మణిబెన్ పటేల్
మణిబెన్ పటేల్ (ఏప్రిల్ 3, 1903 - మార్చి 26, 1990) భారత స్వాతంత్ర్యోద్యమ ఉద్యమకారిణి, భారత పార్లమెంటు సభ్యురాలు. ఆమె స్వాతంత్ర్య సమరయోధురాలు, స్వాతంత్ర్యానంతర భారత నాయకుడు సర్దార్ వల్లభాయ్ పటేల్ కుమార్తె. బొంబాయిలో విద్యాభ్యాసం చేసిన పటేల్ 1918లో మహాత్మాగాంధీ బోధనలను స్వీకరించి, అహ్మదాబాద్ లోని తన ఆశ్రమంలో క్రమం తప్పకుండా పనిచేయడం ప్రారంభించారు.
జీవితం తొలి దశలో[మార్చు]
పటేల్ 1903 ఏప్రిల్ 3 న బ్రిటిష్ ఇండియాలోని బొంబాయి ప్రెసిడెన్సీలోని కరమసాడ్ లో జన్మించింది. ఆమెను మేనమామ విఠల్ భాయ్ పటేల్ పెంచారు. బొంబాయిలోని క్వీన్ మేరీ హైస్కూల్లో ప్రాథమిక విద్యాభ్యాసం పూర్తి చేశారు. 1920లో అహ్మదాబాద్ వెళ్లి మహాత్మాగాంధీ ప్రారంభించిన రాష్ట్రీయ విద్యాపీఠ్ విశ్వవిద్యాలయంలో చదువుకున్నారు. 1925 లో పట్టభద్రుడైన తరువాత, పటేల్ ఆమె తండ్రికి సహాయంగా వెళ్లింది.[1]
బోర్సాడ్ ఉద్యమం[మార్చు]
1923-24లో బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం సామాన్య ప్రజలపై భారీ పన్నులు విధించింది, దానిని రికవరీ చేయడానికి వారు వారి పశువులు, భూమి, ఆస్తులను స్వాధీనం చేసుకోవడం ప్రారంభించారు. ఈ అణచివేతకు నిరసనగా, గాంధీ, సర్దార్ పటేల్ నాయకత్వంలోని ఉద్యమంలో పాల్గొని, పన్ను వ్యతిరేక ఉద్యమానికి మద్దతు ఇవ్వాలని మణిబెన్ మహిళలను ప్రేరేపించారు.
బార్డోలీ సత్యాగ్రహం[మార్చు]
1928 లో బ్రిటిష్ అధికారులు బార్డోలీ రైతులపై విపరీతమైన పన్నులు విధించారు, వారు బోర్సాడ్ రైతుల మాదిరిగానే వేధింపులను భరించారు. సత్యాగ్రహానికి నాయకత్వం వహించమని సర్దార్ వల్లభాయ్ పటేల్ ను మహాత్మాగాంధీ ఆదేశించారు. మొదట్లో ఉద్యమంలో చేరేందుకు మహిళలు విముఖత చూపారు. పటేల్, మిథుబెన్ పెటిట్, భక్తిబా దేశాయ్ లతో కలిసి ఉద్యమంలో పురుషుల కంటే ఎక్కువగా ఉన్న మహిళలను ప్రేరేపించారు. నిరసనలో భాగంగా ప్రభుత్వం స్వాధీనం చేసుకున్న భూముల్లో నిర్మించిన గుడిసెల్లో బస చేశారు.
రాజ్‌కోట్ సత్యాగ్రహం[మార్చు]
1938లో రాజ్ కోట్ సంస్థాన దివాను అన్యాయమైన పాలనకు వ్యతిరేకంగా సత్యాగ్రహం చేపట్టారు. కస్తూర్బా గాంధీ ఆరోగ్యం బాగా లేకపోయినా సత్యాగ్రహంలో పాల్గొనడానికి ఆసక్తి కనబరచడంతో పటేల్ ఆమెతో పాటు వచ్చింది. మహిళలను వేరు చేస్తూ ప్రభుత్వం ఉత్తర్వులు జారీ చేసింది. ఈ ఉత్తర్వులకు వ్యతిరేకంగా ఆమె నిరాహార దీక్షకు దిగడంతో అధికారులు ఆమెను కస్తూర్బా గాంధీతో కలిసేందుకు అనుమతించారు.
