Jump to content

అయోధ్య వివాదంపై 2019 సుప్రీంకోర్టు తీర్పు

వికీపీడియా నుండి
(2019 అయోధ్య వివాదంపై సుప్రీంకోర్టు తీర్పు నుండి దారిమార్పు చెందింది)
అయోధ్య రామ మందిర నిర్మాణ నమూనా

అయోధ్య వివాదంలో తుది తీర్పును భారత సుప్రీంకోర్టు 2019 నవంబరు 9న ప్రకటించింది. రామజన్మభూమిలో (హిందువుల ఆరాధ్య దైవం, రాముడి జన్మస్థలం) ఆలయాన్ని నిర్మించేందుకు వివాదాస్పద భూమిని (2.77 ఎకరాలు) ట్రస్టుకు (భారత ప్రభుత్వం సృష్టించే) అప్పగించాలని సుప్రీంకోర్టు ఆదేశించింది. కూల్చివేసిన బాబ్రీ మసీదుకు బదులుగా మసీదు నిర్మించేందుకు ఉత్తరప్రదేశ్ సున్నీ సెంట్రల్ వక్ఫ్ బోర్డుకు మరో స్థలంలో 5 ఎకరాల భూమిని ప్రత్యామ్నాయంగా ఇవ్వాలని కోర్టు ప్రభుత్వాన్ని ఆదేశించింది.[1]

నేపథ్యం

[మార్చు]

అలహాబాద్ హైకోర్టు తీర్పు

[మార్చు]

1992 డిసెంబరు 6న అల్లర్లుగా మారిన రాజకీయ ర్యాలీలో బాబ్రీ మసీదు కూల్చివేయబడింది. తదుపరి భూ హక్కు కేసు అలహాబాద్ హైకోర్టులో దాఖలు చేయబడింది, దాని తీర్పు 2010 సెప్టెంబరు 30న వెలువడింది. తీర్పులో ముగ్గురు న్యాయమూర్తులు అయోధ్యలోని 2.77 ఎకరాల (1.12 హె) భూమిని మూడు భాగాలుగా విభజించాలని అలహాబాద్ హైకోర్టు తీర్పునిచ్చింది, అందులో 1⁄3 హిందూ మహాసభ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తున్న రామ్ లల్లా లేదా బాల రాముడికి, 1⁄3 ఉత్తర ప్రదేశ్ సున్నీకి వెళ్తుంది. సెంట్రల్ వక్ఫ్ బోర్డ్, మిగిలిన 1⁄3 నిర్మోహి అఖారాకు వెళుతుంది. హిందువుల విశ్వాసం ప్రకారం వివాదాస్పద భూమి రామ జన్మస్థలమని, హిందూ దేవాలయాన్ని కూల్చివేసిన తర్వాత బాబ్రీ మసీదు నిర్మించబడిందని, ఇది ఇస్లాం సిద్ధాంతాలకు అనుగుణంగా నిర్మించబడలేదని తీర్పు ధృవీకరించింది.[2][3]

కేసు శీర్షికలు

[మార్చు]

