కుర్దిస్తాన్
Kurdistan کوردستان (Kurdish) | |
|---|---|
 జండా | |
![Kurdish-inhabited areas (according to the CIA, 1992)[1][2]](/wiki/%E0%B0%A6%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%82:Kurdish-inhabited_areas_(orthographic_projection_with_inset).svg) | |
| Main languages | |
| ఇరాక్ మరియు సిరియా}}లో వివిధ స్థాయిలలో స్వయంప్రతిపత్తి కలిగిన ఇరాన్ మరియు టర్కీ యొక్క సమీకృత భాగాలు {{nobold| | |
| విస్తీర్ణం | |
• మొత్తం | 392,000 కి.మీ2 (151,000 చ. మై.)[3] |
| జనాభా | |
• Estimate | 25-30 million[4] |
కుర్దిస్తాన్(ఉత్తర కుర్దిష్‌లో، [ˌkʊɾdɪˈstɑːn] (
listen)، దీని అర్థం కుర్దిష్ భూమి) ప్రధానంగా కుర్దిష్ జనాభాతో మధ్యప్రాచ్యంలోని భౌగోళిక ప్రాంతం. కుర్దిస్థాన్ ప్రస్తుతం నాలుగు భాగాలుగా విభజించబడింది ఇది ఉత్తర (తూర్పు మరియు దక్షిణ టర్కీ), దక్షిణ (ఉత్తర ఇరాక్), తూర్పు (పశ్చిమ ఇరాన్) మరియు పశ్చిమ (ఉత్తర సిరియా)లను కలిగి ఉంటుంది.
ప్రధానంగా కుర్దిష్ జనాభాతో మధ్యప్రాచ్యంలోని భౌగోళిక ప్రాంతం. కుర్దిస్తాన్ ప్రస్తుతం నాలుగు భాగాలుగా విభజించబడింది: ఉత్తర (తూర్పు మరియు దక్షిణ టర్కీ), దక్షిణ (ఉత్తర ఇరాక్), తూర్పు (పశ్చిమ ఇరాన్) మరియు పశ్చిమ (ఉత్తర సిరియా). చారిత్రాత్మకంగా, రెడ్ కుర్దిస్తాన్ (సోవియట్ యూనియన్‌లో) కుర్దిస్తాన్‌లో భాగంగా పరిగణించబడుతుంది. కుర్దిస్తాన్ సరిహద్దులను నిర్ణయించడం చాలా కష్టమైన సమస్య, ఎందుకంటే కుర్దిస్తాన్‌పై ఆధిపత్యం చెలాయించే దేశాలు కుర్దిస్తాన్ ఉనికిని భౌగోళిక లేదా జాతీయ యూనిట్‌గా గుర్తించవు, కానీ దానిని కుర్దిష్ ప్రాంతాలు అని పిలుస్తాయి. రాజకీయంగా, దక్షిణ కుర్దిస్తాన్[a]లోని కుర్దిస్తాన్ ప్రాంతం మరియు పశ్చిమ కుర్దిస్తాన్[b]లోని పశ్చిమ స్వపరిపాలన రెండూ కుర్దిస్తాన్‌లోని ఈ రెండు భాగాలపై ఆధిపత్యం వహించే రెండు కుర్దిష్ స్వయం-పరిపాలన ప్రభుత్వాలు. కుర్దిస్తాన్ అధికారికంగా ఇరాన్‌లో ప్రావిన్స్‌గా మాత్రమే గుర్తించబడింది. కుర్దిస్తాన్‌ను టర్కీ అధికారికంగా గుర్తించలేదు మరియు టర్కీలో కుర్దిస్తాన్ అనే పేరు చట్టవిరుద్ధం.[5]
చరిత్ర
[మార్చు]పాత చక్రం
[మార్చు]పురాతన కాలంలో, గోత్స్, హురియన్లు, మన్నాస్ మరియు మేడిస్ ఈ ప్రాంతంలో నివసించారు.[6]
మన్నా తెగ యొక్క ప్రధాన వాతావరణం ఉర్మియా యొక్క [7]జ్రెచెహ్‌కు దక్షిణం మరియు తూర్పున ఉంది మరియు ప్రస్తుత బోకాన్ నగరానికి సమీపంలో ఉన్న ఖలైచి ప్రాంతం అని మేము చెప్పగలం. డారియస్ III మరియు అలెగ్జాండర్ పాలనలో, మేదీయులు పర్షియన్ల పాలనలోకి వచ్చారు. పర్షియన్లు మరియు మెసొపొటేమియా మధ్య వాన్ సరస్సుకు దక్షిణం మరియు ఆగ్నేయంగా ఉన్న కర్డోఖ్ (కర్డోకాన్) రాజ్యం స్వతంత్ర సస్సానిడ్ సామ్రాజ్యం బలహీనపడటం మరియు ఉత్తర మెసొపొటేమియా మరియు ఆగ్నేయ అనటోలియాను 189 BC నుండి 384 AD వరకు పాలించింది. మధ్యప్రాచ్యంలో వారి అణచివేత సమయంలో, రోమన్లు కుర్దిష్ వాతావరణంలో ఎక్కువ భాగం, ముఖ్యంగా పశ్చిమ మరియు ఉత్తర కుర్దిస్తాన్‌లో పాలించారు. కార్డోచ్ 