యూనిఫైడ్ పేమెంట్స్ ఇంటర్‌ఫేస్ (UPI)
యూనిఫైడ్ పేమెంట్స్ ఇంటర్‌ఫేస్ (UPI) అనేది వ్యక్తులు, వ్యాపారాల మధ్య వేగవంతమైన, సులభమైన లావాదేవీల కోసం రూపొందించబడిన భారతీయ తక్షణ చెల్లింపు వ్యవస్థ[1]. నేషనల్ పేమెంట్స్ కార్పొరేషన్ ఆఫ్ ఇండియా (NPCI) ద్వారా 2016లో ప్రారంభించబడింది.UPI మొబైల్ ప్లాట్‌ఫారమ్‌లో పని చేస్తుంది, వినియోగదారులు తమ బ్యాంక్ ఖాతాలను మొబైల్ యాప్‌కి లింక్ చేయడానికి, సాంప్రదాయ బ్యాంక్ ఖాతా వివరాలకు బదులుగా వర్చువల్ చెల్లింపు చిరునామా (UPI ID)ని ఉపయోగించి నిధులను బదిలీ చేయడానికి ఇది అనుమతిస్తుంది.
- నేషనల్ పేమెంట్స్ కార్పొరేషన్ ఆఫ్ ఇండియా (NPCI) వివరాల ప్రకారం, జనవరి 2024లో ₹18.41 లక్షల కోట్ల ($222.17 బిలియన్లకు సమానం) విలువైన 12.20 బిలియన్ UPI లావాదేవీలు ప్రాసెస్ చేయబడ్డాయి, ఇది జనవరి 2023తో పోలిస్తే లావాదేవీ విలువలో 41.72% పెరుగుదలను సూచిస్తుంది.
- 2023లో, భారతదేశంలో UPI లావాదేవీల మొత్తం వార్షిక విలువ ₹182 లక్షల కోట్లకు చేరుకుంది ($2.2 ట్రిలియన్లకు సమానం), ఇది 2022తో పోలిస్తే లావాదేవీ పరిమాణంలో 59% పెరుగుదల, లావాదేవీ విలువలో 45% పెరుగుదలను ప్రతిబింబిస్తుంది.
ముఖ్య లక్షణాలు[మార్చు]
- ఇంటర్-బ్యాంక్ బదిలీలు: UPI నెట్‌వర్క్‌లో పాల్గొనే వివిధ బ్యాంకుల మధ్య సజావుగా పని చేస్తుంది.
- టు ఫ్యాక్టర్ అథెంటికేషన్: PIN లేదా బయోమెట్రిక్ ధృవీకరణ ప్రక్రియ ద్వారా సురక్షితమైన లావాదేవీలను నిర్ధారిస్తుంది.
- మొబైల్ ఆధారిత: సౌలభ్యం కోసం రూపొందించబడింది, వినియోగదారులు వారి స్మార్ట్‌ఫోన్‌లను ఉపయోగించి చెల్లింపులను ప్రారంభించడానికి, స్వీకరించడానికి అనుమతిస్తుంది.
- బహుళ ఫంక్షన్‌లు: పీర్-టు-పీర్ (P2P), పర్సన్-టు-మర్చంట్ (P2M) లావాదేవీలకు మద్దతు ఇస్తుంది, ఇది వివిధ చెల్లింపు దృశ్యాలకు అనుకూలంగా ఉంటుంది.