1950లో, గోపాల్ సింగ్ విశారద్ అలహాబాద్ హైకోర్టులో వివాదాస్పద స్థలంలో పూజ (పూజలు) చేయడాన్ని నిషేధించాలని కోరుతూ దావా వేశారు. కొంతకాలం తర్వాత ఇదే విధమైన దావా వేయబడింది కానీ తరువాత అయోధ్యకు చెందిన పరమహంస్ దాస్ ఉపసంహరించుకున్నాడు. 1959లో, నిర్మోహి అఖారా, ఒక హిందూ మత సంస్థ, వివాదాస్పద స్థలంకు తను సంరక్షకునిగా పేర్కొంటూ అప్పగించేలా ఆదేశాలను కోరుతూ మూడవ దావాను దాఖలు చేసింది. ఉత్తరప్రదేశ్ సున్నీ సెంట్రల్ వక్ఫ్ బోర్డ్ ద్వారా స్థలం ప్రకటన, స్వాధీనం కోసం నాల్గవ దావా దాఖలైంది. అలహాబాద్ హైకోర్టు బెంచ్ 2002లో ఈ కేసును విచారించడం ప్రారంభించింది, ఇది 2010లో పూర్తయింది. హైకోర్టు తీర్పును వాయిదా వేయాలనే అభ్యర్థనను భారత సుప్రీంకోర్టు తోసిపుచ్చిన తర్వాత, 2010 సెప్టెంబరు 30న అలహాబాద్ హైకోర్టు, వివాదాస్పద భూమిని మూడు భాగాలుగా విభజించాలని ముగ్గురు న్యాయమూర్తులు ఎస్‌యు ఖాన్, సుధీర్ అగర్వాల్, డివి శర్మలతో కూడిన సభ్య ధర్మాసనం తీర్పు చెప్పింది. రామ్ లల్లా విగ్రహం ఉన్న స్థలం రామ్ లల్లా విరాజ్‌మన్ (బాల రామూడు)కి ప్రాతినిధ్యం వహిస్తున్న పార్టీకి వెళుతుంది, నిర్మోహి అఖారా సీతా రసోయ్, రామ్ చబుతారాలను స్వీకరించాలి, మిగిలిన వాటిని ఉత్తర ప్రదేశ్ సున్నీ సెంట్రల్ వక్ఫ్ బోర్డు స్వీకరించాలి. మూడు నెలల పాటు యథాతథ స్థితిని కొనసాగించాలని కోర్టు తీర్పునిచ్చింది. వివాదాస్పద భూమి విభజనపై మూడు పార్టీలు సుప్రీం కోర్టులో అప్పీలు చేశాయి.[4][5]

సుప్రీం కోర్టు 2019 ఆగస్ట్ 6 నుండి 2019 అక్టోబరు 16 వరకు కేసుపై తుది విచారణను నిర్వహించింది. 2019 నవంబరు 9 న, రామ మందిరాన్ని నిర్మించడానికి భూమిని ట్రస్ట్‌కు (భారత ప్రభుత్వం ఏర్పాటు చేసింది) అప్పగించాలని సుప్రీంకోర్టు ఆదేశించింది. కూల్చివేసిన బాబ్రీ మసీదుకు బదులుగా మసీదును నిర్మించేందుకు ఉత్తరప్రదేశ్ సున్నీ సెంట్రల్ వక్ఫ్ బోర్డుకు 5 ఎకరాల భూమిని ఇవ్వాలని కూడా ప్రభుత్వం ఆదేశించింది.[6][7][8]

తీర్పుకు ముందు భద్రత

[మార్చు]

తీర్పు వెలువడే ముందు 15 రోజుల పాటు అయోధ్యలో హింసను నిరోధించేందుకు ఆంక్షలు విధించారు. దేశమంతటా భద్రతా ఏర్పాట్లు చేశారు. అయోధ్యలో వేలాది మంది పారామిలిటరీ బలగాలు, పోలీసు బలగాలను మోహరించారు, CCTV కెమెరాలు, డ్రోన్‌లను ఉపయోగించి ఈ ప్రాంతం మొత్తాన్నీ నిఘాలో ఉంచారు.[9]

ఉత్తరప్రదేశ్, రాజస్థాన్‌లోని అనేక ప్రదేశాలలో ఇంటర్నెట్ సేవలను ఆపివేసారు. మొత్తం 31 జిల్లాలను, 673 మంది వ్యక్తులు నిశితంగా పరిశీలిస్తున్నట్లు ప్రకటించారు. భారతదేశం క్రిమినల్ ప్రొసీజర్ కోడ్ సెక్షన్ 144 మొత్తం ఉత్తర ప్రదేశ్ లో, బెంగుళూరు, భోపాల్, జైపూర్, లక్నో, ముంబై వంటి కొన్ని ప్రధాన నగరాల్లో అమలు చేయబడింది. తీర్పు వెలువడిన రోజున జమ్మూ కాశ్మీర్, కర్ణాటక, మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తర ప్రదేశ్, ఢిల్లీ రాష్ట్రాలలో పాఠశాలలు, కళాశాలలకు ప్రభుత్వ సెలవు ప్రకటించారు. తెలంగాణలోని వివిధ పట్టణాల్లో భద్రతను పెంచారు; హైదరాబాద్‌లో 20,000 మంది సిబ్బందిని మోహరించారు, ప్రధానంగా పాతబస్తీలోని చార్మినార్, మక్కా మసీదుతో సహా మతపరమైన సున్నితమైన ప్రాంతాల చుట్టూ ఉన్నారు. నివేదికల ప్రకారం, ముందుజాగ్రత్త చర్యగా ముంబైలో 40,000 మంది, చెన్నైలో 15,000 మంది పోలీసు సిబ్బందిని మోహరించారు. అదే సమయంలో శాంతి, మత సామరస్యాన్ని కాపాడాలని ప్రధాన మంత్రి బహిరంగ అభ్యర్థన చేసారు.[10][11][12][13]

