ముల్లంగి

వికీపీడియా నుండి
Jump to navigation Jump to search

ముల్లంగి
ఎర్ర ముల్లంగి
Scientific classification
Kingdom:
ప్లాంటే
(unranked):
ఆవృతబీజాలు
(unranked):
యుడికాట్స్
(unranked):
రోసిడ్స్
Order:
బ్రాసికేలిస్
Family:
బ్రాసికేసి
Genus:
Raphanus
Species:
R. sativus
Binomial name
Raphanus sativus

ముల్లంగి (రాడిషు) ఒక దుంప పంట. ముల్లంగి (రాఫనసు రాఫానిస్ట్రం ఉపవిభాగం. సాటివసు లేదా రాఫనసు సాటివసు) అనేది బ్రాసికాసియే కుటుంబానికి చెందిన తినదగిన దుంపజాతి కూరగాయ. ఇది ఆసియాలో రోమను పూర్వ కాలంలో పెంపకం చేయబడింది.

ముల్లంగిని ప్రపంచవ్యాప్తంగా పండించి వినియోగిస్తారు. వీటిని ఎక్కువగా పచ్చిగా తింటారు. అనేక రకాలు ఉన్నాయి. వాటి పరిమాణం, రుచి, రంగు, పరిపక్వతకు సమయాలలో వైవిధ్యం ఉంటుంది. ముల్లంగి మొక్కలు ఉత్పత్తి చేసే వివిధ రసాయన సమ్మేళనాలలో వాటి పదునైన రుచితో గ్లూకోసినోలేటు, మైరోసినేసు, ఐసోథియోసైనేట్లు ఉంటాయి. ఇవి కొన్నిసార్లు తోడు మొక్కలుగా పెరుగుతాయి. ఇవి కొన్ని తెగుళ్ళు, వ్యాధులతో బాధపడుతాయి. ఇవి త్వరగా మొలకెత్తి, వేగంగా పెరుగుతాయి. సాధారణ చిన్న రకాలు ఒక నెలలోనే వినియోగానికి సిద్ధంగా ఉన్నాయి. పెద్ద డైకాను రకాలు పంటకు సిద్ధం కావడానికి చాలా నెలలు పడుతుంది. పెంచడం సులభం, త్వరగా పండించడం కారణంగా ముల్లంగిని తరచుగా అనుభవం లేని తోటరైతులు పండిస్తారు.[1] ఇది నేలను కప్పడానికి, శీఘ్రకాలంలో పక్వానికి వచ్చే పంట, లేదా మేతకు ఉపకరించే పంట.[2] కొన్ని ముల్లంగిలను వాటి విత్తనాల కోసం పెంచుతారు; ఉదాహరణకు డైకానును చమురు ఉత్పత్తి కోసం పెంచవచ్చు. ఇతరులు మొలకెత్తడానికి ఉపయోగిస్తారు.

వివరణ

[మార్చు]
Section through radishes

ముల్లంగి వార్షిక లేదా ద్వైవార్షిక బ్రాసికేసియసు పంటలు, వాటి ఉబ్బిన కుళాయి మూలాల కోసం పండిస్తారు. ఇవి గోళాకార, స్థూపాకారంగా ఉంటాయి. మూల చర్మం రంగు తెలుపు నుండి గులాబీ, ఎరుపు, ఊదా, పసుపు, ఆకుపచ్చ, నలుపు వర్ణంలో ఉంటుంది. కాని కండ సాధారణంగా తెల్లగా ఉంటుంది. మూలాలు వాటి రంగును ఆంథోసైనిన్ల నుండి పొందుతాయి. ఎరుపు రకాలు ఆంథోసైనిను పెలార్గోనిడిన్ను వర్ణద్రవ్యం వలె ఉపయోగిస్తాయి, ఊదా సాగులు వాటి రంగును సైనడిను నుండి పొందుతాయి.[3] చిన్న రకాలు 13 సెం.మీ (5 అంగుళాలు) పొడవు, 2.5 సెం.మీ (1 అంగుళాలు) వ్యాసం లేదా అంతకంటే ఎక్కువ సన్నని, 7 సెం.మీ (3 అంగుళాలు) పొడవు గల పొడవైన మూలాలను కలిగి ఉంటాయి. ఈ రెండూ సాధారణంగా సలాడ్లలో పచ్చిగా తింటారు. [4] ఓరియంటలు ముల్లంగి, డైకాను (మూలీ) శీతాకాలపు ముల్లంగిలతో సహా పొడవైన మూలాల రూపం 60 సెం.మీ (24 అంగుళాలు) వరకు పెరుగుతుంది. ఆకులు 60 సెం.మీ (24 అంగుళాలు) ఎత్తులో 45 సెం.మీ (18 అంగుళాలు) వ్యాప్తి చెందుతాయి.[4] సమయానుసారంగా పండించిన ముల్లంగి కండ తీపిగా ఉంటుంది. కాని ఈ కూరగాయలను భూమిలో ఎక్కువసేపు ఉంచితే చేదు, కఠినంగా మారుతుంది.[5] ఆకులు రోసెటులో అమర్చబడి ఉంటాయి. అవి లైరేటు ఆకారాన్ని కలిగి ఉంటాయి. అనగా అవి విస్తరించిన టెర్మినలు లోబు, చిన్న పార్శ్వ లోబులతో విభజించబడ్డాయి. తెల్లని పువ్వులు రస్మేసు పుష్పీకరణలో పుష్పగుచ్ఛం కలిగి ఉంటాయి.[6] పండ్లు చిన్న కాయలుగా ఉంటాయి. ఇవి లేతగా ఉన్నప్పొడు తినవచ్చు.[4]

