సాలిమా సుల్తాను బేగం

వికీపీడియా నుండి
Jump to navigation Jump to search

సాలిమా సుల్తాను బేగం
سلیمہ سلطان بیگم
Salima Begum and Abdul Rahim being escorted to Ahmedabad after Bairam Khan's assassination in 1561
జననం23 February 1539
మరణం1613 జనవరి 2(1613-01-02) (వయసు 73)
Agra, Mughal Empire (modern day India)
Burial
Mandarkar Garden, Agra
SpouseBairam Khan (m. 1557–1561)
Akbar (m. 1561–1605 in Jalandhar)[1]
HouseTimurid (by birth)
తండ్రిNuruddin Muhammad Mirza
తల్లిGulrukh Begum
మతంIslam

సలీమా సుల్తాన్ బేగం (ఉర్దూ: سلیمہ سلطان) (23 ఫిబ్రవరి 1539 – 2 జనవరి 1613), బాబర్ మనవరాలు.[2] మొఘలు చక్రవర్తి అక్బరు నాల్గవ భార్య[3]బాబరు చక్రవర్తి మనుమరాలు.

సలీమా అక్బరు అత్త (తండ్రి సోదరి) గుల్రుఖు బేగం, నూరుద్దీను ముహమ్మదు మీర్జా (కన్నౌజు రాజప్రతినిధి) కుమార్తె. ఆమె మామయ్య హుమయూను ఆమెను ముందుగా అక్బరు రీజెంటు బైరం ఖానుకు ఇచ్చి వివాహం చేసాడు. హుమయూను కొరకు బైరం చేసిన అధిగమించిన సేవలకు వధువును బహుమతిగా ఇచ్చి ఉండవచ్చు. ఈ జంట మధ్య సుమారు నలభై సంవత్సరాల వయస్సు వ్యత్యాసం ఉంది.1557లో హుమయూను మరణం తరువాత మూడవ మొఘలు చక్రవర్తిగా సింహాసం అధిష్ఠించిన అక్బరు ఆమెను మూడవభార్యగా వివాహం చేసుకున్నాడు. ఏది ఏమయినప్పటికీ 1561 లో బైరం ఖాను ఆఫ్ఘన్ల బృందంచేత హత్య చేయబడినందున సంతానరహితమైన ఈ సంక్షిప్త దాంపత్యం కేవలం మూడు సంవత్సరాలు మాత్రమే కొనసాగింది. ఆయన మరణం తరువాత సలీమా తరువాత తన మొదటి బంధువు అక్బరును వివాహం చేసుకున్నది.

సలీమా అక్బరు సీనియరు ర్యాంకింగు భార్య, ఆమె భర్త అక్బరు మీద, ఆయన కుమారుడు జహంగీరు మీద చాలా ప్రభావం చూపింది. [4] ఆమె తన భర్త పాలనలో, ఆయన వారసుడు (జహంగీరు) పాలనలో మొఘలు రాజసభలో ప్రధాన రాజకీయ ప్రభావాన్ని చూపింది. అయినప్పటికీ చరిత్రలలో ఆమె పేరు ఒక పాఠకురాలిగా, కవిగా మఖ్ఫీ (مخفی, "హిడెన్ వన్") అనే మారుపేరుతో వ్రాసింది. జహంగీరు క్షమించమని అక్బరు వేడుకుంటుంది.

ఆమె ప్రారంభ మొఘలు చరిత్రలో నిలుస్తుంది. ఆమె పరిజ్ఞానం ఆమెకు "యుగం ఖాదీజా" (ఖాదీజా-ఉజ్-జమాని) బిరుదు ఇచ్చి గౌరవించింది.[5]

కుటుంబం, వంశపారంపర్యం

[మార్చు]

సలీమా సుల్తాను బేగం మొఘలు యువరాణి గుల్రూకు బేగం, నూరుద్దీను ముహమ్మదు మీర్జా(కన్నౌజు రాజప్రతినిధి) కుమార్తె.[6] ఆమె తండ్రి ప్రఖ్యాత నక్వష్బండి ఖ్వాజాసు వంశీకుడైన ఖ్వాజా హసను నక్వష్బండి మనవడు.[7] ఆయన ఎంతో గౌరవం పొందాడు. తైమురిదు సామ్రాజ్యానికి చెందిన సుల్తాను అబూ సాయిదు మీర్జా (అతని కుమారుడు సుల్తాను మహమూదు మీర్జా ద్వారా) సంబంధం కలిగి ఉన్నాడు.[8]

