ప్రాతిశాఖ్య
ప్రాతిశాఖ్య అనే పదానికి అర్థం : 'ప్రతి' అనగా తత్ 'శాఖ'కు సంబంధించిన శాస్త్రం లేదా అధ్యయనం. ఇక్కడ 'శాఖ' అంటే వేదము లేదా వేద శాఖలు. వేద శాఖలకు సంబంధించిన అనేక అంశాలు ఉండవచ్చు. ఉదాహరణకు, ప్రతి వేద శాఖకు కర్మకాండ, ఆచారము మొదలైన వాటి స్వతంత్ర సంప్రదాయం ఉంది. ప్రాతిశాఖ్యలు వేద మంత్రాల యొక్క సరైన ఉచ్చారణ, వేద సంహితలు, వాటి పదపాఠము సక్రమంగా ఉపయోగించడంతో వర్ణ-మార్పు లేదా స్వర-మార్పు, ప్రాస ఛందస్సు వంటి అంశాలతో మాత్రమే సంబంధం కలిగి ఉంటాయి.ఇక్కడ వైదిక శాఖల ప్రారంభం, స్వభావం, ధోరణిని క్లుప్తంగా అర్థం చేసుకోవడం అవసరం.
భారతీయ వైదిక సంస్కృతి చరిత్రలో ఆర్య కులానికి చెందిన ఋషులు సాంప్రదాయ వేద మంత్రాలను వేద సంకేతాల రూపంలో సేకరించినారు. ఆ సమయంలో బోధన దాని అభ్యాసం యొక్క ఆధారం మౌఖికముగా మాత్రమే జరిగుతూ ఉండేది. శిష్యుడు తన గురువు మాటలు వినడం ద్వారా మాత్రమే వేద సంకేతాలు భద్రపరచబడతాయి. దేశం, కాల వ్యవహారాల కారణంగా, వేద సహింతలు వరుసగా వేర్వేరు శాఖలుగా మారాయి.
వేద మంత్రాలు వాటి సంహితలు మొదటి నుండి ఆర్య జాతి యొక్క అత్యంత పవిత్రమైన సంపదగా పరిగణించబడుతున్నాయి. ఆర్య ఋషులు ఎల్లప్పుడూ వాటి రక్షణ అధ్యయనం పట్ల శ్రద్ధ వహిచారు. అందువల్లనే ఈ దృష్టి భారతదేశంలో వేద (విద్య, కల్ప, వ్యాకరణం, నిరుక్త, ఛందం, జ్యోతిష్యం) వేద షడంగాలు కు జన్మనిచ్చింది.
వేద సంహితల యొక్క అర్థాన్ని రక్షించడానికి వాటిని అర్థం చేసుకోవడానికి, వేద పండితులు తత్త్వ సంహితల వచనాన్ని రూపొందించారు. కొంత సమయం తరువాత, వరుస పాఠాలు మొదలైనవి కూడా ప్రారంభమయ్యాయి.
వేదము యొక్క షడంగాల అభివృద్ధితో పాటు, ప్రాతిశాఖ్య యొక్క కృషి వేద సంహితల యొక్క సరైన ఉచ్చారణను రక్షించడానికి లేదా పదపాఠము నిర్వహణకు, దాని పారాయణ క్రమం సహాయంతో, ప్రతి పద్యం యొక్క రూపాన్ని ఇవి ఉపకరిస్తున్నాయి. పద ఉచ్చారణ, స్వరం మార్పులను ఖచ్చితంగా అధ్యయనం చేయటాన్ని ఇవి వివరిస్తున్నాయి.ప్రాథమికంగా ఇదే ప్రాతిశాఖ్య ముఖ్య ఉద్దేశ్యము. ఒక్కోసారి ఛందస్సు అధ్యయనం కూడా ప్రాతిశాఖ పరిధిలోకి వచ్చేది.
వేద శాఖల పండితులను 'చరణ్' అని పిలిచేవారు. ఈ దశల పండితుల సమావేశాలు లేదా విద్యా సభలను 'పరిషత్' (లేదా 'పర్షద్') అని పిలుస్తారు. అనేక ప్రాతిశాఖ్యలు సూత్ర శైలిలో కూర్చబడ్డాయి, అందుకే ప్రతిశాఖల కోసం 'పార్షద్సూత్ర'ను ఉపయోగించడం పురాతన గ్రంథాలలో కూడా కనిపిస్తుంది.
