కపాల నాడులు

వికీపీడియా నుండి
Jump to navigation Jump to search
View of the human brain from below showing the cranial nerves on an autopsy specimen
View from below of the brain and brainstem showing the cranial nerves, numbered from olfactory to hypoglossal after the order in which they emerge
The brainstem, with cranial nerve nuclei and tracts shown in red.

కపాల నరాలు (Cranial nerves) జతలుగా ఉండి, మెదడు నుండి ఏర్పడతాయి. ఇవి ఉల్బరహిత జీవులు, సర్పాలలో 10 జతలు, ఉల్బధారులలో 12 జతలు ఉంటాయి.

కపాల నరాల వివరాలు[మార్చు]

# పేరు పుట్టుక ధర్మము
0 కపాల నరము 0 (CN0 సాంప్రదాయికంగా గుర్తింపబడలేదు.)[1] ఘ్రాణ త్రిభుజాకారపు ద్వారం, మధ్య ఘ్రాణ గైరస్, లామిన టెర్మినాలిస్

ఇప్పటికీ వివాస్పదం

కొత్త పరిశోధనల ప్రకారం "ఫెరోమోనిస్" వ్యాధిని గుర్తించడంలో CN0 తన పాత్రను పోషిస్తుంది. [2][3]

I ఘ్రాణ నరము పూర్వ ఘ్రాణ కేంద్రకము ఘ్రాణ సంకేతాలను ప్రసరిస్తుంది.
II దృష్టి నరము పార్శ్వ జేనిక్యులేట్ కేంద్రకము దృష్టి సమాచారాన్ని మెదడుకు అందజేస్తుంది.
III నేత్రీయ చాలక నరము అక్షి చాలక కేంద్రకము, ఎడింగర్- వెస్ట్ ఫాల్ కేంద్రకము కనుగుడ్లను నలువైపులకూ తిప్పే కండరాలు ఇవి : పైకి తిప్పే కండరాలు ( ప్రుష్ట రెక్టస్ కండరం - superior rectus), మూలలకు, మధ్యకు తిప్పే కండరాలు (medial rectus), కిందకు తిప్పే కండరాలు (నిమ్న రెక్టస్ కండరం - inferior rectus), అవనమ రెక్టస్ కండరాలు (inferior oblique). నేత్రీయ చాలక నరము ఈ కండరాలకు మెదడు నుంచి సంకేతాలను పంపి ఉత్తేజింపచేస్తుంది.
IV ట్రోక్లియర్ నరము ట్రోక్లియర్ కేంద్రకము ఊర్ధ్వ అవనమ కండరానికి ఉతేజాన్ని ఇస్తుంది.ఈ కండరం కనుగుడ్లను లోపాలకి లాగడానికి, ప్రక్కలకు తిప్పటానికి సహకరిస్తుంది.
V త్రిధార నరము ప్రధాన ఘ్రాణ త్రిధార కేంద్రకము, కశేరు త్రిధార కేంద్రకము, ప్రుష్టగోర్ధపు త్రిధార కేంద్రకము , త్రిధార చాలక కేంద్రకము ముఖము నుండి సంవేదనలను స్వీకరిస్తుంది, నమలటానికి ఉపయోగపడే కండరాలకు ఉతేజాన్ని ఇస్తుంది.
VI ఢమరుకాకార నరము (ఆబ్డుసెన్స్ నాడి) ఆబ్డుసెన్స్ కేంద్రకము కంటిని తిప్పటానికి ఉపయోగపడే పార్శ్వ రెక్టసు కండరానికి ఉతేజాన్ని ఇస్తుంది.
VII ఆస్య నరము ఆస్య కేంద్రకము, ఏక కేంద్రకము, పృష్ట లాలాజల కేంద్రకము స్తేపెడియమునకు, ముఖ వ్యక్తీకరణకు ఉపయోగపడే కండరాలకు చాలక ఉతేజాన్ని ఇస్తుంది, ముందరి 2/3 వంతు నాలుక నుండి రుచికి సంభందించిన ప్రత్యేక సంవేదనను స్వీకరిస్తుంది, లాలాజల గ్రంధులు (పెరోటిడు తప్పించి ), అశ్రు గ్రంధులకు వాటివాటి స్రావాలను స్రవించడానికి ఉతేజాన్ని ఇస్తుంది.
VIII శ్రవణ నరము (లేదా శ్రవణ - అలింద నాడి లేదా స్తెతోఅకస్టిక్ నాడి ) అలింద కేంద్రకము, కర్నావర్త కేంద్రకము శబ్దము, భ్రమణము, గురుత్వాకర్షణకు (సమతుల్యత, చలనము కొరకు అత్యవసరము) సంబంధించిన అనుభూతులను స్వీకరిస్తుంది.
IX జిహ్వ గ్రసని నరము ఆంభిగ్యుస్ కేంద్రకము, నిమ్న లాలాజల కేంద్రకము, ఏక కేంద్రకము వెనుకటి 1/3 వంతు నాలుక నుండి రుచికి సంభందించిన సంవేదనను స్వీకరిస్తుంది, పెరోటిడు గ్రంధిని తన స్రావము విడుదల చేసేలా ఉతేజింప చేస్తుంది, స్టైలో ఫారెంజియస్ కు చాలక ఉతేజాన్ని ఇస్తుంది.
X వేగస్ నరము ఆంభిగ్యుస్ కేంద్రకము, పృష్ట యాంత్రీక్, ఏక కేంద్రకము స్వరపేటిక, గ్రసనికి సంభందించిన చాలామటుకు కండరాలకు ఊపిరికి సంభందించిన చాలక ఉతేజాన్ని ఇస్తుంది, రొమ్ము మొదలుకుని ఉదరములోని ప్లీహపు వంపు వరకు ఉండే దాదాపు అన్ని అంతర్ అవయములకు సహసహానుభూత పోగులను అందజేస్తుంది, ఉపజిహ్విక నుండి రుచికి సంభందించిన ప్రత్యేక సంవేదనను స్వీకరిస్తుంది.
XI అనుబంధ నరము (లేదా కపాల అనుబంధ నాడి లేదా కశేరు అనుబంధ నాడి) ఆంభిగ్యుస్ కేంద్రకము, కశేరు అనుబంధ కేంద్రకము మెడ లొని కండరాల పని చేయాడానికి సంభందించిన నరాలను వేగస్ నాడి తో కలిపి తీసుకొని వెళ్ళుతుంది.
XII అధో జిహ్వ నరము అధో జిహ్వ కేంద్రకము ఈ నాడి నాలుక కండరాలకు సంకేతం పంపే నరాలు తీసుకొని వెళ్ళుతుంది.

మూలాలు[మార్చు]

  1. Fuller GN, Burger PC. "Nervus terminalis (cranial nerve zero) in the adult human." Clin Neuropathol 9, no. 6 (Nov-Dec 1990): 279-283.
  2. Merideth, Michael. "Human Vomeronasal Organ Function." Archived 2007-10-17 at the Wayback Machine Oxford Journals: Chemical Senses, 2001.
  3. Fields, R. Douglas. "Sex and the Secret Nerve." Archived 2007-09-28 at the Wayback Machine Scientific American Mind, February 2007.