ముల్లంగి ఒక డిప్లాయిడు జాతి (మొహరించిన జాతి) 18 క్రోమోజోములు (2n = 18) కలిగి ఉంది. [7] ముల్లంగి జన్యువు 526 - 574 మధ్య ఉంటుందని అంచనా.[3]

ఉపజాతులు

[మార్చు]
Cultivar Image Name
Green radish Raphanus sativus var. caudatus
Daikon Raphanus sativus var. longipinnatus
Black radish Raphanus sativus var. niger
Oilseed radish Raphanus sativus var. oleiformis
Wild radish Raphanus sativus var. raphanistroides
Radish Raphanus sativus var. sativus

పంట

[మార్చు]
కొత్తగా నాటిన ముల్లంగి(10 రోజులు)

ముల్లంగి వేగంగా అభివృద్ధి చెందుతున్న, వార్షిక, శీతాకాల పంట. 65 - 85 ° ఫా (18 - 29 ° సెం) మధ్య నేల ఉష్ణోగ్రతలతో తేమ పరిస్థితులలో విత్తనం మూడు, నాలుగు రోజులలో మొలకెత్తుతుంది. 50 - 65 ° ఫా (10 - 18 ° సెం) పరిధిలో గాలి ఉష్ణోగ్రతలతో మితమైన రోజు పొడవులో ఉత్తమ నాణ్యత మూలాలు పొందబడతాయి. సగటు పరిస్థితులలో పంట 3-4 వారాలలో పరిపక్వం చెందుతుంది. కాని చల్లని వాతావరణంలో 6-7 వారాలు అవసరం కావచ్చు.[8]


ముల్లంగి పూర్తి ఎండలో కాంతి, ఇసుక మట్టిలో 6.5 నుండి 7.0 వరకు బాగా పెరుగుతుంది. కాని సీజను చివరి పంటలకు, బంకమట్టి భూమి అనువైనది. పొడిగా వేడైన, పొడి వాతావరణంలో బీటలు ఏర్పడే నేలలు అనుచితమైనవి. ఇవి అంకురోత్పత్తిని దెబ్బతీస్తాయి. [9][10][11] పండించే కాలాలను పునరావృత మొక్కల పెంపకం ద్వారా పొడిగించవచ్చు. వారం లేదా రెండు వారాల అంతరం ఉంటుంది. వెచ్చని వాతావరణంలో ముల్లంగి సాధారణంగా శరదృతువులో పండిస్తారు.[9] విత్తనాలను నాటిన లోతు మూలం పరిమాణాన్ని ప్రభావితం చేస్తుంది. చిన్న ముల్లంగికి 1 సెం.మీ (0.4 అంగుళాలు) లోతు నుండి పెద్ద ముల్లంగికి 4 సెం.మీ (1.6 అంగుళాలు) వరకు సిఫార్సు చేయబడింది.[11] పెరుగుతున్న కాలంలో పలుచగా కలుపు మొక్కలను నియంత్రించి పంటను నియంత్రించవలసిన అవసరం ఉంది. నీటిపారుదల అవసరం.[9]

పెరుగుతున్న ముల్లంగి మొక్కలు

ముల్లంగి అనేది ప్రపంచంలోని అనేక ప్రాంతాలలో ఒక సాధారణ తోట పంట, వేగవంతమైన పంట చక్రం పిల్లల తోటలకు ప్రత్యేకంగా అనుకూలంగా ఉంటుంది.[10] కోత తరువాత ముల్లంగి గది ఉష్ణోగ్రత వద్ద రెండు లేదా మూడు రోజులు నాణ్యత కోల్పోకుండా ఉంటుంది. 90-95% సాపేక్ష ఆర్ద్రతతో రెండు నెలలు 0 ° సెం (32 ° ఫా) వద్ద నిల్వ చేయవచ్చు.[6]

తోడు మొక్క

[మార్చు]