తీర్పు సారాంశం

[మార్చు]

సుప్రీంకోర్టు ఐదుగురు సభ్యుల ధర్మాసనం 2019 నవంబరు 9న తన తీర్పును ఏకగ్రీవంగా ప్రకటించింది. తీర్పును ఈ క్రింది విధంగా సంగ్రహించవచ్చు.

  • రామమందిరాన్ని నిర్మించేందుకు ట్రస్టును ఏర్పాటు చేయాలని, మూడు నెలల్లోగా ధర్మకర్తల మండలి ఏర్పాటు చేయాలని భారత ప్రభుత్వాన్ని కోర్టు ఆదేశించింది. వివాదాస్పద భూమి భారత ప్రభుత్వం ఆధీనంలో ఉన్నది. అది ఏర్పడిన తర్వాత ట్రస్ట్‌కు బదిలీ చేయబడింది.[14][15]
  • 2.77 ఎకరాల వివాదాస్పద భూమిని ఆలయ నిర్మాణానికి కేటాయించాలని, 5 ఎకరాల ప్రత్యామ్నాయ స్థలాన్ని మసీదు నిర్మాణానికి ఉత్తరప్రదేశ్ సున్నీ సెంట్రల్ వక్ఫ్ బోర్డుకు కేటాయించాలని కోర్టు ఆదేశించింది.[16][17][18][19]
  • 2010 అలహాబాద్ హైకోర్టు తీర్పు, వివాదాస్పద భూమి విభజన సరికాదని కోర్టు తీర్పునిచ్చింది.
  • బాబ్రీ మసీదు కూల్చివేత, 1949లో బాబ్రీ మసీదు అపవిత్రం చట్టాన్ని ఉల్లంఘించడమేనని కోర్టు తీర్పునిచ్చింది.
  • ఆర్కియాలజికల్ సర్వే ఆఫ్ ఇండియా నుండి వచ్చిన పురావస్తు ఆధారాలు బాబ్రీ మసీదు ఆలయ నిర్మాణం పై నిర్మించబడిందని, దీని వాస్తుశిల్పం స్పష్టంగా స్వదేశీ, ఇస్లాంయేతరమైనదని చూపుతుందని కోర్టు పేర్కొంది.
  • ASIలకు సంబంధించి ముస్లిం పార్టీల వివిధ శాస్త్రీయ వాదనలకు సంబంధించి లేవనెత్తిన అభ్యంతరాలను, సుప్రీం కోర్టు గమనించింది, దీనికి న్యాయపరమైన పరిష్కారాలు అందుబాటులో ఉన్నందున పోటీలో ఉన్న పార్టీలు దానిని అలహాబాద్ హైకోర్టులో లేవనెత్తవచ్చు. అలహాబాద్ హైకోర్టు తరపున సమర్పించిన ASI నివేదిక సాధారణ అభిప్రాయం కాదని భారత సర్వోన్నత న్యాయస్థానం వ్యాఖ్యానించింది. అదే సమయంలో, అలీగ్రా చరిత్రకారులచే రచించబడిన ది హిస్టోరియన్స్ రిపోర్ట్ టు ది నేషన్, సాక్ష్యంగా సమర్పించబడినప్పుడు, కోర్టు ఇలా పేర్కొంది: "అత్యున్నతంగా, ఈ నివేదికను ఒక అభిప్రాయంగా తీసుకోవచ్చు."
  • ఇప్పటి భవనం కింద ఉన్న పురాతన మతపరమైన నిర్మాణం శిధిలాలు కూల్చివేయబడినట్లు సూచించవు అని, అయోధ్య కేసులో సుప్రీంకోర్టు తన 1,045-పేజీల తీర్పులో పేర్కొంది.[20]
  • 1510-11 ADలో గురునానక్ అయోధ్యకు తీర్థయాత్ర చేసి రామమందిరంలో ప్రార్థనలు చేశాడని నాలుగు జనంసాఖిలు (మొదటి సిక్కు గురువు గురునానక్ జీవిత చరిత్రలు) నిస్సందేహంగా, వివరంగా పేర్కొన్నారని కోర్టు గమనించింది. 1857లో నిహాంగ్ సిక్కుల బృందం మసీదులో పూజలు చేసిందని కూడా కోర్టు పేర్కొంది.
  • ఉత్తరప్రదేశ్ సున్నీ సెంట్రల్ వక్ఫ్ బోర్డుతో సహా ముస్లిం పార్టీలు వివాదాస్పద భూమిని ప్రత్యేకంగా స్వాధీనం చేసుకోవడంలో విఫలమయ్యాయని కోర్టు పేర్కొంది. హిందువుల ఆరాధ్యదైవం రామ జన్మస్థలమని నమ్మి, మసీదులో హిందువులు నిరంతరం పూజలు చేశారని నిరూపించడానికి హిందూ సంఘాలు మెరుగైన సాక్ష్యాలను అందించాయని పేర్కొంది. 1856-57లో ఏర్పాటు చేసిన ఇనుప రెయిలింగ్‌లు మసీదు లోపలి ప్రాంగణాన్ని బయటి ప్రాంగణం నుండి వేరు చేశాయని, బయటి ప్రాంగణంలో హిందువులు ప్రత్యేక ఆధీనంలో ఉన్నారని కోర్టు పేర్కొంది. ఇంతకు ముందు కూడా మసీదు లోపలి ప్రాంగణంలోకి హిందువులకు ప్రవేశం ఉందని పేర్కొంది.[21]
  • నిర్మోహి అఖారా దాఖలు చేసిన దావాను సమర్థించలేమని, దానికి షీబైట్ హక్కులు లేవని కోర్టు తీర్పు చెప్పింది. అయితే ట్రస్టీల బోర్డులో నిర్మోహి అఖారాకు తగిన ప్రాతినిధ్యం కల్పించాలని కోర్టు తీర్పునిచ్చింది.
  • బాబ్రీ మసీదు యాజమాన్యంపై ఉత్తరప్రదేశ్ సున్నీ సెంట్రల్ వక్ఫ్ బోర్డుపై షియా వక్ఫ్ బోర్డు చేసిన దావాను కోర్టు తిరస్కరించింది.

