భారతీయ శాస్త్రీయ నాటకం
భారతదేశంలో శాస్త్రీయ నాటకం ప్రాచీన భారతదేశంలో నాటకం, సాహిత్య ప్రదర్శన సంప్రదాయాన్ని తెలియజేస్తుంది. భారత దేశంలో, అందులో ఆసియా ఖండంలో నాటక ప్రదర్శన సా.పూ 200 కాలం నాటిది.[1]. నాటకం సంస్కృత సాహిత్యంలో అత్యున్నత విజయంగా పరిగణించబడుతుంది. బుద్ధచరితను రచించిన బౌద్ధ తత్వవేత్త అశ్వఘోషుడు మొదటి సంస్కృత నాటక రచయితగా కీర్తి గడించాడు.
పేరు పై ద్వేషభావం ఉన్నప్పటికీ, శాస్త్రీయ సంస్కృత నాటకం సంస్కృతము , ప్రకృతి భాషలను ఉపయోగిస్తుంది, అది రెండు భాషల[2] సమాహారంగా అనిపిస్తుంది . సంస్కృత నాటకం నటుడు , నటి లేదా హస్యగాడు వంటి నిలువ ఉండే పాత్రలను ఉపయోగించుకుంది. నటులు ఒకే మూసలో ఉన్న తమదైన ప్రత్యేకత కలిగి ఉండవచ్చు. పతంజలి రాసిన మహాభాష్య సంస్కృత నాటకానికి ముఖ్యమైన బీజాలు ఏమున్నాయో ఇందులో ప్రస్తావించబడింది. వ్యాకరణంపై ఈ గ్రంథం భారతదేశంలో థియేటర్ ప్రారంభానికి సంసిద్దమైన తేదీకి ప్రారంభిస్తుంది .
కాళిదాసు 4-5 వ శతాబ్దానికి చెందిన కవి. భారతదేశంలోని పురాతనమైన, గొప్ప సంస్కృత నాటకాల్లో కాళిదాసు రచించిన మూడు ప్రసిద్ధ శృంగార నాటకాలు ఉన్నాయి. అవి మాళవికాగ్నిమిత్రము, విక్రమోర్వశీయము, అభిజ్ఞాన శాకుంతలము. చివరిది మహాభారతంలోని ఒక కథ ద్వారా ప్రేరణ పొందిన అత్యంత ప్రసిద్ధమైన నాటకం. ఇంగ్లీష్, జర్మన్ భాషలలోకి అనువదించబడిన మొదటి నవల. అభిజ్ఞాన శాకుంతలము (ఆంగ్ల అనువాదం గోథేస్]] ఫౌస్ట్ (1808-1832) పై ప్రభావం చూపింది.[3]. తర్వాత గొప్ప భారతీయ నాటక రచయిత అయిన భవభూతి (సా.శ 7 వ శతాబ్దం). మాలతి-మాధవ, మహావీరాచరిత ఉత్తరరామచరిత: మూడు నాటకాలు రచించినట్లు చెబుతారు. ఈ మూడింటిలో, వాటి చివరి రెండు రామాయణ ఇతిహాసం. శక్తివంతమైన భారతీయ చక్రవర్తి హర్షవర్ధనుడి కు సంభందించినవి. (606-648) మూడు నాటకాలు వ్రాసిన ఘనత పొందాడు
ప్రారంభాలు
[మార్చు]శతపథ బ్రాహ్మణ (~ 800–700 BCE) అనే దానిలో లో ఇద్దరు నటుల మధ్య నాటకం రూపంలో రాసిన అధ్యాయం 13.2 లోని పద్యాలు . పూర్వ బౌద్ధ సాహిత్యం భారతీయ థియేటర్ ఉనికికి తొలి సాక్ష్యాలుగా నిలుస్తుంది .పాలీ సూత్రాలు (క్రీస్తుపూర్వం 5 నుండి 3 వ శతాబ్దాల వరకు) ఒక వేదికపై నాటకాలు ప్రదర్శించిన నటుల బృందాలు (ఒక ప్రధాన నటుడి అధ్వర్యంలో ) ఉనికిని చాటుతాయి . ఈ నాటకాలలో నృత్యం కూడా చేర్చబడిందని తెలుస్తుంది , కానీ నృత్యం, గానం , కథ పారాయణలతో పాటు విభిన్నమైన ప్రదర్శనల రూపంలో భద్రపరచబడ్డాయి [4] [note 1]