ముల్లంగి అనేక ఇతర పంటలకు తోడు మొక్కలుగా ఉపయోగపడుతుంది. ఎందుకంటే వాటి తీవ్రమైన వాసన అఫిడ్సు, దోసకాయ బీట్లు, టమోటా హార్నువార్ంసు, స్క్వాషు బగ్సు, చీమలు వంటి కీటకాల తెగుళ్ళను నిరోధిస్తుంది.[12] అవి ఒక ప్రధాన పంటను కీటకాల తెగుళ్ళను పంటకు దూరం చేసే సహకారిక పంటగా ముల్లంగి పంట సహకరిస్తుంది.[13] దోసకాయలు, ముల్లంగి ఒకదానితో ఒకటి సన్నిహితంగా పెరిగినప్పుడు వృద్ధి చెందుతాయి. ముల్లంగి చెర్విలు(పార్స్లీ), లెట్యూసు(ఆకు క్యాబేజి), బఠానీలు, నాస్టూర్టియంలతో కూడా బాగా పెరుగుతుంది. అయినప్పటికీ ముల్లంగి హిసోపుతో సన్నిహితంగా పెరగడానికి ప్రతికూలంగా స్పందిస్తుంది.[12]

కీటకాలు

[మార్చు]

వేగంగా పెరుగుతున్న మొక్కగా ముల్లంగి పంటకు సాధారణంగా వ్యాధుల సమస్య ఉండదు. కానీ కొన్ని కీటకాల తెగుళ్ళు ఒక ఇబ్బందికరంగా ఉంటాయి. ఫ్లీ బీటిల్సు (డెలియా రాడికం) లార్వా మట్టిలో నివసించినప్పటికీ వయోజన బీటిల్సు పంటకు నష్టం కలిగిస్తాయి. ఆకులను కొరికి చిన్న "షాట్ రంధ్రాలను" చేస్తాయి. ముఖ్యంగా మొలకల దశలో. స్వీడను మిడ్జి (కాంటారినియా నస్తుర్తి) మొక్క ఆకులు, పెరుగుతున్న దశలో ఇవి దాడి చేస్తాయి. ఇది పెరుగుతున్న దశలో వాపు లేదా ముడుచుకున్న ఆకులు, కాడలకు కారణమవుతుంది. క్యాబేజీ రూటు ఫ్లై లార్వా కొన్నిసార్లు మూలాలపై దాడి చేస్తుంది. ఆకులు పడిపోయి రంగు పాలిపోతాయి. చిన్న, తెలుపు మాగ్గోట్సు రూటులో సొరంగం చేస్తాయి. ఇది ఆకర్షణీయం కాని లేదా తినదగనిదిగా చేస్తుంది.[8]

వైవిధ్యాలు

[మార్చు]

స్థూలంగా చెప్పాలంటే ముల్లంగిని అవి పెరిగినప్పుడు నాలుగు ప్రధాన రకాలుగా వర్గీకరించవచ్చు. ఎరుపు, గులాబీ, తెలుపు, బూడిద-నలుపు లేదా పసుపు ముల్లంగి వివిధ ఆకారాల పొడవు, రంగులు, పరిమాణాలు గుండ్రంగా లేదా పార్స్నిపు కంటే పొడవుగా పెరిగే పొడుగు మూలాలు కలిగి ఉంటాయి.

శీతాకాలం, వేసవి ముల్లంగి

[మార్చు]
ఐరోపా ముల్లంగి (రఫానసు సాటివసు)
Daikon (or bai luobo)—a large East Asian white radish—for sale in India

చల్లటి వాతావరణంలో నాటి ఐరోపా ముల్లంగిని వసంత ముల్లంగి అని కూడా పిలుస్తారు. వేసవి ముల్లంగి సాధారణంగా చిన్నవి, సాగు సమయం మూడు నుండి నాలుగు వారాల తక్కువగా ఉంటుంది. [4]

