మీనాక్షి అమ్మవారి ఆలయం

Arulmigu Meenakshi Sundaraswarar Temple
భౌగోళికం
భౌగోళికాంశాలు	9°55′10.23″N 78°07′09.63″E
దేశం	India
రాష్ట్రం	Tamil Nadu
జిల్లా	Madurai
ఎత్తు	144 m (472 ft)
సంస్కృతి
దైవం	Meenakshi (Parvati) Sundaraswarar (Shiva)
ముఖ్యమైన పర్వాలు	Chithirai Thiruvizha, Navaratri, Cradle festival, Aavanimoolam, Meenakshi Tirukkalyaanam, Alagar's river plunge
వాస్తుశైలి
నిర్మాణ శైలులు	Dravidian architecture
శాసనాలు	over 40
చరిత్ర, నిర్వహణ
నిర్వహకులు/ధర్మకర్త	Hindu Religious and Charitable Endowments Department
వెబ్‌సైట్	https://maduraimeenakshi.hrce.tn.gov.in/

మీనాక్షి అమ్మవారి ఆలయం తమిళనాడులోని మదురై పట్టణంలో ఉంది. ఈ దేవాలయం కల వేగాయి నది ఒడ్డున ఉంది. మదురై పట్టణం తమిళనాడులో రెండవ పెద్ద పట్టణం. తమిళనాడు రాష్ట్ర సంస్కృతి, కళలు, సాంప్రదాయ వారసత్వాలు మొదలైనవాటికి నిలయంగా ఉంటుంది. ప్రపంచంలోని అతి పురాతన నగరాలలో ఒకటైన మదురై అనేక రాజ వంశాల పాలనలు చూసింది. చోళులు, పాండ్యులు, విజయనగర రాజులు, బ్రిటిష్ పాలకులు ఎంతో మంది ఈ నగరాన్ని అభివృద్ధి పరచారు. అనేక స్మారకాలు, దేవాలయాలు. భారతదేశ సంస్కృతి, కళలు, ఆధ్యాత్మికతలలో ప్రధాన పాత్ర వహించే నగరాలలో మదురై పట్టణం ఒకటి. 2500 ఏళ్ల క్రితమే సుందరేశ్వర్‌ ఆలయం (మీనాక్షి అమ్మవారి ఆలయం) నిర్మించారని చారిత్రక ఆనవాళ్లు తెలుపుతున్నాయి. ఈ గుడి ఆ కాలపు జీవనవిధానాన్ని ప్రతిబింబిస్తుంది. అద్భుతమైన శిల్ప, చిత్ర కళారీతులతో ఉన్న ఈ దేవాలయం తమిళ సంస్కృతికి చిహ్నం. దీని గురించి తమిళ సాహిత్యంలో పురాతన కాలం నుంచి ప్రస్తావిస్తున్నారు.

స్థల పురాణం

మదురై పాలకుడు మలయధ్వజ పాండ్య చేసిన ఘోర తపస్సుకు మెచ్చి పార్వతి దేవి చిన్న పాప రూపంలో భూమ్మీదకు వచ్చింది. ఆమెను పెళ్లాడటానికి శివుడు సుందరేశ్వరుడుగా అవతరించాడు. అమ్మవారు పెరిగి పెద్దదై ఆ నగరాన్ని పాలించసాగింది. విష్ణుమూర్తి తన చెల్లి పెళ్ళి చేయడానికి వైకుంఠం నుంచి బయలు దేరుతాడు. అయితే సమయానికి రాలేకపోతాడు. స్థానిక దేవుడు పవలాకనైవాల్‌ పెరుమాళ్‌ ఈ వివాహం జరిపిస్తాడు. ఈ వివాహాన్నే ప్రతి ఏటా ‘చిత్తిరై తిరువళ’గా వేడుకగా నిర్వహిస్తున్నారు.

అయితే మదుర మీనాక్షి అమ్మవారి ఆలయ చిత్తిరై ఉత్సవాలలో కరోనా కారణంగా భక్తులకు గత రెండేళ్లు అనుమతి నిరాకరించారు. ఇక 2022 ఏప్రిల్ 5న ప్రారంభమైన ఈ ఉత్సవాలు 12 రోజుల పాటు నిర్వహిస్తారు. ప్రధానంగా మీనాక్షి అమ్మవారి పట్టాభిషేకం 2022 ఏప్రిల్ 12న, తమిళ సంవత్సరాది రోజైన 2022 ఏప్రిల్ 14న మీనాక్షి-సుందరేశ్వరర్‌ తిరుకల్యాణం సందర్భాల్లో భక్తులు అథిక సంఖ్యలో హజరవుతారు.