సహాయ నిరాకరణ ఉద్యమం[మార్చు]
సహాయ నిరాకరణోద్యమంతో పాటు ఉప్పు సత్యాగ్రహంలో పాల్గొని సుదీర్ఘకాలం జైలు శిక్ష అనుభవించారు. 1930 లలో ఆమె తన తండ్రికి సహాయకురాలిగా మారింది, అతని వ్యక్తిగత అవసరాలను కూడా చూసుకుంది. అయితే మణిబెన్ పటేల్ భారతదేశ విముక్తికి, తద్వారా క్విట్ ఇండియా ఉద్యమానికి కట్టుబడి ఉన్నందున, ఆమె మళ్ళీ 1942 నుండి 1945 వరకు ఎరవాడ కేంద్ర కారాగారంలో ఖైదు చేయబడింది. మణిబెన్ పటేల్ 1950 లో మరణించే వరకు తన తండ్రికి దగ్గరగా సేవ చేశారు. ముంబైకి వెళ్ళిన తరువాత, ఆమె తన జీవితాంతం అనేక స్వచ్ఛంద సంస్థలతో , సర్దార్ పటేల్ మెమోరియల్ ట్రస్ట్ కోసం పనిచేసింది. భారత స్వాతంత్ర్యానంతరం తన తండ్రి జీవితంపై పుస్తకంగా స్వాతంత్ర్య పోరాటాన్ని వివరించారు.
సూత్రాలు[మార్చు]
పటేల్ ఎల్లప్పుడూ ఆమె, ఆమె తండ్రి దుస్తులను ఆమె తిప్పిన ఖాదీ దారాలతో నేసేవారు. థర్డ్ క్లాస్ లో ప్రయాణించాలని ఆమె ఎప్పుడూ పట్టుబట్టేది.
ఎన్నికల వృత్తి[మార్చు]
- 1952 : సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో దక్షిణ కైరా (అకా ఖేడా ) లోక్‌సభ స్థానంలో కాంగ్రెస్ అభ్యర్థిగా గెలిచారు
- 1957 : కాంగ్రెస్ అభ్యర్థి అమీన్ దాదుభాయ్ ముల్జీ [2] ని ఓడించినందున, సార్వత్రిక ఎన్నికలలో ఆనంద్ లోక్‌సభ స్థానాన్ని గెలుచుకున్నారు.
- 1962 : కాంగ్రెస్ అభ్యర్థిగా ఆనంద్ లోక్‌సభ స్థానం నుండి స్వతంత్ర పార్టీకి చెందిన నరేంద్రసిన్హ్ రంజిత్‌సింగ్ మహీదా చేతిలో ఓడిపోయారు [3]
- 1964 నుండి 1970 వరకు : కాంగ్రెస్ రాజ్యసభ సభ్యురాలు
- 1973 : కాంగ్రెస్ (O) అభ్యర్థిగా సబర్‌కాంత నుండి ఉప ఎన్నికలో విజయం సాధించి, కాంగ్రెస్‌కు చెందిన శాంతుభాయ్ పటేల్‌ను ఓడించి లోక్‌సభలో ప్రవేశించారు [4]
- 1977 : సార్వత్రిక ఎన్నికలలో మెహసానా లోక్‌సభ స్థానంలో జనతా పార్టీ అభ్యర్థిగా నట్వర్‌లాల్ అమ్రత్‌లాల్ పటేల్‌ను ఓడించారు [5]
ఉపాధ్యక్షురాలు[మార్చు]
పటేల్ ఒకప్పుడు గుజరాత్ ప్రొవిన్షియల్ కాంగ్రెస్ కమిటీకి ఉపాధ్యక్షురాలుగా ఉన్నారు. తరువాత, ఆమె దక్షిణ కైరా నియోజకవర్గం నుండి మొదటి లోక్ సభలో (1952-57), రెండవ లోక్ సభలో (1957-62) ఆనంద్ నుండి నెహ్రూ నేతృత్వంలోని భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ సభ్యురాలిగా ఎన్నికైంది. ఆమె గుజరాత్ రాష్ట్ర కాంగ్రెస్ కార్యదర్శిగా (1953–56), ఉపాధ్యక్షురాలిగా (1957–64) పనిచేశారు. 1964లో రాజ్యసభకు ఎన్నికైన ఆమె 1970 వరకు కొనసాగారు. ఆమె కాంగ్రెస్ పార్టీని విడిచిపెట్టిన ఖచ్చితమైన సంవత్సరం గురించి సమాచారం లేదు, కానీ 1969 లో పార్టీ చీలిపోయినప్పుడు ఆమె ఎన్సిఒ (కాంగ్రెస్-ఓ) లో ఉండాలని నిర్ణయించుకున్నందున ఇది జరిగింది. ఆమె సోదరుడు దహ్యాభాయ్ పటేల్ 18 సంవత్సరాలు ముంబై మహా-నగర్ పాలికా సభ్యుడిగా ఉన్నారు, 1954 లో ముంబై మేయర్ గా ఉన్నారు. 