పోషణ

శక్తి విడుదలకు, శరీర పెరుగుదలకు, నిర్మాణానికి అవసరమైన రసాయన పదార్థాలను పోషక పదార్థాలు, లేదా పోషకాలు (Nutrients) అంటారు. వీటిని సేకరించడం లేదా తీసుకోవడాన్ని పోషణ (Nutrition) అంటారు.

జంతు శాస్త్రం ప్రకారం పోషణలో ఆహార స్వీకరణ (ఆహారాన్ని తీసుకోవడం), జీర్ణక్రియ (స్థూల అణువులను సూక్ష్మ అణువులుగా మార్చడం), శోషణం (ఆంత్ర కుడ్యము పీల్చుకోవడం), స్వాంగీకరణం (రక్త ప్రసరణలోనికి చేరటం), విసర్జన (జీర్ణము కాని, అనవసరమైన పదార్ధాలను బయటకు పంపించడం) అను విధానాలు ఉంటాయి.

పోషకాలు రెండు రకాలు అవి

1. స్థూల పోషకాలు (Macro Nutrients)
2. సూక్ష్మ పోషకాలు (Micro Nutrients)

కార్బోహైడ్రేట్లు, ప్రోటీన్లు, కొవ్వులు లాంటివి మన శరీరానికి ఎక్కువ మొత్తంలో అవసరం కాబట్టి వీటిని స్థూల పోషకాలు అంటారు. విటమిన్లు, ఖనిజ లవణాలు మన శరీరానికి తక్కువ మొత్తంలో కావాలి కాబట్టి వీటిని సూక్ష్మ పోషకాలు అంటారు.

కార్బో హైడ్రేట్లు

ఇవి కార్బన్, హైడ్రోజన్, ఆక్సిజన్లతో నిర్మితమవుతాయి. గ్లూకోజ్, ఫ్రక్టోజ్, గాలక్టోజ్, రైబోజ్, లాంటి వాటిలో ఒకే చక్కెర పరమాణువు ఉంటుంది. కాబట్టి వీటిని సరళ చక్కెరలు అంటారు. చెరకులోని చక్కెర అయిన గ్లూకోజ్, పాలలోని చక్కెరయైన లాక్టోజ్, జంతువులలోని పిండి పదార్థమైన గ్లైకోజెన్, మొక్కల్లోని పిండిపదార్థం, వృక్షకణాల్లోని సెల్యులోజ్ లాంటివి సంక్లిష్ట కార్బోహైడ్రేట్లకు ఉదాహరణ. వీటిలో రెండు నుంచి అనేక వందల చక్కెర అణువులు ఉంటాయి. ఆహారం ద్వారా మనం తీసుకున్న సంక్లిష్ట కార్బోహైడ్రేట్లు ఆహారనాళంలోని ఎంజైమ్ లతో జలవిశ్లేషణం చెంది సరళ చక్కెరలుగా విడిపోతాయి. ఈ సరళ చక్కెరలను మన శరీరం శోషించుకుంటుంది.

ప్రోటీన్లు

ప్రోటీన్లు అమైనో ఆమ్లాలనే వాటితో నిర్మితమై ఉంటాయి. మనం తీసుకునే ప్రొటీన్లు ఆహారనాళంలో ఎంజైమ్‌ల సహాయంతో విడిపోయి అమైనో ఆమ్లాలుగా మారిపోతాయి. అమైనో ఆమ్లాలు పేగు గోడల నుంచి శోషణం చెందుతాయి. అవసరమైన విధానాన్ని బట్టి అమైనో ఆమ్లాలు రెండు రకాలు.

1. ఆవశ్యక అమైనో ఆమ్లాలు
2. అనావశ్యక అమైనో ఆమ్లాలు

కొవ్వులు

కొవ్వులు ఫ్యాటీ ఆమ్లాలు, గ్లిజరాల్ తో ఏర్పడతాయి. కొవ్వులను ఆహారంగా తీసుకున్నప్పుడు అవి శరీరంలో ఫ్యాటీ ఆమ్లాలు, గ్లిజరాల్ గా జల విశ్లేషణం చెందుతాయి. ఫ్యాటీ ఆమ్లాలను రెండు రకాలుగా విభజించారు.

1. సంతృప్త ఫ్యాటీ ఆమ్లాలు
2. అసంతృప్త ఫ్యాటీ ఆమ్లాలు

కొవ్వులు మనకు వృక్ష, జంతు సంబంధ ఆహార పదార్థాల నుంచి లభిస్తాయి. వృక్ష సంబంధ కొవ్వులు ఎక్కువగా నూనెల్ రూపంలో ఉంటాయి. కుసుమ, పొద్దు తిరుగుడు, వేరుశనగ,కొబ్బరి, పామ్ మొక్క మొదలైన వాటి నుంచి వచ్చే నూనె వీటికి ఉదాహరణ.

