బుద్ధఘోషుడు

ఆచార్య బుద్ధఘోషుడు క్రీ.శ. 5 వ శతాబ్దికి చెందిన సుప్రసిద్ధ భారతీయ థేరవాద బౌద్ధ పండితుడు. పాళీ భాషా విద్వాంసుడు. దేశ విదేశీ పండితులచే థేరవాద సంప్రదాయంలో గొప్ప వ్యాఖ్యాతగా గుర్తించబడ్డాడు. బౌద్ధ పాళీ వాజ్మయంలో బహు గ్రంధ రచయితగా ప్రసిద్ధికెక్కాడు. జన్మతా భారతీయుడైన బుద్ధఘోషుడు సింహళ దేశానికి (శ్రీలంకకు) తరలిపోయి అక్కడి అనురాధాపురంలోని మహావిహారంలో బౌద్ధ ఆచార్యుడిగా స్థిరపడ్డాడు. అక్కడే ఉంటూ సింహళ భాషలో ఉన్న అట్టకథలను (Commentaries), జాతక కథలను పాళీ భాషలోనికి అనువదించాడు. ఇతని వ్యాఖ్యానాలలో సమంతపాసాదికా, సుమంగళ విలాసిని, జాతకట్టకథా ముఖ్యమైనవి. ఇతను రచించిన ‘విసుద్ధిమగ్గ‘ (Path of Purification) (సంస్కృతంలో ‘విశుద్ధిమార్గ’) అనే గ్రంథం త్రిపీటకాలను అవగతం చేసుకునేందుకు కీలకమైంది. బుద్ధుని విమోచన మార్గాన్ని సమగ్రంగా వివరించిన ఈ గ్రంధం థేరవాదంలో అత్యంత ప్రామాణిక బౌద్ధ గ్రంధంగా నిలిచింది. తన జీవిత చరమాంకంలో భారతదేశానికి తిరిగి పయనమై బౌద్ధగయ క్షేత్రంలో మరణించాడు.

ప్రధాన రచనలు-అనువాదాలు

Below is a listing of the fourteen commentaries on the Pāli Canon traditionally ascribed to Buddhaghosa, the Aṭṭhakathā:

త్రిపీటిక			బుద్ధఘోషుడు రాసిన వ్యాఖ్య (Commentary)
వినయ పీటిక నుండి	వినయ		సమంతపాసాదికా
	ప్రాతిమోక్ష		కంఖావితరణి
సుత్త పీటిక నుండి	దీఘ నికాయ		సుమంగళవిలాసిని
	మజ్జిమ నికాయ		పాపంచసూదని
	సంయుత్త నికాయ		సారత్తప్పకాసిని
	అంగుత్తర నికాయ		మనోరధపూరణి
	ఖుద్దక నికాయ నుండి	ఖుద్దకపాఠ	పరమత్తజోతిక I
		దమ్మపదం	ధమ్మపద అట్టకథ
		సుత్తనిపాఠ	పరమత్తజోతిక II,  సుత్తనిపాత అట్టకథ
		జాతక	జాతకథావన్నన, జాతక అట్టకథ
అభిదమ్మ పీటిక నుండి	ధమ్మసంగణి		అట్టసాలిని
	విభంగ		సమ్మోహనవినోదని
	ధాతుకథ		పంచపకరణ అట్టకథ
	పుగ్గలపన్నత్తి
	కథావత్తు
	యమక
	పత్తన