2019 డిసెంబరు 12న సుప్రీంకోర్టు తీర్పును సమీక్షించాలని కోరుతూ దాఖలైన మొత్తం 18 పిటిషన్‌లను కొట్టివేసింది.[22]

దేశీయ ప్రతిచర్యలు

[మార్చు]

మద్దతు

[మార్చు]

ఉత్తరప్రదేశ్ సున్నీ సెంట్రల్ వక్ఫ్ బోర్డ్ ఛైర్మన్ జుఫర్ ఫరూఖీ ఒక ప్రకటన విడుదల చేస్తూ తాను తీర్పును అంగీకరిస్తున్నానని, దాని కోసం రివ్యూ పిటిషన్‌ను సమర్పించబోనని ప్రకటించాడు. ఢిల్లీలోని జామా మసీదుకు చెందిన షాహీ ఇమామ్ ఈ తీర్పును సమర్ధించాడు, వివాదం ఇకపై కొనసాగకూడదని చెప్పాడు. కొన్ని ప్రధాన పారిశ్రామిక సంస్థలు ఈ నిర్ణయానికి మద్దతు ఇచ్చాయి. కొంతమంది ప్రముఖులు కూడా ఈ నిర్ణయానికి మద్దతుగా తమ అభిప్రాయాన్ని వ్యక్తం చేశారు, సామరస్యం, శాంతి కోసం పిలుపునిచ్చారు.[23][24]

