భోజప్రబంధ

భోజప్రబంధ సంస్కృత జానపద సాహిత్యానికి సంబంధించిన గొప్ప గ్రంథం. ఇది మహారాజ్ ధరేశ్వర్ భోజ్ యొక్క రాజ సభ గురుంచిన కథలు కలవు. దీనిని బల్లాల సేన యొక్క రచనగా పరిగణించబడుతుంది. దీని రచనా కాలం 16వ శతాబ్దం. ఇది గద్య-పద్య కథనం రూపంలో కూర్చబడింది. దీని రచనా ధోరణి జైన సాహిత్యంలో మెరుతుంగ్ రాసిన ' ప్రబంధచింతామణి ', రాజశేఖర్ సూరి రాసిన 'ప్రబంధకోష్' రూపంలో కనిపిస్తుంది. ^[1]

ఈ కథల యొక్క చారిత్రక ప్రామాణికతను పూర్తిగా అంగీకరించలేనప్పటికీ, ఈ పుస్తకం 16వ శతాబ్దపు ప్రజల జీవితంపై చాలా వివరాలను తెలుపుచున్నది. ఆస్థాన పండితుల బృందం, వారు సందర్శించే కవులు ప్రతిరోజూ కవిత్వ హాస్యంతో ప్రేక్షకులను ఎలా అలరించేవారో ఈ పుస్తకంలోని ప్రతి పద్యంలో చూడవచ్చు. దన్వీర్ మహారాజ్ భోజ్ కవులను ఎలా గౌరవించాడో ఉదాహరణ ఈ పుస్తకంలో కనిపిస్తుంది.అనేక మంది పాశ్చాత్య తత్వవేత్తలు భారతీయ చారిత్రక అంశాల అన్వేషణలో భోజప్రబంధాన్ని అధ్యయనం చేశారు. దానికి సంబంధించిన వారి ఆలోచనలను అనేక వ్యాసాల ద్వారా ప్రచురించారు.

పరిచయం[మార్చు]

ఆ కాలములో సంస్కృతం అధికార భాషగా మాత్రమే కాకుండా ప్రజల భాషగా కూడా గుర్తింపు పొందింది. భోజుడు రాజ్యంలో సంస్కృతంలో కవిత్వం రాయలేని ఒక్క గృహస్థుడూ లేడు . ఆ కాలపు కుమ్మరులు, రాజులు, పిల్లలు, వృద్ధులు, మహిళలు కూడా కవితా కళ గురించి స్తావించేవారు. ప్రబంధ పరిచయం కాకుండా, భోజప్రబంధ లో 85 ఆసక్తికరమైన కథలు ఉన్నాయి. వాటిలో అన్నింటికీ మహారాజ్ భోజ్‌కి సంబంధించిన ఏదైనా సంఘటన లేదా మరొకటి ఆకర్షణీయమైన వివరణలు మిళితమై కనిపిస్తాయి.

భోజప్రబంధ పద్యాలు సరళంగా ఉంటాయి కానీ కవితా శైలి ప్రేరణ కలిగిస్తుంది. కవిత్వం చేసే విధానం వైధర్భి కవితను పోలి ఉంటుంది. గద్యం సరళంగా, వాక్యాలు చిన్నవిగా ఉంటాయి, కష్టమైన వ్యాకరణ ప్రయోగాలు పూర్తిగా లేవు. పొడవైన సమ్మేళనాలు చాలా అరుదుగా కనిపిస్తాయి. ఇందులో అందమైన పోలికలు, ఉపమానాలు, ఉపమేయాలు, అలంకారాలు మొదలైన వాటి మధ్య కొన్ని చోట్ల స్వచ్ఛమైన శ్లేషలను ఉపయోగించడం చాలా హృదయానికి హత్తుకుంటుంది.

రచయిత[మార్చు]

భోజప్రబంధం బల్లాల్ సేన యొక్క రచన. బల్లాల్‌కు సంబంధించి ప్రామాణికమైన సమాచారం లేదు. బల్లాల్ దైవజ్ఞ లేదా బల్లాల్ మిశ్రా అనే కాశీ నివాసి పండితుడు ఉండేవాడని తెలిసింది. అతని తండ్రి పేరు త్రిమల్ల. భోజప్రబంధ అంతర్గత ఆధారాల ఆధారంగా, బల్లాల్ కాలం క్రీ.శ.16వ శతాబ్దంలో ఎక్కడో ఉంటుందని చెప్పవచ్చు.

బల్లాల్‌తో పాటు భోజప్రబంధ పేరుతో ఇతర కవులు రాసిన రచనలు కూడా ఉన్నాయి. ఆచార్య మేరుతుంగ కూడా ఈనాడు లేని భోజప్రబంధాన్ని రచించాడని చెబుతారు. మేరుతుంగ్ యొక్క "ప్రబంధ చింతామణి"లో భోజ కథలు ఉన్నాయని ఖచ్చితంగా చెప్పవచ్చు. అదేవిధంగా, వత్సరాజ, శుభశీల, రాజ్‌వల్లభ రాసిన భోజ్‌ప్రబంధ గురించి ప్రస్తావించారు. కానీ ఈ రచనలు ఇప్పటికీ ప్రచురించబడలేదు.

బల్లాల సేనుని భోజప్రబంధ యొక్క రెండు గ్రంథాలు అందుబాటులో ఉన్నాయి - కలకత్తా నుండి ప్రచురించబడిన గౌడియా వచనం, మరింత ప్రజాదరణ పొందినది దక్షిణాది రాష్ట్రాల్లో ప్రసిద్ధి చెందిన రెండవ దక్షిణాట్య గ్రంథం ఇంకొకటి కలదు. భోజప్రబంధ ను జీవానంద్ విద్యాసాగర్ రచించిన వివేకవంతమైన వ్యాఖ్యానం అందుబాటులో ఉంది. ఈ అసలు పుస్తకం బొంబాయిలోని జావాజీ దాదాజీ చౌధరి వారి నిర్ణయసాగర్ ప్రెస్ నుండి కూడా ప్రచురించబడింది. భోజప్రబంధ అనేక భాషలలోకి అనువదించబడింది, ఆంగ్లంలో దాని అనువాదాన్ని అమెరికన్ ఓరియంటల్ సొసైటీ నుండి లూయిస్ గ్రే ప్రచురించారు (పుస్తకం నం. 34).