దీన్ని బట్టి ప్రాచీన కాలంలో వైదిక శాఖలన్నింటికీ వాటి స్వంత ప్రాతిశాఖ్యలు ఉండేవని తెలుస్తోంది. బహుశా, వేద శాఖల వలె, వాటి ప్రాతిశాఖ్యలు కూడా అదృశ్యమయ్యాయి. ప్రస్తుతం అందుబాటులో ఉన్న కొన్ని ప్రాతిశాఖ్యలు క్రింద ఇవ్వబడ్డాయి.
అందుబాటులో ఉన్న ప్రాతిశాఖ్యలు
[మార్చు]శౌనకాచార్య రచించిన ఋగ్వేద ప్రాతిశాఖ్య
[మార్చు]స్పష్టంగా ఇది ఋగ్వేదం సంహితము కి సంబంధించినది. కానీ సంప్రదాయం ప్రకారం, ఇది ఋగ్వేద శాకల శాఖలోని అవంతర శైశిరియా శాఖకు సంబంధించినది. ఇది ప్రాతిశాఖ్యలలో అతి పెద్దదైన ప్రాతిశాఖ్య. అనేక దృక్కోణాల నుండి ప్రత్యేక ప్రాముఖ్యతను కలిగి ఉంది. ఇందులో ఒక్కొక్కటి మూడు అధ్యాయాలు ఉన్నాయి. ఇక్కడ ప్రాతిశాఖ్య సూత్ర శైలిలో పద్యాలలో కూర్చబడింది. కానీ వ్యాఖ్యాతలు శ్లోకాలను ముక్కలుగా విభజించి సూత్రాల రూపంలో వివరించారు.
ఈ ప్రాతిశాఖ్యలోని మొదటి 1-15 అధ్యాయాలలో, శిక్ష (వేదాంగం) , వ్యాకరణం (వేదాంగం)కి సంబంధించిన అంశాలు (వర్ణ విశ్లేషణ, వర్ణాల ఉచ్ఛారణలో లోపాలు, సంహితాగత వర్ణసంధి, క్రమపాఠము మొదలైనవి) కలవు. చివరి మూడు (16-18) అధ్యాయాలలో ఛందస్సు యొక్క చర్చ ఉన్నది. పద్యాల ఇతివృత్తం యొక్క రెండరింగ్, ఇది గమనించదగినది, ఏ ఇతర ప్రతిశాఖలోనూ లేదు. దీని ప్రొఫెసర్ ఎం.ఏ. రెయినర్ (M. A Regnier) (1857-1859) చేసిన ఫ్రెంచ్ భాషలో, మాక్స్ ముల్లర్ ప్రొఫెసర్ (1856-1869) చేసిన జర్మన్ భాషలో అనువాదాలు అందుబాటులో ఉన్నాయి.
కాత్యాయనాచార్య రచించిన వాజసనేయీ ప్రాతిశాఖ్య
[మార్చు]ఇది శుక్ల యజుర్వేదానికి సంబంధించినది. ఇది సూత్ర శైలిలో నిర్మించబడింది. ఇందులో ఎనిమిది అధ్యాయాలు ఉన్నాయి.ప్రాతిశాఖ్య అంశంతో పాటు, శ్లోకాల స్వరానికి సంబంధించిన నియమాలు (అధ్యాయం 2, 6), పదపాఠంలో (అధ్యాయం 5) అవగ్రహానికి సంబంధించిన నియమాలు ప్రత్యేకంగా ఇవ్వబడ్డాయి. ఈ ప్రాతిశాఖ్య లోని ఒక ప్రత్యేకత ఏమిటంటే, ఇందులో పాణిని మహేశ్వర సూత్రములు నామవాచకాలు ఉన్నాయి.అనేక ఇతర ప్రాచీన ఆచార్యులతో పాటు, శౌనక్ ఆచార్య కూడా వాటిలో ప్రస్తావించబడ్డాడు. దీనిపై ఇతర వ్యాఖ్యానాలతో పాటు, ఉవ్వటుడు యొక్క పురాతన వివరణ కూడా ప్రసిద్ధి చెందింది. దాని ప్రొఫెసర్ ఎ. A. Waber ద్వారా జర్మన్ అనువాదం (1858) అందుబాటులో ఉంది.