జాతీయ భద్రతా సలహాదారు అజిత్ దోవల్‌తో సమావేశమైన తర్వాత హిందూ, ముస్లిం వర్గాలకు చెందిన ప్రముఖ నాయకులు శాంతిభద్రతల పరిరక్షణలో భారత ప్రభుత్వానికి తమ మద్దతును అందించారు.[25][26]

రాజకీయ పార్టీలు, గణాంకాలు

[మార్చు]

భారతదేశంలోని అనేక రాజకీయ పార్టీలు తీర్పును సమర్థించాయి. భారతీయ జనతా పార్టీ (BJP) ఈ తీర్పు భారతదేశంలో శాంతి, ఐక్యతకు నాంది పలుకుతుందని పేర్కొంది. భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ ఈ తీర్పుకు మద్దతు ఇచ్చింది, ప్రశాంతత, శాంతి కోసం పిలుపునిచ్చింది. ఢిల్లీ ముఖ్యమంత్రి అరవింద్ కేజ్రీవాల్, బీహార్ ముఖ్యమంత్రి నితీష్ కుమార్, మధ్యప్రదేశ్ ముఖ్యమంత్రి కమల్ నాథ్, ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం నాయకుడు M. K. స్టాలిన్ వంటి రాజకీయ ప్రముఖులు తీర్పును సమర్థించారు. భారత ప్రధాన మంత్రి నరేంద్ర మోడీ ఈ నిర్ణయం గురించి ట్వీట్ చేశారు, దీనిని ఎవరికీ గెలుపు లేదా ఓటమిగా పరిగణించరాదని అన్నాడు. ఆ తర్వాత దేశాన్ని ఉద్దేశించి చేసిన ప్రసంగంలో, శాంతి, ఐక్యత ఉంటుందని, అన్ని సమస్యలను రాజ్యాంగ చట్రంలో పరిష్కరించుకోవచ్చని చెప్పాడు.[27][28][29][30][31][32][33]

వ్యతిరేకత

[మార్చు]

ఉత్తరప్రదేశ్ సున్నీ సెంట్రల్ వక్ఫ్ బోర్డ్ న్యాయవాది, జఫర్యాబ్ జిలానీ, సుప్రీం కోర్ట్ అయోధ్య తీర్పుపై అసంతృప్తిని వ్యక్తం చేశాడు, ఇందులో చాలా వైరుధ్యాలు ఉన్నాయి. వారు దానిని సమీక్షించవలసి ఉంది అని తెలిపాడు.[34]

నేషనల్ హెరాల్డ్, తీర్పును విమర్శిస్తూ రెండు కథనాలను ప్రచురించింది. సంపాదకీయం తరువాత కథనాలను ఉపసంహరించుకుంది. BJP నుండి విమర్శలు ఎదుర్కొన్న తర్వాత సోషల్ మీడియాలో, క్షమాపణలు చెప్పింది.[35][36][37][38]


ఆల్ ఇండియా మజ్లిస్-ఇ-ఇత్తెహాదుల్ ముస్లిమీన్ ప్రెసిడెంట్ అసదుద్దీన్ ఒవైసీ తీర్పుతో తాను సంతృప్తి చెందలేదని, "వాస్తవాలపై విశ్వాసం" సాధించిన విజయం అని పేర్కొన్నాడు. ముస్లిం పార్టీల ప్రాథమిక న్యాయవాది జఫర్యాబ్ జిలానీ ఈ తీర్పుతో తాము సంతృప్తి చెందలేదని చెప్పాడు, అయితే ఈ తీర్పులో కొన్ని "మంచి ఉదాహరణలు" కూడా ఉన్నాయని తెలిపాడు. జమియాత్ ఉలేమా-ఎ-హింద్, వివాదంలో న్యాయస్థానం ఆదేశించిన మసీదు కోసం ప్రత్యామ్నాయ స్థలాన్ని అంగీకరించడానికి నిరాకరించింది.[39][40]

ఆల్ ఇండియా ముస్లిం పర్సనల్ లా బోర్డ్, జమియాత్ ఉలేమా-ఎ-హింద్ 2019 నవంబరు 17న తీర్పును తిరస్కరించిన తర్వాత రివ్యూ పిటిషన్ దాఖలు చేయాలని నిర్ణయించారు.[41][42]