66 BC నుండి 384 AD వరకు రోమన్ ఉపనదిగా మారింది. కర్డోఖ్ సిల్వాన్‌కు తూర్పున ఉంది, ఇది ప్రస్తుత దియార్‌బాకిర్‌కు తూర్పు మరియు దక్షిణాన ఉన్న నగరం. కొంతమంది చరిత్రకారులు కర్దోఖ్ మరియు కుర్దులు మరియు కుర్దిస్తాన్ యొక్క ఆధునిక పేర్ల మధ్య సంబంధాన్ని చూస్తున్నారు. వాస్తవానికి, కొందరు దీనికి వ్యతిరేకంగా ఉన్నారు;[8] అయితే, ఇది కొలంబియా[9][10][11] ఎన్‌సైక్లోపీడియాలో నిరూపించబడింది.[12]
కుర్దిష్ భూమిని ఉపయోగించడం యొక్క పురాతన సాక్ష్యాలలో ఒకటి పురాతన కాలం నాటి సిరియాక్ క్రైస్తవ మత పత్రం, ఇది మధ్యప్రాచ్యం కోసం అబ్దిషో అనే అస్సిరియన్ పూజారి శోధన గురించి చెబుతుంది. అతను సస్సానిడ్స్ వద్దకు వచ్చినప్పుడు, అతను ఎక్కడ నుండి వచ్చాడు అని సరిహద్దులో అడిగారు. హాజా అష్షూరులోని ఒక గ్రామం. వారు అన్యజనులచే ఆ ప్రదేశం నుండి తరిమివేయబడి తమనోన్‌లో స్థిరపడ్డారని అతను చెప్పాడు; అబాదిషో ప్రకారం, ఇది కుర్దిష్ దేశంలో ఉంది. తమనాన్ ప్రస్తుత టర్కీ మరియు ఇరాక్ మధ్య సరిహద్దులో, ప్రస్తుత ఎర్బిల్‌కు నైరుతి దిశలో 12 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉంది. అదే పత్రంలో మరొకచోట, ఖబూర్ ప్రాంతంలో, దీనిని కుర్దుల దేశం అని పిలుస్తారు.
ఇంటర్మీడియట్ చక్రం
క్రీ.శ. 10వ శతాబ్దం మధ్యలో, ఈ ప్రాంతం ఐదుగురు పాలకుల మధ్య విభజించబడింది: ఉత్తరాన షద్దాదిలు (క్రీ.శ. 975 నుండి 1174 వరకు, ప్రస్తుత ఆర్మేనియాలో ఉంది), రవాదిద్‌లు (తబ్రిజ్ మరియు మరాఘాలో క్రీ.శ. 955 నుండి 1221 వరకు), హస్నవిడ్స్ (క్రీ.శ. 959 నుండి 1015 వరకు) తూర్పున అనాజీలు లేదా ఐరాన్ (990 నుండి 1116 క్రీ.శ. కెర్మాన్షా మరియు ఖానాకిన్) మరియు పశ్చిమాన మార్వానీలు (దియర్‌బాకిర్‌లో క్రీ.శ. 990 నుండి 1096 వరకు). 11వ శతాబ్దంలో, ఈ ప్రాంతం సెల్జుక్ టర్క్స్, 13వ మరియు 15వ శతాబ్దాలలో మంగోలుల పాలనలో ఉంది, ఆపై మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం వరకు ఒట్టోమన్ల పాలనలో ఉంది. ఈ మధ్య కాలంలో, కుర్దిస్తాన్ అనేది "ఎమిరేట్స్" అని పిలువబడే పాక్షిక-స్వతంత్ర ప్రాంతాల సమూహం, స్పష్టంగా రాజు లేదా ఖలీఫ్ యొక్క రాజకీయ మరియు మతపరమైన అధికారం కింద ఉంది. ఈ ఎమిరేట్స్ చరిత్ర మరియు వారి పొరుగువారితో వారి సంబంధాలు బద్లిసికి చెందిన షరాఫ్ ఖాన్ (1597) రచించిన "షరఫ్నామా" పుస్తకంలో విశ్లేషించబడ్డాయి.
కుర్దిస్తాన్ అనే పేరు యొక్క వినియోగానికి సంబంధించిన పురాతన సాక్ష్యం మాటియోస్ ఉర్హైసీ రాసిన అర్మేనియన్ చారిత్రక గ్రంథం. అతను 1062లో కుర్దిస్తాన్‌లో అమెద్‌కు సమీపంలో ఎక్కడో జరిగిన యుద్ధాన్ని వివరించాడు. రెండవ సాక్ష్యం 1200 ADలో వ్రాయబడిన అర్మేనియన్ మాన్యుస్క్రిప్ట్ సువార్త నుండి ఒక మార్జిన్:
«Let Christ-God bless Khoja Hovhanes Mughdusi, from Kurdistan, who made a pilgrimage to Jerusalem and took the holy Gospels from the aliens»
కుర్దిస్తాన్ అనే పదం యొక్క మూడవ సాక్ష్యం హమ్దుల్లా ముస్తఫీ (క్రీ.శ. 1340) రచించిన నుజాత్ అల్-క్లబ్‌లో కనుగొనబడింది.
