గజనీ మహమూద్
| |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
 గజనీ మహమూద్ (మధ్య) ఖలీఫా నుండి ఒక వస్త్రాన్ని అందుకుంటాడు అల్-ఖాదిర్; పెయింటింగ్ రషీద్-అల్-డిన్ హమదాని | |||||
| సుల్తాన్ ఘజ్నావిద్ సామ్రాజ్యం | |||||
| పరిపాలన |
| ||||
| పూర్వాధికారి | గజనీ ఇస్మాయిల్ | ||||
| ఉత్తరాధికారి | ముహమ్మద్ ఆఫ్ గజనీ | ||||
| జననం | 2 నవంబర్ 971 ఘజ్ని, జాబులిస్తాన్, సమానిద్ ఎంపైర్ (వర్తమాన రోజు ఆఫ్గనిస్తాన్) | ||||
| మరణం | మూస:మరణ తేదీ, వయస్సు గజనీ, జబులిస్తాన్, ఘజ్నావిద్ సామ్రాజ్యం (ప్రస్తుత ఆఫ్ఘనిస్తాన్)) | ||||
| Burial | |||||
| వంశము |
| ||||
| |||||
| పర్షియన్ | మూస:నస్తాలిక్ | ||||
| రాజవంశం | ఘజ్నావిద్ ఇల్లు | ||||
| తండ్రి | సబుక్తిగిన్ | ||||
| మతం | సున్నీ ఇస్లాం (హనాఫీ) | ||||
| మూస:ఇన్ఫో బాక్స్ సైనిక వ్యక్తి | |||||
అబూ అల్-ఖాసిమ్ మహ్ముద్ ఇబ్న్ సబుక్తిగిన్ ( 971 నవంబరు 2 – 1030 ఏప్రిల్ 30) ఘజ్నవిద్ సామ్రాజ్య సుల్తాన్. అతను మహమ్మద్ గజని గా సుపరిచితుడు. అతను 998 నుండి 1030 వరకు పరిపాలించాడు. అతని మరణం సమయంలో, అతని రాజ్యం విస్తృతమైన సైనిక సామ్రాజ్యంగా రూపాంతరం చెందింది. ఇది వాయువ్య ఇరాన్ నుండి భారత ఉపఖండంలోని పంజాబ్ వరకు, ట్రాన్సోక్సియానాలోని ఖ్వారాజ్మ్ మరియు మక్రాన్ వరకు విస్తరించింది.
గజనీకి చెందిన మహమూద్[2] 10వ శతాబ్దపు చివరి, 11వ శతాబ్దపు ప్రారంభ రాజకీయ, సైనిక నాయకుడు, విజేత, అతను ఆసియాలోని విస్తారమైన ప్రాంతాన్ని పాలించాడు, ఇది పశ్చిమాన రే నుండి ఈశాన్యంలో సమర్‌కండ్ వరకు, కాస్పియన్ నుండి విస్తరించింది. భారతదేశంలోని సముద్రం నుండి యమునా నది వరకు. ఘజ్నవిద్ రాజవంశం మొదటి స్వతంత్ర పాలకుడు, అతను తన వృత్తిని ప్రారంభించాడు, అతను సామానిద్ సామ్రాజ్యంలో బానిస కమాండర్‌గా ఉన్న తన తండ్రి క్రింద వివిధ సైనిక ప్రచారాలలో పనిచేశాడు. మహమూద్ 999లో సింహాసనాన్ని అధిష్టించాడు, వెంటనే తన స్థానాన్ని కాపాడుకోవడానికి, తన సామ్రాజ్యాన్ని విస్తరించడానికి తన ప్రయత్నాలను ప్రారంభించాడు. అతను చాలా పర్షియన్ పాలకుడు, అతను తన పూర్వీకులైన సమానీడ్స్ అధికార, రాజకీయ, సాంస్కృతిక ఆచారాలను సమర్థించాడు. ఈ చట్టం చివరికి ఉత్తర భారతదేశంలోని పర్షియన్ రాష్ట్రానికి ఫ్రేమ్‌వర్క్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. అతను "సుల్తాన్" అనే బిరుదును ఉపయోగించాలని ఎంచుకున్నప్పుడు, చరిత్రలో అలా చేసిన మొదటి పాలకుడు అయ్యాడు. టైటిల్ అతని శక్తి అపారతను నొక్కిచెప్పింది, అదే సమయంలో అబ్బాసిద్ కాలిఫేట్ ఆధిపత్యంతో సైద్ధాంతిక సంబంధాన్ని కొనసాగిస్తుంది.
