Jump to content

గ్రెనడా

వికీపీడియా నుండి
Grenada

Flag of Grenada
జండా
Coat of arms of Grenada
Coat of arms
నినాదం: "Ever Conscious of God We Aspire, Build and Advance as One People"[3]
గీతం: "Hail Grenada"

రాజధానిSt. George's
12°3′14″N 61°44′43″W / 12.05389°N 61.74528°W / 12.05389; -61.74528 (Grenada House of Parliament)
అధికార భాషలు
  • English
గుర్తించిన ప్రాంతీయ భాషలు
జాతులు
(2020[6])
మతం
(2020)[7]
పిలుచువిధంGrenadian[8]
ప్రభుత్వంUnitary parliamentary constitutional monarchy
• Monarch
Charles III
Cécile La Grenade
Dickon Mitchell
శాసనవ్యవస్థParliament
• ఎగువ సభ
Senate
• దిగువ సభ
House of Representatives
Formation
3 March 1967
• Independence from the United Kingdom
7 February 1974
13 March 1979
• Constitution Restoration
4 December 1984
విస్తీర్ణం
• మొత్తం
344[9] కి.మీ2 (133 చ. మై.) (185th)
• నీరు (%)
1.6
జనాభా
• 2024 estimate
114,621[9] (180th)
• జనసాంద్రత
333/చ.కి. (862.5/చ.మై.) (39th)
GDP (PPP)2023 estimate
• Total
Increase $2.3 billion[10]
• Per capita
Increase $20,195[10]
GDP (nominal)2023 estimate
• Total
Increase $1.3 billion[10]
• Per capita
Increase $11,437[10]
హెచ్‌డిఐ (2022)Increase 0.793[11]
high · 73rd
ద్రవ్యంEast Caribbean dollar (XCD)
కాల విభాగంUTC−4 (AST)
వాహనాలు నడుపు వైపుleft
ఫోన్ కోడ్+1-473
ISO 3166 codeGD
Internet TLD.gd
  1. Plus trace of Arawak / Carib.

గ్రెనడా[b] తూర్పు కరేబియను సముద్రంలో వెస్టు ఇండీసు‌లోని ఒక ద్వీప దేశాలలో ఒకటి. గ్రెనడా విండు‌వార్డు దీవులకు దక్షిణాంతంలో ఉంది. సెయింటు విన్సెంటు గ్రెనడీన్సు‌కు దక్షిణంగా ఉంది. ట్రినిడాడ్, దక్షిణ అమెరికా ప్రధాన భూభాగానికి ఉత్తరాన 100 మైళ్ళు (160 కి.మీ) దూరంలో ఉంది.

గ్రెనడాలో గ్రెనడా ద్వీపం, రెండు చిన్న ద్వీపాలు, కారియాకౌ పెటైటు మార్టినికు, ప్రధాన ద్వీపానికి ఉత్తరాన ఉన్న గ్రెనడీన్సు‌లో భాగమైన అనేక చిన్న ద్వీపాలు ఉన్నాయి. దీని పరిమాణం 344 చదరపు కిలోమీటర్లు (133 చదరపు మైళ్ళు), 2024లో 1,14,621 జనాభా అంచనా వేయబడింది. [9] దీని రాజధాని సెయింటు జార్జి. [9] జాజికాయ, జాపత్రి పంటల ఉత్పత్తి కారణంగా గ్రెనడాను "సుగంధ ద్రవ్యాల ద్వీపం" అని కూడా పిలుస్తారు.[12]

అమెరికాలలో యూరోపియన్లు రాకముందు గ్రెనడాలో దక్షిణ అమెరికా నుండి వచ్చిన స్థానిక ప్రజలు నివసించేవారు.[13] క్రిస్టోఫరు కొలంబసు 1498లో అమెరికాలకు తన మూడవ యాత్రలో గ్రెనడాను చూశాడు.[9] ఇక్కడి నివాసి ఐలాండు కారిబు‌ల ప్రతిఘటన కారణంగా యూరోపియన్లు ద్వీపాన్ని వలసరాజ్యం చేయడానికి చేసిన అనేక ప్రయత్నాలు విఫలం అయ్యాయి. తరువాత ఫ్రెంచి స్థిరనివాసం, వలసరాజ్యం 1649లో ప్రారంభమై అది తదుపరి శతాబ్దం వరకు కొనసాగింది.[14] 1763 ఫిబ్రవరి 10న పారిసు ఒప్పందం ప్రకారం గ్రెనడా బ్రిటిషు వారికి అప్పగించబడింది. బ్రిటిషు పాలన 1974 వరకు కొనసాగింది (1779. 1783 మధ్య క్లుప్తంగా ఫ్రెంచి స్వాధీనం తప్ప).. [15] అయితే 1967 మార్చి 3న అసోసియేటెడు స్టేటు‌గా దాని అంతర్గత వ్యవహారాల మీద పూర్తి స్వయంప్రతిపత్తిని మంజూరు చేశారు. 1958 నుండి 1962 వరకు గ్రెనడా బ్రిటిషు వెస్టు ఇండియను కాలనీల స్వల్పకాలిక సమాఖ్య అయిన వెస్టు ఇండీసు సమాఖ్యలో భాగంగా ఉంది.