ఆలయ నిర్మాణం

మదురై మీనాక్షి అమ్మ వారి ఆలయం

ఈ ఆలయం 15 ఎకరాలలో విస్తరించి ఉంది. ఈ ఆలయంలో ఎనిమిది గోపురాలు ఉన్నాయి. సుందరపాండ్యన్‌, పరాక్రమ పాండ్యన్‌లు 13,14 శతాబ్దాల్లో తూర్పు, పశ్చిమ గోపురాలను, 16వ శతాబ్దంలో శివ్వంది చెట్టియార్‌ దక్షిణ గోపురాన్ని కట్టించారు. తూర్పు గోపురం సమీపంలో అష్టలక్ష్మీ మండపం ఉంటుంది. ఇక్కడ మొత్తం 16 గోపురాలు ఉన్నాయి. ఈ ఆలయాన్ని 16వ, 17వ శతాబ్దాలలో హిందూ నాయక రాజవంశ పాలకుడు విశ్వనాథ నాయక్ పునర్నిర్మించారు. ఆలయ నగర ప్రణాళిక భాగంగా మీనాక్షి ఆలయ పునఃరూపకల్పనలో నాయక పాలకులు శిల్ప శాస్త్రాలు అని పిలువబడే వాస్తుశిల్పంపై హిందూ గ్రంథాలను అనుసరించారు. నగరం కేంద్రీకృత చతురస్రాలు, వాటి చుట్టూ వలయాకార రహదారి మార్గాల ఆకృతిలో నిర్మించబడింది, వీధులు మీనాక్షి-సుందరీశ్వర ఆలయం పరిసరాలతో ముగుస్తాయి. Theseఈ వీధులు ఆది, చిత్రై, అవని, మూల, మాసి, ఇతర సంప్రదాయ తమిళ హిందూ నెలల పేర్లను ఉపయోగిస్తాయి. ఈ ప్రతి నెలలో, హిందువులు అదే పేరుతో ఉన్న వీధి గుండా ఆలయ కంచాలను పండుగగా తీసుకెళ్లే సంప్రదాయాన్ని ప్రారంభించారు.ఉదయిస్తున్న సూర్య (సూర్య దేవుడు)కి స్వాగతం పలికేందుకు ఆలయం, నగరం మరోసారి తూర్పు ముఖంగా ఉన్నాయి.

దండయాత్రలు

శైవ తత్వశాస్త్రానికి చెందిన తిరుజ్ఞాన సంబన్‌దార్‌ ఈ ఆలయం గురించి ఏడవ శతాబ్దంలో పేర్కొన్నాడు. అనంతం ఖిల్జీ సేనాన, మాలిక్‌ కపూర్‌ దీన్ని ఈ ఆలయాన్ని కూల్చివేశారు.ఈ దాడిలో గుడికి సంబంధించిన ఆనవాళ్లన్నీ ధ్వంసమైపోయాయి.భారతదేశంలోని ఉత్తరాన, భారత ఉపఖండాన్ని ఢిల్లీ సుల్తానేట్ స్వాధీనం చేసుకుంది. 13వ శతాబ్దం చివరి నాటికి ముస్లిం సైన్యాలు దోచుకోవడానికి మధ్య భారతదేశంపై దాడి చేయడం ప్రారంభించాయి. 1308లో దేవగిరికి చెందిన మరాఠాలు యాదవులు, 1310లో వరంగల్‌కు చెందిన తెలుగు కాకతీయులు మరియు 1311లో ద్వారసముద్రంలోని కన్నడ హొయసలు, సుల్తాన్ అలా ఉద్ దిన్ ఖాల్జీ యొక్క అపఖ్యాతి పాలైన నపుంసకుడు మలికూచ్ ముస్లిం జనరల్, మలికూచ్ ముస్లింల నుండి వాగ్దానం చేసిన వార్షిక నివాళులతోపాటు భారీ సంపదను లొంగదీసుకుని సేకరించారు. 1311లో అతని ఢిల్లీ సుల్తానేట్ దళాలు దోపిడి కోసం దక్కన్ ద్వీపకల్పంలోకి లోతుగా వెళ్లాయి మరియు హిందూ రాజులు వార్షికంగా నివాళులర్పించారు.[42][43][44] మదురై, చిదంబరం, శ్రీరంగం, వృద్ధాచలం, రామేశ్వరం మరియు ఇతర పవిత్ర ఆలయ పట్టణాలపై మాలిక్ కాఫుర్ దాడి చేసి బంగారు మరియు ఆభరణాల మూలాలైన దేవాలయాలను ధ్వంసం చేసినట్లు ఢిల్లీ సుల్తానేట్ ఆస్థాన చరిత్రకారులు వదిలిపెట్టిన రికార్డులు చెబుతున్నాయి. అతను 1311లో ద్వారసముద్రం మరియు పాండ్య రాజ్యం నుండి అపారమైన దోపిడిని ఢిల్లీకి తీసుకువచ్చాడు.[45][46][47]