ఒక కొత్త చక్రం
[మార్చు]
16వ శతాబ్దంలో, క్రూసేడ్స్ తర్వాత, కుర్దిష్ ప్రాంతాలు సఫావిడ్స్ మరియు ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం మధ్య విభజించబడ్డాయి. కుర్దిస్తాన్ విభజనలో ఎక్కువ భాగం 1514లో చల్దేరాన్ యుద్ధం తరువాత జరిగింది, ఇది తరువాత జహాబ్ ఒప్పందం (జహాబ్, స్వీట్ ప్యాలెస్)లో.[13] [[ప్రపంచ యుద్ధం I|మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం] సమయంలో చాలా మంది కుర్దులు కుర్దిస్తాన్ ప్రావిన్స్‌లో మరియు ఒట్టోమన్ సరిహద్దులో ఉన్నారు. ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం యొక్క ఏకీకరణ తరువాత, యునైటెడ్ స్టేట్స్ (ఫ్రాన్స్, గ్రేట్ బ్రిటన్, బ్రిటన్, యునైటెడ్ స్టేట్స్, ఇటలీ మరియు జపాన్) దాని సరిహద్దులను నిర్ణయించింది మాజీ ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం, అనేక కొత్త దేశాలను స్థాపించింది. సెవ్రెస్ ఒప్పందం ప్రకారం, కుర్దిస్తాన్ మరియు అర్మేనియా ఈ దేశాలలో ఉన్నాయి. అయితే, ముస్తఫా కెమాల్ అటాతుర్క్ దళాలచే ఈ ప్రాంతాన్ని ఆక్రమించిన తర్వాత, యునైటెడ్ ఫోర్సెస్ లాసాన్ ఒప్పందంతో అంగీకరించింది మరియు రిపబ్లిక్ ఆఫ్ టర్కీ యొక్క కొత్త సరిహద్దులు నిర్వచించబడ్డాయి, కుర్దులకు స్వతంత్ర ప్రాంతం లేకుండా పోయింది. కొన్ని కుర్దిష్ ప్రాంతాలు కొత్త టర్కిష్ సరిహద్దులో ఉన్నాయి మరియు మరికొన్ని ఫ్రెంచ్ మరియు బ్రిటీష్ పాలనలో ఉన్న సిరియా మరియు ఇరాక్‌లలో విలీనం చేయబడ్డాయి.
గల్ఫ్ యుద్ధం ముగింపులో, యునైటెడ్ స్టేట్స్ నో-ఫ్లై జోన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. ఇది దక్షిణ కుర్దిస్తాన్ యొక్క ఉత్తర భాగాన్ని స్థానిక మరియు పార్లమెంటరీ అధికారంతో స్వతంత్ర ప్రాంతాన్ని స్థాపించడానికి వీలు కల్పించింది.
సంస్థానాలు
[మార్చు]
ఐషాని సామ్రాజ్యం
[మార్చు]300-350 AD / 912-961 AD పశ్చిమ పర్వత ప్రాంతాలలో నహవంద్, దినావర్, హమదాన్ మరియు సామ్నాన్ నుండి అజర్‌బైజాన్ సరిహద్దు వరకు. వారి రాకుమారులలో ప్రముఖులు వాండాద్ మరియు ఘనీమ్.
రావాడి సామ్రాజ్యం
[మార్చు](c. 337–463 AH/948–1071 AD) మరఘా, తబ్రిజ్, అర్దబిల్, ఉర్మియా, ఖోయ్, సల్మాస్ మొదలైన నగరాల్లో, వీరిలో అత్యంత ప్రసిద్ధులు ముహమ్మద్ ఇబ్న్ హుస్సేన్ రవాడి, అబు హైజా రవాడి మరియు మమ్లాన్ రవాడి.
షద్దాది సామ్రాజ్యం
[మార్చు]340–595 AH/951–1198 AD బర్దా, డిబిల్, గంజా, బాకు మరియు అనేక ఇతర నగరాలు మరియు ప్రాంతాలలోని అరన్ ప్రాంతంలో. సెల్జుక్‌లచే బలహీనపడినప్పటికీ, షద్దాది సామ్రాజ్యం 595-1198 AD వరకు అనిలో ఉంది. వారి ప్రముఖ ఎమిర్‌లలో ముహమ్మద్ ఇబ్న్ షద్దాద్, ఫజ్లున్, అబుల్ అస్వర్ మరియు అనేకమంది ఉన్నారు. ఎవరు స్వాతంత్ర్యం మరియు ప్రిన్సిపాలిటీ యొక్క ప్రత్యేక కరెన్సీని కొట్టారు.
హస్సనావి సామ్రాజ్యం
[మార్చు]348–406 AH / 959–1015 AD వారు షరజూర్ మరియు షాపుర్‌ఖాస్ట్ ప్రాంతాలలో అంటే లోరెస్తాన్, దినావర్, హమదాన్ మరియు ఇతర ప్రదేశాలు మరియు నగరాలలో పాలించారు. వారి అత్యంత ప్రసిద్ధ ఎమిర్‌లలో, హుస్సేన్ కుర్దీ కుమారుడు హసన్‌వాయి మరియు అత్యంత ప్రసిద్ధ కుర్దిష్ ఎమిర్‌లలో ఒకరైన హసన్‌వే కుమారుడు మీర్ బదర్ మధ్య యుగాలలో అతని పాలనలో అనేక విశిష్టమైన పనులు చేసారు మరియు ప్రత్యేక నాణేలను ముద్రించారు.