సలీమా తల్లి గుల్రూకు బేగం మొదటి మొఘలు చక్రవర్తి బాబరు కుమార్తె. గులుఖు బేగం తల్లి గుర్తింపు వివాదాస్పదమైంది. కొన్ని వనరులలో ఆమె తల్లి పేరు సలీహా సుల్తాను బేగం అని పేర్కొనబడింది. అయితే ఈ పేరు బాబరు స్వయంగా రాసిన బాబర్నామాలో లేదా గుల్బాదను బేగం రాసిన హుమయూను-నామాలో ప్రస్తావించబడలేదు. అందువల్ల అలాంటి స్త్రీ ఉనికి ప్రశ్నార్థకంగా ఉంది. ఆమె దిల్దారు బేగం కుమార్తె అయి ఉండవచ్చు. ఆమె నిజానికి సలీహా సుల్తాను బేగం అయి ఉండవచ్చు.[9][10]

గుల్రూఖు రెండవ మొఘలు చక్రవర్తి హుమాయును సోదరి. ఆమె దిల్దారు కుమార్తె అయితే హుమాయును తమ్ముడు హిందాలు మీర్జా పూర్తి సోదరి.[11]సలీమా అక్బరు చక్రవర్తి దూరపు బంధువు, మీర్జా హిందాలు, అక్బరు మొదటి భార్య, ముఖ్య భార్య అయిన చక్రవర్తిని రుకయ్య సుల్తాన్ బేగం మొదటి బంధువు.[12][13] అందంతో ప్రఖ్యాతి గాంచిన గుల్రూకు బేగం సామ్రాజ్య గృహంలో సాధించిన విజయాలకు ప్రసిద్ది చెందింది.[11] తన కుమార్తెకు జన్మనిచ్చిన నాలుగు నెలల తర్వాత మరణించారు.[14]

విద్య, సాధనాలు

[మార్చు]

సలీమా ఎంతో విద్యావంతురాలైన, నిష్ణాతురాలైన మహిళ[15][16] చాలా ప్రతిభావంతురాలు,[17][18] మేధోపరమైన మహిళగా వ్యూహాత్మకమైన మహిళగా పేరుగాంచింది.[4] పర్షియా భాషలో ప్రావీణ్యం,[19] ఆమె మఖ్ఫీ (مخفی, "హిడెన్ వన్") అనే మారుపేరుతో ఒక గొప్ప రచయిత, ఆమె కాలంలో ఆమె ప్రఖ్యాత కవి. ప్రతిభావంతులైన కవయిత్రిగా ప్రిన్సెస్ జెబ్-అన్-నిస్సా తరువాత ఆమె ముని మనవరాలుగా సమాన ప్రతిభావంతులైన గొప్ప-మనవరాలుగా ఖ్యాతిగాచింది.[20] సలీమా కూడా పుస్తకాల పట్ల మక్కువ చూపుతూ పుస్తకాలు చదవడానికి చాలా ఇష్టపడింది.[21] ఆమె తన స్వంతంగా గొప్ప గ్రంధాలయం నిర్వహించడమే కాక, అక్బరు గ్రంధాలయాన్ని కూడా స్వేచ్ఛగా ఉపయోగించుకుంది. మాసిర్ అల్-ఉమారా రచయిత అబ్దుసు హేయి తన ప్రసిద్ధ ద్విపదలలో ఒకదాన్ని ఉటంకించారు:

నా అభిరుచిలో నేను నీ తాళాన్ని 'జీవితపు దారం' అని పిలిచాను'
నేను అడవిలో ఉన్నాను, అలాంటి వ్యక్తీకరణను పలికాను[22]