తైత్తిరీయ ప్రాతిశాఖ్య
[మార్చు]ఇది కృష్ణ యజుర్వేదంలోని తైత్తిరీయ శాఖకు చెందినది. ఇది కూడా సూత్ర శైలిలో నిర్మించబడింది. ఇందులో 24 అధ్యాయాలు ఉన్నాయి. సాధారణ ప్రాతిశాఖ్య అంశంతో పాటు, పదపాఠము గురించి ప్రత్యేక చర్చ ఇందులో ఇవ్వబడింది. 20 మంది ప్రాచీన ఆచార్యుల గురించి ప్రస్తావించడం దీని ప్రత్యేకతలలో ఒకటి. దాని ప్రాచీన వివరణలు, త్రిభాష్యరత్న, ప్రసిద్ధమైనవి. ప్రొఫెసర్ WD విట్నీచే దీని ఆంగ్ల అనువాదం (1871) అందుబాటులో ఉంది.
అథర్వ వేద ప్రాతిశాఖ్య లేదా శౌంకియా చతురాధ్యాయికా
[మార్చు]దీని క్లిష్టమైన ఎడిషన్, ఆంగ్ల అనువాదంతో, 1862లో ప్రొఫెసర్ WD విట్నీచే ప్రచురించబడింది. ఇది అథర్వవేదంలోని శౌనక శాఖకు సంబంధించినది. ఇది కూడా సూత్ర శైలిలో నాలుగు అధ్యాయాలలో ఉంది.
ఇవే కాకుండా రిక్తంత్ర అనే సామ ప్రాతిశాఖ్య, మూడు ప్రపాఠకాల్లో మరో అథర్వ ప్రాతిశాఖ్య కూడా వెలువడ్డాయి.
ప్రాతిశాఖ్యల కాలము
[మార్చు]ప్రాతిశాఖ్యల కూర్పు పాణిని ఆచార్య కంటే ముందు ఉంది. వీటి దృష్టి అంతా పాణిని వ్యాకరణం ముందున్నట్లుంది. పాణిని వ్యాకరణముపై ఈ గ్రంథాలపై కొంత ప్రభావం చూపే అవకాశం ఉంది, కానీ అది చాలా తక్కువ పరిమాణంలో ఉంది. మహాభాష్యంలో పాణిని వ్యాకరణాన్ని సర్వ-వేద-పరిషత్ శాస్త్రం అని పిలుస్తారని గుర్తుంచుకోవాలి.
శాఖ్యల ప్రాముఖ్యత
[మార్చు]విద్య, వ్యాకరణం (ఛందస్సు) యొక్క చారిత్రాత్మక అభివృద్ధిని అధ్యయనం చేయడం లేదా వేద సంహితల సాంప్రదాయ పాఠాన్ని పరిరక్షించడం కోసం ప్రాతిశాఖ్యలు చాలా ముఖ్యమైనవి.
ప్రాతిశాఖ్యల సంప్రదాయంలో క్షీణత
[మార్చు]పండితులు, ముఖ్యంగా పాశ్చాత్య పండితులు, ప్రాతిశాఖ్యల విమర్శనాత్మక అధ్యయనం, వాటి ప్రచురణపై ప్రత్యేక ఆసక్తిని కనబరిచినప్పటికీ, శతాబ్దాలుగా ఈ గ్రంథాలను బోధించి నేర్చుకునే సంప్రదాయం క్షీణించినట్లు కనిపిస్తోంది. ప్రాతిశాఖ్యలోని అనేక గ్రంథాలు వాటి వివరణలు సరైనవి లేదా అస్పష్టంగా ఉండడానికి ఇదే కారణం. ఋగ్వేద సంహితలోని శయన భాష్యం వంటి గొప్ప గ్రంథంలో ఋగ్వేదప్రాతిశాఖ్య ఒక్కసారి కూడా ప్రస్తావించబడకపోవడానికి పాణినీసూత్రం నుండి అనేక శ్లోకాల యొక్క సమన్వయాన్ని బలవంతంగా నిరూపించడానికి చాలా చోట్ల ప్రయత్నించడానికి కారణం ఇదే.
ప్రాతిశాఖ్యల వెలుగులో వేద సంహితలను అధ్యయనం చేయాల్సిన అవసరం ఉంది.