లాటిన్
| లాటిన్ Lingua Latina | ||
|---|---|---|
| ఉచ్ఛారణ: | /laˈtiːna/ | |
| మాట్లాడే దేశాలు: | పశ్చిమ మధ్యధరాప్రాంతపు | |
| మాట్లాడేవారి సంఖ్య: | — | |
| భాషా కుటుంబము: | ఇటాలిక్ లాటినో-ఫలిస్కాన్ లాటిన్ | |
| అధికారిక స్థాయి | ||
| అధికార భాష: |  వాటికన్ నగరం
| |
| నియంత్రణ: | Opus Fundatum Latinitas (రోమన్ కేథలిక్ చర్చి) | |
| భాషా సంజ్ఞలు | ||
| ISO 639-1: | la | |
| ISO 639-2: | lat | |
| ISO 639-3: | lat | |
| గమనిక: ఈ పేజీలో IPA ఫోనెటిక్ సింబల్స్ Unicodeలో ఉన్నాయి. | ||
లాటిన్ భాషను ప్రాచీన ఇటలీలో రోమా సామ్రాజ్యంలో మాట్లాడేవారు. ఆధునిక ఐరోపా లోని చాలా దేశాలలో మాట్లాడే భాషలు ఈ భాష నుండే పుట్టాయని భాషా శాస్త్రవేత్తలు నిరూపించారు. స్పేనిష్ వంటి భాషలు ఈ భాష నుండే పుట్టాయి. వాటికన్ నగరంలో అధికారిక భాష కూడాను.
చరిత్ర
[మార్చు]లాటిన్ (లింగువా లాటినా) సింధ-ఐరోపీయ భాషా కుటుంబానికి చెందిన ఇటాలిక్ శాఖ. ఇటాలిక్ మాట్లాడేవారు ఇటలీకి చెందినవారు కాదు. వీరు క్రీ.పూ 2వ సహస్రాబ్దిలో ఇటాలియన్ ద్వీపకల్పానికి వలస వెళ్ళారు. వారు రాకకు ము౦దు ఇటలీలో ఉత్తరాన ఇండో-యూరోపియన్ మాట్లాడే ప్రజలు కాని ఎట్రూస్కాన్లు, దక్షిణాన గ్రీకులు నివసి౦చారు. లాటిన్ పశ్చిమ-మధ్య ఇటలీలో లాటియం అని పిలువబడే టిబర్ నది వెంబడి ఒక ప్రాంతంలో అభివృద్ధి చెందింది, ఇది రోమన్ నాగరికతకు జన్మస్థలంగా మారింది. రోమ్ ఇటాలియన్ ద్వీపకల్పంపై తన రాజకీయ అధికారాన్ని విస్తరించడంతో, లాటిన్ సా.శ. 1వ శతాబ్దంలో కొంతకాలం మాట్లాడటం ఆగిపోయిన ఓస్కాన్, ఉంబ్రియన్ వంటి ఇతర ఇటాలిక్ భాషలపై ఆధిపత్యం చెలాయించింది.