అక్బరు రాజసభా చరిత్రకారుడు, బడాయుని తన ముంతాఖాబ్-ఉట్-తవారిఖ్ పుస్తకంలో, సలీమా పుస్తకాల మీద ప్రేమను గురించిన ఒక భాగాన్ని ఇచ్చాడు.[21] ఈ గ్రంథం ఇలా నడుస్తుంది: "లైబ్రరీ నుండి అదృశ్యమైన ఖిరాదు-అఫ్జా పుస్తకం, సలీమా సుల్తాను బేగం అధ్యయనం గురించి చక్రవర్తి (అక్బరు) నాకు గుర్తుచేసి నా భత్యం ఆగిపోవాలని ఒక ఉత్తర్వు జారీ చేయబడింది. వారు నా పుస్తకాన్ని డిమాండు చేయాలి. " అబూలు ఫజలు చక్రవర్తి ముందు తన నిరాకరణ వ్యక్తపరచలేదు. సలీమా కోరుకున్న పుస్తకంతో ఆయన ఏమి చేశాడనే ఇబ్బందికరమైన సందేహాన్ని ఆయన తొలగించలేదని ఆయన జతచేస్తాడు.[23]

భైరం ఖానుతో వివాహం (1557–1561)

[మార్చు]
Bairam Khan is assassinated by an Afghan at Patan, 1561

18 సంవత్సరాల వయస్సులో సలీమా బేగం 1557 డిసెంబరు 7 న పంజాబు లోని జలంధరులో చాలా పాత బైరం ఖాను (ఆయన యాభై ఏళ్ళ వయసులో) 18 సంవత్సరాల సలీమా బేగంను వివాహం చేసుకున్నాడు.[18][1] బైరం ఖాను మొఘలు సైన్యం కమాండరు-ఇన్-చీఫుగా మొఘలు రాజ్యసభలో ప్రవేశించిన శక్తివంతమైన రాజనీతిజ్ఞుడు. ఆ సమయంలో అక్బరు రాజప్రతినిధిగా వ్యవహరిస్తున్నాడు. భారతదేశం జయించిన వెంటనే (అక్బరు పాలనలో ఇది సాధించబడింది) సలీమా మామ హుమాయును తన మేనకోడలిని తనతో వివాహం చేస్తానని బైరం ఖానుకు వాగ్దానం చేశాడు. హుమయూను కొరకు బైరం చేసిన అధిగమించిన సేవలకు వధువును బహుమతిగా ఇచ్చి ఉండవచ్చు. ఈ వివాహం మొఘలు ప్రభువులలో ఆయన ప్రతిష్టను పెంచింది. ఎందుకంటే ఆయనను సామ్రాజ్య కుటుంబంలో సభ్యునిగా చేసింది.[24]

ఈ వివాహం సభలో గొప్ప ఆసక్తిని రేకెత్తించిందని చెబుతారు. ఇది అలీ షుక్రు బేగు నుండి వచ్చిన రెండు వంశప్రవాహాలను ఏకం చేసింది. అనగా బైరం ఖాను వైపు నుండి బ్లాక్‌షీప్ తుర్కోమన్లు, సలీమా వైపు నుండి తైమూరు సలీమా తన తల్లితండ్రులు, బాబరు చక్రవర్తి ద్వారా ఆమె ముత్తాతలలో ఒకరైన మహమూదు ద్వారా తైమురిదు.[25]సలీమా బైరం రెండవ భార్య అయింది.[26] మొదటి భార్య జమాలు ఖాను కుమార్తె (మేవతు), ఆమె కుమారుడే అబ్దులు రహీం.[27] స్వల్పకాలిక భైరంఖాను, సలీమా బేగంల దాంపత్యంలో వారిరువురికి సంతానం కలుగలేదు[4]

1561 లో ఆయన మరణానికి కొంతకాలం ముందు, బైరం ఖాను సామ్రాజ్యంలో తన ప్రతిష్టాత్మక స్థానాన్ని కోల్పోయాడు. ఎందుకంటే ఆయనను నాశనం చేయాలనుకునే కుట్రదారులు ఆయనచేత అక్బరు వ్యతిరేకంగా తిరుగుబాటు చేయించారు. భైరం ఖాను తిరుగుబాటును అక్బరు రెండుసార్లు అణిచివేసాడు. భైరం ఖాను అక్బరుకు లొంగిపోయాడు. ఆయన తిరుగుబాటులకు శిక్షగా, బైరం ఖాను తన హక్కులన్నింటినీ తొలగించాడు. అక్బరు ఆయనకు మూడు అవకాశాలు ఇచ్చాడు: కల్పి, చందేరి సర్కార్లర్లో ఒక అందమైన జాగీర్, చక్రవర్తి రహస్య సలహాదారు పదవి, మక్కా ప్రయాణం. బైరం ఖాను చివరి మక్కాయాత్రను ఎంపికను చేసుకున్నాడు.[27]

