలిగి ఉంటారు, ప్రస్తుత మంత్రి వీరేంద్ర కుమార్ ఖతిక్, వీరికి ఇద్దరు రాష్ట్ర మంత్రులు రామ్దాస్ అథవాలే, బీ.ఎల్. వర్మ సహాయం చేస్తున్నారు.
చరిత్ర
[మార్చు]1985-1986లో పూర్వ సంక్షేమ మంత్రిత్వ శాఖ మహిళా శిశు అభివృద్ధి శాఖ, సంక్షేమ శాఖగా విభజించబడింది. అదే సమయంలో, షెడ్యూల్డ్ కులాల అభివృద్ధి, గిరిజనాభివృద్ధి, మైనారిటీలు వెనుకబడిన తరగతుల సంక్షేమ శాఖలు ,న్యాయ మంత్రిత్వ శాఖలోని వక్ఫ్ శాఖలు కొత్త సంక్షేమ మంత్రిత్వ శాఖను ఏర్పాటు చేయడానికి ఆ మంత్రిత్వ శాఖ నుండి వేరు చేయబడ్డాయి.
సంక్షేమ మంత్రిత్వ శాఖ మే 1998లో సామాజిక న్యాయ, సాధికారత మంత్రిత్వ శాఖగా పేరు మార్చబడింది. అక్టోబర్ 1999లో, గిరిజన వ్యవహారాల శాఖను కొత్తగా స్వతంత్రంగా ఏర్పాటు చేసేందుకు గిరిజనాభివృద్ధి శాఖను వేరు చేశారు. మొదటి మన్మోహన్ సింగ్ మంత్రిత్వ శాఖ ఏర్పడిన తర్వాత మే 2004లో మహిళా శిశు అభివృద్ధి శాఖను వేరుచేసి మహిళా శిశు అభివృద్ధి మంత్రిత్వ శాఖగా పిలవబడే ఒక స్వతంత్ర మంత్రిత్వ శాఖను ఏర్పాటు చేశారు. జనవరి 2006లో మైనారిటీ సంక్షేమ శాఖలు మైనారిటీ వ్యవహారాల మంత్రిత్వ శాఖను ఏర్పాటు చేయడానికి వక్ఫ్ను వేరు చేశారు. బాబు జగ్జీవన్ రామ్ సిద్ధాంతాలు తత్వాలను ప్రచారం చేయడానికి మంత్రిత్వ శాఖ ద్వారా 'బాబు జగ్జీవన్ రామ్ నేషనల్ ఫౌండేషన్' ఏర్పాటు చేయబడింది.[3]
2012లో, కేంద్ర సామాజిక న్యాయం సాధికారత మంత్రి దృష్టి లోపం ఉన్న కళాశాల విద్యార్థుల కోసం ఆన్లైన్ లైబ్రరీ అయిన ఓబ్లిండియాను ప్రారంభించారు. ప్రారంభ సమయంలో, లైబ్రరీలో 10 భాషల్లో 12,000 పుస్తకాలు ఉన్నాయి.[4]
సంస్థ
[మార్చు]మంత్రిత్వ శాఖలో ఐదు బ్యూరోలు ఉన్నాయి , ఒక్కొక్కటి జాయింట్ సెక్రటరీ నేతృత్వంలో: షెడ్యూల్డ్ కులాల అభివృద్ధి బ్యూరో; వెనుకబడిన తరగతుల బ్యూరో కోఆర్డినేషన్, మీడియా, అడ్మినిస్ట్రేషన్; వైకల్యం బ్యూరో; సోషల్ డిఫెన్స్ (SD) బ్యూరో; ప్రాజెక్ట్, పరిశోధన, మూల్యాంకనం మానిటరింగ్ బ్యూరో.