రోమ సామ్రాజ్యం విస్తరణలో రోమన్ పౌరులు మాట్లాడే భాష వ్యావహారిక రకమైన వల్గర్ లాటిన్ మాట్లాడే రోమన్లు ఆక్రమించిన భూభాగాల అంతటా లాటిన్ భాష విస్తరించింది. అసభ్యకరమైన లాటిన్ విస్తృత మాట్లాడే (కమ్యూనికేషన్) భాష కానీ, ఇది క్లాసికల్ లాటిన్ వంటి ప్రామాణిక లిఖిత భాష కాదు, అన్ని లిఖిత పూర్వం కోసం ఉపయోగించే భాష ప్రామాణిక రూపం. స్థానిక భాషల ప్రభావంతో సహా వివిధ కారకాలను బట్టి రోమన్లు ఆక్రమించిన భూభాగాల్లో అసభ్యకరమైన లాటిన్ భాషా వైవిధ్యం చూపింది. రోమన్ సామ్రాజ్య౦ విచ్ఛిన్నమై, రోమ్ తో స౦భాషణ తగ్గిపోయి, వల్గర్ లాటిన్ ప్రాంతీయ రూపాలు నిర్మాణ౦, పదజాల౦, ఉచ్ఛారణలోని సాంప్రదాయిక నియమాల ను౦డి మరి౦త ఎక్కువగా భిన్న౦గా ఉన్నాయి. అవి పరస్పర౦ అర్థ౦ చేసుకోలేనివిగా మారాయి, 9వ శతాబ్ద౦ నాటికి అవి నేడు మనకు తెలిసినట్లుగా వేర్వేరు శృంగార భాషలుగా అభివృద్ధి చె౦దాయి.[1]
ప్రభావం
[మార్చు]వల్గర్ లాటిన్ పరిణామం చెందడం కొనసాగుతుండగా, క్లాసికల్ లాటిన్ ఎక్కువగా మతం, పాండిత్యంలో లిఖిత భాషగా మధ్య యుగాల అంతటా కొంత వరకు ప్రామాణిక రూపంలో మారకుండా కొనసాగింది. ఆ విధంగా, ఇది అన్ని పాశ్చాత్య యూరోపియన్ భాషలపై తీవ్ర ప్రభావాన్ని చూపింది . లాటిన్ భాష నేడు మాట్లాడబడనప్పటికీ, లాటిన్ అనేక సజీవ భాషలపై ప్రధాన ప్రభావాన్ని చూపింది, వెయ్యి సంవత్సరాలకు పైగా పాశ్చాత్య ప్రపంచంలోని భాషా ఫ్రాంకాగా పనిచేసింది. చాలా ఆధునిక పాశ్చాత్య ఇండో-యూరోపియన్ భాషలు లాటిన్ నుండి ప్రత్యక్షంగా లేదా పరోక్షంగా పదాలను అరువు తెచ్చుకున్నాయి, ఇది ఇప్పటికీ విద్యా, వైద్యం, సైన్స్, చట్టంలో పరిమిత ఉపయోగాన్ని కలిగి ఉంది. క్లాసికల్ లాటిన్ భాష, సాహిత్యం అధ్యయనం అనేక దేశాలలోని పాఠశాలలు, విశ్వవిద్యాలయాలలో పాఠ్యప్రణాళికలో భాగంగా ఉంది. ఓవిడ్, వర్జిల్ వంటి రోమన్ రచయితలు, కవుల రచనలు ప్రపంచవ్యాప్తంగా విస్తృతంగా అధ్యయనం చేయబడ్డాయి.
కాథలిక్ చర్చి లాటిన్ ను రెండవ వాటికన్ కౌన్సిల్ (1962-1965) వరకు దాని ప్రాథమిక ప్రార్థనా భాషగా ఉపయోగించింది, తరువాత ఇది ఎక్కువగా చర్చిసభ్యుల స్థానిక మాట్లాడే భాషలచే భర్తీ చేయబడింది. అయితే, చర్చి లాటిన్ అని కూడా పిలువబడే ఎక్లెస్సియాస్టికల్ లాటిన్ ను రోమన్ కాథలిక్ చర్చి యొక్క పత్రాలలో, దాని లాటిన్ ప్రార్థనలలో ఉపయోగిస్తారు. ఎక్లెసియాస్టికల్ లాటిన్ క్లాసికల్ లాటిన్ కంటే చాలా భిన్నంగా లేదు[2][3] .