అలెగ్జాండర్ ది గ్రేట్ కాలం నుండి కూడా , భారత ఉపఖండం గ్రీకు సంస్కృతితో ప్రత్యక్షంగా సంభందాలు కలిగి ఉన్నది . ఇది భారతీయ థియేటర్ అభివృద్ధిపై ప్రాచీన గ్రీకు నాటకం భారత నాటకం పై ఎంత ప్రభావం చూపిందనే దానిపై పండితుల మధ్య తీవ్ర చర్చకు దారితీసింది. [6]
సిద్ధాంతం
[మార్చు]నాట్య శాస్త్రం
[మార్చు]ముఖ్యమైన సాక్ష్యం సంస్కృత థియేటర్‌కు సంబందించిన ఎ ట్రీటిస్ ఆన్ థియేటర్ ( నాట్యశాస్త్రం ), దీని రాసిన తేదీ అనిశ్చితంగా ఉంది (అంచనా ప్రకారం ఇది 200 BCE నుండి 200 CE మధ్య రాయబడింది అని చెబుతారు ) ఈ నాటకాన్ని రచించిన రచయిత గా భరత మునికి హక్కులు కల్పించబడ్డాయి. (Treatise) గ్రంథం ప్రాచీన ప్రపంచంలో అత్యంత నాటకీయత కల్గిన పూర్తి రచన ఈ గ్రంథం . ఇది నటన, నృత్యం, సంగీతం, నాటక నిర్మాణం, ఆర్కిటెక్చర్, కాస్ట్యూమ్, మేకప్, ఆధారాలు, కంపెనీల సంస్థ, ప్రేక్షకులు, పోటీలు థియేటర్ అంశాల గురించి పౌరాణిక కథనాన్ని అందిస్తుంది [7] అలా చేయడం వలన, వాస్తవమైన నాటక పద్ధతుల స్వభావం గురించి పలు అవసరమైన సూచనలను అందిస్తుంది. సంస్కృత థియేటర్‌ను పవిత్ర మైదానంలో ప్రదర్శించారు, వారసత్వ ప్రక్రియలో అవసరమైన నైపుణ్యాలు (నృత్యం, సంగీతం పారాయణం) శిక్షణ పొందిన పూజారులు. దీని లక్ష్యం విద్య వినోదం రెండూ.
రాజ న్యాయస్థానాల ఆధ్వర్యంలో, ప్రదర్శకులు ఒక స్టేజ్ మేనేజర్ (సూత్రధర) ద్వారా దర్శకత్వం వహించిన ప్రొఫెషనల్ కంపెనీలకు చెందినవారు, వారు కూడా నటించవచ్చు. ఈ పని ఒక తోలుబొమ్మలాటతో సమానంగా భావించబడింది - "సూత్రధార" అంటే సాహిత్యపరమైన అర్ధం "తీగలను లేదా దారాలను పట్టుకున్నది". ప్రదర్శనకారులకు స్వర , భౌతిక సాంకేతికతపై కఠిన శిక్షణ ఇవ్వబడింది. మహిళా ప్రదర్శనకారులపై ఎలాంటి నిషేధాలు లేవు; కంపెనీలు అందరూ పురుషులు, అందరూ స్త్రీలు మిశ్రమ లింగం. గల కొన్ని భావాలు కల్గిన పురుషులు కు అందరికీ అమలు చేయడానికి తగనివిగా పరిగణించబడ్డాయి, అయితే,ఇవి మహిళలకు బాగా సరిపోతాయి. కొంతమంది ప్రదర్శకులు తమ వయస్సులో ఉన్న పాత్రలను పోషించారు, మరికొందరు తమ కంటే చిన్నవారు గా లేదా పెద్దవారు గా పాత్రలు పోషించారు . థియేటర్‌లోని అన్ని అంశాలలో, ట్రీటీస్ నటన (అభినయ) పై ఎక్కువ దృష్టిని ఇస్తుంది, ఇందులో రెండు శైలులు ఉంటాయి: వాస్తవిక (లోకధర్మి) సాంప్రదాయ (నాట్యధర్మి), అయితే వాటిపై ప్రధాన దృష్టి ఉంటుంది.
మూలాగ్రంథంలో వివరించిన రాస సిద్ధాంతం భారతదేశంలోని ఆధునిక థియేటర్‌తో పాటు భారతీయ సినిమాపై, ముఖ్యంగా బాలీవుడ్‌ పరిశ్రమ పై చాలా ప్రభావం చూపింది.