అక్బరుతో వివాహం (1561–1605)

[మార్చు]

మక్కాకు వెళుతున్న సమయంలో బైరం ఖాను గుజరాతు లోని పటానులో 1561 జనవరి 31 న ముబారకు ఖాను అనే వ్యక్తి నేతృత్వంలోని ఆఫ్ఘన్ల బృందం దాడి చేసింది. ఆయన తండ్రి 1555 లో మచ్చివారా యుద్ధంలో బైరంకు వ్యతిరేకంగా పోరాడుతూ చంపబడ్డాడు.[28][29] బైరం ఖాను శిబిరం కూడా దోపిడీకి గురైంది. కొత్తగా వితంతువు అయిన సలీమా బేగం ఆమె సవతి కుమారుడు అబ్దులు రహీం (నాలుగేళ్ల వయసు) తో కలిసి అహ్మదాబాదు చేరుకున్నది. తన మాజీ గురువు, సంరక్షకుడి మరణం గురించి విచారకరమైన వార్త విన్న అక్బరు దిగ్భ్రాంతికి గురయ్యాడు. ఆయన ఆదేశాల ప్రకారం, సలీమా, అబ్దులు రహీంలను మొఘలు రాజ్యసభకు గొప్ప గౌరవమర్యాదలతో తీసుకువచ్చారు. అక్బరు తన బంధువు సలీమా సుల్తాను బేగం సామర్ధ్యాలను బాగా ఆకట్టుకున్నాయి. తరువాత ఆయన 1561 మే 15 న ఆమెను వివాహం చేసుకున్నాడు.[21][28] ఆమె ఆయన కంటే మూడున్నర సంవత్సరాలు పెద్దది. ఆయన నాల్గవ భార్య అయ్యింది.[3] ఇస్లాం చట్టం లేదా షరియా ప్రకారం ఆమె అక్బరు చివరి చట్టబద్దమైన భార్య అని దీని అర్థం. ఇది ఒక ముస్లిం పురుషుడికి నలుగురు భార్యలను కలిగి ఉండటానికి అనుమతిస్తుంది.[30]

ధనవంతురాలైన ప్రతిభావంతురాలైన సలీమా (రుకయ్య సుల్తాను బేగం తరువాత) అక్బరు ఏకైక భార్య, ఆమె చాలా గొప్ప వంశానికి చెందినది. ఆమె తల్లి వైపు వంశం తైమురిదు కావడంతో తల్లి వరుసలో బాబరు చక్రవర్తి మనవరాలు. సలీమా అక్బరు సీనియరు ర్యాంకింగు భార్యలలో ఒకరు.[11] రుకైయా సుల్తాను బేగం తరువాత ఆయన మొదటి భార్య, ప్రధాన భార్యగా ఉంది.[13] సలీమా తన వివాహజీవితం అంతా సంతానం లేకుండా ఉండిపోయింది. అయినప్పటికీ కొన్ని వనరులు ఆమెను అక్బరు కుమారుడు సుల్తాను మురాదు మీర్జా తల్లిగా తప్పుగా గుర్తించాయి.[31] మురాదు తన తమ్ముడు డానియలు మీర్జా మాదిరిగానే రాజమర్యాదలు స్త్రీ కుమారుడని జహంగీర్నామా పేర్కొంది.[32]

