జంగం (కులం)

Jangam

The Jangam , Shaiva order religious monks of India

జంగం కులం ఆంధ్ర ప్రదేశ్ వెనుకబడిన కులాల జాబితా 'ఏ' గ్రూపులోని 9వ కులం. వీరు హిందూ శైవ శాఖ యొక్క పూజారులు , వీరశైవ శాఖ యొక్క గురువులు మరియు బసవ పురాణాలలో పేర్కొన్న విధంగా శివ శిష్యులు. జంగములు శివాలయ్యాలో అర్చకులు మరియు కఠిన శేకాహారులు. జంగములు శ్రీశైలం, కేదార్నాథ్ , కాశీ , వారణాశి వంటి వాటిలో పురోహితులగా ఉన్నారు. జంగం సామాజికంగా ఉన్నత కులం అయిన ఆర్దికంగా వెనుకబడిన కులం. జంగం అనే పదం తమ కులాల చివర పెట్టుకుని అనేక కులాలు వచ్చాయి అందులో బేడా(బుడగ)జంగం, మాల జంగం, గంట జంగం, మాదిగ జంగం వంటి కులాలు వచ్చాయి వీటిని షెడ్యూల్ కులాలలో పెట్టారు. జంగములు ఉత్తరాంధ్రలో ఉన్న కొంతమంది రాజులకు గురువులు. జంగములలో కొంతమంది జంగమ దేవర వేశంలో ఊరూరికి వెళ్తారు. జంగందేవరను సాక్షాత్తు శివుడే వచ్చినట్లు భావించి తమ గృహాలలోనికి ఆహ్వానిస్తారు.రామాయణంలో సీతమ్మను ఎత్తుకుపోవటానికి రావణాసురుడు జంగమ దేవర వేశంలో వచ్చాడు కాబట్టి సీతమ్మ తన దగ్గరికి శివుడు వచ్చాడని భావించి గీత దాటింది. దీనిని బట్టి మనం జంగముల గొప్పతనాన్ని అర్ధంచేసుకోవచ్చు.జంగములు బ్రహ్మచే నిర్ధిష్టమైన వర్ణ వ్యవస్థను పాటించరు ఎందుకనగా వీరు బ్రహ్మచే నిర్దిష్టమైన వర్ణ వ్యవస్థలో ఉండరు. ఎలాగైతే బ్రాహ్మణులు తాము బ్రహ్మ నుంచి వచ్చామని భావిస్తారో, జంగములు తాము శివుడు నుంచి వచ్చామని భావిస్తారు. వీరశైవులకు బ్రాహ్మణులు పూజారులు కారు; జంగమలు పూజ్యులు. అంటే ఇక్కడ బ్రాహ్మణాధిపత్యము, పూజ్యత్వముపోయాయి. ఆగమాలు తెలిసిన బ్రాహ్మణులకు ఇది తప్పు కాదని తెలిసినా, ఇతర బ్రాహ్మణులకు నచ్చకపోవడానికి అసలు కారణం ఆధిపత్యం పోవడం. అంతవరకూ ఊరూరా తిరుగుతూ తమ ప్రచారమేదో తాము చేసుకొనే జంగమలు ఉన్నటుండి బ్రాహ్మణుల స్థానాన్ని పొందారు. బ్రాహ్మణులు కూడా ఈ జంగములను ఆరాధించటం మరియు పూజించడము కూడా జరిగింది.