  • 'ఏప్రిల్ క్రాస్' ఒక పెద్ద తెల్లటి ముల్లంగి హైబ్రిడు, ఇది చాలా నెమ్మదిగా పంటకు వస్తుంది.
  • 'బన్నీ టెయిలు' ఇటలీకి చెందిన ఒక వారసత్వ రకం దీనిని రోసో టోండో ఎ పిక్కోలా పుంటా బియాంకా అని పిలుస్తారు. ఇది కొద్దిగా దీర్ఘచతురస్రాకారంగా ఉంటుంది. ఇది ఎక్కువగా ఎరుపు రంగులో ఉంటుంది. తెల్లటి తలభాగం ఉంటుంది.
  • 'చెర్రీ బెల్లె' తెలుపు లోపలి భాగంలో ఎర్రటి చర్మం గల ప్రకాశవంతమైన రకం.[10] ఇది ఉత్తర అమెరికా సూపరు మార్కెట్లలో సుపరిచితం.
  • 'ఛాంపియను' గుండ్రని, ఎర్రటి చర్మం కలిగిన 'చెర్రీ బెల్లె' లాగా ఉంటుంది. కానీ కొంచెం పెద్ద మూలాలతో, 5 సెం.మీ (2 అంగుళాలు) వరకు, తేలికపాటి రుచి ఉంటుంది.[10]
  • 'రెడ్ కింగు' తేలికపాటి రుచిని కలిగి ఉంది. క్లబు రూటుకు మంచి ప్రతిఘటన ఉంది. దీనికి పారుదల పేలవంగా ఉంటే సమస్యంతలెత్తుంది. [10]
  • 'సిసిలీ జెయింటు' సిసిలీ నుండి వచ్చిన పెద్ద వారసత్వ రకం. ఇది 5 సెం.మీ (2 అంగుళాలు) వ్యాసం వరకు చేరుతుంది.
  • 'స్నో బెల్లె' అనేది తెల్లటి ముల్లంగి రకం, ఇది 'చెర్రీ బెల్లె'తో సమానంగా ఉంటుంది. [10]
  • 'వైటు ఐసికిలు' ('ఐసికిలు') అనేది తెల్లటి క్యారెటు ఆకారపు రకం. ఇది 10-12 సెం.మీ (4–5 అంగుళాలు) పొడవు, 16 వ శతాబ్దం నాటిది. ఇది సులభంగా ముక్కలు ఔతుంది. పిథినెసుకు సగటు నిరోధకత కంటే మెరుగ్గా ఉంటుంది.[10][11]
  • 'ఫ్రెంచి బ్రేక్ఫాస్టు' అనేది పొడిగైన ఎర్రటి చర్మం గల ముల్లంగి, ఇది మూల చివరలో తెల్లటి కండతో ఉంటుంది. ఇది సాధారణంగా ఇతర వేసవి రకాలు కంటే కొంచెం తేలికగా ఉంటుంది. కానీ వేగంగా పెరిగే వాటిలో ఇది ఒకటి.[11]
  • పర్పుల్-ఫుచ్సియా ముల్లంగి అయిన 'ప్లం పర్పుల్' సగటు కంటే స్ఫుటంగా పుడవుగా ఉంటుంది.[11]
  • 'గాలా', 'రూడ్బోలు' రెండు రకాలు నెదర్లాండ్సులో అల్పాహారం వంటకంలో ప్రసిద్ది చెందాయి. వీటిని వెన్న రొట్టె మీద సన్నగా ముక్కలు చేస్తారు.[10]
  • 'ఈస్టరు ఎగ్ ' అనేది అసలు రకం కాదు కానీ వివిధ చర్మ రంగులతో కూడిన వైవిధ్యమైన రకాలు ఉంటాయి.[11] సాధారణంగా తెలుపు, గులాబీ, ఎరుపు, ఊదా ముల్లంగిలతో సహా. మార్కెట్లలో లేదా విత్తన ప్యాకెట్లలో అమ్ముతారు. విత్తన మిశ్రమాలు ఒకేసారి నాటడం నుండి కోత వ్యవధిని పొడిగించగలవు. ఎందుకంటే వివిధ రకాలు వేర్వేరు సమయాల్లో పరిపక్వం చెందుతాయి.[11]

శీతాకాల జాతులు

[మార్చు]
డైకాను

'బ్లాకు స్పానిషు' లేదా 'బ్లాకు స్పానిషు రౌండు' గుండ్రగా పొడవుగా రెండు రూపాలలో పండించబడతాయి. వీటిని కొన్నిసార్లు నల్ల ముల్లంగి అని అంటారు. ఆల్బసు లేదా ఫ్రెంచ్ పేరు గ్రోస్ నోయిర్ డి హివరు పేరుతో పిలువబడుతుంది.[14] ఇది 19 వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో ఇంగ్లాండు, ఫ్రాంసులో ఒక సాధారణ తోట రకం పండించబడింది.[15] ఇది కార-రుచిగల, తెల్లటి కండతో కఠినమైన నల్లటి చర్మాన్ని కలిగి ఉంటుంది. గుండ్రంగా లేదా సక్రమంగా చేరికాయ ఆకారంలో ఉంటుంది.[16] వ్యాసం 10 సెం.మీ (4 అంగుళాలు) వరకు పెరుగుతుంది.

డైకాను ఆసియా నుండి అనేక రకాల శీతాకాలపు నూనె గింజల ముల్లంగిగా సూచించబడింది. జపనీసు పేరు డైకాను ఆంగ్లంలో స్వీకరించబడినప్పటికీ దీనిని కొన్నిసార్లు జపనీసు ముల్లంగి, చైనీసు ముల్లంగి, ఓరియంటలు ముల్లంగి లేదా మూలి (భారతదేశం, దక్షిణ ఆసియాలో) అని కూడా పిలుస్తారు.[17] డైకాను సాధారణంగా పొడుగైన తెల్లటి మూలాలను కలిగి ఉంటుంది. అయినప్పటికీ అనేక రకాల డైకాను ఉన్నాయి. మృదువైన తెల్లటి మూలాలతో 'ఏప్రిలు క్రాసు' ఒక ప్రసిద్ధ రకంగా ఉంది.[10][11] న్యూయార్కు టైమ్సు 'మసాటో రెడ్', 'మసాటో గ్రీను' రకాలను చాలా పొడవైనదిగా వివరిస్తుంది. శీతాకాలపు నిల్వకు బాగా సరిపోతుంది.[10] సాకురాజిమా ముల్లంగి కార-రుచిగల రకం. ఇది సాధారణంగా 10 కిలోల (22 పౌండ్లు) వరకు పెరుగుతుంది. అయితే ఇది భూమిలో మిగిలిపోయినప్పుడు 30 కిలోల (66 పౌండ్లు) వరకు పెరుగుతుంది. .[10][18]

