భారత గిరిజన వ్యవహారాల మంత్రిత్వ శాఖ

Ministry of Tribal Affairs
Branch of Government of India
Ministry of Tribal Affairs
సంస్థ అవలోకనం
అధికార పరిధి	Government of India
ప్రధాన కార్యాలయం	Ministry of Tribal Affairs Shastri Bhawan Dr. Rajendra Prasad Road New Delhi,110011 New Delhi
వార్షిక బడ్జెట్	₹6,000 crore (US$750 million) (2018-19 est.)
Ministers responsible	Jual Oram, Cabinet Minister Durga Das Uikey, Minister of State
ఏజెన్సీ కార్యనిర్వాహకుడు/	Vibhu Nayyar, Secretary, IAS
వెబ్‌సైటు
tribal.gov.in

గిరిజన వ్యవహారాల మంత్రిత్వ శాఖ ( MOTA) అనేది భారతదేశంలోని షెడ్యూల్డ్ తెగల వర్గాలకు, ఆర్థికంగా వెనుకబడిన గిరిజన కుటుంబాలకు విద్య, స్కాలర్‌షిప్‌లు, గిరిజన వర్గాలలో మరిన్ని ఆరోగ్య మౌలిక సదుపాయాలను కల్పించడం, గిరిజన సంస్కృతి & భాషల పరిరక్షణ & ప్రత్యక్ష నగదు బదిలీని అందించడం ద్వారా వారి సమగ్ర అభివృద్ధికి బాధ్యత వహించే భారత ప్రభుత్వ మంత్రిత్వ శాఖ.

చరిత్ర

సామాజిక న్యాయం & సాధికారత మంత్రిత్వ శాఖ (భారతదేశం) విభజన తర్వాత 1999లో భారతీయ సమాజంలో అత్యంత వెనుకబడిన షెడ్యూల్డ్ తెగల (STలు) సమగ్ర సామాజిక-ఆర్థిక అభివృద్ధిపై మరింత దృష్టి కేంద్రీకరించిన విధానంతో మంత్రిత్వ శాఖ ఏర్పాటు చేయబడింది. మంత్రిత్వ శాఖ ఏర్పాటుకు ముందు గిరిజన వ్యవహారాలు వివిధ మంత్రిత్వ శాఖలచే నిర్వహించబడుతున్నాయి:

1. స్వాతంత్ర్యం తర్వాత 1985 సెప్టెంబరు వరకు ట్రైబల్ డివిజన్ అని పిలువబడే హోం వ్యవహారాల మంత్రిత్వ శాఖ యొక్క విభాగంగా.
2. సంక్షేమ మంత్రిత్వ శాఖ: 1985 సెప్టెంబరు నుండి 1998 మే వరకు.
3. 1998 మే నుండి 1999 సెప్టెంబరు వరకు సామాజిక న్యాయం & సాధికారత మంత్రిత్వ శాఖ.

మంత్రిత్వ శాఖ విధులు

1. గిరిజన సంక్షేమం-ప్రణాళిక, విధాన రూపకల్పన, పరిశోధన మరియు శిక్షణ.
2. ఎస్టీలకు స్కాలర్‌షిప్‌లతో సహా గిరిజన అభివృద్ధి.
3. ఎస్టీల అభివృద్ధిలో స్వచ్ఛంద ప్రయత్నాలను ప్రోత్సహించడం.
4. షెడ్యూల్డ్ ప్రాంతాలకు సంబంధించిన విషయాలకు సంబంధించి పరిపాలనా మంత్రిత్వ శాఖ.

గిరిజన వ్యవహారాల మంత్రిత్వ శాఖ మొత్తం విధానం, ప్రణాళిక & షెడ్యూల్డ్ తెగల అభివృద్ధి కార్యక్రమాల సమన్వయం కోసం నోడల్ మంత్రిత్వ శాఖ.

సంస్థలు

మంత్రిత్వ శాఖ దాని పరిపాలనా నియంత్రణలో ఒక కమిషన్, ఒక ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ మరియు ఒక సహకార సంఘం కలిగి ఉంది, అవి:

1. షెడ్యూల్డ్ తెగల జాతీయ కమిషన్ (NCST)
2. నేషనల్ షెడ్యూల్డ్ ట్రైబ్స్ ఫైనాన్స్ అండ్ డెవలప్‌మెంట్ కార్పొరేషన్ (NSTFDC)
3. ట్రైబల్ కో-ఆపరేటివ్ మార్కెటింగ్ ఫెడరేషన్ ఆఫ్ ఇండియా (TRIFED)

కేబినెట్ మంత్రులు

గిరిజన వ్యవహారాల మంత్రి గిరిజన వ్యవహారాల మంత్రిత్వ శాఖకు అధిపతి మరియు భారత ప్రభుత్వ క్యాబినెట్ మంత్రులలో ఒకరు .