బసవ పురాణంలో జంగమల అధికారము రాజుకన్నాగూడా ఎక్కువగా చూపబడింది. వాళ్ళు తమ ప్రాంతపు రాజునైనా సరే అధిక్షేపించి హింసకాత్మక చర్యలు చేపట్టడం కనిపిస్తుంది. భక్తుడైన బసవన్న కూడా ఒకోసారి జంగమల చర్యల వెనక హేతుబద్దత గ్రహించలేడు. అతడు జంగమల సర్వజ్ఞతను ప్రశ్నించరాదనే నమ్మకాన్ని మాత్రమే ప్రతిపాదిస్తాడు.బండారు తమ్మయ్యగారి ప్రకారము సోమనాథుడు జంగమ కులానికి చెందినవాడే. జంగములు పండితులు, ఈనాటికి తెలుగునాట బ్రాహ్మణేతర వీరశైవుల కోసం పౌరోహిత్యము చేస్తుంటారు. మతగ్రంథాలకు కర్తలు, శాస్త్ర పండితులు అయిన బ్రాహ్మణుల వలెనే జంగములు కూడా బ్రాహ్మణేతర వీరశైవులకు పౌరోహిత్యము చేస్తారు. ఈ కులానికి చెందినవారు చాలామంది పండితులు, కవులు, గాయకులుగా ఉన్నారు.బసవన్న పుట్టినప్పుడు అతనిని దీవించాడానికి జంగమయ్య ఇంటికి వస్తాడు. అతనిని బ్రాహ్మణులైన బసవని తలిదండ్రులు ఆరాధిస్తారు. అతని మాటలను శిరసావహిస్తారు. బసవనికి శివదీక్షనిస్తాడు ఆ జంగమయ్య. అంటే ఆనాటి లింగధారులైన జంగమలను బ్రాహ్మణులు గౌరవించి కొలిచేవారని అర్థమవుతుంది.ఇదివరకు చెప్పినట్లుగా బసవన్నకన్నా ముందే వీరు దేశంలో అన్నిచోట్లా ఉన్నారు. వీరి ధర్మాన్ని ఎవరికైనా ఇవ్వడం శాస్త్రం ఒప్పుకుంటుంది కాబట్టి బసవన్న దాన్ని వాడుకున్నాడు. సామాన్యులకు దీక్షనిచ్చాడు. గుడిలోకి పోనివ్వకపోతే పోనీ మీ ఇష్టలింగానికి పూజించుకోమన్నాడు. ఇది ఘర్షణకు కారణం.బసవన్న చెప్పాలనుకునే విషయం అంతంలో “స్థావరక్కలి వుంటు జంగమక్కలివిళ్ళ” అనే ముగింపును అర్థం చేసుకుంటే తెలుస్తుంది. దేవాలయంలోని స్థావర లింగంలో మంత్ర సంస్కార ప్రభావంతో శివుడు నివసిస్తాడు. అదే జంగమ రూపములో శివుడు ఎల్లవేళలా ఉంటాడని సిద్ధాంత శిఖామణిలో తెలుపబడింది. అగ్నిష్టోమాది క్రతువులు, యజ్ఞోపవీత నిషిద్ధము, బలి నిషేధం, కర్మకాండ నిషేధం వంటివి ఆగమాలు గ్రహించని బ్రాహ్మణులకు తమ సంప్రదాయాలకు విరుద్ధంగా అనిపిస్తాయి. ఇలాంటి కారణాలవల్ల బ్రాహ్మణులకు వీరశైవులంటే పడకపోయినా, చాలామంది శివభక్తి కలిగి ఆత్మజ్ఞాన వివేచనము కలిగిన బ్రాహ్మణుల చేత వీరశైవం స్వీకరించడం జరిగింది; బసవన్నలాగా వారు జంగమలను, శరణులను పూజించడము కూడా జరిగింది.