విస్తృతమైన పాఠకురాలిగా ఆమె చక్రవర్తితో వ్యవహారాల స్థితిగతుల గురించి చర్చించిన వివరాలు పేర్కొనబడ్డాయి. మొఘలు సభలో సలీమా చాలా ముఖ్యమైన మహిళలలో ఒకరు. 1575 లో సలీమా తన అత్త గుల్బాదను బేగం, అనేక ఇతర తైమురిదు మహిళలతో కలిసి హజు తీర్థయాత్ర చేయడానికి మక్కాకు వెళ్ళింది. యాత్రికులతో కలిసి యాత్రనిర్వహించిన అక్బరు ఏకైక భార్య ఆమె.[33] అబూలు ఫజలు అభ్యర్ధనల కారణంగా మాత్రమే అక్బరు వారితో ప్రయాణించడానికి నిరాకరించాడు.[34] అక్బరు ఆధ్వర్యంలో ఉన్నత స్థాయి మహిళా పార్టీ 1575 అక్టోబరు 15 న ఫతేపూరు సిక్రీని విడిచిపెట్టి సముద్రంలో ప్రయాణించడానికి ఒక సంవత్సరం సమయం తీసుకున్న తరువాత 1576 అక్టోబరు 17 న మక్కాకు బయలుదేరింది. వారు మూడున్నర సంవత్సరాలు యాత్రలో గడిపి అరేబియాలో అర్ధ సంవత్సరం గడిపి, హజు యాత్రను నాలుగుసార్లు చేసి 1582 మార్చిలో ఆగ్రాకు తిరిగి వచ్చింది.[35]

ముఘలు రాజసభలో రాజకీయ ప్రభావం

[మార్చు]

సలీమా బేగంకు అక్బరు ఆమె సవతి కుమారుడు సలీం [4]మీద సలీమా చాలా ప్రభావం చూపింది. తండ్రి-కొడుకు సంబంధిత పాలనలలో మొఘలు రాజ్యసభలో ప్రధాన రాజకీయ ప్రభావాన్ని చూపింది. 1600 ల ప్రారంభంలో తండ్రి-కొడుకు సంబంధంలో విబేధాలు ఏర్పడినప్పుడు చివరికి సలీం ప్రవేశానికి మార్గం సుగమం చేయడానికి సహాయపడినప్పుడు అక్బరు సలీంల మధ్య ఒక ఒప్పందం మీద చర్చలో, చివరికి మొఘలు సింహాసనం అధిష్ఠించే వరకు ఆమె కీలక పాత్ర పోషించింది (ఆమె బంధువు, సహ భార్య రుకయ్యా సుల్తాను బేగం).[36] 1601 లో అలహాబాదులో స్వతంత్ర న్యాయస్థానం ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా ఆయన తండ్రి జీవించి ఉన్నప్పుడు "సలీం షా" అనే సామ్రాజ్య బిరుదును స్వీకరించి సలీం అక్బరు మీద తిరుగుబాటు చేశాడు.[16] ఆయన అక్బరు నమ్మకమైన సలహాదారు, సన్నిహితుడు అయిన అబూలు ఫజలు హత్యను కూడా ప్లాన్ చేసి అమలు చేశాడు.[37]

ఈ పరిస్థితి చాలా క్లిష్టంగా మారి అక్బరు ఎంతగానో రెచ్చగొట్టింది. సలీం కోసం అభ్యర్ధించడానికి ఎవరూ సాహసించలేదు. చివరికి సలీమా సుల్తాను బేగం, రుకయ్య సుల్తాను బేగం అక్బరు వద్ద సలీం కొరకు క్షమాపణ కోరారు. అక్బర్ వారి కోరికలను మంజూరు చేశాడు, సలీం తనను చక్రవర్తి ముందు హాజరుపర్చడానికి అనుమతించాడు. క్షమాపణ వార్తలను యువరాజుకు తెలియజేయడానికి అక్బరు సలీమాను (ఆమె సవతి కొడుకు మీద గొప్ప ప్రభావాన్ని చూపాడు) అలహాబాదుకు పంపాడు. ఆమె ఫతే లష్కరు అనే ఏనుగు ప్రత్యేక గుర్రం, గౌరవ వస్త్రంతో వెళ్ళింది. సలీం ఆమెను హృదయపూర్వకంగా స్వీకరించి, ఆమెతో ఆగ్రాకు తిరిగి వెళ్ళడానికి అంగీకరించాడు. చివరకు 1603 లో తన సవతి తల్లులు, అతని అమ్మమ్మ హమీదా బాను బేగం ప్రయత్నాల ద్వారా యువరాజు క్షమించబడ్డాడు.[16]