14వ శతాబ్దంలో జరిగిన ఇస్లామిక్ దండయాత్ర తమిళ హిందూ దేవాలయ పట్టణాల ఆదరణకు ఆకస్మికంగా ముగింపు పలికింది.[48] తమిళ హిందువులు ఈ పట్టణాలను పునరుద్ధరించారు కానీ మదురై వంటి కొన్ని ప్రదేశాలలో చాలా కాలం పట్టింది.[43] ఆక్రమణ మరియు విధ్వంసం తరువాత, ఢిల్లీ సుల్తాన్ ముహమ్మద్ బిన్ తుగ్లక్ మదురైలో జలాలుద్దీన్ అహ్సన్ ఖాన్ అనే ముస్లిం గవర్నర్‌ను నియమించాడు, అతను 1335లో ఢిల్లీ సుల్తానేట్ నుండి విడిపోయి మధురై సుల్తానేట్‌ను ప్రారంభించాడు. సుల్తానేట్ ఆలయ పట్టణాల నుండి నివాళులర్పించారు, వారికి మద్దతు ఇవ్వడానికి బదులుగా, మరియు కొన్ని సందర్భాల్లో వాటిని భారీగా దెబ్బతీశారు మరియు స్థానిక ప్రజలపై దౌర్జన్యం విధించారు. ముస్లిం మదురై సుల్తానేట్ సాపేక్షంగా స్వల్పకాలికం, బుక్కరాయ ఆధ్వర్యంలోని హిందూ విజయనగర సామ్రాజ్యం 1378 CEలో దానిని తొలగించింది.[48] కమాండర్ కుమార కంపన భార్య గంగాదేవికి ఆపాదించబడిన మధుర విజయం అనే ఒక కవితా పురాణం ప్రకారం, ఆమె అతనికి కత్తిని ఇచ్చింది, మదురైని విముక్తి చేయమని, తప్పులను సరిదిద్దమని మరియు మీనాక్షి ఆలయాన్ని దాని శిథిలాల నుండి తిరిగి తెరవమని కోరింది. విజయనగర పాలకులు విజయం సాధించారు, శిథిలాలను తొలగించారు మరియు క్రియాశీల పూజల కోసం ఆలయాన్ని తిరిగి తెరిచారు.[49] వారు 16వ శతాబ్దంలో అనేక ఇతర ప్రాంతీయ దేవాలయాలతో పాటు ఆలయాన్ని పునరుద్ధరించారు, మరమ్మ

పునర్నిర్మాణం

16వ శతాబ్దంలో మదురై మొదటి నాయక రాజు విశ్వనాథనాయకుడు ఈ గుడి పునర్నిర్మాణానికి పూనుకున్నాడు. తరువాత తిరుమల నాయక రాజు దీని అభివృద్ధికి పెద్ద ఎత్తున ధన సహాయం చేశాడు.

పండుగలు

మీనాక్షి తిరుకల్యాణం ఈ ఆలయంలో జరిగే ముఖ్యమైన పండుగ. దీన్ని ఏటా ఏప్రిల్‌లో నిర్వహిస్తారు. రథోత్సవం, తెప్పోత్సవంతో పాటు పలు ఉత్సవాలు జరుపుతారు. ఇక్కడ నవరాత్రి, శివరాత్రి ఉత్సవాలను వైభవంగా నిర్వహిస్తారు.

రవాణా సౌకర్యాలు

ఈ దేవాలయం చేరుకోవడానికి రవాణా సదుపాయం ఉంది. దేశంలోని అన్ని ప్రధాన నగరాల నుంచి మదురైకు రైలు సౌకర్యం ఉంది.