కుటుంబం:
[మార్చు]తండ్రి: సబుక్తిగిన్
పుట్టిన దేశం: ఆఫ్ఘనిస్తాన్
మరణించిన తేదీ: ఏప్రిల్ 30, 1030
మరణించిన ప్రదేశం: గజ్ని, ఆఫ్ఘనిస్తాన్
బాల్యం & ప్రారంభ జీవితం
[మార్చు]జాబులిస్థాన్ (ప్రస్తుత ఆఫ్ఘనిస్తాన్) ప్రాంతంలోని గజ్నీ పట్టణంలో నవంబర్ 2, 971న యమీన్-ఉద్-దవ్లా అబుల్-ఖాషిమ్ మహ్మూద్ ఇబ్న్ సెబుక్తేగిన్ జన్మించారు, మహమూద్ అబు మన్సూర్, అతని భార్య సబుక్తిగిన్ దంపతుల కుమారుడు. జాబులిస్థాన్ నుండి ఒక ఇరానియన్ కులీనుడు.
సాబుక్తిగిన్, ఒక టర్కిక్ బానిస కమాండర్, సామానీద్ సామ్రాజ్యానికి అధీనంలో ఉన్న గజనీపై పరిపాలించాడు. మహమూద్ ప్రారంభ జీవితం గురించి చాలా తక్కువ సమాచారం అందుబాటులో ఉంది. అతను, జాబులిస్తానీలో జన్మించిన పర్షియన్, మహమూద్ పెంపుడు సోదరుడు అహ్మద్ మేమండి కలిసి చదువుకున్నారు.
994లో, సామానిద్ ఎమిర్, నుహ్ IIకి మద్దతుగా తిరుగుబాటుదారుడైన ఫాయిఖ్ నుండి ఖొరాసన్‌పై నియంత్రణ సాధించేందుకు అతను తన తండ్రితో కలిసి తన మొదటి సైనిక ప్రచారాన్ని ప్రారంభించాడు.
ఈ సమయంలో సమనిద్ సామ్రాజ్యం చాలా అస్థిరంగా మారింది. ఆధిపత్యం కోసం పోరాడుతున్న వివిధ వర్గాల మధ్య చాలా అంతర్యుద్ధాలు జరిగాయి, వారిలో ప్రముఖులు అబూల్-ఖాసిమ్ సింజురి, ఫాయిక్, అబూ అలీ, జనరల్ బెఖ్తుజిన్ అలాగే పొరుగున ఉన్న బాయిద్ రాజవంశం, కారా-ఖానిద్ ఖానాటే.
ప్రవేశం & పాలన
[మార్చు]సబుక్తిగిన్ 997లో మరణించాడు, ఆ తర్వాత ఇస్మాయిల్, అతని కుమారుడు, మహమూద్ తమ్ముడు, ఘజ్నవిద్ రాజవంశానికి సార్వభౌమాధికారి అయ్యాడు. సబుక్తిగిన్ పెద్ద, అనుభవజ్ఞుడైన మహమూద్ కంటే ఇస్మాయిల్‌ని ఎందుకు ఎంచుకున్నాడో తెలియదు. ఇది ఇస్మాయిల్ తల్లి వల్ల కావచ్చు, ఆమె ఆల్ప్టిగిన్ కుమార్తె, సబుక్తిగిన్ పాత మాస్టర్.
మహమూద్ తిరుగుబాటు చేయడానికి చాలా కాలం ముందు, అతని ఇతర సోదరుడు, బస్ట్ గవర్నర్ అబుల్-ముజాఫర్ మద్దతుతో, ఒక సంవత్సరం తరువాత గజనీ యుద్ధంలో ఇస్మాయిల్‌ను పడగొట్టి, గజ్నవిద్ రాజ్యాన్ని స్వాధీనం చేసుకున్నాడు.