వివరాలు

వివిధ కవులు ఇలా వర్ణించారు

దాయాదుల్వలె గుబ్బచన్ను లొలయన్ ధావళ్య నేత్రాంబుజ
చ్ఛాయ ల్తాండవ మాడ గేరి పురుషస్వాంతమ్ముల న్మన్మథుం
డేయం జంగమువారి చంద్రముఖి విశ్వేశార్చనా వేళలన్
వాయంచెం గిరిగిండ్లు బాహు కుశల వ్యాపార పారీణతన్ -- శ్రీనాధుడు.(37)

• "కొత్తెమజంగమబోడిత.కుం గ్రేగంటిచూపుసన్న దనరాక యెరింగింపుచు" అన్నాడు వినుకొండ వల్లభరాయుడు.

• "గేహే గేహే జంగమా హేమవల్లీ" అన్నాడు కాళిదాసు.

• "విసపు నాగులను సంక నెత్తుకొని జంగమదేవర (శివుడు) కాలనృత్యం చేస్తాడు."

• "జంగము దేవర శివుడేను సుమ్మీ జంగము దేవర దేవదేవూడు జంగము దేవర నా దేవరన్నా" అని తెలిపిన గౌరిని జంగమదేవర అయిన శివునికిచ్చి పెళ్ళి జరిపిస్తారు.

• కూచిమంచి తిమ్మకవి పార్వతీ వల్లభ శతకం, కుక్కుటేశ్వర శతకంలో ప్రస్తావించిన కొన్ని కులాలు :

అబ్బబ్బ కిందటే డప్పయ్య తీర్తాన
జోలె జంగమ కిస్తి సోలెడప్పు
సాతాని జియ్యరు సతికితే పోయిస్తి
కొల్లగా గుల్లెడు సల్ల బొట్టు
లంక సత్తెల వాడు పొంకాన పొగిడితే
మాలదాసరి కిస్తి మానెదూడ
లేదాలు వాగితే యెల్లుబొట్టయ్యకు
కొలకుండ దోసెడు కొర్రలిస్తి

మిండ జంగాలు

వేశ్యా లోలురై వారి ఇండ్లలోనే వదే.ప్పూట ఓగిరములు పంపుతుండగా” పన్నెండు వేలమంది మిండ జంగములువృత్తి .ఉండి భోగించేవారని బసవ పురాణంలో ఉంది.

గంట జంగాలు

గంట జంగాలు శైవ, వీర శైవ మతానికి చెందిన వీర ముష్టులూ, జంగాలూ, వారి వారి కళా. ఉత్తరాంధ్రలో ఉన్న కొంతమంది రాజులుకు వీరే గురువులు . రూపాలే కాకుండా ఒంటరిగా జంగం దేవర వేషంలో ఇంటింటికీ తిరిగి యాచిస్తారు. సాంబసదాశివ సాంబ సడాశివ, శంభో శంకరా అంటూ శంఖాన్ని పూరిస్తూ, నందిమకుంటంగా గల గంటను వాయిస్తూ, బసవ పురాణం లోని బసవేశ్వరుని సూక్తులను సోదాహరణంగా ఉదహరిస్తారు.

బసవేశ్వరుడుగా వేషధారణను తీర్చి దిద్దు కుంటారు. వారిలో ఎంతో పూజ్యభావం గోచరిస్తుంది. పైనుంచి క్రిందికి అంగరఖాను తొడుగుతారు. తెల్లని తలగుడ్డనూ చుడతారు. మెడకు పొడవాటి అంగ వస్త్రాన్ని ధరింస్తారు. ముఖానికి గంభీరంగా విభూతి రేఖలను దిద్దుతారు. గంట వాయిస్తూ, శంఖం పూరిస్తూ వచ్చే గంట జంగాన్ని సాక్షాత్తు బసవేశ్వరుడని ఊహించి ఇంట్లో వారంతా భిక్షను వేస్తారు. భిక్షను స్వీకరిస్తూ మంత్రాన్ని ఉచ్చరిస్తూ విభూతి నిస్తారు. శంభో శంకర అంటూ, గంట చుట్టూ ఒక పుల్లను త్రిప్పుతూ ఓంకార నాదాన్నీ పలికిస్తారు. పిన్నలూ, పెద్దలూ అందరూ పూజ్య భావంతో విభూతిని స్వీకరిస్తారు. ఈ రకంగా గంట జంగాలు వీర శైవ మతాన్ని ప్రబోధించే ప్రచారకులుగా జీవిస్తూ ఊరూరా తిరుగుతూ వుంటారు.