వెలుపలి లంకెలు

• Prasanna Kumar Acharya (2010). An encyclopaedia of Hindu architecture. Oxford University Press (Republished by Motilal Banarsidass). ISBN 978-81-7536-534-6.
• Prasanna Kumar Acharya (1997). A Dictionary of Hindu Architecture: Treating of Sanskrit Architectural Terms with Illustrative Quotations. Oxford University Press (Reprinted in 1997 by Motilal Banarsidass). ISBN 978-81-7536-113-3.
• Vinayak Bharne; Krupali Krusche (2014). Rediscovering the Hindu Temple: The Sacred Architecture and Urbanism of India. Cambridge Scholars Publishing. ISBN 978-1-4438-6734-4.
• Alice Boner (1990). Principles of Composition in Hindu Sculpture: Cave Temple Period. Motilal Banarsidass. ISBN 978-81-208-0705-1.
• Alice Boner; Sadāśiva Rath Śarmā (2005). Silpa Prakasa. Brill Academic (Reprinted by Motilal Banarsidass). ISBN 978-8120820524.
• A.K. Coomaraswamy; Michael W. Meister (1995). Essays in Architectural Theory. Indira Gandhi National Centre for the Arts. ISBN 978-0-19-563805-9.
• Dehejia, V. (1997). Indian Art. Phaidon: London. ISBN 0-7148-3496-3.
• Adam Hardy (1995). Indian Temple Architecture: Form and Transformation. Abhinav Publications. ISBN 978-81-7017-312-0.
• Adam Hardy (2007). The Temple Architecture of India. Wiley. ISBN 978-0470028278.
• Adam Hardy (2015). Theory and Practice of Temple Architecture in Medieval India: Bhoja's Samarāṅgaṇasūtradhāra and the Bhojpur Line Drawings. Indira Gandhi National Centre for the Arts. ISBN 978-93-81406-41-0.
• Harle, J.C., The Art and Architecture of the Indian Subcontinent, 2nd edn. 1994, Yale University Press Pelican History of Art, ISBN 0300062176
• Monica Juneja (2001). Architecture in Medieval India: Forms, Contexts, Histories. Orient Blackswan. ISBN 978-8178242286.
• Stella Kramrisch (1976). The Hindu Temple Volume 1. Motilal Banarsidass (Reprinted 1946 Princeton University Press). ISBN 978-81-208-0223-0.
• Stella Kramrisch (1979). The Hindu Temple Volume 2. Motilal Banarsidass (Reprinted 1946 Princeton University Press). ISBN 978-81-208-0224-7.
• Michael W. Meister; Madhusudan Dhaky (1986). Encyclopaedia of Indian temple architecture. American Institute of Indian Studies. ISBN 978-0-8122-7992-4.
• {{cite web|url=http://www.maduraimeenakshi.org/templenew.php?link=theertham%7Ctitle=Temple theertham|year=2012|publisher=Arulmigu Meenakshi Sundareswarar Thirukoil|ref=
• Campantar (2004). "Campantar Tirumurai 1" (PDF). Online: Project Madurai.
• Campantar (2004). "Campantar Tirumurai 3" (PDF). Online: Project Madurai.
• Thirunavukkarasar (2004), Appar Tirumurai 6 (PDF), Online: Project Madurai
• Gopal, Madan (1990). K.S. Gautam (ed.). India through the ages. Publication Division, Ministry of Information and Broadcasting, Government of India.
• Awakened India (2007), Awakened India, Volume 112, Prabuddha bharata office.
• Bansal, Sunita Pant (2008), Hindu Pilgrimage: A Journey Through the Holy Places of Hindus All Over India, Delhi: Hindology Books, ISBN 978-81-223-0997-3.
• Brockman, Norbert C. (2011), Encyclopedia of Sacred Places, California: ABC-CLIO, LLC, ISBN 978-1-59884-655-3.
• Compiled (2008), Symbolism In Hinduism, Mumbai: Central Chinmaya Mission Trust, ISBN 978-81-7597-149-3.
• Cotterell, Arthur (2011), Asia: A Concise History, Delhi: John Wiley & Sons(Asia) Pte. Ltd., ISBN 978-0-470-82958-5.
• Datta, Amaresh (2005), The Encyclopaedia Of Indian Literature (Volume Two) (Devraj To Jyoti), Volume 2, New Delhi: Sahitya Akademi, ISBN 978-81-260-1194-0.
• Fuller, Christopher John (2004), The camphor flame: popular Hinduism and society in India, New Jersey: Princeton University Press, ISBN 978-0-691-12048-5.
• Harman, William P. (1992), The sacred marriage of a Hindu goddess, Delhi: Indiana University Press, ISBN 978-1-59884-655-3.