గజ్నవిద్ రాజవంశానికి పాలకుడు
[మార్చు]998లో, అతను అమీర్ అబుల్-హరిత్ మన్సూర్ బికి నివాళులర్పించడానికి బాల్ఖ్ వెళ్ళాడు. నూర్ II. అతను తదనంతరం అబూల్-హసన్ ఇస్ఫరైనీని తన విజియర్‌గా చేసుకున్నాడు, కాందహార్ ప్రాంతంపై దాడి చేయడానికి గజనీ నుండి పశ్చిమ దిశగా ప్రయాణించాడు. అతను బోస్ట్ (లష్కర్ గాహ్) ను తీసుకొని దానిని సైనికీకరించిన నగరంగా మార్చాడు.
999లో, అతను తనను తాను సుల్తాన్‌గా ప్రకటించుకున్నాడు, చరిత్రలో అలా చేసిన మొదటి పాలకుడు[3]. అరబిక్‌లో, ఈ పదం నైరూప్య నామవాచకం, దీని అర్థం బలం లేదా అధికారం. తన తొలి దక్షిణాది ప్రచారంలో, మహమూద్ ఇస్మాయిలీ రాష్ట్రంపై దాడి చేశాడు, దీనిని ఫాతిమిడ్ కాలిఫేట్ నుండి 965లో ముల్తాన్‌లో మొదట ఏర్పాటు చేశారు. మరోచోట, అతను ఫాతిమిడ్లతో పోరాడాడు.
1001లో, అతను భారత ఉపఖండంపై తన మొదటి 17 దండయాత్రలను ప్రారంభించాడు. నవంబర్ 28న, పెషావర్ యుద్ధంలో కాబూల్ షాహీల రాజా జయపాల సైన్యంపై అతని సైనికులు విజయం సాధించారు. జయపాలుడు బందీ అయ్యాడు. విడుదలైన తర్వాత ఆత్మహత్యకు పాల్పడ్డాడు.
1002లో, మహ్మద్[4] సిస్తాన్‌కు వ్యతిరేకంగా ప్రచారాన్ని ప్రారంభించాడు, ఖలాఫ్ ఇబ్న్ అహ్మద్‌ను ఓడించి, సఫారిద్ రాజవంశం పాలనకు ముగింపు పలికాడు. ఆ తర్వాత, అతను ఆగ్నేయంలోని హిందుస్థాన్‌పై, ముఖ్యంగా పంజాబ్ ప్రాంతంలోని నమ్మశక్యం కాని సారవంతమైన భూములపై దృష్టి పెట్టాలని నిర్ణయించుకున్నాడు.
జయపాల మరణం తరువాత, అతని కుమారుడు ఆనందపాలుడు కాబూల్ షాహీలకు రాజు అయ్యాడు. 1005లో, మహమూద్ భాటియాపై (భేరా కావచ్చు) దాడి చేశాడు. ఒక సంవత్సరం తరువాత, అతను ముల్తాన్ మీద దండయాత్ర ప్రారంభించాడు.
ఆనందపాల మహమూద్‌పై తన దాడిని ప్రారంభించడానికి ఈ సమయాన్ని ఎంచుకున్నాడు, ముల్తాన్ ఇస్మాయిలీ పాలకుడు ఫతే దౌద్‌కు సహాయం చేశాడు. అయితే, మహమూద్ పెషావర్‌లో అతనితో జరిగిన యుద్ధంలో గెలిచాడు, సోద్రా (వజీరాబాద్) వరకు అతనిని వెంబడించాడు. ఆనందపాలుడు కాశ్మీర్‌లో ఆశ్రయం పొందుతాడు.
ఘురిద్ రాజవంశానికి చెందిన ముహమ్మద్ ఇబ్న్ సూరిని ఓడించిన తరువాత, మహమూద్ అతనిని, అతని కుమారుడిని గజనీకి తీసుకువచ్చాడు, అక్కడ ముహమ్మద్ ఇబ్న్ సూరి మరణించాడు. ఈ సమయంలో, ఆనందపాల ఉజ్జయిని, గ్వాలియర్, కలైంజర్, కన్నౌజ్, ఢిల్లీ, అజ్మీర్‌లతో కూడిన శక్తివంతమైన సమాఖ్యను ఏర్పాటు చేశాడు.
