భారత ప్రధాన న్యాయమూర్తి
| భారతదేశం భారత ప్రధాన న్యాయమూర్తి
Bhārat kē Mukhya Nyāyādhīśa | |
|---|---|
 ఎస్.సి.ఐ చిహ్నం | |
 | |
| సుప్రీం కోర్టు | |
| రకం | ప్రధాన న్యాయమూర్తి |
| స్థితి | ప్రిసైడింగ్ జడ్జి |
| Abbreviation | సిజెఐ |
| అధికారిక నివాసం | 5, కృష్ణ మీనన్ మార్గ్, సునేహ్రీ బాగ్, న్యూ ఢిల్లీ, భారతదేశం[1] |
| స్థానం | భారతదేశ అత్యున్నత న్యాయస్థానం, న్యూ ఢిల్లీ, భారతదేశం |
| Nominator | సాధారణంగా సీనియారిటీ ప్రాతిపదికన, పదవీ విరమణ చేసే భారత ప్రధాన న్యాయమూర్తి సూచన పరిగణన ప్రకారం |
| నియామకం | భారత రాష్ట్రపతి |
| కాలవ్యవధి | 65 సంవత్సరాల వయస్సు పూర్తి అయ్యేవరకు పదవిలో ఉంటారు [2] |
| స్థిరమైన పరికరం | భారత రాజ్యాంగం (ఆర్టికల్ 124 ప్రకారం) |
| నిర్మాణం | 28 జనవరి 1950 |
| మొదట చేపట్టినవ్యక్తి | హెచ్.జె. కనియా (1950–1951)[3] |
| Succession | 6వ (భారతదేశంలో ప్రాధాన్యత క్రమం) |
| జీతం | ₹2,80,000 (US$3,500) (నెల 1కి)[4] |
భారతదేశ ప్రధాన న్యాయమూర్తి, భారత న్యాయవ్యవస్థ అత్యున్నత స్థాయి అధికారి, భారత సుప్రీంకోర్టు ప్రధాన న్యాయమూర్తి. భారత రాజ్యాంగం లోని ఆర్టికల్ 124 (2) లో వివరించిన విధంగా ఇతర న్యాయమూర్తులతో సంప్రదింపులు జరిపి, [5] తదుపరి ప్రధాన న్యాయమూర్తిని నియమించే అధికారం, పదవీ విరమణ పొందే ప్రధాన న్యాయమూర్తి సిఫార్సు ప్రకారం, భారత రాష్ట్రపతికి ఉంటుంది. వారు 65 ఏళ్ల వయస్సు నిండేవరకు లేదా రాజ్యాంగపరమైన అభిశంసన ప్రక్రియ ద్వారా తొలగించబడనంతవరకు పదవిలో ఉంటారు.
సంప్రదాయం ప్రకారం, ప్రస్తుత ప్రధాన న్యాయమూర్తి సూచించిన పేరు దాదాపు ఎల్లప్పుడూ భారత అత్యున్నత న్యాయస్థానంలో తదుపరి సీనియర్ మోస్ట్ జడ్జిగా ఉంటుంది.అయితే ఈ సమావేశం రెండుసార్లు విచ్ఛిన్నమైంది. 1973లో ముగ్గురు సీనియర్ న్యాయమూర్తులను భర్తీ చేస్తూ జస్టిస్ ఎ.ఎన్. రే నియమితులయ్యారు.అలాగే 1977లో జస్టిస్ మీర్జా హమీదుల్లా బేగ్ జస్టిస్ హన్స్ రాజ్ ఖన్నాను పక్కనపెట్టి ప్రధాన న్యాయమూర్తిగా నియమితులయ్యారు.