ఖనిజ లవణాలు

మానవ శరీరంలో సుమారు యాభై దాకా ఖనిజ లవణాలు ఉంటాయి. పెరుగుదల, కణాల మరమ్మతు, ద్రవాభిసరణకు అవసరమౌతాయి. సోడియం, భాస్వరం, కాల్షియం, మెగ్నీషియం, క్లోరిన్, పొటాషియం లాంటివి శరీరంలో ఉండే స్థూల మూలకాలు. మాంగనీస్, మోలిబ్డినం, రాగి, జింక్, ఫ్లోరిన్, అయోడిన్, ఇనుము లాంటివి సూక్ష్మ మూలకాలు.

విటమిన్లు

విటమిన్ల గురించిన ఆలోచన 18వ శతాబ్దంలోనే మొదలైంది. అప్పట్లో నావికులు కాలేయాన్ని ఆహారంగా తీసుకోవడం వలన రేచీకటి, నిమ్మ జాతి ఫలాలను తీసుకోవడం వలన స్కర్వి వ్యాధి, కాడ్ చేప నూనెను తీసుకోవడం వల్ల రికెట్స్ వ్యాధి నయమవుతున్నాయనిగమనించారు. హాప్కిన్స్ అనే శాస్త్రవేత్త పాలలో పెరుగుదలకు అవసరమైన పదార్థం ఉందని కనుక్కుని దీన్ని అదనపు కారకం అని పేర్కొన్నారు. ఫంక్ అనే శాస్త్రవేత్త తవుడులో బెరిబెరి వ్యాధిని నిరోధించే పదార్థం ఉందని కనుక్కుని దాన్ని వైటమిన్ సి అని పిలిచారు.

మానవులలో, అనారోగ్యకరమైన ఆహారం వలన అంధత్వం, రక్తహీనత, స్కర్వీ, సి విటమిన్‌ లోపిస్తే వచ్చే వ్యాధి,ముందస్తు జననం, మృత ప్రసవం, వామనత్వం, స్థూలకాయం మెటబాలిక్ సిండ్రోమ్ వంటి అధిక పోషకాల కారణంగా ఆరోగ్య-ముప్పు కలిగించే పరిస్థితులకు దారితీస్తుంది; అంతేకాక గుండె జబ్బులు, మధుమేహం,, ఆస్టియోపోరోసిస్ వంటి సాధారణ దీర్ఘకాలిక దైర్జన వ్యాధులు రావటానికి ఆస్కారం వుంది . పోషకాహార లోపం తీవ్రమైన సందర్భాల్లో , దీర్ఘకాలిక పోషకాహార లోపానికి సంబంధించి క్షయవ్యాధికి దారితీస్తుంది.

జంతు పోషణ

మాంసాహారులు, శాకాహారులు తీసుకునే ఆహారం భిన్నంగా ఉంటాయి, వారు తీసుకొనే నిర్దిష్ట ఆహారాలలో ప్రాథమిక నత్రజని, కార్బన్ నిష్పత్తిలో తేడా ఉంటుంది. జీర్ణమయ్యే మొక్కల సెల్యులోజ్ నుండి జీర్ణమయ్యే పోషకాలను సృష్టించడానికి శాకాహారులు బ్యాక్టీరియా కిణ్వ ప్రక్రియపై ఆధారపడతారు, అయితే మాంసాహారులు జంతువుల మాంసాలను తప్పక తినాలి, కొన్ని విటమిన్లు లేదా పోషకాలను పొందటానికి వారి శరీరాలు సంశ్లేషణ చేయలేవు. మొక్కలతో పోల్చితే జంతువులకు సాధారణంగా అధిక శక్తి అవసరం.

మొక్కల పోషణ

మొక్కల పోషణ అనేది మొక్కల పెరుగుదలకు అవసరమైన రసాయన మూలకాల ను అధ్యయనం చేయడం. మొక్కల పోషణకు అనేక సూత్రాలు వర్తిస్తాయి. కొన్ని మూలకాలు మొక్కల జీవక్రియలో ప్రత్యక్షంగా పాల్గొంటాయి. అయితే, ఈ సూత్రం ప్రయోజనకర మూలకాలుగా పిలవబడదు, దీని ఉనికి, అవసరం లేకపోయినా , మొక్క ఎదుగుదలపై స్పష్టమైన సానుకూల ప్రభావాలను కలిగి ఉంటుంది.

లీబిగ్ లా అఫ్ మినిమం నియమం ప్రకారం మొక్కల పెరుగుదలను పరిమితం చేసే ఒక పోషకం, అది లేకుండా మొక్క తన పూర్తి జీవిత చక్రాన్ని పూర్తి చేయలేకపోతే, అది ఒక ఆవశ్యక మైన మొక్క పోషకంగా పరిగణించబడుతుంది. గాలిలో కార్బన్ డయాక్సైడ్ నుండి కిరణజన్య సంయోగ మొక్కల ద్వారా లభించే కార్బన్, ఆక్సిజన్ తో పాటు, నీటి నుండి పొందే హైడ్రోజన్ ద్వారా పొందబడతాయి ఇవి కాక 16 ముఖ్యమైన మొక్కల నేల పోషకాలు ఉన్నాయి.