నం.	ఫోటో	మంత్రి (జనన-మరణ) నియోజకవర్గం	పదవీకాలం			పార్టీ	మంత్రిత్వ శాఖ	ప్రధాన మంత్రి
			నుండి	వరకు	కాలం
1		జువల్ ఓరం (జననం 1961) సుందర్‌ఘర్ ఎంపీ	1999 అక్టోబరు 13	2004 మే 22	4 సంవత్సరాలు, 222 రోజులు	భారతీయ జనతా పార్టీ	వాజ్‌పేయి III		అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి
2		పాటీ రిప్పల్ కిండియా (1928–2015) షిల్లాంగ్ ఎంపీ	2004 మే 23	2009 మే 22	4 సంవత్సరాలు, 364 రోజులు	భారత జాతీయ కాంగ్రెస్	మన్మోహన్ ఐ		మన్మోహన్ సింగ్
3		కాంతిలాల్ భూరియా (జననం 1950) రత్లాం ఎంపీ	2009 మే 29	2011 జూలై 12	2 సంవత్సరాలు, 44 రోజులు		మన్మోహన్ II
4		******* (జననం 1947) అరకు ఎంపీ	2011 జూలై 12	2014 మే 26	2 సంవత్సరాలు, 318 రోజులు
(1)		జువల్ ఓరం+ (జననం 1961) సుందర్‌ఘర్ ఎంపీ	2014 మే 27	2019 మే 30	5 సంవత్సరాలు, 3 రోజులు	భారతీయ జనతా పార్టీ	మోదీ ఐ		నరేంద్ర మోదీ
5		అర్జున్ ముండా (జననం 1968) ఖుంతీ ఎంపీ	2019 మే 31	2024 జూన్ 9	5 సంవత్సరాలు, 9 రోజులు		మోడీ II
(1)		జువల్ ఓరం (జననం 1961) సుందర్‌ఘర్ ఎంపీ	2024 జూన్ 10				మోడీ III

సహాయ మంత్రులు

నం.	ఫోటో	మంత్రి (జనన-మరణ) నియోజకవర్గం	పదవీకాలం			పార్టీ	మంత్రిత్వ శాఖ	ప్రధాన మంత్రి
			నుండి	వరకు	కాలం
1		ఫగ్గన్ సింగ్ కులస్తే (జననం 1959) మండల ఎంపీ	1999 నవంబరు 22	2004 మే 22	4 సంవత్సరాలు, 182 రోజులు	భారతీయ జనతా పార్టీ	వాజ్‌పేయి III		అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి
2		రామేశ్వర్ ఓరాన్ (జననం 1947) లోహర్దగా ఎంపీ	2008 ఏప్రిల్ 6	2009 మే 22	1 సంవత్సరం, 46 రోజులు	భారత జాతీయ కాంగ్రెస్	మన్మోహన్ ఐ		మన్మోహన్ సింగ్
3		తుషార్ అమర్‌సిన్హ్ చౌదరి (జననం 1965) బార్దోలీ ఎంపీ	2009 మే 28	2011 జనవరి 19	1 సంవత్సరం, 236 రోజులు		మన్మోహన్ II
4		రాణీ నారా (జననం 1965) లఖింపూర్ ఎంపీ	2012 అక్టోబరు 28	2014 మే 26	1 సంవత్సరం, 210 రోజులు
5		మన్సుఖ్ భాయ్ వాసవ (జననం 1957) భరూచ్ ఎంపీ	2014 మే 26	2016 జూలై 5	2 సంవత్సరాలు, 40 రోజులు	భారతీయ జనతా పార్టీ	మోదీ ఐ		నరేంద్ర మోదీ
6		జస్వంత్‌సిన్హ్ సుమన్‌భాయ్ భాభోర్ (జననం 1966) దహోద్‌కు ఎంపీ	2016 జూలై 5	2019 మే 30	2 సంవత్సరాలు, 329 రోజులు
7		సుదర్శన్ భగత్ (జననం 1969) లోహర్దగా ఎంపీ	2017 సెప్టెంబరు 3	2019 మే 30	1 సంవత్సరం, 269 రోజులు
8		రేణుకా సింగ్ సరుత (జననం 1964) సర్గుజా ఎంపీ	2019 మే 31	2023 డిసెంబరు 7	4 సంవత్సరాలు, 190 రోజులు		మోడీ II
9		బిశ్వేశ్వర్ తుడు (జననం 1965) మయూర్‌భంజ్ ఎంపీ	2021 జూలై 7	2024 జూన్ 9	2 సంవత్సరాలు, 338 రోజులు
10		భారతి పవార్ (జననం 1978) దిండోరి ఎంపీ	2023 డిసెంబరు 7	2024 జూన్ 9	185 రోజులు
11		దుర్గా దాస్ ఉకే (జననం 1963) బెతుల్ ఎంపీ	2024 జూన్ 10				మోడీ III