జహంగీరు పాలనలో శక్తివంతమైన ఖాన్-ఇ-అజాం, మీర్జా అజీజు కోకాకు క్షమాపణను విజయవంతంగా పొందడం ద్వారా సలీమా, రుకైయా సుల్తాను బేగం మళ్లీ తమ రాజకీయ ప్రభావాన్ని ప్రదర్శించారు. తత్ఫలితంగా అజీజు కోకా (అక్బరు పెంపుడు సోదరుడు) దశాబ్దాలుగా అంతఃపురంలో గొప్ప అభిమానపాత్రుడుగా ఉన్నాడు. ఆయన కుమార్తెలలో ఒకరు జహంగీరు పెద్ద కుమారుడు ఖుస్రావు మీర్జాను వివాహం చేసుకున్నారు. 1606 లో ఖుస్రావు తన తండ్రి మీద తిరుగుబాటు చేసినప్పుడు. అజీజు కోకా మొదటి నుంచీ ఈ ప్లాటులో ఉన్నట్లు కనుగొనబడింది. సలీమా సుల్తాను బేగం తెర వెనుక నుండి అరుస్తూ ఉండకపోతే అజీజు కోకాకు మరణశిక్ష తప్పేది కాదు.

మెజెస్టి, మీర్జా అజీజు కోకాకు తమ మద్దతును ప్రతిజ్ఞ చేసే ఉద్దేశ్యంతో మహిళలందరూ మహిళల అంతఃపురంలో సమావేశమయ్యారు. మీరు ఇక్కడకు వస్తే మంచిది - కాకపోతే వారు మీ వద్దకు వస్తారు![38]

జహంగీరు నిర్బంధంగా అంతఃపురానికి వెళ్ళాడు. ఆయన సవతి తల్లుల ఒత్తిడి కారణంగా ఆయన చివరకు అతనికి క్షమాపణ చెప్పాడు.[39]

మరణం

[మార్చు]

అనారోగ్యం కారణంగా సలీమా 1613 లో మరణించింది. ఆమె సవతి కుమారుడు జహంగీరు, ఆమె పుట్టుక సంతతికి సంబంధించిన వివరాలను అందించాడు; ఆమె వివాహాలు 1613 లో ఆమె మరణించేటప్పుడు ఆమెకు 60 సంవత్సరాలు అని ఆయన పేర్కొన్నారు. ఆయన ఆదేశాల మేరకు ఆమె మృతదేహాన్ని ఆగ్రాలోని మందార్కరు గార్డెనులో (ఆమె స్వయంగా ఆరంభించిన) ఉంచారు.[40]

జహంగీరు సలీమాను ఉన్నతమైన సహజ లక్షణాలకు ప్రశంసించాడు. "ఆమె అన్ని మంచి లక్షణాలతో అలంకరించబడింది. మహిళలలో ఈ నైపుణ్యం, సామర్థ్యం చాలా అరుదుగా కనబడుతుంది."[2] ఆమె తనను తాను మనోహరంగా, ఒక ముద్రగా సృష్టించి జీవితాన్ని పండించిన మహిళ.[40]

మాధ్యమాలలో

[మార్చు]
  • బేగం ఇందూ సుందర్శను అవార్డు గెలుచుకున్న చారిత్రక నవల ది ట్వంటియతు వైఫ్ (2002) లోని పాత్ర.[41]
  • జీ టీవీ కల్పిత నాటకం జోధా అక్బర్ లో సలీమాను మనీషా యాదవ్ పోషించారు.[42][43]
  • రియా దీప్సీ సోనీ టీవీ చారిత్రక నాటకం భారతు కా వీర్ పుత్రా - మహారాణా ప్రతాపులో సలీమాను పాత్రపోషించింది.

[44]

  • అశుతోషు గోవారికరు దర్శకత్వం వహించిన 2008 బాలీవుడు చిత్రం జోధా అక్బరులో దిల్నాజు ఇరానీ సలీమా పాత్ర పోషించారు.