యాప్ మార్కెట్ వాటా[మార్చు]
ఫిబ్రవరి 2024 నెలలో భారతదేశంలోని వివిధ UPI అప్లికేషన్‌ల వివరాలు
| యాప్ | లావాదేవీ సంఖ్య (మిలియన్లు) | లావాదేవీ విలువ (₹ కోట్లలో) |
|---|---|---|
| ఫోన్‌పే | 6140.97 | 9,67,467.18 |
| గూగుల్ పే | 4755.4 | 6,71,539.96 |
| పేటిఎం | 1405.69 | 1,65,368.76 |
| క్రెడ్ | 118.77 | 40,525.56 |
| యాక్సిస్ బ్యాంక్ యాప్‌లు | 84.04 | 9,677.00 |
| అమెజాన్ పే | 63.53 | 6,611.88 |
| భీమ్ | 58.84 | 9,486.38 |
| HDFC బ్యాంక్ యాప్‌లు | 52.81 | 6,642.24 |
| ICICI బ్యాంక్ యాప్‌లు | 41.14 | 20,599.59 |
| FAM యాప్ | 40.41 | 459.81 |
- మూలం-నేషనల్ పేమెంట్స్ కార్పొరేషన్ ఆఫ్ ఇండియా[2] (NPCI)
UPI యొక్క పరిణామం[మార్చు]
- UPI 2.0 (2018) ఓవర్‌డ్రాఫ్ట్ ఖాతాలను లింక్ చేయడం, ముందస్తు ఆథరైజింగ్ లావాదేవీలు మరియు బిల్లు వీక్షణ వంటి ఫీచర్‌లను పరిచయం చేసింది.
- UPI ఆటోపే (2021) పునరావృత చెల్లింపులను సెటప్ చేయడానికి అనుమతిస్తుంది.
- UPI 123PAY (2022) ఫీచర్ ఫోన్ వినియోగదారుల కోసం వాయిస్ ఆధారిత చెల్లింపులను అనుమతిస్తుంది.
- UPI ఇప్పుడు రూపే క్రెడిట్ కార్డ్‌లను లింక్ చేయడానికి మద్దతు ఇస్తుంది మరియు నిజ-సమయ వివాద పరిష్కారాన్ని అందిస్తుంది.
- UPI లైట్ చిన్న మొత్తాలకు ఆఫ్‌లైన్ లావాదేవీలను అనుమతిస్తుంది.
- e-RUPI :భారతదేశ సెంట్రల్ బ్యాంక్ డిజిటల్ కరెన్సీ (CBDC) కోసం పైలట్ ప్రాజెక్ట్‌తో UPI అనుసంధానించబడుతోంది.
అంతర్జాతీయీకరణ[మార్చు]
ఇతర దేశాలతో భాగస్వామ్యాలతో సహా విదేశాలలో UPI ఆమోదాన్ని విస్తరించేందుకు ప్రయత్నాలు జరుగుతున్నాయి. NPCI ఇంటర్నేషనల్ పేమెంట్స్ లిమిటెడ్ (NIPL) అవగాహన ఒప్పందాలు మరియు సహకారాల ద్వారా అంతర్జాతీయీకరణను సులభతరం చేస్తోంది. UPI ఇన్‌బౌండ్ ప్రయాణ చెల్లింపులు మరియు అంతర్జాతీయ రెమిటెన్స్‌ల కోసం ఉపయోగించాలని లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది.
ప్రయోజనాలు మరియు పెరుగుదల[మార్చు]
UPI దాని సౌలభ్యం మరియు భద్రత కారణంగా భారతదేశంలో డిజిటల్ చెల్లింపులను విప్లవాత్మకంగా మార్చింది.ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉన్న దేశాలు UPI విజయం ఆధారంగా ఇలాంటి సిస్టమ్‌లను అన్వేషిస్తున్నాయి. UPI యొక్క విస్తృత స్వీకరణ భారతదేశం యొక్క డిజిటల్ చెల్లింపుల పెరుగుదలలో ఇది ఒక ముఖ్యమైన అంశంగా మారింది. దీని సౌలభ్యం మరియు భద్రత వల్ల భారతీయులు డబ్బు బదిలీ చేయడం మరియు ఆర్థిక లావాదేవీలు నిర్వహించడం వంటివి విప్లవాత్మకంగా మారాయి.
ములాలు[మార్చు]
- ↑ "UPI గురించి". NPCI. Retrieved 21 March 2024.
- ↑ "ఫిబ్రవరి 2024 వివరాలు". NPCI. Retrieved 21 March 2024.