ప్రస్తుతము
[మార్చు]పురాతన రోమ లో కాథలిక్ చర్చి ప్రభావం ఉన్నప్పుడు, లాటిన్ విశాలమైన రోమ సామ్రాజ్యంలో అధికారిక భాషగా మారింది. లాటిన్ భాష ప్రపంచానికి రాజ భాషగా - ప్రపంచములో మాట్లాడే భాషగా ( అంతర్జాతీయ కమ్యూనికేషన్), శాస్త్రసాంకేతిక ( సైన్స్ లో) భాష. లాటిన్ ఇప్పుడు ఒక మృత భాషగా పరిగణించబడుతుంది, అంటే ఇది ఇప్పటికీ నిర్దిష్ట సందర్భాలలో ఉపయోగించబడుతుంది, కానీ స్థానిక మాట్లాడేవారు లేరు. (సంస్కృతం మరొక మృత భాష.) చారిత్రాత్మక పరంగా, లాటిన్ మారినంతగా మరణించలేదు - ఫ్రెంచ్, స్పానిష్, పోర్చుగీస్, ఇటాలియన్, రోమేనియన్ గా మారింది. వీటిని రొమాన్స్ భాషలు అని పిలుస్తారు -- "రోమ" అనేది మూల పదం -- లాటిన్ నుండి అభివృద్ధి చేయబడినవి . ఈ ఐదు భాషలు లాటిన్ నుండి వ్యాకరణం, ఉద్రిక్తతలు, నిర్దిష్ట చిక్కులను కలిగి ఉన్నాయి ( యాదృచ్ఛికంగా కాదు), ప్రతి భాష పశ్చిమ రోమన్ సామ్రాజ్యంలో మునుపటి భూభాగాలలో అభివృద్ధి చెందింది. ఆ సామ్రాజ్యం విఫలమైనప్పుడు, లాటిన్ భాష కనుమరుగై, కొత్త భాషలు రావడం జరిగింది. లాటిన్ సాధారణ ఉపయోగం నుండి బయటపడటానికి కారణం, ఒక భాషగా, ఇది నమ్మశక్యం కానిది, సంక్లిష్టమైనది. క్లాసికల్ లాటిన్ చాలా అసంబద్ధంగా ఉంది, అంటే దాదాపు ప్రతి పదం ఉద్రిక్తత, కేసు, స్వరం, అంశం, వ్యక్తి, సంఖ్య, లింగం, మానసిక స్థితి ఆధారంగా సవరించబడుతుంది. క్లాసికల్ లాటిన్ వినియోగాన్ని ప్రోత్సహించే, ప్రామాణికం చేసే కేంద్ర శక్తి లేనందున, ఇది క్రమంగా రోజువారీ భాషలో కనిపించే ఆస్కారం లేకుండా పోయింది.అసభ్యలాటిన్, తప్పనిసరిగా మాతృభాష సరళీకృత భాష కొంతకాలం మనుగడ సాగించింది, కానీ వివిధ స్థానిక భాషలలో పోటీ పడలేకపోయినది . ఆరవ శతాబ్దం చివరి నాటికి, లాటిన్ సజీవ భాషగా మరణించింది. అయినప్పటికీ, ప్రారంభ పాశ్చాత్య సాహిత్యం, వైద్యం, సైన్స్ లో లాటిన్ భాష ప్రాబల్యం కారణంగా, పురాతన భాషగా లాటిన్ ఎన్నడూ అంతరించిపోలేదు - ఈ పదం భాషాశాస్త్రంలో దాని స్వంత ప్రత్యేక అర్థాన్ని కలిగి ఉంది. నేడు, లాటిన్ ఇప్పటికీ అనేక సాంకేతిక రంగాలలో, వైద్య పదజాలం, వర్గీకరణ, జాతుల శాస్త్రీయ వర్గీకరణలో ఉపయోగించబడుతుంది[4] .
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ "Latin". mustgo.com/. Archived from the original on 9 మే 2021. Retrieved 20 May 2021.
{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link) - ↑ https://www.mustgo.com/worldlanguages/latin/
- ↑ "History of Latin". ruf.rice.edu/. Archived from the original on 14 మే 2021. Retrieved 20 May 2021.
{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link) - ↑ Suzdaltsev, Jules (18 September 2016). "How Did Latin Become A Dead Language?". seeker.com/. Archived from the original on 20 మే 2021. Retrieved 20 May 2021.
{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link)