మూలాలు

[మార్చు]
  1. ↑ 1.0 1.1 Gulbadan, p. 57
  2. ↑ 2.0 2.1 Jahangir (1968). The Tūzuk-i-Jahāngīrī or Memoirs of Jāhāngīr. Munshiram Manoharlal. p. 232.
  3. ↑ 3.0 3.1 Burke, S. M. (1989). Akbar: The Greatest Mogul (in ఇంగ్లీష్). Munshiram Manoharlal Publishers. p. 143.
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 Henry Beveridge (26 మార్చి 1906). "Journal & Proceedings of the Asiatic Society of Bengal" (in ఇంగ్లీష్). II. Calcutta: Asiatic Society.: 509–510. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help)CS1 maint: numeric names: authors list (link)
  5. ↑ Sarkar, Mahua (2008). Visible histories, disappearing women producing Muslim womanhood in late colonial Bengal. Durham: Duke University Press. p. 73. ISBN 978-0-8223-8903-3.
  6. ↑ Gulbadan, p. 270
  7. ↑ Thackston, Wheeler McIntosh (1999). The Jahangirnama : memoirs of Jahangir, Emperor of India. New York [u.a.]: Oxford Univ. Press. p. 140. ISBN 978-0-19-512718-8.
  8. ↑ Eaton RM, Faruqui MD, Gilmartin D, Sunil K, eds. (2013). Expanding frontiers in South Asian and world history : essays in honour of John F. Richards. Cambridge: Cambridge University Press. p. 145. ISBN 978-1-107-03428-0.
  9. ↑ Gulbadan, p. 276
  10. ↑ Gulbadan, p. 277
  11. ↑ 11.0 11.1 11.2 Bose, Mandakranta, ed. (2000). Faces of the feminine in ancient, medieval, and modern India. New York: Oxford University Press. p. 207. ISBN 978-0-19-535277-1.
  12. ↑ Burke, S. M. (1989). Akbar, the greatest Mogul. Munshiram Manoharlal Publishers. p. 142.
  13. ↑ 13.0 13.1 Jahangir, Emperor of Hindustan (1999). The Jahangirnama: Memoirs of Jahangir, Emperor of India. Translated by Thackston, Wheeler M. Oxford University Press. p. 437. ISBN 978-0-19-512718-8. Ruqayya-Sultan Begam, the daughter of Mirza Hindal and wife of [Akbar], had passed away in Akbarabad. She was [his] chief wife. Since she did not have children, when Shahjahan was born [Akbar] entrusted [him] to the begam's care … She departed this life at the age of eighty-four.
  14. ↑ Nath, Renuka (1990). Notable Mughal and Hindu women in the 16th and 17th centuries A.D. (1. publ. in India. ed.). New Delhi: Inter-India Publ. p. 55. ISBN 9788121002417.
  15. ↑ Mehta, Jaswant Lal (1986). Advanced Study in the History of Medieval India (in ఇంగ్లీష్). Sterling Publishers Pvt. Ltd. p. 198. ISBN 9788120710153.
  16. ↑ 16.0 16.1 16.2 Findly, p. 20
  17. ↑ Haidar, Mansura (2004). Indo-Central Asian relations : from early times to medieval period. New Delhi: Manohar. pp. 296, 323. ISBN 9788173045080.
  18. ↑ 18.0 18.1 Eraly, Abraham (2007). Emperors of the Peacock Throne: The Saga of the Great Moghuls. Penguin UK. ISBN 9789351180937. And Biram Khan, who was then in his fifties, married another young cousin of Akbar, the richly talented Salima Begum, daughter of Humayun's sister Gulrukh.
  19. ↑ Findly, p. 112
  20. ↑ Findly, p. 113
  21. ↑ 21.0 21.1 21.2 Nath, Renuka (1990). Notable Mughal and Hindu women in the 16th and 17th centuries A.D. (1. publ. in India. ed.). New Delhi: Inter-India Publ. pp. 58, 63. ISBN 9788121002417.
  22. ↑ Sharma, Sudha (2016). The Status of Muslim Women in Medieval India. SAGE Publications India. p. 209. ISBN 978-9351505679.