నాటకాలు
[మార్చు]మృచకతిక ( ది లిటిల్ క్లే కార్ట్ )
[మార్చు]ది లిటిల్ క్లే కార్ట్ (మృచకతిక) ప్రాచీన సంస్కృత నాటకాలలో , ఈ నాటకాన్ని క్రీస్తుపూర్వం 2 వ శతాబ్దంలో శూద్రక రచించారు. శృంగారం, సెక్స్, రాజ కుట్ర హాస్యంతో కూడిన ఈ నాటకం రసవంతమైన కథతో అనేక మలుపులు కలిగి ఉంది. ప్రధాన కథ చారుదత్త అనే యువకుడి గురించి, ధనిక వేశ్య లేదా నాగర్వధుడైన వసంతసేన పట్ల అతని ప్రేమ. ప్రేమ వ్యవహారం రాజ ఆస్థానంతో ఇబ్బందిగా ఉంటుంది, అతను కూడా వసంతసేన వైపు ఆకర్షితుడయ్యాడు. తర్వాత ఈ ఫ్లోట్ దొంగలు తప్పుడు గుర్తింపులతో మరింత సంక్లిష్టమైనదిగా మారింది తద్వారా ఇది చాలా నవ్వించే వినోదకరమైన ఆటగా మారింది. 1924 లో న్యూయార్క్‌లో ప్రదర్శించినప్పుడు ఇది గొప్ప ప్రశంసలను అందుకుంది.ఇదే నాటకాన్ని 1984 హిందీ సినిమా ఉత్సవ్‌గా రూపొందించారు, దీనికి గిరీష్ కర్నాడ్ దర్శకత్వం వహించారు. 2001 చిత్రం మౌలిన్ రూజ్‌లో చిత్రీకరించబడిన భారతీయ నాటకం!
భాసుడు
[మార్చు]భాసా రాసిన నాటకాలు చరిత్రకారులకు మాత్రమే తెలిసినవి, తర్వాత రచయితల సూచనల ద్వారా మాత్రమే పూర్తిగా తెలుసుకున్నారు , ఎందుకంటే అందులో రాశి పొందుపర్చిన పత్రాలు కూడా పోతాయి. ఆయన రాసిన 13 నాటకాల మాన్యుస్క్రిప్ట్‌లను 1913 లో తిరువనంతపురం (త్రివేండ్రం) లోని పాత లైబ్రరీలో పండితుడు గణపతి శాస్త్రి కనుగొన్నారు. 14 వ నాటకం తరువాత కనుగొనబడింది ఇది భాసా రచించినదిగా ఉంది , కానీ దాని కాఫీ రైట్ హక్కులు గూర్చి వివాదాస్పదమైంది.
భాసా అత్యంత ప్రసిద్ధ నాటకాలు స్వప్నవాసవదత్తం "వాసవదత్త కల, పంచరాత్ర, ప్రతిజ్ఞ యౌగంధరాయణం "యౌగంధరాయణ ప్రమాణాలు") ఉన్నాయి. కొన్ని ఇతర నాటకాలు ప్రతిమనాటక, అభిషేకనాటక, బాలచరిత, దాతవక్య, కర్ణభార, దాతఘటోత్కచ, చిరుదత్త, మధ్యమావ్యయోగ అరుభాగ.
భాసా ఉత్తమ సంస్కృత నాటక రచయితలలో ఒకరిగా పరిగణించబడ్డాడు, కాళిదాసు తర్వాత రెండవవాడు. అతను కాళిదాసు కంటే ముందున్నాడు 3 వ లేదా 4 వ శతాబ్దం CE కి చెందినవాడు.[8]
కాలిదాసు
[మార్చు]కాలిదాసు (4 వ -5 శతాబ్దం CE [9] [10] ) సంస్కృతంలో సులభంగా గొప్ప కవి నాటక రచయిత, ఆంగ్ల సాహిత్యంలో షేక్స్పియర్ ఆక్రమించిన సంస్కృత సాహిత్యంలో అదే స్థానాన్ని ఆక్రమించాడు. అతను ప్రధానంగా ప్రసిద్ధ హిందూ ఇతిహాసాలు ఇతివృత్తాలతో రచనలు చేస్తాడు ; కాళిదాసు మూడు ప్రసిద్ధ నాటకాలు ఉన్నాయి విక్రమార్వణం ( "విక్రమా ఊర్వశి"), మాలవికాగ్నిమిత్రం ( "మాళవిక అగ్నిమిత్ర"),అనేది అతని చాలా ప్రసిద్ధి పొందిన నాటకం అభిజ్ఞానకుంతలం ("శకుంతల గుర్తింపు "). చివరిగా పేరు పొందిన నాటకం ఇది సంస్కృతంలో గొప్ప నాటకంగా పరిగణించబడుతుంది. కొన్ని కోట్ల సంవత్సరాల తర్వాత , ఇది ప్రముఖ జర్మన్ రచయిత గోథేని ఎంతగానో ఆకట్టుకుంటుంది, అతను ఇలా వ్రాస్తాడు:
- "యవ్వన సంవత్సరం వికసిస్తుంది మీరు దాని క్షీణించే ఫలాలను కోరుకుంటున్నారా
- ఆత్మ మనోహరంగా, ఉల్లాసంగా, విందుగా, తిండిగా,
- మీరు భూమికి స్వర్గానికి ఒక్క పేరుతో మిళితం అవుతారా?