మార్వానీ సామ్రాజ్యం
[మార్చు]373–489 AD/983–1096 AD మధ్య మరియు ఉత్తర కుర్దిస్తాన్‌లో, వారు మీఖార్టిన్, మార్డిన్, అమెద్, ఖలత్, బద్లిస్ మరియు దియార్‌బాకిర్‌లోని ఇతర ప్రాంతాలను పరిపాలించారు. సామ్రాజ్య స్థాపకుడు కుర్దిష్ స్నేహితుడు మీర్ బాద్ కుమారుడు, మీర్ ముహమ్మద్ అల్-దవ్లా, మీర్ నాస్ర్ అల్-దవ్లా మరియు మర్వాన్ కుర్ది కుమారుడు అహ్మద్ యాభై సంవత్సరాలకు పైగా పాలించారు. కుర్దిస్తాన్ ప్రాంతంలో సామాజిక మరియు ఆర్థిక జీవితం యొక్క శ్రేయస్సు మరియు పునరుద్ధరణలో అనేక ముఖ్యమైన పనులు జరిగాయి. చాలా నగరాల్లో ప్రిన్సిపాలిటీ యొక్క నాణేలు కొట్టబడ్డాయి.
అన్నాజీ సామ్రాజ్యం
[మార్చు]381–511 AD /991–1117 AD ఈ సామ్రాజ్యాన్ని హల్వాన్ ప్రాంతంలో షాజాంజని కుర్దులచే స్థాపించబడింది. వారి ప్రసిద్ధ ఎమిర్‌లలో మీర్ అబుల్ ఫత్ ముహమ్మద్ ఇబ్న్ అన్నాజ్, మీర్ హుస్సామ్ అల్-దవ్లా, అబూ షుక్ మరియు మీర్ సూర్ఖబ్ ఇబ్న్ బదర్ ఉన్నారు.
హజ్బానీ సామ్రాజ్యం
[మార్చు]347-534/1046-1139 AD అతను ఎర్బిల్‌లో కనిపించాడు మరియు ఎర్బిల్ చుట్టూ ఉన్న అన్ని ప్రాంతాలను పాలించాడు. సెల్జుక్‌ల రాక తర్వాత, చాలా కుర్దిష్ రాజ్యాలు కూలిపోయాయి మరియు అదృశ్యమయ్యాయి, అయితే కుర్దుల పాత్ర పెరుగుతూనే ఉంది.
మంగోలు రాక సందర్భంగా, కుర్దిస్తాన్ గొప్ప విధ్వంసం మరియు నష్టాన్ని ఎదుర్కొంది, ఎందుకంటే రెండు కుర్దిష్ ప్రాంతాలు మంగోల్‌లకు ముఖ్యమైనవి మరియు బాగ్దాద్ మరియు సిరియాకు వెళ్లే మార్గంలో పడిపోయాయి, కాబట్టి కుర్దిస్తాన్ 7వ శతాబ్దం ADలో చాలా నష్టాన్ని చవిచూసింది. కుర్దిస్తాన్‌లో ఆక్రమిత శక్తుల పాలనలో, అణచివేత ఉన్నప్పటికీ, కుర్దిస్తాన్‌లో రాజకీయ అధికారం పూర్తిగా నాశనం కాలేదు. క్రీ.శ. 1514లో ఒట్టోమన్లు మరియు చల్దేరాన్ యుద్ధం కనిపించే వరకు వారు కుర్దిస్తాన్‌ను యుద్ధం మరియు సంఘర్షణల క్షేత్రంగా మార్చారు, బద్లిసికి చెందిన మీర్ షరాఫ్ ఖాన్ తన పుస్తకం షరఫ్నామాలో కుర్దిష్ పాలన గురించి ముఖ్యమైన సమాచారాన్ని నమోదు చేశారు.
జనాభా
[మార్చు]
కుర్ద్‌లు మధ్యప్రాచ్యంలో నివసిస్తున్న ప్రజలు, కనీసం 500,000 చదరపు కిలోమీటర్ల విస్తీర్ణంలో ఉన్నారు. [14][15][16] కుర్దిష్ కుర్ద్‌లు ఇరాన్, టర్కీ, సిరియా మరియు లెబనాన్, అర్మేనియా, అజర్‌బైజాన్, జార్జియా మరియు రష్యాలలో కొంత భాగం పంపిణీ చేయబడ్డాయి.[17][18][19] "కుర్ద్" అనే పదం అధికారికంగా కొన్ని దేశాల్లో మాత్రమే ఉపయోగించబడుతుంది; టర్కీ వారిని పర్వత టర్క్స్ అని మరియు ఇరానియన్లు వారిని పర్వత ఇరానియన్లు అని పిలుస్తారు. కుర్దిష్ అని పిలువబడే ఇండో-యూరోపియన్ భాషల శాఖను కుర్దులు మాట్లాడతారు; అయితే, ఈ ప్రాంతంలో అరబ్బులు, అర్మేనియన్లు, అస్సిరియన్లు, అజెరిస్, పర్షియన్లు, టర్క్స్ మరియు తుర్క్మెన్లు కూడా ఉన్నారు. చాలా మంది కుర్దులు ముస్లింలు, కానీ యాజిదీలు, క్రైస్తవులు మరియు యూదులు కూడా కుర్దిస్తాన్‌లో నివసిస్తున్నారు.