సార్వభౌమ రాజ్యంగా గ్రెనడాకు మొదటి ప్రధాన మంత్రి అయిన ఎరికు గైరీ నాయకత్వంలో 1974 ఫిబ్రవరి 7న స్వాతంత్ర్యం లభించింది. కొత్త దేశం కామన్వెల్తు దేశాలలో సభ్యదేశంగా మారింది. క్వీన్ 2వ ఎలిజబెతు దేశాధినేతగా ఉన్నారు.[9] 1979 మార్చిలో మార్క్సిస్టు-లెనినిస్టు న్యూ జ్యువెలు ఉద్యమం రక్తపాత రహిత తిరుగుబాటులో గైరీ ప్రభుత్వాన్ని పడగొట్టి, మారిసు బిషపు ప్రధానమంత్రిగా ఉన్న పీపుల్సు రివల్యూషనరీ గవర్నమెంటు (పిఆర్‌జి)ను స్థాపించింది.[16] తరువాత బిషపు‌ను పీపుల్సు రివల్యూషనరీ ఆర్మీ (పిఆర్ఎ) సభ్యులు అరెస్టు చేసి ఉరితీశారు. దీనిని 1983 అక్టోబరులో యుఎస్ నేతృత్వంలోని దండయాత్రను దీనిని సమర్థించడానికి ఉపయోగించారు. అప్పటి నుండి ద్వీపం పార్లమెంటరీ ప్రతినిధి ప్రజాస్వామ్యానికి తిరిగి వచ్చింది. తరువాత రాజకీయంగా స్థిరంగా ఉంది.[9] గవర్నరు జనరలు దేశాధినేతగా ఉంటాడు. ప్రస్తుతం ఈ దేశానికి రాజు 3 వ చార్లెసు గ్రెనడా రాజు, 14 ఇతర కామన్వెల్తు రాజ్యాలు నాయకత్వం వహిస్తున్నాయి.

పేరువెనుక చరిత్ర

[మార్చు]

గ్రెనడా" అనే పేరు మూలం అస్పష్టంగా ఉంది. కానీ స్పానిషు నావికులు ఈ ద్వీపానికి గ్రెనడా నగరానికి పేరు పెట్టి ఉండవచ్చు.[9][17] 1520లలో స్పానిషు మ్యాపు‌ల ద్వారా "గ్రెనడా" అనే పేరు నమోదు చేయబడింది. ఉత్తరాన ఉన్న దీవులను లాసు గ్రానడిల్లోసు ("లిటిల్ గ్రెనడాసు") అని పేర్కొన్నారు;[14] ఆ పేరున్న ద్వీపాలను స్పెయిను రాజు ఆస్తిగా భావించినప్పటికీ స్పానిషు వారు గ్రెనడాలో స్థిరపడటానికి ప్రయత్నించారని సూచించే రికార్డులు లేవు.[18] 1649లో స్థిరనివాసం, వలసరాజ్యాల తర్వాత ఫ్రెంచి వారు ఆ పేరును (ఫ్రెంచి‌లో "లా గ్రెనేడు"గా) కొనసాగించారు.[14] 1763 ఫిబ్రవరి 10న లా గ్రెనేడు ద్వీపం పారిసు ఒప్పందం ప్రకారం బ్రిటిషు వారికి అప్పగించబడింది. బ్రిటిషు వారు దీనికి "గ్రెనడా" అని పేరు పెట్టారు. వారు అక్కడ చేసిన అనేక స్థల-పేరు ఆంగ్లీకరణలలో ఇది ఒకటి.[19]

ఈ ద్వీపానికి మొదటి యూరోపియన్ పేరును క్రిస్టోఫరు కొలంబసు ఇచ్చారు. ఆయన 1498లో ఈ ప్రాంతానికి తన మూడవ యాత్రలో దీనిని చూశాడు. వర్జిను మేరీ గౌరవార్థం దీనికి "లా కాన్సెప్సియోను" అని పేరు పెట్టారు. వాస్తవానికి ఆయన దీనికి "అసంప్సియోను" అని పేరు పెట్టి ఉండవచ్చని చెబుతారు. కానీ అది అనిశ్చితంగా ఉంది. ఎందుకంటే ఆయన ఇప్పుడు గ్రెనడా, టొబాగోగా ఉన్న వాటిని దూరం నుండి చూసి రెండింటికీ ఒకేసారి పేరు పెట్టాడని చెబుతారు. అయితే ఆయన టొబాగోకు "అసంప్సియోను", గ్రెనడాకు "లా కాన్సెప్సియోను" అని పేరు పెట్టాడని అంగీకరించబడింది.[17] ఆ తర్వాత సంవత్సరం, ఇటాలియను అన్వేషకుడు అమెరిగో వెస్పుచి స్పానిషు అన్వేషకుడు అలోన్సో డి ఒజెడా, మ్యాపు‌మేకరు జువాను డి లా కోసాతో కలిసి ఈ ప్రాంతం గుండా ప్రయాణించాడు. వెస్పుచి ద్వీపానికి "మాయో" అని పేరు పెట్టినట్లు నివేదించబడింది. అయితే ఈ పేరు కనిపించే ఏకైక మ్యాపు ఇదే. [18]