- చట్టబద్ధమైన సంస్థలు
- వికలాంగుల ప్రధాన కమిషనర్ కార్యాలయం , న్యూఢిల్లీ
- ఆటిజం, సెరిబ్రల్ పాల్సీ, మెంటల్ రిటార్డేషన్ బహుళ వైకల్యాలు ఉన్న వ్యక్తుల సంక్షేమం కోసం నేషనల్ ట్రస్ట్
- రిహాబిలిటేషన్ కౌన్సిల్ ఆఫ్ ఇండియా (RCI)
- జాతీయ సంస్థలు
- అలీ యావర్ జంగ్ నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఫర్ ది హియరింగ్ హ్యాండిక్యాప్డ్ , ముంబై (AYJNIHH)
- దీనదయాళ్ ఉపాధ్యాయ ఇన్స్టిట్యూట్ ఫర్ ది ఫిజికల్లీ హ్యాండిక్యాప్డ్ , న్యూఢిల్లీ (గతంలో ఇన్స్టిట్యూట్ ఫర్ ది ఫిజికల్లీ హ్యాండిక్యాప్డ్ (IPH))
- నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఫర్ లోకోమోటర్ డిజేబిలిటీస్, కోల్కతా
- నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ మెంటల్లీ హ్యాండిక్యాప్డ్ , సికింద్రాబాద్ (NIMH)
- నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ విజువల్లీ హ్యాండిక్యాప్డ్ (NIVH), డెహ్రాడూన్
- నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ రిహాబిలిటేషన్ ట్రైనింగ్ అండ్ రీసెర్చ్ , కటక్ ( నిర్తర్ )
- నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఫర్ ఎంపవర్మెంట్ ఆఫ్ పర్సన్స్ విత్ మల్టిపుల్ డిజెబిలిటీస్ (NIEPMD), చెన్నై
- భారతీయ సంకేత భాష పరిశోధన & శిక్షణ కేంద్రం (ISLRTC)
- నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ సోషల్ డిఫెన్స్ (NISD)
- ప్రభుత్వ రంగ సంస్థలు
- జాతీయ వెనుకబడిన తరగతుల ఆర్థిక & అభివృద్ధి సంస్థ (NBCFDC)
- నేషనల్ హ్యాండిక్యాప్డ్ ఫైనాన్స్ అండ్ డెవలప్మెంట్ కార్పొరేషన్ (NHFDC)
- డినోటిఫైడ్, సంచార & సెమీ సంచార కమ్యూనిటీల కోసం అభివృద్ధి సంక్షేమ బోర్డు (DWBDNC)
https://dwbdnc.dosje.gov.in/
- ఆర్టిఫిషియల్ లింబ్స్ మాన్యుఫ్యాక్చరింగ్ కార్పొరేషన్ ఆఫ్ ఇండియా (ALIMCO), కాన్పూర్
*వైకల్యాలున్న వ్యక్తుల కోసం మిశ్రమ ప్రాంతీయ కేంద్రాలు (CRCలు)
*పబ్లిక్ ప్రైవేట్ పార్టనర్షిప్ **ఇండియన్ స్పైనల్ ఇంజ్యూరీ సెంటర్
శాసనం
[మార్చు]- తల్లిదండ్రులు సీనియర్ సిటిజన్ల నిర్వహణ & సంక్షేమ చట్టం, 2007
క్యాబినెట్ మంత్రులు
[మార్చు]- గమనిక: MoS, I/C – రాష్ట్ర మంత్రి (స్వతంత్ర బాధ్యత)
సహాయ మంత్రులు
[మార్చు]నం. | ఫోటో | మంత్రి
(జనన-మరణ) నియోజకవర్గం |
పదవీకాలం | రాజకీయ పార్టీ | మంత్రిత్వ శాఖ | ప్రధాన మంత్రి | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
నుండి | కు | కాలం | ||||||
సామాజిక భద్రత రాష్ట్ర మంత్రి | ||||||||
1 | రామచంద్ర మార్తాండ్ హజర్నవిస్
(1908–1976) భండారా ఎంపీ |
29 అక్టోబర్
1965 |
11 జనవరి
1966 |
74 రోజులు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ | శాస్త్రి | లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి | |
రాష్ట్ర సాంఘిక సంక్షేమ శాఖ మంత్రి | ||||||||
2 | ఫుల్రేణు గుహ
(1912–2006) పశ్చిమ బెంగాల్కు రాజ్యసభ ఎంపీ |
13 మార్చి
1967 |
26 జూన్
1970 |
3 సంవత్సరాలు, 105 రోజులు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ | ఇందిరా II | ఇందిరా గాంధీ | |
3 | కోతా రఘురామయ్య
(1912–1979) గుంటూరు ఎంపీ |
18 మార్చి
1967 |
14 ఫిబ్రవరి
1969 |
1 సంవత్సరం, 333 రోజులు | ||||
4 | జగన్నాథరావు చత్రాపూర్
ఎంపీ |
27 జూన్
1970 |
18 మార్చి
1971 |
264 రోజులు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఆర్) | |||
5 | సయ్యద్ నూరుల్ హసన్
(1921–1993) ఉత్తరప్రదేశ్కు రాజ్యసభ ఎంపీ |
4 అక్టోబర్
1971 |
24 మార్చి
1972 |
172 రోజులు | ఇందిర III | |||
6 | ధన్నా సింగ్ గుల్షన్ భటిండా
ఎంపీ |
14 ఆగస్టు
1977 |
28 జూలై
1979 |
1 సంవత్సరం, 348 రోజులు | జనతా పార్టీ | దేశాయ్ | మొరార్జీ దేశాయ్ | |
7 | రేణుకా దేవి బర్కటాకి
(1932–2017) గౌహతి ఎంపీ |
16 ఆగస్టు
1977 |
28 జూలై
1979 |
1 సంవత్సరం, 346 రోజులు | ||||
8 | సిల్చార్ ఎంపీగా రషీదా హక్ చౌదరి | 30 జూలై
1979 |
24 ఆగస్టు
1979 |
25 రోజులు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (Urs) | చరణ్ | చరణ్ సింగ్ | |
9 | షీలా కౌల్
(1915–2015) లక్నో ఎంపీ |
19 అక్టోబర్
1980 |
8 ఆగస్టు
1981 |
293 రోజులు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (I) | ఇందిర IV | ఇందిరా గాంధీ | |
రాష్ట్ర సంక్షేమ శాఖ మంత్రి | ||||||||
10 | అస్లాం షేర్ ఖాన్
(జననం 1953) బెతుల్ ఎంపీ |
15 సెప్టెంబర్
1995 |
16 మే
1996 |
244 రోజులు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (I) | రావు | పివి నరసింహారావు | |
సామాజిక న్యాయం మరియు సాధికారత రాష్ట్ర మంత్రి | ||||||||
11 | సత్యబ్రత ముఖర్జీ
(1932–2023) కృష్ణానగర్ ఎంపీ |
1 జూలై
2002 |
29 జనవరి
2003 |
212 రోజులు | భారతీయ జనతా పార్టీ | వాజ్పేయి III | అటల్ బిహారీ వాజ్పేయి | |
12 | సంజయ్ పాశ్వాన్
(జననం 1962) నవాడ ఎంపీ |
29 జనవరి
2003 |
24 మే
2003 |
115 రోజులు | ||||
13 | కైలాష్ చంద్ర మేఘవాల్
(జననం 1934) టోంక్ ఎంపీ |
24 మే
2003 |
22 మే
2004 |
364 రోజులు | ||||
14 | నాగమణి
(జననం 1953) చత్ర ఎంపీ |
24 మే
2003 |
22 మే
2004 |
364 రోజులు | ||||
15 | సుబ్బులక్ష్మి జగదీశన్
(జననం 1947) తిరుచెంగోడ్ ఎంపీ |
23 మే
2004 |
22 మే
2009 |
4 సంవత్సరాలు, 364 రోజులు | ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం | మన్మోహన్ ఐ | మన్మోహన్ సింగ్ | |
16 | నెపోలియన్
(జననం 1963) పెరంబలూరు ఎంపీ |
28 మే
2009 |
20 మార్చి
2013 |
3 సంవత్సరాలు, 296 రోజులు | మన్మోహన్ II | |||
17 | పోరిక బలరాం నాయక్
(జననం 1964) మహబూబాబాద్ ఎంపీ |
28 అక్టోబర్
2012 |