కొరియను ముల్లంగిని ము (무) అని కూడా పిలుస్తారు. ఇది పదునైన క్రంచీ ఆకృతితో కూడిన వివిధ రకాల తెల్ల ముల్లంగి.[19] ము కూడా కొరియాభాషలో ముల్లంగికి ఒక సాధారణ పదం అయినప్పటికీ (జపనీసు భాషలో ముల్లంగికి డైకాను ఒక సాధారణ పదం కాబట్టి), ఈ పదానికి సాధారణంగా దాని ఇరుకైన అర్థం ఉంది. దీనిని జోసెయోను ముల్లంగి (조선무, జోసెయోన్ము) ను అని కూడా అంటారు. కొరియా వంటకాల సందర్భంలో కొరియా రకాలను జపను రకం నుండి వేరు చేయడానికి జోసెయోను అనే పదాన్ని తరచుగా ఉపయోగిస్తారు. ప్రధానంగా దన్ముజీ కోసం పండించిన పొడవైన, సన్నగా, నీటితో కూడిన జపాను డైకానును కొరియాలో వే ముల్లంగి (왜무, వేము) గా సూచిస్తారు. కొరియా ముల్లంగి సాధారణంగా డైకాను కంటే పొట్టిగా, గట్టిగా ఉంటుంది. పై నుండి సగం వరకు లేత ఆకుపచ్చ నీడలాంటి వర్ణాన్ని కలిగి ఉంటుంది. వాటికి బలమైన రుచి దట్టమైన కండ, మృదువైన ఆకులు కూడా ఉంటాయి. కొరియా ముల్లంగి ఆకుకూరలను ముచెయోంగ్ (무청) అని పిలుస్తారు, వివిధ వంటలలో కూరగాయలుగా ఉపయోగిస్తారు.

వైవిధ్య జాతుల విత్తనాలు

[మార్చు]
ముల్లంగి విత్తనాలు

ముల్లంగి విత్తనాలు సిలిక్లలో పెరుగుతాయి (విస్తృతంగా "పాడ్సు" అని పిలుస్తారు). ఇది పుష్పించే తరువాత వాటి సాధారణ పంట కాలం దాటి పెరిగేటప్పుడు జరుగుతుంది. విత్తనాలు తినదగినవిగా ఉంటాయి. కొన్నిసార్లు సలాడ్లకు కరకరలాడడానికి అదనంగా ఉపయోగిస్తారు. [11] కొన్ని రకాలను వాటి మూలాలు కాకుండా వాటి విత్తనాలు లేదా విత్తన కాయల కోసం ప్రత్యేకంగా పండిస్తారు. శతాబ్దాల క్రితం తూర్పు ఆసియా నుండి వచ్చిన పాత ఐరోపా రకం ఎలుక తోక ముల్లంగి పొడవైన, సన్నని, గిరజాల పాడ్లను కలిగి ఉంటాయి. ఇది పొడవు 20 సెం.మీ (8 అంగుళాలు) మించగలదు. 17 వ శతాబ్దంలో కాయలు తరచుగా ఊరగాయ, మాంసంతో వడ్డిస్తారు. [11] 'ముంచెను బీరు' రకం విత్తన పాడ్లను సరఫరా చేస్తుంది. ఇవి కొన్నిసార్లు జర్మనీలో బీరుకు తోడుగా వడ్డిస్తారు.[20]

ఉత్పత్తి

[మార్చు]

ముల్లంగి వార్షిక ప్రపంచ ఉత్పత్తి సుమారు 7 మిలియన్ల టన్నులు. ప్రధానంగా చైనా, జపాను, దక్షిణ కొరియా ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ప్రపంచ ముల్లంగి ఉత్పత్తిలో సుమారు 2% ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది. [24] [25] [26]

సహజ విలువలు

[మార్చు]

100 గ్రాముల ముడి ముల్లంగి 16 కేలరీలను అందిస్తుంది. తక్కువ మోతాదులో ఇతర ముఖ్యమైన పోషకాలతో మితమైన విటమిన్ సి (డైలీ వాల్యూలో 18%) కలిగి ఉంటుంది. ముడి ముల్లంగి 95% నీరు, 3% కార్బోహైడ్రేట్లు, 1% ప్రోటీను అతి తక్కువ కొవ్వు కలిగి ఉంటుంది.