మొక్కలు నేల నుండి వాటి మూలాల ద్వారా, గాలి నుండి (ప్రధానంగా నత్రజని, ఆక్సిజన్‌తో కూడిన) వాటి ఆకుల ద్వారా అవసరమైన అంశాలను తీసుకుంటాయి. కిరణజన్య సంయోగక్రియ ప్రక్రియ ద్వారా గాలిలోని కార్బన్ డయాక్సైడ్ నుండి ఆకుపచ్చ మొక్కలు తమ కార్బోహైడ్రేట్ సరఫరాను పొందుతాయి. కార్బన్, ఆక్సిజన్ గాలి నుండి గ్రహించబడతాయి, ఇతర పోషకాలు నేల నుండి గ్రహించబడతాయి. మట్టిలో పోషకాలను తీసుకోవడం కేషన్ ఎక్స్ఛేంజ్ ద్వారా సాధించబడుతుంది, దీనిలో వేరు వెంట్రుకలు హైడ్రోజన్ అయాన్లను (H +) మట్టిలోకి ప్రోటాన్ పంపుల ద్వారా పంపిస్తాయి. ఈ హైడ్రోజన్ అయాన్లు ప్రతికూలంగా చార్జ్ చేయబడిన నేల కణాలకు అనుసంధానించబడిన కాటేషన్లను స్థానభ్రంశం చేస్తాయి, తద్వారా కాటేషన్లు వేరు ద్వారా తీసుకోవడానికి అందుబాటులో ఉంటాయి. ఆకులలో, స్టోమాటా కార్బన్ డయాక్సైడ్ తీసుకొని ఆక్సిజన్‌ను బహిష్కరించడానికి తెరుస్తుంది. కిరణజన్య సంయోగక్రియలో కార్బన్ జనకవనరుగా కార్బన్ డై ఆక్సైడ్ అణువులు ఉపయోగించబడతాయి.

భూమి వాతావరణంలో నత్రజని సమృద్ధిగా ఉన్నప్పటికీ, చాలా కొద్ది మొక్కలు దీనిని నేరుగా ఉపయోగించగలవు. అందువల్ల చాలా మొక్కలకు అవి పెరిగే నేలలో నత్రజని సమ్మేళనాలు ఉండాలి. బ్యాక్టీరియా ద్వారా నేలలో జీవశాస్త్రపరంగా ఉపయోగపడే రూపాలకు నత్రజని స్థిరీకరణ ప్రక్రియలో ఎక్కువగా జడ వాతావరణ నత్రజని మార్చడం వల్ల ఇది సాధ్యపడుతుంది.

మొక్కల పోషణ అనేది పూర్తిగా అర్థం చేసుకోవడం చాలా కష్టం, పాక్షికంగా, విభిన్న మొక్కల మధ్య, వివిధ జాతులు లేదా సమరూపజీవుల మధ్య తేడాల వల్ల. తక్కువ స్థాయిలో ఉండే మూలకాలు లోపలక్షణాలు కలిగించవచ్చు, విషతుల్యత చాలా ఎక్కువగా ఉండే స్థాయిల్లో సంభావ్యత ఉంటుంది. అ౦తేకాక, ఒక మూలక౦ లోప౦ మరో మూలక౦ విషతుల్యత కు లక్షణాలుగా ఉ౦డవచ్చు, దానికి ప్రతిగా మరో మూలక౦ లోప౦ ఉ౦టు౦ది.

ఇవి కూడ చూడండి

• ఆక్సాలజీ
• వ్యాయామం
• వృద్ధులు, పెద్దవారిలో ఆహార ప్రాధాన్యతలు
• పోషణ మనస్తత్వశాస్త్రం
• పోషకాలు
• రుచ్యత
• శరీర సౌస్ఠవం
• శాకాహారం
• శాకాహార పద్ధతి

గ్రంథ పట్టిక

• Carpenter, Kenneth J. (1994). Protein and Energy: A Study of Changing Ideas in Nutrition. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-45209-0.
• Curley, S., and Mark (1990). The Natural Guide to Good Health, Lafayette, Louisiana, Supreme Publishing
• Galdston, I. (1960). Human Nutrition Historic and Scientific. New York: International Universities Press.
• Gratzer, Walter (2006). Terrors of the Table: The Curious History of Nutrition. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-920563-9.
• Mahan, L.K.; Escott-Stump, S., eds. (2000). Krause's Food, Nutrition, and Diet Therapy (10th ed.). Philadelphia: W.B. Saunders Harcourt Brace. ISBN 978-0-7216-7904-4.
• Thiollet, J.-P. (2001). Vitamines & minéraux. Paris: Anagramme.
• Walter C. Willett; Meir J. Stampfer (January 2003). "Rebuilding the Food Pyramid". Scientific American. 288 (1): 64–71. doi:10.1038/scientificamerican0103-64. PMID 12506426.

బయటి లంకెలు

• Diet, Nutrition and the prevention of chronic diseases by a Joint WHO/FAO Expert consultation (2003)
• UN Standing Committee on Nutrition Archived 2022-07-07 at the Wayback Machine – In English, French and Portuguese