1957 లో మహా గుజరాత్ జనతా పరిషత్ లో చేరింది, తరువాత స్వతంత్ర పార్టీలో చేరింది.[6] [7] 1970వ దశకం ప్రారంభంలో దహ్యాభాయ్ స్వతంత్ర పార్టీ తరఫున రాజ్యసభ ఎంపీగా ఉన్నారు. 1967-1971 సంవత్సరాలలో స్వతంత్ర పార్టీ, ఎన్సిఒ (ప్రధానమంత్రి మొరార్జీ దేశాయ్ కాంగ్రెస్ గ్రూపు) రెండూ గుజరాత్లో బలంగా ఉన్నాయి. మణిబెన్ పటేల్ 1971 లోక్ సభ ఎన్నికల్లో పోటీ చేయలేదు. 1973లో జరిగిన ఉప ఎన్నికల్లో సబర్ కాంత నియోజకవర్గం నుంచి కాంగ్రెస్ అభ్యర్థి శాంతూభాయ్ పటేల్ పై స్వల్ప తేడాతో విజయం సాధించారు.
1977లో జనతా పార్టీ తరఫున మెహ్సానా నుంచి లోక్ సభకు ఎన్నికయ్యారు.[8]
1990 లో ఆమె మరణించడానికి ముందు ఆమె గుజరాత్ విద్యాపీఠ్, వల్లభ్ విద్యానగర్, బార్డోలి స్వరాజ్ ఆశ్రమం, నవజీవన్ ట్రస్ట్తో సహా అనేక విద్యా సంస్థలతో సంబంధం కలిగి ఉన్నారు.
2011 లో సర్దార్ వల్లభాయ్ పటేల్ మెమోరియల్ ట్రస్ట్ నవజీవన్ పబ్లికేషన్స్ సహకారంతో ఆమె గుజరాతీ డైరీని ప్రచురించే ప్రాజెక్టును చేపట్టింది.[9] [10]
పనులు[మార్చు]
- ఇన్‌సైడ్ స్టోరీ ఆఫ్ సర్దార్ పటేల్: ది డైరీ ఆఫ్ మణిబెన్ పటేల్, 1936-50, మణిబహెన్ పటేల్ రచించారు. Ed. ప్రభా చోప్రా. విజన్ బుక్స్, 2001. .
మూలాలు[మార్చు]
- ↑ Sushila Nayar; Kamla Mankekar, eds. (2003). Women Pioneers In India's Renaissance. National Book Trust, India. p. 469. ISBN 81-237-3766 1.
- ↑ "Statistical Report General Election Archive, 1957 (Vol I, II)". Election Commission of India. Retrieved 9 November 2020.
- ↑ "Statistical Report General Election Archive, 1962 (Vol I, II)". Election Commission of India. Retrieved 9 November 2020.
- ↑ "The political dynasty nobody is talking about: Sardar Patel's". 31 October 2018.
- ↑ "Statistical Report General Election Archive, 1973 (Vol I, II)". Election Commission of India. Retrieved 9 November 2020.
- ↑ "Archived copy" (PDF). Archived from the original (PDF) on 4 April 2014. Retrieved 2014-06-02.
{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link) - ↑ "Archived copy" (PDF). Archived from the original (PDF) on 8 October 2014. Retrieved 3 August 2015.
{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link) - ↑ "Lok Sabha Website Members Biodata". Archived from the original on 11 March 2016. Retrieved 2015-08-02.
- ↑ Vashi, Ashish (8 June 2011). "Knowing Sardar Patel through his daughter's diary". The Times of India. Ahmedabad. Archived from the original on 8 July 2012. Retrieved 2013-06-02.
- ↑ Datta, V. N. (30 September 2001). "Patel's Legacy". The Tribune. Retrieved 2013-06-02.