  23. ↑ Gulbadan, p. 76
  24. ↑ Mehta, Jaswant Lal (1986). Advanced Study in the History of Medieval India. Sterling Publishers Pvt. Ltd. p. 198. ISBN 978-8120710153.
  25. ↑ Gulbadan, p. 278
  26. ↑ Schimmel, Annemarie (2005). Waghmar, Burzine K. (ed.). The empire of the Great Mughals : history, art and culture. Translated by Attwood, Corinne. Foreword by Francis Robinson (Revised ed.). Lahore: Sang-E-Meel Pub. p. 34. ISBN 978-1-86189-185-3.
  27. ↑ 27.0 27.1 Chandra, Satish (2005). Medieval India : from Sultanat to the Mughals (Revised ed.). New Delhi: Har-Anand Publications. p. 97. ISBN 9788124110669.
  28. ↑ 28.0 28.1 Edwardes, S. M.; Garrett, H. L. O. (1995). Mughal rule in India. New Delhi: Atlantic Publishers and Distributors. p. 27. ISBN 9788171565511.
  29. ↑ Mehta, Jaswant Lal (1986). Advanced Study in the History of Medieval India. Sterling Publishers Pvt. Ltd. p. 207. ISBN 978-8120710153.
  30. ↑ Sedgwick, Mark (2006). Islam & Muslims A Guide to Diverse Experience in a Modern World. New York: Nicholas Brealey Publishing. p. 110. ISBN 978-1-941176-08-5.
  31. ↑ Dodwell, H. H., ed. (1934). The Cambridge Shorter History of India. Cambridge University Press. p. 352.
  32. ↑ Thackston, Wheeler M. (1999). The Jahangirnama : memoirs of Jahangir, Emperor of India. New York [u.a.]: Oxford Univ. Press. p. 37. ISBN 978-0-19-512718-8.
  33. ↑ Lal, Ruby (2005). Domesticity and power in the early Mughal world. Cambridge: Cambridge University Press. p. 210. ISBN 978-0-521-85022-3.
  34. ↑ Richards, J.F. (1995). Mughal empire (Transferred to digital print. ed.). Cambridge, Eng.: Cambridge University Press. p. 31. ISBN 978-0-521-56603-2.
  35. ↑ Findly, p. 121
  36. ↑ Faruqui, Munis D. (2012). Princes of the Mughal Empire, 1504–1719. Cambridge: Cambridge University Press. p. 148. ISBN 978-1-107-02217-1.
  37. ↑ Richards, J.F. (1995). Mughal empire (Transferred to digital print. ed.). Cambridge, Eng.: Cambridge University Press. p. 55. ISBN 978-0-521-56603-2.
  38. ↑ Schimmel, Annemarie (2005). Burzine K. Waghmar (ed.). The empire of the Great Mughals : history, art and culture. Translated by Corinne Attwood. Foreword by Francis Robinson (Revised ed.). Lahore: Sang-E-Meel Pub. p. 145. ISBN 978-1-86189-185-3.
  39. ↑ Findly, Ellison Banks (1993). Nur Jahan, empress of Mughal India. New York: Oxford University Press. p. 122. ISBN 978-0-19-536060-8.
  40. ↑ 40.0 40.1 Gulbadan, p. 279
  41. ↑ Sundaresan, Indu (2002). Twentieth wife : a novel (Paperback ed.). New York: Washington Square Press. ISBN 978-0-7434-2818-7.
  42. ↑ Talreja, Vinod (19 జూన్ 2014). "Jodha Akbar: Rajat Tokas earns the title of Akbar!". Bollywoodlife.com. Retrieved 19 ఫిబ్రవరి 2017.
  43. ↑ "In pics: Meet Manisha Yadav aka Salima Begum of Jodha Akbar in real life". Dailybhaskar.com. 12 మే 2014. Retrieved 19 ఫిబ్రవరి 2017.
  44. ↑ IANS (2 ఫిబ్రవరి 2015). "Riya Deepsi to enter 'Bharat Ka Veer Putra – Maharana Pratap' – Times of India". The Times of India. Retrieved 19 ఫిబ్రవరి 2017.

జీవితచరిత్ర

[మార్చు]
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=సాలిమా_సుల్తాను_బేగం&oldid=4268464" నుండి వెలికితీశారు