చంద్ మరియు హూనర్
[మార్చు]
సంగీతం
[మార్చు]పురాతన కాలం నుండి, కుర్దిష్ గాయకులు మూడు శాస్త్రీయ రకాలుగా విభజించబడ్డారు: కథకులు, గాయకులు మరియు గాయకులు.
కుర్దిష్ రాచరిక కోర్టులకు ప్రత్యేకమైన సంగీతం లేదు, బదులుగా, రాత్రి సెషన్లలో సంగీతం ప్రదర్శించబడింది. సంగీతం యొక్క అనేక శైలులు ఈ రకాలపై ఆధారపడి ఉంటాయి. చాలా పాటలు ప్రకృతిలో పురాణమైనవి, ఉదాహరణకు, లౌక్, ఇది సలాదిన్ వంటి గతంలోని కుర్దిష్ హీరోల కథను చెప్పే వీరోచిత పద్యం. వియోగం మరియు ఫలించని ప్రేమ గురించి మాట్లాడే ప్రేమ కవిత హైరన్. లౌజా అనేది మతపరమైన సంగీతం యొక్క ఒక రూపం మరియు పేజోకి అనేది శరదృతువులో పాడే పాటలు. ప్రేమ పాటలు, వేడుకలు, ఉత్తేజకరమైన పద్యాలు మరియు పని మరియు ఆదేశం గురించి పాటలు.
భౌగోళిక శాస్త్రం
[మార్చు]
ఇరాన్‌లోని కుర్దిస్తాన్‌లో కుర్దిస్తాన్ ప్రావిన్స్ మరియు పశ్చిమ అజర్‌బైజాన్, కెర్మాన్షా, ఇలామ్ మరియు లోరెస్తాన్ ప్రావిన్సులు ఉన్నాయి. ఇరాక్‌లో కుర్దిస్తాన్ ఆరు భాగాలుగా విభజించబడింది, వీటిలో మూడు ఇప్పుడు కుర్దిస్తాన్ ప్రాంతీయ ప్రభుత్వ నియంత్రణలో ఉన్నాయి. సిరియన్ కుర్దిస్తాన్ దేశానికి తూర్పున ఉంది, ఎక్కువగా అల్-హసఖ్ ప్రావిన్స్‌లో ఉంది. ఈ భాగంలోని ప్రధాన నగరాలు కమిష్లో మరియు హసాకా.
వాతావరణం
[మార్చు]వేడి వేసవి, అతి చల్లని శీతాకాలాలు మరియు భారీ మంచు ఈ ప్రాంతం యొక్క లక్షణం, ఇంకా ఈ ప్రాంతంలోని చాలా ప్రాంతాలు సమృద్ధిగా ఉన్నాయి మరియు చరిత్ర అంతటా ధాన్యం మరియు పశువుల ఎగుమతిదారులుగా ఉన్నాయి. వర్షపాతం మైదాన ప్రాంతాలలో సంవత్సరానికి 200 నుండి 400 మిమీ మరియు ఎత్తైన ప్రాంతాలలో 700 నుండి 3,000 మిమీ వరకు ఉంటుంది.
అడవి
[మార్చు]కుర్దిస్తాన్ చల్లని వాతావరణంతో కూడిన పర్వత ప్రాంతం; కానీ అడవులు పెరగడానికి తగినంత వర్షపాతం ఉంది. కుర్దిస్తాన్‌లో 160,000 చదరపు కిలోమీటర్ల పచ్చదనం ఉంది; పైన్, పైన్, చెట్టు, పోప్లర్, సోరెల్ మరియు వైట్ ట్రీ కుర్దిస్తాన్‌లో అత్యంత సాధారణ చెట్ల జాతులు.
చియాకాన్
[మార్చు]
జూడి మరియు అరరత్ పర్వతాలు (ఇవి కుర్దిష్ జానపద కథలలో కనిపిస్తాయి), జాగ్రోస్, షింగర్, కందిల్, షాహో, పిర్మాగ్రున్, సఫిన్, షిరిన్ మరియు హమ్రిన్ కుర్దిస్తాన్‌లోని అత్యంత ప్రసిద్ధ పర్వతాలు.
నదులు
[మార్చు]భారీ వర్షాలు మరియు హిమపాతం సంభవించే కుర్దిస్తాన్‌లోని ఎత్తైన ప్రాంతాలు మరియు పర్వతాలు సమీపంలోని నదుల మూలం మరియు మధ్యప్రాచ్యం, టైగ్రిస్ మరియు యూఫ్రేట్స్ యొక్క మూలాలలో ఒకటి మరియు ఖబూర్, అరాజ్, కర్ఖా మరియు సెఫిద్రోద్ వంటి పెద్ద సంఖ్యలో చిన్న నదుల మూలం. . కుర్దులకు చారిత్రక ప్రాముఖ్యత కలిగిన నదులు అరాజ్, ఖబూర్, జబీ గౌరా, సిరావాన్, జఘతు మరియు జహాబ్. సముద్ర మట్టానికి 3,000 నుండి 4,000 మీటర్ల ఎత్తులో ఉన్న ఈ నదులు ఆనకట్టలు మరియు టర్బైన్‌లను వ్యవస్థాపించడం ద్వారా నీటి వనరులు మరియు శక్తి వనరులుగా ఉపయోగించబడతాయి; ఇరాక్ మరియు సిరియా చాలా ప్రధాన నదులపై అలా చేశాయి మరియు టర్కీ చాలా విస్తృతంగా చేసింది.