Uses

[మార్చు]

వండడం

[మార్చు]
Filipino dish, Ginisang Labanos with ground beef

సాధారణంగా తినే భాగం నాపిఫార్ము టాప్రూటు. ఇందులో మొత్తం మొక్క తినదగినది. బల్లలను ఆకు కూరగాయలుగా ఉపయోగించవచ్చు. ముంగు బీను మాదిరిగానే విత్తనాన్ని మొలకెత్తి పచ్చిగా తినవచ్చు.[21]

ముల్లంగి మూలాన్ని సాధారణంగా పచ్చిగా తింటారు. అయినప్పటికీ కఠినమైన మూలాలను ఆవిరి మీద ఉండికించవచ్చు. ముడి కండ ఒక స్ఫుటమైన ఆకృతిని కలిగి ఉంటుంది. గ్లూకోసినోలేట్సు, మైరోసినేసు అనే ఎంజైం వల్ల కలిగే మెత్తటి రుచిని కలిగి ఉంటుంది. ఇవి నమలడం వలన అల్లైలు ఐసోథియోసైనేట్లు ఏర్పడతాయి. ఇవి ఆవాలు, గుర్రపుముల్లంగి, వాసాబిలలో కూడా ఉంటాయి.[22]

ముల్లంగిని ఎక్కువగా సలాడ్లలో ఉపయోగిస్తారు. కానీ అనేక ఐరోపా వంటలలో కూడా ఇవి కనిపిస్తాయి.[23] ముల్లంగి ఆకులను కొన్నిసార్లు బంగాళాదుంప సూపు వంటి వంటకాల్లో లేదా సాటెడు సైడు డిషుగా ఉపయోగిస్తారు. అవి కొన్ని వంటకాలలో పండ్ల రసాలతో మిళితం అవుతాయి.[24] మెక్సికను వంటకాలలో ముక్కలు చేసిన ముల్లంగిని తురిమిన పాలకూరతో కలిపి సాంప్రదాయక వంటకాలైన టోస్టాడాసు, సోప్సు, ఎంచిలాడాసు, పోసోలు వంటకాలను అలంకరించుకుంటారు. భారతీయ వంటకాలలో సీడు పాడులను "మూన్గ్రా" లేదా "మొగ్రి" అని పిలుస్తారు. దీనిని అనేక వంటలలో ఉపయోగించవచ్చు.[25][26]

ఇతర ఉపయోగాలు

[మార్చు]

ముల్లంగి విత్తనాలను నూనెను తీయడానికి ఉపయోగిస్తారు. అడవి ముల్లంగి విత్తనాలు 48% నూనెను కలిగి ఉంటాయి. మానవ వినియోగానికి తగినవి కానప్పటికీ ఈ నూనె జీవ ఇంధనంగా ఉపయోగించవఛ్ఛు.[27] డైకాను చల్లని వాతావరణంలో బాగా పెరుగుతుంది. దాని పారిశ్రామిక వాడకం కాకుండా, కప్పి ఉంచే పంటగా ఉపయోగించవచ్చు. నేల సంతానోత్పత్తిని పెంచడానికి, కలుపు మొక్కలను అణిచివేసేందుకు నేల సంపీడనాన్ని తగ్గించడానికి, శీతాకాలపు నేల కోతను నివారించడానికి సహాయపడుతుంది.[28][29]


"రాడి", మురి-కటు ముల్లంగి ఉప్పు చల్లి తింటారు. చివ్సుతో తింటారు. సాంప్రదాయకంగా బవేరియను ఆక్టోబెరు విందులో వద్ద బీరుతో వడ్డిస్తారు.[30][31]

సంస్కృతి

[మార్చు]

ముల్లంగి డైకాను రకాలు తూర్పు, ఆగ్నేయం, దక్షిణాసియా వంటకాలలో ముఖ్యమైన భాగంగా ఉంటాయి. జపాను, కొరియాలో పిల్లలు ఆడుకునే బొమ్మలుగా ముల్లంగి బొమ్మలను కొన్నిసార్లు పిల్లల కొరకు తయారు చేస్తారు. కొత్త సంవత్సరం తరువాత ఏడవ రోజున జపనీస్ ఫెస్టివల్ ఆఫ్ సెవెన్ హెర్బ్స్ (నానాకుసా నో సేక్కు) (జపాను ఏడు మూలికల పడుగ) ను తయారుచేసే మొక్కలలో డైకాను కూడా ఒకటి. [32]