ముకెబర్ల జంగాలు

“

హైరోసైరో-- బిట్రో నిట్రో జగితగ -- బిట్రొ నిట్రో

”

అనే మకుటంగా గల బిట్రో నిట్రో పదం కంచు జాగంట పై హృదయాహ్లాదంగా వినిపింప బడుతుంది. ఈ పదాలను పాడే వారు ముకెబర్ల జంగాలు. ఈ ముకెబర్ల జంగా లనే తెగ వారు, కాకతీయ రాజ్య పరిపాలన కాలంలో వారి ఆస్థానంలో వంది మాగదులుగా వున్న శైవులు, ఈ జంగాలు తెలంగాణా లోనూ అటు శ్రీకాకుళం జిల్లా లోనూ చెదురుందురుగా వున్నారు. ముకెబర్ల జంగాలు బిట్రేశ్వరుడు నిట్టేశ్వరీ దేవి అనే దేవుళ్ళను ఈ నాటికీ పూజిస్తారు.

బిట్రేశ్వరుడంటే ఈశ్వరుడని, నిట్రేశ్వరి అంటె పార్వతి అని చెపుతారు. ముకెబర్ల జంగాలు, కాని శివ పార్వతులకు శైవ పురాణాల్లోగానీ, ఇతర ఇతిహాస గ్రంథాల్లోగానీ ఎక్కడా బిట్రేశ్వర, విట్టేశ్వరి పేర్లు వున్న ఉదాహరణ వాజ్మయములు లేవు. వారు శైవులవడం వల్లా వారి ఇలవేల్పు శివ పార్వతులను స్తుతిస్తూ ఎంతో పసందైన పాటలను పాడుతారు. వారు పాట ప్రారంభించ బోయే ముందు నాందీ ప్రస్తావనగా ఇష్ట దేవతల్ని ప్రార్థన చేస్తారు.

జీవన విధానం

గతంలో జంగాలకు కొన్ని గ్రామాలు మిరాశాలు ఉండేవి. కాని ప్రస్తుతం అవన్ని కాలగర్భంలో కలిసిపోయాయి. భోళాశంకరుడి నిరాడంబరం, బవవేశ్వరుడి మత సామరస్యం పుణికిపుచ్చుకున్న జంగమ కులస్తుల జీవనశైలి విభిన్నంగా ఉంటుంది. భిక్షాటన వీరి సంప్రదాయం. వీరిలో కొందరు శివాలయాల్లో పౌరోహిత్యం చేస్తుండగా, మరికొందరు మఠాల్లో సేవ చేస్తుంటారు. ఎవరేది చేపట్టినా ధర్మప్రచారమే వీరి ప్రధాన ఆశయం. స్త్రీ, పురుషులనే తేడాలేకుండా అందరూ మెడలో లింగాన్ని ధరించి నుదుట వీభూదితో దర్శనమిస్తుంటారు. శాకాహారులైన వీరు మన రాష్ట్రంలో మెదక్‌, మహబూబ్‌నగర్‌, రంగారెడ్డి, కర్నూలు‌, అనంతపురం జిల్లాల్లో ఎక్కువగా నివసిస్తున్నారు. నిఙామాబాద్, ఆదిలాబాద్, కరీంనగర్, వరంగల్,జిల్లాలో కుడా నివసిస్తున్నారు. బలిజ లకు వీర శైవ లింగాయత్‌లకు గురువులు. వారి నుంచి బియ్యం, పప్పు, కూరగాయలు భిక్షగా తీసుకుంటారు. శివాలయాల్లో పౌరోహిత్యం చేసేవీరికి డొక్క నిండడంలేదు. రాష్ట్రవ్యాప్తంగా వేల సంఖ్యలో శివాలయాలు ఉన్నా, ధూప దీప నైవేద్యాలకు నోచుకున్నవి అతితక్కువ. గ్రామీణప్రాంతాల్లో ఉండే దేవాలయాల్లో అర్చన చేస్తే గ్రామపెద్దలు నెలకు రెండు నుంచి మూడు వందల రూపాయలకు మించి ఇవ్వని పరిస్థితి. శ్రీశైల దేవస్థానం నిర్వహిస్తున్న వేదపాఠశాలలో కూడా వీరు తమ పిల్లలను చదివిస్తున్నారు.

ఇవీ చూడండి

బుడిగె జంగాలు