చెరువులు మరియు కవచాలు
[మార్చు]కుర్దిస్తాన్ తూర్పు నుండి ఇరాన్‌లోని ఉర్మియా ద్వీపకల్పం వరకు మరియు సెమీ-కుర్దిష్ ప్రాంతాల నుండి పశ్చిమాన మధ్యధరా తీరం వరకు విస్తరించి ఉంది. వాన్ సరస్సు కుర్దిస్తాన్‌లోని టర్కీలో అతిపెద్ద సరస్సు మరియు మధ్యప్రాచ్యంలో ఉర్మియా సరస్సు మాత్రమే పెద్దది; అయితే ఈ విస్తరణ విస్తీర్ణం పరంగా మాత్రమే ఉంటుంది మరియు నీటి లోతులో ఎక్కువగా ఉంటుంది. Zrechey Urmia, Van, Zrechey Zrebar (Marivan పశ్చిమం) మరియు Zrechey Dukan (సులేమానియా సమీపంలో) పర్యాటకులు సందర్శిస్తారు.
వనరులు
[మార్చు]కుర్దిస్తాన్ భూగర్భ వనరులలో బొగ్గు, రాగి, బంగారం, ఇనుము, సున్నపురాయి (సిమెంట్ తయారు చేయడానికి ఉపయోగిస్తారు), పాలరాయి మరియు జింక్ ఉన్నాయి. ప్రపంచంలోని అతిపెద్ద సల్ఫర్ మూలం ఎర్బిల్‌కు ఆగ్నేయంగా ఉంది.
కుర్దిస్తాన్ ప్రాంతీయ ప్రభుత్వం (KRG) కుర్దిస్తాన్ చమురు నిల్వలను 45 బిలియన్ బ్యారెల్స్‌గా అంచనా వేసింది, ఇది ప్రపంచంలోనే ఆరవ అతిపెద్ద దేశంగా మారింది. జూలై 2007లో, KRG 40 చమురు ఎగుమతి కేంద్రాలను నిర్వహించడంలో సహాయం చేయమని విదేశీ కంపెనీలను కోరింది, చమురు ఉత్పత్తిని రోజుకు 1 మిలియన్ బ్యారెల్స్‌కు పెంచాలని భావిస్తోంది. కుర్దిస్తాన్ ప్రాంతీయ ప్రభుత్వం (KRG) అభ్యర్థనను అనుసరించి, ఇరాక్‌లోని కుర్దిష్ ప్రాంతాలలో భద్రతా పరిస్థితి మెరుగుపడటంతో, ఎక్సాన్ మొబిల్ మరియు షెల్ వంటి అనేక ప్రధాన అంతర్జాతీయ చమురు కంపెనీలు కుర్దిస్తాన్‌కు మారాయి.
జెండా
[మార్చు]
కుర్దిస్తాన్ జెండా మూడు రంగులను కలిగి ఉంటుంది, మధ్యలో ఒక నినాదం. ఇది క్షితిజ సమాంతర చారలను కలిగి ఉంటుంది, ఎగువ చార ఎరుపు రంగులో ఉంటుంది, మధ్య గీత తెల్లగా ఉంటుంది మరియు దిగువ గీత ఆకుపచ్చగా ఉంటుంది. జెండా వెడల్పు దాని పొడవులో మూడింట రెండు వంతులు. కుర్దిస్తాన్ జెండా యొక్క జాతీయ నినాదం బంగారు సూర్యుడు, ఇది 21 ఒకేలాంటి కిరణాలను కలిగి ఉంటుంది. సూర్యుడు తప్పనిసరిగా కుర్దిస్తాన్ జెండా మధ్యలో ఉండాలి.
సర్వోది నిష్టిమణి
[మార్చు]1940లో దిల్దార్ అని పిలవబడే యూనిస్ రౌఫ్ స్వరపరిచిన అయ్ రకీబ్ యొక్క ప్రధాన గీతం జైలులో ఉన్నప్పుడు కంపోజ్ చేయబడింది. కుర్దిస్తాన్ రిపబ్లిక్ సమయంలో అయ్ రకీబ్ మొదటిసారిగా కుర్దిస్తాన్ జాతీయ గీతంగా మారింది. కుర్దిస్తాన్ ప్రాంతీయ ప్రభుత్వం ఏర్పడిన తర్వాత, ఈ పద్యం ఇరాకీ కుర్దిస్తాన్ జాతీయ గీతంగా మారింది.