• Iyer, T. G. S. Balaram; T. R., Rajagopalan (1987), History & description of Sri Meenakshi Temple, Sri Karthik Agency.
• Ki, Palaniyappan (1963), The Great Temple of Madurai: English version of the book Koilmanagar.
• King, Anthony D. (2005), Buildings and Society: Essays on the Social Development of the Built Environment, Taylor & Francis e-library, ISBN 978-0-203-48075-5.
• Kinsley, David (1998), Hindu goddesses: visions of the divine feminine in the Hindu religious tradition By David Kinsley, Delhi: The Regents of the University of California, ISBN 978-81-208-0394-7.
• Knott, Kim (2000), Hinduism: A Very Short Introduction, Oxford: Oxford University Press, ISBN 978-0192853875.
• Kumar, Sehdev (2001), A thousand petalled lotus: Jain temples of Rajasthan : architecture & iconography, New Delhi: Indra Gandhi National Centre of Arts, ISBN 978-81-7017-348-9.
• Michell, George (1995), Architecture and art of southern India: Vijayanagara and, Volume 1, Issue 6, New York: Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-44110-0.
• National Geographic (2008), Sacred Places of a Lifetime: 500 of the World's Most Peaceful and Powerful Destinations, United States: National Geographic Society, ISBN 978-1-4262-0336-7.
• Nicholson, Louise (1997), National Geographic Traveler: India, 3rd Edition, USA: National Geographic Society, ISBN 978-1-4262-0595-8.
• Pal, Pratapaditya (1988), Indian Sculpture, Volume 2, Los Angeles: Museum Associates, Los Angeles County Museum of Art, ISBN 978-0-87587-129-5.
• Karen Pechilis Prentiss (1999), The embodiment of bhakti, New York: Oxford University Press, ISBN 978-0-19-512813-0.
• Ramaswamy, Vijaya (2007), Historical dictionary of the Tamils, United States: Scarecrow Press, INC., ISBN 978-0-470-82958-5.
• Rajarajan, R.K.K. (2013). "* Mīnākṣī-Sundareśvara - 'Tiruviḷaiyāṭaṟ Purāṇam' in Letters, Design and Art". New Delhi: Sharada Publishing House.
• Reddy, G.Venkatramana (2013). Alayam - The Hindu temple - An epitome of Hindu Culture. Mylapore, Chennai: Sri Ramakrishna Math. p. 31. ISBN 978-81-7823-542-4.
• Selby, Martha Ann; Peterson, Indira Viswanathan (2008), Tamil geographies: cultural constructions of space and place in South India, New York: State University of New York Press, ISBN 978-0-7914-7245-3.
• Smith, David (1996), The Dance of Siva: Religion, Art and Poetry in South India By David, United Kingdom: Press Syndicate of the University of Cambridge, ISBN 978-0-521-48234-9.
• Soundara Rajan, Kodayanallur Vanamamalai (2001), Concise classified dictionary of Hinduism By Kodayanallur Vanamamalai Soundara Rajan, New Delhi: Concept Publishing Company, ISBN 978-81-7022-857-8
• T. A. Gopinatha Rao (1993). Elements of Hindu iconography. Motilal Banarsidass. ISBN 978-81-208-0878-2.
• Ajay J. Sinha (2000). Imagining Architects: Creativity in the Religious Monuments of India. University of Delaware Press. ISBN 978-0-87413-684-5.
• Burton Stein (1978). South Indian Temples. Vikas. ISBN 978-0706904499.
• Burton Stein (1989). The New Cambridge History of India: Vijayanagara. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-26693-2.
• Burton Stein; David Arnold (2010). A History of India. John Wiley & Sons. ISBN 978-1-4443-2351-1.
• Kapila Vatsyayan (1997). The Square and the Circle of the Indian Arts. Abhinav Publications. ISBN 978-81-7017-362-5.
• V.K., Subramanian (2003), Art shrines of ancient India, New Delhi: Abhinav Publications, ISBN 978-81-7017-431-8.
• D. Uma (2015), Festivals of Meenakshi Sundareswarar temple, Madurai a historical and cultural perspective, Madurai Kamraj University, hdl:10603/135484
• V., Vriddhagirisan (1995), Nayaks of Tanjore, New Delhi: Asian Educational Services, ISBN 978-81-206-0996-9.