26 మే
2014 |
1 సంవత్సరం, 210 రోజులు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ | |||
18 | మాణిక్రావు హోడ్ల్యా గవిత్
(1934–2022) నందుర్బార్ ఎంపీ |
17 జూన్
2013 |
26 మే
2014 |
343 రోజులు | ||||
19 | సుదర్శన్ భగత్
(జననం 1969) లోహర్దగా ఎంపీ |
27 మే
2014 |
9 నవంబర్
2014 |
166 రోజులు | భారతీయ జనతా పార్టీ | మోదీ ఐ | నరేంద్ర మోదీ | |
20 | క్రిషన్ పాల్ గుర్జార్
(జననం 1957) ఫరీదాబాద్ ఎంపీ |
9 నవంబర్
2014 |
30 మే
2019 |
4 సంవత్సరాలు, 202 రోజులు | ||||
21 | విజయ్ సంప్లా
(జననం 1961) హోషియార్పూర్ ఎంపీ |
9 నవంబర్
2014 |
30 మే
2019 |
4 సంవత్సరాలు, 202 రోజులు | ||||
22 | రాందాస్ అథవాలే
(జననం 1959) మహారాష్ట్రకు రాజ్యసభ ఎంపీ |
5 జూలై
2016 |
30 మే
2019 |
2 సంవత్సరాలు, 329 రోజులు | రిపబ్లికన్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (అథవాలే) | |||
(20) | క్రిషన్ పాల్ గుర్జార్
(జననం 1957) ఫరీదాబాద్ ఎంపీ |
31 మే
2019 |
7 జూలై
2021 |
2 సంవత్సరాలు, 37 రోజులు | భారతీయ జనతా పార్టీ | మోడీ II | ||
(22) | రాందాస్ అథవాలే
(జననం 1959) మహారాష్ట్రకు రాజ్యసభ ఎంపీ |
31 మే
2019 |
9 జూన్
2024 |
5 సంవత్సరాలు, 9 రోజులు | రిపబ్లికన్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (అథవాలే) | |||
23 | రత్తన్ లాల్ కటారియా
(1951–2023) అంబాలా ఎంపీ |
31 మే
2019 |
7 జూలై
2021 |
2 సంవత్సరాలు, 37 రోజులు | భారతీయ జనతా పార్టీ | |||
24 | ఎ. నారాయణస్వామి
(జననం 1957) చిత్రదుర్గ ఎంపీ |
7 జూలై
2021 |
9 జూన్
2024 |
2 సంవత్సరాలు, 338 రోజులు | ||||
25 | ప్రతిమా భూమిక్
(జననం 1969) త్రిపుర వెస్ట్ ఎంపీ |
7 జూలై
2021 |
9 జూన్
2024 |
2 సంవత్సరాలు, 338 రోజులు | ||||
(22) | రామ్దాస్ అథవాలే
(జననం 1959) మహారాష్ట్రకు రాజ్యసభ ఎంపీ |
11 జూన్
2024 |
అధికారంలో ఉంది | 22 రోజులు | రిపబ్లికన్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (అథవాలే) | మోడీ III | ||
26 | బీ.ఎల్. వర్మ
(జననం 1961) ఉత్తరప్రదేశ్కు రాజ్యసభ ఎంపీ |
11 జూన్
2024 |
అధికారంలో ఉంది | 22 రోజులు | భారతీయ జనతా పార్టీ |
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ "Budget data" (PDF). www.indiabudget.gov.in. 2019. Archived from the original (PDF) on 4 March 2018. Retrieved 15 September 2018.
- ↑ "Subjects Allocated : Department of Social Justice and Empowerment - Government of India". socialjustice.nic.in. Retrieved 2021-10-25.
- ↑ "A brief on Babu Jagjivan Ram National Foundation" (PDF). Archived from the original (PDF) on 19 జూన్ 2009.
- ↑ "India's First Online Braille Library Launched". 2012-01-05. Retrieved 2019-03-23.