సుప్రీంకోర్టు అధిపతిగా, ప్రధాన న్యాయమూర్తి కేసుల కేటాయింపు, చట్టానికి సంబంధించిన ముఖ్యమైన విషయాలతో వ్యవహరించే రాజ్యాంగ బెంచ్‌ల నియామకానికి బాధ్యత వహిస్తారు.[6] భారత రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 145, 1966 సుప్రీం కోర్ట్ రూల్స్ ఆఫ్ ప్రొసీజర్ ప్రకారం, ప్రధాన న్యాయమూర్తి ఇతర న్యాయమూర్తులకు అన్ని పనులను కేటాయియించవచ్చు.వారు ఏ సందర్భంలోనైనా (పునః కేటాయింపు కోసం) విషయాన్ని తిరిగివారికి సూచించవలసి ఉంటుంది.వారు దానిని ఎక్కువమంది న్యాయమూర్తుల పెద్ద బెంచ్ ద్వారా పరిశీలించవలసి ఉంటుంది.
పరిపాలనా పరంగా, ప్రధాన న్యాయమూర్తి రోస్టర్ నిర్వహణ, కోర్టు అధికారుల నియామకం, సుప్రీం కోర్టు పర్యవేక్షణ, పనితీరుకు సంబంధించిన సాధారణ, ఇతర విషయాలను నిర్వహిస్తారు.
ప్రస్తుత ప్రధాన న్యాయమూర్తిగా ధనంజయ వై. చంద్రచూడ్, 2022 నవంబరు 9న భారతదేశ 50వ ప్రధాన న్యాయమూర్తిగా ప్రమాణ స్వీకారం చేశారు [7]
నియామకం
[మార్చు]ప్రస్తుత ప్రధాన న్యాయమూర్తి పదవీ విరమణకు సమీపిస్తున్నందున, న్యాయ మంత్రిత్వ శాఖ ప్రస్తుత ప్రధాన న్యాయమూర్తి నుండి సిఫార్సును కోరింది. ఇతర న్యాయమూర్తులతో కూడా సంప్రదింపులు జరిపి, ఆ సిఫార్సును ప్రధానమంత్రికి అందజేస్తారు.నియామకం విషయంలో ప్రధానమంత్రి రాష్ట్రపతికి సలహా ఇస్తారు.[8]
పదవి నుండి తొలగింపు
[మార్చు]భారత రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 124 (4) సుప్రీంకోర్టు న్యాయమూర్తిని తొలగించే ప్రక్రియను నిర్దేశిస్తుంది.ఇది ప్రధాన న్యాయమూర్తులకు కూడా వర్తిస్తుంది. నియమితులైన తర్వాత, ప్రధాన న్యాయమూర్తి 65 సంవత్సరాల వయస్సు నిండే వరకు పదవిలో ఉంటారు.పార్లమెంటు ద్వారా తొలగించే ప్రక్రియ ద్వారా మాత్రమే తొలగించటానికి అవకాశం ఉంది.:
A Judge of the Supreme Court shall not be removed from his office except by an order of the President passed after an address by each House of Parliament supported by a majority of the total membership of that House and by a majority of not less than two-thirds of the members of that House present and voting has been presented to the President in the same session for such removal on the ground of proved misbehaviour or incapacity.
—Article 124(4), Constitution of India, [9]
తాత్కాలిక అధ్యక్షుడు
[మార్చు]ప్రెసిడెంట్ (డిస్ఛార్జ్ ఆఫ్ ఫంక్షన్స్) చట్టం, 1969 [10] ప్రకారం, రాష్ట్రపతి, ఉపరాష్ట్రపతి కార్యాలయాలు ఖాళీగా ఉన్న సందర్భంలో భారతదేశ ప్రధాన న్యాయమూర్తి భారత రాష్ట్రపతిగా వ్యవహరిస్తారని పేర్కొంటుంది.రాష్ట్రపతి జాకీర్ హుస్సేన్ కార్యాలయంలోమరణించినప్పుడు, ఉపరాష్ట్రపతి వివి గిరి అధ్యక్షుడిగా వ్యవహరించారు.అనంతరం ఉపాధ్యక్ష పదవికి గిరి రాజీనామా చేశారు.ప్రధానన్యాయమూర్తిజస్టిస్ మొహమ్మద్ హిదాయతుల్లా, ఆ తర్వాత భారతదేశతాత్కాలిక రాష్ట్రపతి అయ్యారు.సంప్రదాయం ప్రకారం, సుప్రీంకోర్టులో అత్యంత సీనియర్ న్యాయమూర్తి తాత్కాలికప్రధానన్యాయమూర్తి అవుతారు.ఒక నెల తర్వాత కొత్తగా ఎన్నికైన రాష్ట్రపతి బాధ్యతలుస్వీకరించినప్పుడు, జస్టిస్ హిదయతుల్లా భారతదేశ ప్రధాన న్యాయమూర్తిగాతిరిగివచ్చారు.
