గిర్నార్ పర్వతం

గిర్నార్ పర్వతం
రైవతక పర్వతం
గిర్నార్ శిఖరం
అత్యంత ఎత్తైన బిందువు
ఎత్తు	1,031 మీ. (3,383 అ.)
భౌగోళికం
స్థానం	గూజరాత్, జునాగడ్

గిర్నార్ లేదా రైవతక పర్వతం గుజరాత్ రాష్ట్రంలోని పశ్చిమ భాగంలోని జునాగఢ్ జిల్లాలో ఉంది. గుజరాత్ రాష్ట్రంలోని ఎత్తైన పర్వతంగా ఉన్న గిర్నార్ పర్వతం ఐదు శిఖరాలను కలిగి ఉంది. అవి గోరఖ్ పీక్, అంబాజీ పీక్, గోముఖ్ పీక్, జైన్ టెంపుల్ పీక్ మఱియు మలిపరబ్ పీక్. ఈ శిఖరాలు వరుసగా 3300 మీ, 3600 మీ, 3120 మీ, 3300 మీ మఱియు 1800 మీ వద్ద ఉన్నాయి. మఱియు అధునాతనమైనవి. దీని ఐదు శిఖరాలపై 866 దేవాలయాలు ఉన్నాయి. రాళ్లతో చేసిన మెట్ల ఒక శిఖరం నుండి మరొక శిఖరానికి దారి తీస్తుంది. ఈ విధంగా 9,999 మెట్లు ఉన్నాయని ప్రసిద్ధి చెందింది. కానీ ఈ మెట్లు సంఖ్య గురించి చాలా మందికి నమ్మకాలు విభిన్నంగా ఉన్నాయి. ప్రతి సంవత్సరం, లక్షల మంది భక్తులు గిర్నార్ పర్వతాన్ని ప్రదక్షిణ చేయడానికి వెళతారు. ప్రతి సంవత్సరం గిర్నార్ పర్వతారోహణ కూడా ఉంటుంది.

చరిత్ర:

సౌరాష్ట్రలో మౌర్య రాజవంశ చరిత్ర ప్రకాశవంతమైనది. మగధ నంద వంశాన్ని నాశనం చేసి, గణతంత్ర సంప్రదాయాన్ని అంతం చేసిన తరువాత, భారతదేశానికి చక్రవర్తిగా రాజు చంద్రగుప్తుడు దేశాన్ని పరిపాలించాడు.క్రీ. పూ.322లో సౌరాష్ట్రను జయించి తన స్వంత సామమ్ంతునిగా పుష్పమిత్రను నియమించుకున్నాడు. ఇక్కడ చాలా కాలం రాజులు పాలించారు. వాటిలో, గిర్నారా ఎక్కడానికి రాజు కుమారపాలుడు ఏర్పాటు చేసిన మెట్లు క్రీ.శ.1552 సంవత్సరంలో నిర్మించబడ్డాయి. ఇక్కడ 'ఉపర్‌కోట్' కోట కూడా చూడదగిన ప్రదేశం. 'ఉపర్‌కోట్' వద్ద ఉన్న కోటను గ్రహరిపుణ రాజు నిర్మించాడు. ఈ కోట అనేక మార్పులను చవిచూసింది. వాటిలో అత్యంత అద్భుతమైన లేదా ఆసక్తికరమైన కథ ఏమిటంటే, రాఖెంగర్ రాజు ఉపర్‌కోట్ కోటను పాలిస్తున్నప్పుడు, సిద్ధరాజాజైసింగహ రాఖేంగార్‌ను చంపి, అతని రాణి రణక్‌దేవిని బలవంతంగా తీసుకువెళ్లాడు. ఆ సమయంలో రణకాదేవి గిర్నార్ పర్వతంతో ఇలా చెప్పింది.

ఓ గిర్నార్ పర్వతమా ! రాఖెంగర్ శత్రువుల దాడిలో మరణించాడు. అయినా మీపర్వత శ్రేణువులు పడలేదు ? ఇది విన్న గిర్నార్ పర్వతం పడిపోవడం ప్రారంభించింది.

గిర్నార్ పర్వతం పడిపోవడం చూసి రణకాదేవి ఇలా చెప్పింది.

శాంతి శాంతి- పడవద్దు, పడవద్దు, నీవే మాకు ఆధారం! అదే సమయంలో పతనం ఆగిపోయింది, కానీ పడటానికి నిరాకరించిన రాళ్ళు ఇప్పటికీ అక్కడ కనిపిస్తాయి. ఈ రాళ్ళు 'అప్పర్ కోట్' విభాగంలో కనిపిస్తాయి.