క్రిస్మసు వేడుకలలో భాగంగా మెక్సికోలోని ఓక్సాకా పౌరులు డిసెంబరు 23 న నైట్ ఆఫ్ ది ముల్లంగి (నోచె డి లాస్ రెబనోస్) (ముల్లంగి రాత్రి)ను జరుపుకుంటారు. ఈ జానపద కళల పోటీలో 50 సెం.మీ (20 అంగుళాలు) పొడవు, 3 కిలోల (6.6 పౌండ్లు) వరకు పెద్ద రకం ముల్లంగిని ఉపయోగిస్తారు. అవి పట్టణ కూడలిలో ప్రదర్శించబడతాయి.[33][34]

చిత్రమాలిక

[మార్చు]
  • డైకాను
    డైకాను
  • జెగియోలు ముల్లంగి
    జెగియోలు ముల్లంగి
  • కొరియా ముల్లంగి
    కొరియా ముల్లంగి
  • పుచ్చకాయ ముల్లంగి
    పుచ్చకాయ ముల్లంగి
  • తెలుపు, ఎరుపు
    తెలుపు, ఎరుపు
  • నలుపు, తెలుపు, ఎరుపు
    నలుపు, తెలుపు, ఎరుపు
  • స్లైస్డు రెడ్
    స్లైస్డు రెడ్
  • బహుళ వర్ణాలు
    బహుళ వర్ణాలు
  • ముదురు ఎరుపు
    ముదురు ఎరుపు
  • ఎరుపు పంట
    ఎరుపు పంట

లక్షణాలు

[మార్చు]
  • దుంపవేరుతో పెరిగే గుల్మం.
  • చిన్న చిన్న తమ్మెలుగా ఫిడేలు ఆకారంలో ఉన్న దిగువ పత్రాలు, రెండు తమ్మెలు గల మధ్య పత్రాలు, కొన భాగంలో అండాకారంలో ఉండే సరళ పత్రాలు.
  • అగ్రస్థ సామాన్య అనిశ్చిత విన్యాసంలో అమరిన కెంపు రంగు తెల్లని పుష్పాలు.
  • కొనదేలిన ముక్కు వంటి నిర్మాణం ఉన్న సిల్వికా ఫలం.
ముల్లంగి/పాకాల సంతలో తీసిన చిత్రము

ఉపయోగాలు

[మార్చు]
Look up ముల్లంగి in Wiktionary, the free dictionary.

పండించుట

[మార్చు]

రకాలు

[మార్చు]

పోషక విలువలు

[మార్చు]

ఉత్పత్తి సామర్థ్యాలు

[మార్చు]