సిక్కు సమాజం ఆందోళనలు

[మార్చు]

1045-పేజీల తీర్పు సిక్కు మతంలో ఒక ప్రత్యేక సార్వభౌమ మతానికి బదులుగా 'కల్ట్'గా సూచించబడింది. సిక్కుమతంలో పూర్తిగా నిషేధించబడిన నిహాంగ్ సిక్కు విగ్రహాలను ఆరాధించే కథనాలను ఉటంకిస్తూ, శిరోమణి గురుద్వారా పర్బంధక్ కమిటీ, ఢిల్లీ సిక్కు గురుద్వారా మేనేజ్‌మెంట్ ఖండించింది. తీర్పులోని అన్ని వక్రీకరించిన వాస్తవాలను తొలగించాలని, సిక్కు మతాన్ని ప్రస్తావిస్తూ 'కల్ట్' అనే పదాన్ని తొలగించాలని కోరుతూ డాక్టర్ మంజిత్ సింగ్ రంధవా సుప్రీంకోర్టులో ఒక పిటిషన్‌ను దాఖలు చేసాడు.[43][44][45][46][47]

అంతర్జాతీయ ప్రతిచర్యలు

[మార్చు]

భారత విదేశాంగ మంత్రిత్వ శాఖ 2019 నవంబరు 9న ఇచ్చిన తీర్పు గురించి విదేశీ రాయబారులు, దౌత్యవేత్తలకు వివరించింది.[48]

పాకిస్థాన్ విదేశాంగ మంత్రి షా మెహమూద్ ఖురేషీ, కర్తార్‌పూర్ కారిడార్ ప్రారంభోత్సవంతో సమానంగా తీర్పును విమర్శించాడు, కోర్టు తీర్పును అతను మోదీ ప్రభుత్వం మతోన్మాద భావజాలంకు సూచనగా పేర్కొన్నాడు.[49]