1008లో ఉండ్, పెషావర్ మధ్య జరిగిన యుద్ధంలో, ఆనందపాల ఏనుగులు ఒక ముఖ్యమైన క్షణంలో యుద్ధభూమి నుండి పారిపోవడంతో సమాఖ్య ఓడిపోయింది. మహ్మద్[5] తదనంతరం హిమాచల్ ప్రదేశ్‌లోని కాంగ్రాలోని షాహీ ట్రెజరీని తన ఆధీనంలోకి తీసుకున్నాడు.
1012, 1014 మధ్య కొంతకాలం, అతను తానేసర్‌ను దోచుకున్నాడు. 1012లో, అతను ఘర్చిస్తాన్‌పై దాడి చేసి దాని పాలకుడు అబూ నాసర్ ముహమ్మద్‌ను పదవీచ్యుతుడయ్యాడు. ఒక సంవత్సరం తరువాత, అతను ఆనందపాల కుమారుడు త్రిలోచనపాలపై గెలిచాడు. 1015లో, అతను లాహోర్‌ను కొల్లగొట్టాడు, అయితే కఠినమైన వాతావరణం కారణంగా కాశ్మీర్‌పై అతని దండయాత్ర విజయవంతం కాలేదు.
అతను భారతీయ రాజ్యాలైన నాగర్‌కోట్, కన్నౌజ్, గ్వాలియర్ పాలకులను ఓడించి, తన నిష్క్రమణకు ముందు వారిని హిందూ, జైన, బౌద్ధ పాలకుల చేతుల్లో ఉంచడం ద్వారా వాటిని సామంత రాష్ట్రాలుగా మార్చాడు.
ఆచరణాత్మక పాలకుడు, పొత్తులు ఏర్పరచుకోవడం, స్థానిక ప్రజలను తన సైన్యంలోకి అన్ని స్థాయిలలో చేర్చుకోవడం ఆవశ్యకత అతనికి తెలుసు. వాయువ్య ఉపఖండంలో శాశ్వత ఉనికిని కొనసాగించాలనే ఉద్దేశ్యం అతనికి ఎప్పుడూ లేనందున, సామ్రాజ్యానికి వ్యతిరేకంగా యుద్ధం చేయడానికి హిందువులు చేసిన ఏ చర్యనైనా కొట్టివేయడానికి అతను హిందూ దేవాలయాలు, స్మారక చిహ్నాలను కూల్చివేసే విధానాన్ని ఉపయోగించాడు.
1025లో, అతను సోమనాథ్ రాజ్యంపై దండెత్తాడు, చాళుక్య రాజు భీముడు Iని ఓడించాడు. దాడి సమయంలో, అతను సోమనాథ్ ఆలయాన్ని దోచుకున్నాడు, దాని జ్యోతిర్లింగాన్ని ధ్వంసం చేశాడు, రెండు మిలియన్ల దీనార్ల దోపిడితో గజనీకి తిరిగి వచ్చాడు. ఆలయానికి జరిగిన నష్టం అంత పెద్దది కాదని చరిత్రకారులు భావిస్తున్నారు.
తన జీవితంలోని చివరి సంవత్సరాల్లో, సుల్తాన్ మధ్య ఆసియా, బాయిడ్ రాజవంశం నుండి ఓఘుజ్, సెల్జుక్ టర్క్స్‌తో పోరాడడంలో బిజీగా ఉన్నాడు.
మూల్యాంకనం
[మార్చు]భారత ఉపఖండం నడిబొడ్డున ఇస్లాం జెండాను మోసిన మొదటి పాలకుడు మహమూద్. చాలా మంది ముస్లింలు అతనిని తమ విశ్వాసానికి ఛాంపియన్‌గా భావిస్తారు, అతీంద్రియ శక్తులతో బహుమతి పొందిన తెలివైన నాయకుడు. అయినప్పటికీ, అనేకమంది భారతీయ చరిత్రకారులు అతన్ని "తృప్తిపరచలేని ఆక్రమణదారుడు, భయంలేని దోపిడీదారు"గా చూస్తారు. ఏ మూల్యాంకనం కూడా ఖచ్చితమైనది కాదు.