మూలాలు

[మార్చు]
  1. ↑ Price, Andrew J.; Jason, K. Norsworthy (2013). "Cover Crops for Weed Management in Southern Reduced-Tillage Vegetable Cropping Systems". Weed Technology (Submitted manuscript). 27 (1): 212–217. doi:10.1614/WT-D-12-00056.1.
  2. ↑ Fitzgerald, J. J.; Black, W. J. M. (1984). "Finishing Store Lambs on Green Forage Crops: 1. A Comparison of Rape, Kale and Fodder Radish as Sources of Feed for Finishing Store Lambs in Autumn". Irish Journal of Agricultural Research. 23 (2/3): 127–136. JSTOR 25556085.
  3. ↑ 3.0 3.1 Takeshi Nishio (4 October 2017). Takeshi Nishio, Hiroyasu Kitashiba (ed.). The Radish Genome. Springer. pp. 3–4. ISBN 978-3-319-59253-4.
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 Brickell, Christopher, ed. (1992). The Royal Horticultural Society Encyclopedia of Gardening (Print). London: Dorling Kindersley. pp. 356–357. ISBN 978-0-86318-979-1.
  5. ↑ Vegetable Gardening: Growing and Harvesting Vegetables. Murdoch Books. 2004. p. 242. ISBN 978-1-74045-519-0.
  6. ↑ 6.0 6.1 Gopalakrishnan, T.P. (2007). Vegetable Crops. New India Publishing. pp. 244–247. ISBN 978-81-89422-41-7.
  7. ↑ Dixon 2007, p. 35.
  8. ↑ 8.0 8.1 Seaman, Abby (2013-11-13). "Turnips and Radishes". Integrated crop and pest management guidelines for commercial vegetable production. Cornell Cooperative Extension. Archived from the original on 2014-07-23. Retrieved 2020-01-14.
  9. ↑ 9.0 9.1 9.2 Beattie, James H. (James Herbert), b. 1882; Beattie, W. R. (William Renwick), b. 1870; United States Department of Agriculture. Production of radishes (Leaflet). Washington, D.C.: United States Department of Agriculture; UNT Digital Library. Retrieved October 2, 2014.{{cite book}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link) CS1 maint: numeric names: authors list (link) hosted by the University of North Texas Government Documents Department Documents A to Z Digitization Project website. Retrieved on 2014-07-29.
  10. ↑ 10.00 10.01 10.02 10.03 10.04 10.05 10.06 10.07 10.08 10.09 10.10 Faust, Joan Lee (March 3, 1996). "Hail the Speedy Radish, in All Its Forms". The New York Times. Retrieved February 5, 2018.
  11. ↑ 11.00 11.01 11.02 11.03 11.04 11.05 11.06 11.07 11.08 11.09 Peterson, Cass. "Radishes: Easy to Sprout, Hard to Grow Right". The New York Times, May 2, 1999. Retrieved February 5, 2018.
  12. ↑ 12.0 12.1 Ready, Barbara (1982-02-01). "Garden Companions and Enemies". EarthWood. Archived from the original on 2014-07-01. Retrieved 2014-07-30.
  13. ↑ "Trap Crop". Archived from the original on March 22, 2007. Retrieved 24 May 2011.
  14. ↑ Aiton, William Townsend (1812). Hortus Kewensis; Or, A Catalogue of the Plants Cultivated in the Royal Botanic Garden at Kew. Vol. IV (2nd ed.). London: Longman, Hurst, Rees, Orme, and Brown. p. 129. Retrieved October 2, 2014.
  15. ↑ Lindley, George (1831). A Guide to the Orchard and Kitchen Garden: Or, an Account of the Most Valuable Fruit and Vegetables Cultivated in Great Britain. London: Longman, Rees, Orme, Brown, and Green. Retrieved October 2, 2014.
  16. ↑ McIntosh, Charles (1828). The Practical Gardener, and Modern Horticulturist. London: Thomas Kelly. p. 288. Retrieved October 2, 2014.
  17. ↑ Daikon (4th ed.). Houghton Mifflin Company, via dictionary.com. 2004. Retrieved 2007-09-28. {{cite book}}: |work= ignored (help) **McAffee warns that this site attempted to exploit a browser vulnerability.
  18. ↑ (2002-02-10.) "29 kg radish wins contest."[dead link] Kyodo World News Service, via highbeam.com (fee for full access.) Retrieved on 2007-09-28.
  19. ↑ "Korean radish : Substitutes, Ingredients, Equivalents". GourmetSleuth. Archived from the original on 24 డిసెంబరు 2016. Retrieved 23 December 2016.
  20. ↑ Williams, Sally (2004). "With Some Radishes, It's About The Pods". Kitchen Gardners International. Archived from the original on February 1, 2010. Retrieved 2008-06-21.
  21. ↑ "Sprouts: daikon sprouts, radish sprouts". The Cook's Thesaurus. Retrieved 2014-08-13.
  22. ↑ Cruciferous Vegetables, Isothiocyanates and Indoles (Print). IARC Handbook of Cancer Prevention. Vol. 9. Lyon: International Agency for Research on Cancer/IARC Press. 2004. p. 13. ISBN 978-92-832-3009-0.
  23. ↑ Radish Chefs (2005–2014). "Radish Recipes". Radish Recipe Book. Archived from the original on 2012-01-19. Retrieved 2011-09-03.
  24. ↑ Fearnley-Whittingstall, Hugh (2012-06-18). "Crunch time: Hugh Fearnley-Whittingstall's radish recipes". The Guardian. Retrieved 2014-08-13.
  25. ↑ "Indian Raita Recipe – Moongre Ka Raita (Moong Dal Fritters Raita". Pammis Kitchen. Retrieved 22 August 2018.
  26. ↑ Doctor, Vikram (12 February 2012). "Intriguing-yet-forgotten pod, the blue-purple lila mogri". The Economic Times. Retrieved 22 August 2018.
  27. ↑ "Georgia looking at radish oil for biofuel market". Southeast Farm Press. 2009-06-04. Retrieved 2014-07-30.
  28. ↑ Cavigelli, Michel A.; Martin, Todd E.; Mutch, Dale R. "Oilseed radish". Michigan State University. Archived from the original on 2014-08-08. Retrieved 2014-10-01.
  29. ↑ Gruver, Joel; Weil, Ray R.; White, Charles; Lawley, Yvonne (2014-03-11). "Radishes: A New Cover Crop for Organic Farming Systems". Michigan State University. Archived from the original on 2014-08-08. Retrieved 2014-10-01.
  30. ↑ Tolliver, Karren Doll. "Radi, the German Radish They Eat with Beer - A Travel for Taste". travelfortaste.com. Retrieved 16 March 2019.
  31. ↑ "German Beer Radish". specialtyproduce.com. Retrieved 16 March 2019.
  32. ↑ Ginny (2009-01-07). "Japanese Culture: Jinjitsu (人日)". Archived from the original on 2012-04-24. Retrieved 2014-07-30.
  33. ↑ "Night of the Radishes, Christmas in Oaxaca". Oaxaca Travel Guide. don Quijote. Retrieved October 2, 2014.
  34. ↑ "La noche de los rábanos". StudySpanish. Archived from the original on 2015-01-10. Retrieved 2020-01-15.

భాహ్యా లంకెలు

[మార్చు]

1) జీర్ణ శక్తి పెరుగును

"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=ముల్లంగి&oldid=4281696" నుండి వెలికితీశారు