మూలాలు

[మార్చు]
  1. ↑ "Ayodhya verdict live updates: Supreme Court delivers judgement on Ram Mandir-Babri Masjid case". The Times of India (in ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 10 November 2019. Retrieved 2019-11-09.
  2. ↑ "Ayodhya dispute: The complex legal history of India's holy site". BBC News. 16 October 2019. Archived from the original on 17 October 2019. Retrieved 16 October 2019.
  3. ↑ Gist of Judgements Archived 17 ఆగస్టు 2019 at the Wayback Machine by Justices S. U. Khan, Sudhir Agarwal and Dharam Veer Sharma, Allahabad High Court, 6 October 2010
  4. ↑ Das, Anil (28 September 2010). "Chronolgy of Ayodhya's Ram Janambhoomi-Babri Masjid title suit issue". International Business Times. Archived from the original on 1 October 2010.
  5. ↑ Muralidharan, Sukumar (12 April 2002). "Temple Interrupted". Frontline. Archived from the original on 30 September 2010.{{cite news}}: CS1 maint: unfit URL (link)
  6. ↑ "Time-line of Ayodhya dispute and slew of legal suits". DNA India. 28 September 2010. Archived from the original on 2 October 2010.Venkatesan, J. (28 September 2010). "Ayodhya verdict tomorrow". The Hindu. Chennai, India. Archived from the original on 1 October 2010.
  7. ↑ "India holy site 'split between Hindus and Muslims'". BBC News. 30 September 2010. Archived from the original on 1 October 2010.
  8. ↑ S. U. Khan; S. Agarwal; D. V. Sharma. "Decision of the hon'ble special full bench hearing Ayodhya matters". Archived from the original on 27 August 2014.
  9. ↑ "Ayodhya turned into a fortress ahead of Supreme Court Verdict". Asian News International (in ఇంగ్లీష్). 2019-11-09. Archived from the original on 9 November 2019. Retrieved 2019-11-09.
  10. ↑ "Ahead of Ayodhya verdict, internet shuts down in Uttar Pradesh cities". The Times of India. 9 November 2019. Archived from the original on 2019-12-27.
  11. ↑ "In Jaipur, Internet Suspension Extended till Monday over Ayodhya Verdict". Archived from the original on 15 November 2019. Retrieved 15 November 2019.
  12. ↑ "Ayodhya verdict: Section 144 imposed across UP, all educational institutions ordered shut till Nov 11". DNA India (in ఇంగ్లీష్). 2019-11-08. Retrieved 2019-11-18.
  13. ↑ "Prohibitory orders in Bengaluru; holiday for schools, colleges across Karnataka on Saturday". The Hindu. 9 November 2019. Archived from the original on 9 November 2019. Retrieved 2019-11-10.
  14. ↑ Desk, The Hindu Net (2019-11-09). "Ayodhya verdict: as it happened | Temple at disputed site, alternative land for mosque, says Supreme Court". The Hindu (in Indian English). ISSN 0971-751X. Archived from the original on 11 November 2019. Retrieved 2019-11-09.
  15. ↑ "Indian top court gives Ayodhya holy site to Hindus". British Broadcasting Corporation (in బ్రిటిష్ ఇంగ్లీష్). 2019-11-09. Archived from the original on 9 November 2019. Retrieved 2019-11-09.
  16. ↑ "Supreme Court's verdict on Ayodhya land dispute: 10 Key takeaways". The Times of India. 9 November 2019. Archived from the original on 9 November 2019. Retrieved 9 November 2019.
  17. ↑ The Hindu Net Desk (2019-11-09). "Highlights of the Ayodhya verdict". The Hindu (in Indian English). ISSN 0971-751X. Retrieved 2019-11-09.
  18. ↑ "Damage, desecration & demolition of Babri Masjid illegal acts, says SC". The Times of India. 2019-11-10. Archived from the original on 10 November 2019. Retrieved 2019-11-10.
  19. ↑ "Hindus made a better case, Waqf Board couldn't prove exclusive possession of Ayodhya site: SC". The Times of India. 2019-11-10. Archived from the original on 10 November 2019. Retrieved 2019-11-10.
  20. ↑ "Ayodhya case: SC says ASI report not an ordinary opinion; inferences drawn by cultivated minds - The Economic Times". The Economic Times. Retrieved 2020-08-08.
  21. ↑ Mahapatra, Dhananjay (18 September 2019). "Historians' report on Babri mosque mere 'opinion': SC". The Times of India. Retrieved 8 August 2020.
  22. ↑ Rajagopal, Krishnadas (10 November 2019). "Ayodhya verdict | Ruins don't always indicate demolition, observes Supreme Court". The Hindu. Archived from the original on 12 November 2019. Retrieved 12 November 2019.
  23. ↑ "India Inc hails Supreme Court verdict on Ayodhya Ram temple". The Times of India. 2019-11-09. Retrieved 2019-11-09.
  24. ↑ "Ayodhya verdict: Rajinikanth, Taapsee Pannu, Kangana Ranaut and others react". The Indian Express (in Indian English). 2019-11-09. Archived from the original on 9 November 2019. Retrieved 2019-11-09.
  25. ↑ "Humbly accept Ayodhya verdict, won't file any review petition: UP Sunni Central Waqf Board". The Times of India. 9 November 2019. Archived from the original on 9 November 2019. Retrieved 9 November 2019.