- నేను నీకు పేరు పెట్టాను, ఓ శకుంతలా! ఒకేసారి చెప్పబడింది. "
ఇతర ప్రధాన నాటకాలు
[మార్చు]ఇతర గొప్ప నాటకాలు ఉన్నాయి రత్నావళి, నాగానందప్రియదర్శి శ్రీ హర్ష (7 వ శతాబ్దం CE), మహేంద్ర విక్రమ్ వర్మన్ మట్టవిలాస ప్రహసనం, శక్తి భద్ర ఆశ్చర్యచూడామణి, కులశేఖరా సుభద్ర కాగా, ధనంజయ తపతిసంవారణ నీలకంఠ కళ్యాణ సౌగంధిక శ్రీ కృష్ణ చరితా.
ప్రదర్శనలు
[మార్చు]విద్యాధర్ శాస్త్రి సంస్కృత నాటకాలను మూడు రచించారు. <i id="mwATo">పూర్ణానందం</i>, కాళిదైన్యం ,దుర్బల బలం .
ప్రఫుల్ల కుమార్ మిశ్రా చిత్రాంగద, కరుణ నాటకాలను రచించారు.
ఇది కూడ చూడు
[మార్చు]- క్లాసికల్ ఇండియన్ మ్యూజికల్ థియేటర్
- కూడియట్టం
- భారతదేశంలో థియేటర్
- ఊరుభంగ
బాహ్య లింకులు
[మార్చు]
- Wilson, Horace Hayman (1827). Select Specimens of the Theatre of the Hindus. V.Holcroft at The Asiatic Press, Calcutta.
- Dhanamjaya (1912). The Dasarupa or Treatise on Ten Forms of Drama - A Treatise on Hindu Dramaturgy. Translated by George C.O. Haas. Columbia University.
- Nandikeśvara (1917). The Mirror of Gesture - Being the Abhinaya Darpana of Nandikeśvara. Translated by Ananda Kentish Coomaraswamy; Gopala Kristnayya Duggirala. Harvard University Press.
- Schuyler Jr, Montgomery (1965). A bibliography of the Sanskrit drama, with an introductory sketch of the dramatic literature of India. AMS Press Inc., New York.
- Baumer, Rachel Van M.; James R. Brandon (1993). "A Sanskrit Play In Performance by Shanta Gandhi". Sanskrit drama in performance. Vol. 2. Motilal Banarsidass Publ. pp. 110–140. ISBN 81-208-0772-3.
మూలాలు
[మార్చు]
Works related to Indian classical drama at Wikisource
- ↑ Barton, Robert; McGregor, Annie (2014-01-03). Theatre in Your Life (in ఇంగ్లీష్). Cengage Learning. ISBN 978-1-285-46348-3.
- ↑ Baumer, Rachel Van M.; Brandon, James R. (1993). Sanskrit Drama in Performance (in ఇంగ్లీష్). Motilal Banarsidass Publ. ISBN 978-81-208-0772-3.
- ↑ Brandon (1981, xvii).
- ↑ Rachel Van M. Baumer and James R. Brandon (ed.), Sanskrit Drama in Performance (University of Hawaii Press, 1981), pp.11
- ↑ Sanskrit Drama in Performance, p.11
- ↑ Arthur Berriedale Keith, The Sanskrit Drama in Its Origin, Development, Theory & Practice (Motilal Banarsidass Publishers, 1992), p.57-68
- ↑ Richmond (1998, 517).
- ↑ Kroeber, Alfred Louis. Configurations of Culture Growth (in ఇంగ్లీష్). University of California Press.
- ↑ Kalidasa at Encyclopædia Britannica
- ↑ Sheldon Pollock (ed., 2003) Literary Cultures in History: Reconstructions from South Asia, p.79
- ↑ youtube video
- ↑ According to later Buddhist texts, King Bimbisara (a contemporary of Gautama Buddha) had a drama performed for another king. This would be as early as the 5th century BCE, but the event is only described in much later texts, from the 3rd-4th centuries CE.[5]