గిర్నార్ పర్వత పరిక్రమ

పర్వతం చుట్టూ 36 కి.మీ. పరిమిత పరిక్రమ నాలుగు రోజుల పాటు కొంసాఅగుతుంది. ఇది కార్తీక మాసం యొక్క శుక్ల పక్షంలోని పదకొండవ రోజు నుండి పౌర్ణమి వరకు నడుస్తుంది. ఈ ప్రదక్షిణ ఆచారం చాలా కాలంగా కొనసాగుతోంది. అయితే, ఈ పరిక్రమ సంప్రదాయం ఎప్పుడు ప్రారంభమైందో కచ్చితంగా తెలియదు. అయితే తొలినాళ్లలో సన్యాసులు మాత్రమే ఈ పరిక్రమ చేసేవారు. కాలక్రమేణా, సాధారణ ప్రజలు కూడా ప్రారంభించారు. పూర్వం భజన చేస్తూ ప్రతి ఒక్కరు ప్రదక్షిణలు చేసేవారు. కానీ ఇప్పుడు దారిలో ఆహారం మఱియు ఇతర వస్తువులు కూడా దిస్తున్నారు. ఈ ప్రయోజనం కోసం సామాజిక సంస్థలు కూడా ఆహార క్షేత్రాలను నిర్వహిస్తాయి.

రైవతక నామాంతరం

ఈ పర్వతం ద్వారక వాసులకు ఇష్టమైనది వేలాది మంది ప్రజలు ఈ పర్వతాన్ని అధిరోహించి " గిరిమహా " అనే పండుగను జరుపుకున్నారని పురాణాలలో చెప్పబడింది. సౌరాష్ట్ర దక్షిణ భాగంలో అనర్థ రాజ్యంలో రైవతక అనే పర్వతం ఉందని మహాభారతం పేర్కొంది. అనర్త రాజ్యం యొక్క యువరాజు పేరు రేవత. అందుకే ఈ పర్వతానికి "రైవతక" అనే పేరు వచ్చింది. పురాతన కాలంలో, ఈ పర్వతాన్ని ఉర్జయంత, ప్రభాస్, వస్త్రపథం, పుష్పగిరి మఱియు ఇతర పేర్లతో సూచించేవామఱియురు. అశోక చక్రవర్తి కంటే పూర్వం నుండి ఈ పర్వతం గురించి ప్రస్తావించబడింది. జైనమతం యొక్క మొదటి తీర్థంకరుడైన రిషభదేవ కూడా ఈ పర్వతాన్ని ప్రస్తావించాడు. జరాసంధుని అణచివేతతో విసిగిపోయిన యాదవులు మధురను విడిచిపెట్టి ద్వారకను నిర్మించారు అప్పటి నుంచి ఈ పర్వతం యాదవుల ఆటస్థలంగా మారింది.

స్కాంద పురాణంలోని ప్రభాస్ విభాగం ప్రకారం, దేవుడు రాక్షసులకు వరం ఇచ్చినప్పుడు, బ్రహ్మ శివుడిని శపించాడు . దీంతో దుఃఖించిన శివుడు రహస్యంగా కైలాసాన్ని వదిలి గిర్నార్‌కు వెళ్లాడు. పార్వతి సంగీతానికి మంత్రముగ్ధుడై, దేవతల కోరికపై శివుడు కైలాసానికి తిరిగి వచ్చాడు. అయితే శివుడు పార్వతితో కలిసి ఈ పర్వతంపై ఉంటానని చెప్పాడు. కనుక ఇది కూడా శక్తిపీఠంగా కొలుస్తారు.

శ్రీకృష్ణుని పాలనలో ఇక్కడ మరొక సంఘటన జరిగింది. అర్జునుడు తీర్థయాత్రల నిమిత్తం ఇక్కడికి వచ్చాడు. ఇక్కడే అర్జునుడు, శ్రీకృష్ణుని మార్గదర్శకత్వంలో, సుభద్రను అపహరించి, బలరాముని కోరికకు విరుద్ధంగా తీసుకువెళ్ళాడు.

18 మతపరమైన ఆజ్ఞలతో కూడిన అశోకుని చారిత్రాత్మకంగా ప్రసిద్ధి చెందిన రాతి శాసనం ఇక్కడ కనుగొనబడింది. రుద్రదామ అనే పేరుగల రాజు (క్రీ.శ. 150) ఇక్కడి సుదర్శన సరస్సును జయించినట్లు మరొక శాసనం పేర్కొంది. స్కందగుప్తుని కాలంలో (క్రీ.శ. 456) ఈ సరస్సు చదును చేయబడిందని మరొక శిలా శాసనం పేర్కొంది. ఈ సరస్సును చంద్రగుప్త మౌర్యుడు నిర్మించాడని చెబుతారు.