గీతం
[మార్చు]- ئەی ڕەقیب ھەر ماوە قەومی کورد زمان
- نایشکێنێ دانەریی تۆپی زەمان
- کەس نەڵێ کورد مردووە، کورد زیندووە
- زیندووە قەت نانەوێ ئاڵاکەمان
- ئێمە ڕۆڵەی ڕەنگی سوور و شۆڕشین
- سەیری کە خوێناوییە ڕابردوومان
- کەس نەڵێ کورد مردووە، کورد زیندووە
- زیندووە قەت نانەوێ ئاڵاکەمان
- لاوی کورد ھەستایە سەر پێ وەک دلێر
- تا بە خوێن نەخشی بکا تاجی ژیان
- کەس نەڵێ کورد مردووە، کورد زیندووە
- زیندووە قەت نانەوێ ئاڵاکەمان
- ئێمە ڕۆڵەی میدیا و کەیخوسرەوین
- دینمان، ئایینمان ھەر نیشتمان
- کەس نەڵێ کورد مردووە، کورد زیندووە
- زیندووە قەت نانەوێ ئاڵاکەمان
- لاوی کورد ھەر حازر و ئامادەیە
- گیان فیدایە، گیان فیدا، ھەر گیان فیدا
- کەس نەڵێ کورد مردووە، کورد زیندووە
- زیندووە قەت نانەوێ ئاڵاکەمان
డబ్బింగ్
ఓ రకీబ్, కుర్దిష్ దేశం మిగిలిపోయింది
ఇది సమయం యొక్క బంతిని విచ్ఛిన్నం చేయదు
కుర్దులు చనిపోయారని, కుర్దులు బతికే ఉన్నారని ఎవరూ అనకూడదు[20]
వారు మన జెండాను సజీవంగా కోరుకోరు
మేము ఎరుపు మరియు విప్లవం యొక్క కుమారులం
ఆ రక్తపు గతాన్ని చూడండి
కుర్దులు చనిపోయారని, కుర్దులు బతికే ఉన్నారని ఎవరూ అనకూడదు
వారు మన జెండాను సజీవంగా కోరుకోరు
కుర్దిష్ యువకుడు ధైర్యంగా నిలబడ్డాడు
జీవితపు కిరీటాన్ని రక్తంతో చిత్రించడానికి
కుర్దులు చనిపోయారని, కుర్దులు బతికే ఉన్నారని ఎవరూ అనకూడదు
వారు మన జెండాను సజీవంగా కోరుకోరు
మేము మీడియా మరియు కైఖుస్రవిల కుమారులము
మన మతం, మన మతం దేశం
కుర్దులు చనిపోయారని, కుర్దులు బతికే ఉన్నారని ఎవరూ అనకూడదు
వారు మన జెండాను సజీవంగా కోరుకోరు
కుర్దిష్ యువకులు సిద్ధంగా ఉన్నారు
జీవితం త్యాగం, జీవితం త్యాగం, ప్రతి జీవితం త్యాగం
కుర్దులు చనిపోయారని, కుర్దులు బతికే ఉన్నారని ఎవరూ అనకూడదు
వారు మన జెండాను సజీవంగా కోరుకోరు
సైన్యం
[మార్చు].jpg)
పెష్మెర్గా అనేది కుర్దిష్ యోధుల కోసం కుర్దిష్ పదం, కొన్నిసార్లు స్వాతంత్ర్య సమరయోధులు అని పిలుస్తారు.
ఈ పదానికి "మరణాన్ని ఎదుర్కొనే వారు" అని అర్ధం మరియు కుర్దిస్తాన్ యొక్క పెష్మెర్గా దళాలు 1920ల ప్రారంభంలో స్వాతంత్ర్యం కోసం కుర్దిష్ ఉద్యమం ప్రారంభమైనప్పటి నుండి, కుర్దిస్తాన్‌ను నియంత్రించిన ఒట్టోమన్ మరియు కజార్ చక్రవర్తుల పతనం తరువాత ఉనికిలో ఉన్నాయి.
ఇరాక్‌లోని బాత్ పాలనకు వ్యతిరేకంగా జరిగిన పోరాటంలో సంకీర్ణ దళాలతో పెష్మెర్గా దళాలు ముఖ్యమైన పాత్ర పోషించాయి. బాతిస్ట్ ప్రభుత్వంతో యుద్ధం ప్రారంభం కావడానికి ముందు పెష్మెర్గా ఉనికిలో ఉంది. మహాబాద్ రిపబ్లిక్ సమయంలో, పీష్మెర్గా ప్రభుత్వ సైన్యం వలె ఉండేది.
విద్య
[మార్చు]
2011 వరకు, కుర్దిష్ అధికారికంగా బోధించే ఏకైక దేశం ఇరాక్, ఇది 2003లో ప్రారంభమైంది మరియు అంతకు ముందు అన్ని స్థాయిలలో అరబిక్ బోధించబడింది. ఇరాన్‌లో, రాజ్యాంగం ప్రకారం, కుర్దిష్ ప్రాంతీయ భాషగా నిర్వచించబడింది మరియు కొన్ని చోట్ల బోధించబడుతుంది మరియు కొన్ని చోట్ల కాదు. టర్కీలో, 2009 వరకు కుర్దిష్ మాట్లాడటం కూడా నిషేధించబడింది, కానీ 2011 నుండి, కుర్దిష్‌లో పాఠం ఆరవ తరగతి పిల్లలకు కేటాయించబడింది, వారు కోరుకుంటే వారు చదువుకోవచ్చు. సిరియాలో, కుర్దిష్-నియంత్రిత ప్రాంతాలలో అరబ్ స్ప్రింగ్ విప్లవాల తర్వాత, కుర్దిష్ విద్య కోసం ఒక ఉద్యమం ప్రారంభమైంది మరియు చాలా మంది పిల్లలు మరియు పెద్దలు కుర్దిష్ విద్యా కార్యక్రమాలలో పాల్గొన్నారు.
