హెబియస్ కార్పస్
హెబియస్ కార్పస్ ను తెలుగులో బందీ ప్రత్యక్ష అదిలేఖ అంటారు. హెబియస్ కార్పస్ అనేది లాటిన్ పదము. హెబియస్ కార్పస్ అనేది పురాతనమైన "రిట్". హెబియస్ అనగా HAVE కార్పస్ అనగా BODY అని అర్ధం. అనగా ఒక వ్యక్తిని భౌతికంగా కోర్టు ముందు హాజరు పరచడం.ఈ రిట్ ప్రకారం నిర్బంధించిన వ్యక్తిని 24 గంటల్లో కోర్టుకు హాజరుపరచాలి.
భారత రాజ్యాంగంలో నిభందన 19 నుండి 22 వరకు పొందుపరచిన వ్యక్తిగత స్వేచ్ఛ లకు భంగం కలిగినపుడు ఈ రిట్ ను జారీ చేస్తారు. అరెస్ట్ చేయబడిన వ్యక్తిని 24 గంటలలోగా సమీప న్యాయస్థానంలో హాజరు పరచకపొతే, ఈ రిట్ దాఖలు చేసినచో వెంటనే ఆ వ్యక్తిని న్యాయస్థానం ముందు హాజరు పరచమని కోర్టు ఆదేశిస్తుంది.అరెస్టు చేయబడిన లేదా ఖైదు చేయబడిన వ్యక్తిని న్యాయమూర్తి లేదా కోర్టులోకి తీసుకురావాల్సిన అవసరం ఉన్న రిట్ (చట్టపరమైన చర్య). వ్యక్తిని కోర్టుకు తీసుకువచ్చిన తర్వాత, ఆ వ్యక్తిని చట్టబద్ధంగా నిర్బంధించారా లేదా విడుదల చేయాలా అని న్యాయమూర్తి నిర్ణయిస్తారు.ఈ హెబియస్ కార్పస్ పిటిషన్‌ను హైకోర్టు, సుప్రీంకోర్టు, ఏ కోర్టులో అయినా వేయవచ్చు. దీనిపై ఏరోజు పిటిషన్ వేస్తారో, అదే రోజు విచారణ జరపవచ్చు. అవసరమైతే జడ్జి ఇంట్లో కూడా ఈ పిటిషన్‌‌పై విచారణ జరపవచ్చు. నేరారోపణలతో సంబంధం లేని అనేక రకాల పరిస్థితులలో కూడా ఈ రిట్ ఉపయోగించబడుతుంది.
భారత రాజ్యాంగం ప్రతి నివాసికి వేర్వేరు ప్రాథమిక హక్కులను ఇస్తుంది. ఈ ప్రాథమిక హక్కుల చట్టబద్ధమైన ఆవశ్యకత కు సంబంధించిన ప్రొక్యూర్ మెంట్ లు అదనంగా రాజ్యాంగంలో ఇవ్వబడ్డాయి, భారత రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 226లో హెబియస్ కార్పస్ ప్రస్తావన ఉంది. ప్రాథమిక పరంగా, ప్రాథమిక హక్కుల అమలు 5 ప్రత్యేక హక్కుల సహాయంతో సమర్థించబడుతుంది.226, 227 అధికరణలు హైకోర్టు అధికారాలను నిర్వచించే భాగాలు. 226వ అధికరణం ప్రకారం, హైకోర్ట్ లు జారీ చేసే అధికారం, ఏ వ్యక్తి లేదా అధికారానికి, ప్రభుత్వం (తగిన సందర్భాల్లో), ఆదేశాలు, ఆదేశాలు లేదా రిట్లతో సహా, హెబియస్ కార్పస్, మండమస్, ప్రొహిబిషన్, క్వో వారెంటో, సెర్టియోరారి లేదా వాటిలో దేనినైనా జారీ చేసే అధికారం కలిగి ఉంటుంది[1].భారత న్యాయవ్యవస్థ లోకస్ స్టాండి అనే సంప్రదాయ సిద్దాంతాన్ని రద్దు చేసింది, తద్వారా ఒక నిర్బంధిత వ్యక్తి ఒక పిటిషన్ దాఖలు చేసే స్థితిలో లేనట్లయితే, దానిని ఏ ఇతర వ్యక్తి అయినా అతని తరఫున తరలించవచ్చు.
పిటిషన్ దాఖలు చేసే సాధారణ నియమం ఏమిటంటే - హక్కును ఉల్లంఘించిన వ్యక్తి పిటిషన్ దాఖలు చేయాలి. కానీ హేబియాస్ కార్పస్ ఒక మినహాయింపు, ఖైదీ తరపున ఎవరైనా పిటిషన్ దాఖలు చేయవచ్చు. నివారణ నిర్బంధానికి కూడా హేబియస్ కార్పస్ రిట్ వర్తిస్తుంది. ఈ రిట్‌ను ప్రభుత్వ అధికారులతో పాటు వ్యక్తులపై కూడా జారీ చేయవచ్చు[2].
భారతీయ న్యాయవ్యవస్థలో చాలా కేసులలొ ఒక వ్యక్తిని అక్రమ నిర్బంధంలో నుండి విడుదల చేయడానికి హేబియాస్ కార్పస్ యొక్క రిట్‌ను ఆశ్రయిస్తారు.
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ "Writ petition under Arts 226 and 227 of the Constitution of India". Lawyersclubindia (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-08-25.
- ↑ "You May Have The Body". www.legalservicesindia.com. Retrieved 2020-08-25.