భారతదేశంపై తన దాడుల సమయంలో, మహమూద్ దృష్టి ఆలయాలపైనే ఉంది, ఇక్కడ అద్భుతమైన సంపద నిల్వ చేయబడింది. ఇస్లాం ఉత్సాహభరితమైన ఛాంపియన్ అయినప్పటికీ, అతను భారతీయులను ఇస్లాంలోకి మార్చడానికి లేదా తన భారతీయ ప్రజలను చెడుగా ప్రవర్తించడానికి ప్రయత్నించలేదు. అతను పెద్ద సంఖ్యలో హిందూ సైనికులను కూడా ఉంచాడు.
కళ, సాహిత్యం గొప్ప పోషకుడు, మహమూద్ తన దండయాత్రల నుండి సేకరించిన దోపిడీతో ఇస్లామిక్ ప్రపంచంలో ఒక ముఖ్యమైన సాంస్కృతిక, వాణిజ్య, మేధో కేంద్రంగా తన రాజధాని అయిన గజ్నీని మార్చాడు. దాని ప్రభావం ఉచ్ఛస్థితిలో, దాని ఏకైక ప్రత్యర్థి బాగ్దాద్.
వివాహం
[మార్చు]మహమూద్ భార్య పేరు కౌసరి జహాన్. వారు మహ్మద్, మసూద్ అనే కవల కుమారుల తల్లిదండ్రులు, వారు మహమూద్ మరణం తరువాత, ఒకరి తర్వాత ఒకరు గజ్నవిద్ సింహాసనాన్ని అధిరోహించారు. అతనికి ఇజ్ అల్-దవ్లా అబ్ద్ అల్-రషీద్, సులేమాన్, షుజాతో సహా అనేక ఇతర పిల్లలు కూడా ఉన్నారు.
మహమూద్‌కు మాలిక్ అయాజ్ అనే జీవితకాల సహచరుడు ఉన్నాడు, అతను జార్జియా నుండి బానిస. అయాజ్ మహమూద్ సైన్యంలో అధికారిగా, తరువాత జనరల్‌గా పనిచేశాడు. తన యజమాని పట్ల అతని అచంచలమైన భూస్వామ్య విధేయత సూఫీ కళాకారుల నుండి అనేక ప్రసిద్ధ కథలు, కవితలను ప్రేరేపించింది.
మరణం & వారసత్వం
[మార్చు]అతని చివరి యాత్రలో, మహమూద్ మలేరియాతో వచ్చాడు. అతను ఏప్రిల్ 30, 1030న మలేరియాకు సంబంధించిన వైద్యపరమైన సమస్యల ఫలితంగా క్షయవ్యాధి కారణంగా గజనీలో మరణించాడు. అప్పటికి ఆయన వయస్సు 58 సంవత్సరాలు. అతని సమాధిని గజనీలో నిర్మించారు. అతని వారసులు తదుపరి 157 సంవత్సరాలు గజ్నవిద్ సామ్రాజ్యాన్ని పరిపాలించారు.
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ "Maḥmūd | king of Ghazna". ArchNet (in ఇంగ్లీష్).
- ↑ "Who was Mahmud of Ghazni? Everything You Need to Know". www.thefamouspeople.com (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-03-17.
- ↑ Baumer, Christoph (2016-05-30). The History of Central Asia: The Age of Islam and the Mongols (in ఇంగ్లీష్). Bloomsbury Publishing. ISBN 978-1-83860-939-9.
- ↑ Oriental Scholars: Gibb, Kramer. Encyclopaedia Dictionary Islam Muslim World, etc, Gibb, Kramer, scholars. 13 vols & 12 vols. 1960-2004.1875.2009.
- ↑ Muhammad Nazim (1931). The Life And Times Of Sultan Mahmud Ghazna By The Late Sir Thomas Arnold 1931.