ఉన్నత విద్య
[మార్చు]మధ్యప్రాచ్యంలో ఆధునిక శాస్త్రాల రాక తర్వాత, కుర్దిస్తాన్‌లోని వివిధ ప్రాంతాల్లో అనేక విశ్వవిద్యాలయాలు ప్రారంభించబడ్డాయి. అయితే, ఈ విశ్వవిద్యాలయాలు ఏవీ కుర్దిష్ భాషా కోర్సులు తప్ప కుర్దిష్‌లో ఏ కోర్సులను అందించవు. అవి ఉన్న దేశాన్ని బట్టి, ఈ విశ్వవిద్యాలయాలు ఆ దేశ అధికారిక భాషలో (పర్షియన్, అరబిక్ మరియు టర్కిష్ వంటివి) లేదా ఆంగ్లంలో బోధిస్తాయి.
వనరులు
[మార్చు]- ↑ "Kurdish lands". Retrieved 6 November 2019.
- ↑ "The Kurdish lands". Library of Congress. Retrieved 6 November 2019.
- ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని
<ref>ట్యాగు;:0అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు - ↑ "Kurdish People Fast Facts". CNN. 12 April 2023. Retrieved 24 December 2023.
- ↑ మూస:بیرخستنەوەی وێب
- ↑ "kurdistanica:ڕەگەزی کورد". Archived from the original on ١١ی شوباتی ٢٠١٧. Retrieved ١٧ی ئەیلوولی ٢٠١٨.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=and|archive-date=(help); Unknown parameter|dead-url=ignored (help) - ↑ "زانستنامەی سەرھێلی بریتانیکا". Archived from the original on ٢٧ی حوزەیرانی ٢٠٠٦. Retrieved ٢٩ی ئایاری ٢٠١٠.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=and|archive-date=(help); Unknown parameter|dead-url=ignored (help) - ↑ T. A. Sinclair, "Eastern Turkey, an Architectural and Archaeological Survey", 1989, volume 3, page 360.
- ↑ Revue des études arméniennes, vol.21, 1988–1989, p.281, By Société des études armeniennes, Fundação Calouste Gulbenkian, Published by Imprimerie nationale, P. Geuthner, 1989.
- ↑ Rawlinson, George, The Seven Great Monarchies Of The Ancient Eastern World, Vol 7, 1871.
- ↑ A.D. Lee, The Role of Hostages in Roman Diplomacy with Sasanian Persia, Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte, Vol. 40, No. 3 (1991), pp. 366-374 (see p.371)
- ↑ "زانستنامەی کۆلۆمبیا، وتاری کوردەکان". Archived from the original on ١٧ی حوزەیرانی ٢٠١٠. Retrieved ٢٩ی ئایاری ٢٠١٠.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=and|archive-date=(help); Unknown parameter|dead-url=ignored (help) - ↑ C. Dahlman, The Political Geography of Kurdistan, Eurasian Geography and Economics, Vol.43, No.4, pp.271–299, 2002.
- ↑ ڕۆحانی, کەماڵ (٢٠١٩). کورد و کوردستان لە ڕێڕەوی مێژوودا. تاران: ئاراس. pp. ١٩٨،١٩٩. ISBN 978-622-6278-31-0.
{{cite book}}: Check|isbn=value: checksum (help); Check date values in:|year=(help) - ↑ کوچوک, دوکتۆر یاڵچین (٢٠٠٠). چیرۆکی ژیان دووبارە و بیرەوەرییهکان عەبدوڵڵا ئۆجەلان. تاران. pp. ٣٥. ISBN 964-6516-13-0.
{{cite book}}: Check date values in:|year=(help) - ↑ مەردۆخ, شێخ محەممەد (2000). کوردستان. تاران: کا ڕەنگ. ISBN 964-6730-08-6.
- ↑ مەردۆخ, شێخ محەممەد (2000). کوردستان. تاران: کا ڕەنگ. ISBN 964-6730-08-6.
- ↑ کوچوک, دوکتۆر یاڵچین (٢٠٠٠). چیرۆکی ژیان دووبارە و بیرەوەرییهکان عەبدوڵڵا ئۆجەلان. تاران. pp. ١١. ISBN 964-6516-13-0.
{{cite book}}: Check date values in:|year=(help) - ↑ ڕۆحانی, کەماڵ (٢٠١٩). کورد و کوردستان لە ڕێڕەوی مێژوودا. تاران: ئاراس. pp. ٢٤٩،٢٨٣،٣٩١،٤٦٣،٤٧٧،٤٧٨،٤٨٠،٤٨١. ISBN 978-622-6278-31-0.
{{cite book}}: Check|isbn=value: checksum (help); Check date values in:|year=(help) - ↑ "अय रक़ीब", विकिपीडिया (in హిందీ), 2024-08-22, retrieved 2024-08-24