ఈ పర్వతం హిందూ సమాజంలోని అన్ని వర్గాల సమావేశ స్థలం కానీ వారిలో ఎక్కువ మంది జైన యాత్రికులు. జైన గ్రంథాల ప్రకారం, జైనుల పవిత్ర స్థలం అయిన శత్రుంజయ పర్వతానికి చేసిన తీర్థయాత్రా ఫలితం గిరినార్ దర్శనం ద్వారా మాత్రమే లభిస్తుంది. 22వ జైన తీర్థంకరుడు ఈ పర్వతంపై మోక్షం పొందాడు. కావున దీనిని జైన పుణ్యక్షేత్రంగా పరిగణిస్తారు.

ఈ పర్వతంపై 21 శిఖరాలు ఉన్నాయి. వీటిలో అత్యంత ప్రసిద్ధమైనవి అంబిక, గోర్ఖీ, నేమినాథ్, గురు మఱియు కాళికా. ఈ పర్వతాన్ని ఎక్కడానికి మూడు వేలకు పైగా మెట్లు ఉన్నాయి. ఎక్కేటప్పుడు, మొదట చేరుకోవాల్సినది దాతార శిఖరం. ఆ శిఖరాన్ని "జలశ్రోతశిఖరం" అని కూడా అంటారు. ఇక్కడ నీటి వనరు ఉంది. ఆ ఊట నుండి వచ్చే నీరు చర్మ వ్యాధులను నయం చేస్తుందని నమ్ముతారు. దాని పక్కనే బ్రహ్మదేవుని యజ్ఞస్థానం ఉంది. బ్రహ్మ సృష్టించిన బాగేశ్వరి సరస్సు కూడా ఉంది. తదుపరి శిఖరం అంబాదేవి (అంబిక). ఇది కూడా శక్తిపీఠ అంశం. ఇక్కడ, సౌరాష్ట్ర కుటుంబం నుండి కొత్తగా పెళ్లయిన వధూవరులు ఎల్లప్పుడూ దేవతను దర్శించుకోవడానికి వస్తుంటారు.

తరువాత గోరఖ్ శిఖరం (గోరక్ష్నాథ్). ఇది ఎత్తైన శిఖరం (3666 అడుగుల=1090 మీటర్లు (సుమారు.) ). ఇది గోరఖనాథుని సన్యాస భూమి. గురుశిఖరం దత్తాత్రేయుని తపస్సుల భూమి. ఇక్కడ దత్తాత్రేయుని పాదరక్షలు ఉన్నాయి. ఈ శిఖరంపైనే నిరంజన రఘునాథ, కినారం-అఘోరి, నారాయణ మఱియు జలవంకర వంటి దత్త భక్తులు దత్త జ్ఞానాన్ని పొందారు. గురు మఱియు గోరఖ్‌నాథ్ శిఖరాల మధ్య నేమినాథ్ శిఖరం ఉంది. ఇది నేమినాథుని నిర్వాణ ప్రదేశం. నేమినాథుని పాదముద్ర కూడా ఉంది. ఇక్కడి ఆలయంలో సాలిగ్రామ రాతితో చేసిన నేమినాథ్ విగ్రహం ఉంది. ఈ శిఖరంలోని చంద్ర గుహలో జైన గురువు ధరసేనుడు తన శిష్యులైన భూతబలి మఱియు గాపుష్పదంత్‌లకు "శత్ఖండగమము" బోధించాడు. జైనాగమ గ్రంథాల కూర్పు కూడా ఇక్కడే మొదలైంది.

ఈ పర్వతంపై గోముఖ్, హనుమాన్ ధార, దామోదర్ కుండ్ మఱియు రేవతి వంటి పవిత్ర కొలనులు ఉన్నాయి. ఈ ప్రదేశాలలో అస్తికలు నిమర్జనం చేసేఆచారం ఉంది. జునాగఢ్ మీదుగా కూడా పర్వతాన్ని చేరుకోవచ్చు. ఈ పర్వతం యాదవుల ఆటస్థలం మఱియు ఋషుల తపస్సుల ప్రదేశంగా భావిస్తారు. అశోకుడు, హర్ష, కర్ణ, రుద్రదమ్న మఱియు స్కందగుప్తుడు వంటి రాజలచే పూజింపబడింది. కృష్ణుడు, బలరాముడు, శివుడు, పార్వతి, శ్రీ హరి మఱియు బ్రహ్మ దేవతల సన్నిధిని విశ్వసించే వారికి రైవతక పర్వతం ప్రాతస్మరణీయ పర్వతం.

• 
  భవననాథ్ ఆలయం
• 
  గిర్నార్ పర్వతం
• 
  గిర్నార్ పర్వతం
• 
  భవననాథ్ రోడ్