  26. ↑ "Supreme Court verdict on Ayodhya: Jama Masjid Shahi Imam says matter shouldn't be stretched further". The Economic Times. 2019-11-09. Retrieved 2019-11-09.
  27. ↑ Varma, Gyan (2019-11-09). "Ayodhya Verdict: Political Fallout". Mint (in ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 9 November 2019. Retrieved 2019-11-09.
  28. ↑ "BJP hails Ayodhya verdict; says it will set the tone for peace and unity". The Hindu Business Line (in ఇంగ్లీష్). 9 November 2019. Archived from the original on 9 November 2019. Retrieved 2019-11-09.
  29. ↑ "Congress welcomes Ayodhya verdict, appeals for peace". Press Trust of India. 9 November 2019. Archived from the original on 9 November 2019. Retrieved 9 November 2019 – via India Today.
  30. ↑ "Ayodhya Verdict: Politicians Appeal For Peace After Big Judgement". NDTV. 2019-11-09. Archived from the original on 9 November 2019. Retrieved 2019-11-09.
  31. ↑ "SC Ayodhya verdict should be looked at without disagreement: MK Stalin". Asian News International (in ఇంగ్లీష్). 2019-11-09. Archived from the original on 9 November 2019. Retrieved 2019-11-09.
  32. ↑ Abi-Habib, Maria; Yasir, Sameer (2019-11-08). "Court Backs Hindus on Ayodhya, Handing Modi Victory in His Bid to Remake India". The New York Times (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). ISSN 0362-4331. Archived from the original on 11 November 2019. Retrieved 2019-11-10.
  33. ↑ "Ayodhya verdict | Constitution can resolve knotty issues, says Modi". The Hindu (in Indian English). Special Correspondent. 2019-11-09. ISSN 0971-751X. Retrieved 2019-11-10.{{cite news}}: CS1 maint: others (link)
  34. ↑ "Lots Of Contradictions, Will Seek Review: Sunni Waqf Board Lawyer On Ayodhya Verdict". Outlook (Indian magazine). 9 November 2019. Retrieved 29 August 2020.
  35. ↑ "Congress faces flak for National Herald article on Ayodhya judgement". The New Indian Express. 10 November 2019. Archived from the original on 12 November 2019. Retrieved 2019-11-17.
  36. ↑ "Managed by Cong Leaders, Newspaper Compares Ayodhya Ruling to 'Actions of Pak SC'; Draws BJP's Ire". Press Trust of India. 2019-11-10. Archived from the original on 11 November 2019. Retrieved 2019-11-17 – via News18.
  37. ↑ "National Herald takes down controversial Ayodhya opinion after Congress faces backlash". The Print. 2019-11-10. Retrieved 2019-11-17.
  38. ↑ "BJP slams Congress over National Herald article on Ayodhya verdict". The Times of India. 2019-11-10. Archived from the original on 11 November 2019. Retrieved 2019-11-17.
  39. ↑ Mohammed, Syed (2019-11-09). "Supreme Court is supreme, not infallible: Owaisi". The Hindu (in Indian English). ISSN 0971-751X. Archived from the original on 11 November 2019. Retrieved 2019-11-09.
  40. ↑ Pokharel, Bill Spindle and Krishna (2019-11-09). "India's Top Court Rules in Favor of Hindus in a Long Feud With Muslims Over Religious Site". The Wall Street Journal (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 10 November 2019. Retrieved 2019-11-10.
  41. ↑ Rashid, Omar (2019-11-17). "Ayodhya verdict: Muslim Personal Law Board to file review petition against Supreme Court's decision". The Hindu (in Indian English). ISSN 0971-751X. Retrieved 2019-11-17.
  42. ↑ "AIMPLB to seek review of SC verdict in Ayodhya case, against taking alternative 5-acre plot". Press Trust of India. 2019-11-17. Retrieved 2019-11-17 – via The Times of India.
  43. ↑ Brar, Kamaldeep Singh (2019-11-28). "SGPC House condemns references to Sikh Guru in Ayodhya verdict". The Indian Express. Retrieved 2020-08-01.
  44. ↑ Singh, Surjit (2019-11-28). "SGPC condemns Ayodhya verdict". Hindustan Times. Retrieved 2020-08-01.
  45. ↑ "'Sikh cult' in Ayodhya judgement: DSGMC forms panel". The Times of India. 2019-11-16. Retrieved 2020-08-01.
  46. ↑ "Why Sikhs Are Angry With the Ayodhya Judgment". The Wire. 2019-11-13. Retrieved 2020-08-01.
  47. ↑ "How a Third Dimension was Introduced to the Ayodhya Judgment". The Wire. 2019-11-20. Retrieved 2020-08-01.
  48. ↑ "MEA briefs diplomats of various countries on SC's Ayodhya verdict". The Times of India. 9 November 2019. Retrieved 2019-11-09.
  49. ↑ "After 370, Foreign Minister of Islamic Republic of Pakistan whines about Ayodhya verdict". The Free Press Journal (in ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 9 November 2019. Retrieved 2019-11-09.
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=అయోధ్య_వివాదంపై_2019_సుప్రీంకోర్టు_తీర్పు&oldid=4324060" నుండి వెలికితీశారు