రెమ్యునరేషన్
[మార్చు]భారత రాజ్యాంగం భారత పార్లమెంటుకు ప్రధాన న్యాయమూర్తి వేతనం, ఇతర సేవా షరతులను నిర్ణయించే అధికారాన్ని ఇస్తుంది.దీని ప్రకారం అటువంటి నిబంధనలు సుప్రీంకోర్టు న్యాయమూర్తుల (జీతాలు, సేవా నిబంధనలు) చట్టం, 1958లో నిర్దేశించబడ్డాయి.[6][7] ఈ వేతనం 2006–2008లో ఆరవ కేంద్ర వేతనసంఘం సిఫార్సు తర్వాత సవరించబడింది.[8] ఏడవ వేతన సంఘం ప్రకారం, 2016లో, జీతం సవరించబడింది.[9]
ఇవి కూడ చూడండి
[మార్చు]- భారతదేశ ప్రధాన న్యాయమూర్తుల జాబితా
- కొలీజియం వ్యవస్థ
- భారత సుప్రీంకోర్టు
- భారతదేశ హైకోర్టులు
- భారతదేశంలోని న్యాయస్థానాలు
- భారతదేశ న్యాయవ్యవస్థ
- భారత రాజ్యాంగం
- జాతీయ న్యాయ నియామకాల కమిషన్
- భారతదేశంలో మైలురాయి కోర్టు నిర్ణయాల జాబితా
ప్రస్తుత న్యాయవ్యవస్థ
[మార్చు]- ప్రస్తుత భారత ప్రధాన న్యాయమూర్తుల జాబితా
- భారత సుప్రీం కోర్ట్ సిట్టింగ్ జడ్జీల జాబితా
ప్రస్తావనలు
[మార్చు]- ↑ "Delhi confidential: Mutual Praise". 24 August 2021. Archived from the original on 19 April 2022. Retrieved 19 April 2022.
- ↑ "Supreme Court of India - CJI & Sitting Judges". Archived from the original on 5 July 2015. Retrieved 4 July 2015.
- ↑ "Supreme Court of India Retired Hon'ble the Chief Justices' of India". Archived from the original on 29 June 2015. Retrieved 4 July 2015.
- ↑ "Supreme Court, High Court judges get nearly 200% salary hike". The Hindustan Times. 30 January 2018. Archived from the original on 30 January 2018. Retrieved 30 January 2018.
- ↑ "Memorandum of procedure of appointment of Supreme Court Judges | Department of Justice | India". Archived from the original on 9 March 2024. Retrieved 5 May 2023.
- ↑ Saxena, Namit (23 December 2016). "New Captain Of The Ship, Change In Sailing Rules Soon?". Live Law (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 24 December 2016. Retrieved 24 December 2016.
- ↑ "D.Y. Chandrachud is sworn in as 50th Chief Justice of India". The Hindu (in Indian English). PTI. 2022-11-09. ISSN 0971-751X. Archived from the original on 2022-11-09. Retrieved 2022-11-09.
- ↑ Ministry of Law and Justice, Department Of Justice (8 November 2021). "MEMORANDUM SHOWING THE PROCEDURE FOR APPOINTMENT OF THE CHIEF JUSTICE OF India AND JUDGES OF THE SUPREME COURT OF INDIA". Archived from the original on 9 March 2024. Retrieved 5 May 2023.
- ↑ "Article 124, Constitution of India". Vakilno1.com. Archived from the original on 26 December 2010. Retrieved 11 October 2012.
- ↑ "President Discharge of Functions Act 1969 Complete Act - Citation 134059 - Bare Act | LegalCrystal". Archived from the original on 26 June 2020. Retrieved 22 January 2019.