ఇరుగుడు

ఇరుగుడు / జిట్టేగి
జావా దీవుల వీధిలో పెరిగుతున్న Dalbergia latifolia.
Conservation status
Vulnerable  (IUCN 2.3)
శాస్త్రీయ వర్గీకరణ
Kingdom:	ప్లాంటే
(unranked):	పుష్పించే మొక్కలు
(unranked):	యుడికాట్స్
(unranked):	రోసిడ్స్
Order:	ఫాబేలిస్
Family:	ఫాబేసి
Subfamily:	Faboideae
Genus:	డాల్బెర్గియా
Species:	D. latifolia
Binomial name
Dalbergia latifolia Roxb.

ఇరుగుడు లేదా జిట్టేగి (లాటిన్ Dalbergia latifolia; synonym Amerimnon latifolium) ఒక కలప చెట్టు. ఇవి తూర్పు మరియు దక్షిణ భారతదేశంలోని ఉష్ణమండల రైన్ ఫారెస్ట్ లలో పెరుగుతుంది. దీనికున్న కొన్ని ఇంగ్లీషు పేర్లు : blackwood, Bombay blackwood, rosewood, Roseta rosewood, East Indian rosewood, black rosewood, Indian palisandre, and Java palisandre. Its Indian common names are beete, and sitsal. ఈ వృక్షాలు సతతహరితంగఅ సుమారు 40 మీటర్ల ఎత్తు పెరుగుతుంది.

లక్షణాలు

Pinnately compound leaves of Dalbergia latifolia growing in Java.

• ఎత్తుగా పెరిగే వృక్షాలు.
• ఉపాంతరహిత అండాకార పత్రకాలు గల సంయుక్త పత్రాలు.
• బలహీనమైన శాఖలు గల అనిశ్చత విన్యాసంలో అమరిన తెలుపు రంగు పుష్పాలు.
• ఏక విత్తనం గల దీర్ఘవృత్తాకార రెక్కగల ఫలం.

ఉపయోగాలు

Dalbergia latifolia రోజ్ వుడ్ తో తయారుచేసిన చదరంగం పావులు

• దీని బెరడును గాయం చేయగా స్రవించు ఎర్రటి ద్రవమును గాయములను మాన్పుటకు వాడెదరు.
• దీని కలప నల్లగా అందముగా ఉండి కుర్చీలు, బల్లలు మొదలైనవి తయారుచేయుటకు వాడెదరు.

భారతీయ సంస్కృతి

• బేతాళ కథలు లో విక్రమార్కుడు ఈ శింశుపా వృక్షం ఎక్కి వేళ్ళాడుతున్న శవాన్ని తాడు కోసి కింద పడవేస్తాడు. కిందపడగానే, శవం ఏడవటం మొదలుపెడుతుంది. బేతాళుదు ఆ శవాన్ని ఆవహించి ఉన్న సంగతి తెలుసుకోలేక విక్రమార్కుడు, ఎందుకు నవ్వుతావు. ఒక క్లిష్టమైన సమస్యను పూరించమని అడుగుతాడు. పరిష్కారం చెప్పగానే శవం మల్లీ వృక్షం పైకి పోతుంది.