యూరోపియన్లు రాకముందు ఈ ద్వీపంలో ఒకప్పుడు నివసించిన స్వదేశీ అరవాకు కామాజుయా అనే పేరు పెట్టారు.[20]

చరిత్ర

[మార్చు]

కొలంబియను పూర్వ చరిత్ర

[మార్చు]

గ్రెనడాలో నివసిస్తున్న ప్రజలు ముందుగా కరేబియను పురాతన యుగంలో దక్షిణ అమెరికా నుండి వచ్చిన వారని భావిస్తున్నారు. అయితే దీనికి ఖచ్చితమైన ఆధారాలు లేవు. ప్రారంభ మానవ ఉనికి గురించిన ఆధారాలు సరస్సు కోర్ల ప్రాక్సీ సమీపప్రాంతంలో లభించాయి. ఇది సుమారు కీపూ 3600 నుండి ప్రారంభమైంది.[21] ప్రారంభంలో తక్కువ అస్థిరమైన శాశ్వత గ్రామాలు సుమారు 100–200 వరకు ఉన్నాయని విశ్వసిస్తున్నారు. [13] జనాభా 750 - 1250 మధ్య గరిష్ట స్థాయికి చేరుకుంది. తరువాత జనాభాలో పెద్ద మార్పులు సంభవించాయి. బహుశా "కరేబియను దండయాత్ర" (చాలా పోటీ ఉన్నప్పటికీ)[22] ప్రాంతీయ కరువులు లేదా రెండింటి ఫలితంగా ఉండవచ్చు.[23]

యూరోపియన్ల రాక

[మార్చు]

1498లో క్రిస్టోఫరు కొలంబసు తన మూడవ సముద్రయానంలో గ్రెనడాను చూసినట్లు నివేదించాడు. ఆయన ఈ ప్రాంతానికి మొదటి చేరుకున్న మొదటి యూరోపియను అని భావిస్తున్నారు. ఆయన దానికి 'లా కాన్సెప్సియను' అని పేరు పెట్టాడు. కానీ అమెరిగో వెస్పుచ్చి 1499లో దీనికి 'మాయో' అని పేరు పెట్టి ఉండవచ్చు.[24] ఇది స్పెయిన్ రాజు ఆస్తిగా పరిగణించబడినప్పటికీ స్పానిషు వారు స్థిరపడటానికి ప్రయత్నించారని సూచించే రికార్డులు లేవు. అయితే వివిధ యూరోపియన్లు అక్కడికి వెళ్ళారని వారు అక్కడి స్థానిక ప్రజలతో పోరాడి వ్యాపారం చేశారని తెలుస్తుంది. [14] 1609లో ఆంగ్లేయులు చేసిన మొదటి స్థిరనివాస ప్రయత్నం విఫలమైన ప్రయత్నంగా మారింది. వారిని స్థానిక "కారిబు" ప్రజలు ఊచకోత కోసి తరిమికొట్టారు. [15][24][25]

ఫ్రెంచ్ కాలనీ (1649–1763)

[మార్చు]

ప్రధాన వ్యాసం: ఫ్రెంచి వెస్టిండీసు

1649లో జాక్వెసు డైలు డు పార్క్వెటు నేతృత్వంలోని మార్టినికు నుండి 203 మందితో కూడిన ఫ్రెంచి యాత్ర గ్రెనడా మీద శాశ్వత స్థావరాన్ని స్థాపించింది. [15][24][25] వారు కారిబు చీఫు కైరోనేతో శాంతి ఒప్పందం మీద సంతకం చేశారు. కానీ నెలల్లోనే రెండు వర్గాల మధ్య వివాదం చెలరేగింది. [26][27] ఇది 1654 వరకు కొనసాగింది. తరువాత ఆ ద్వీపాన్ని ఫ్రెంచి వారు పూర్తిగా స్వాధీనం చేసుకున్నారు. [28] 1600లలో గ్రెనడాలోని ఫ్రెంచి వారికి, ప్రస్తుత డొమినికా, సెయింటు విన్సెంటు, గ్రెనడైన్సు‌లోని కారిబు‌లకు మధ్య యుద్ధం కొనసాగింది.

1714లో కోకో బీన్సు‌ను ప్రవేశపెట్టడంతో గ్రెనడాకు చాక్లెటు‌ను తీసుకువచ్చారు.[29]

ఫ్రెంచి వారి కొత్త కాలనీకి లా గ్రెనేడు అని పేరు పెట్టారు. ఆర్థిక వ్యవస్థ ప్రారంభంలో ఆఫ్రికను బానిసలు పనిచేసే చెరకు, ఇండిగో మీద ఆధారపడి ఉండేది. [30] ఫ్రెంచి వారు ఫోర్టు రాయలు (తరువాత సెయింటు జార్జి) అని పిలువబడే రాజధానిని స్థాపించారు. తుఫానుల నుండి రక్షణ కోసం ఫ్రెంచి నావికాదళం తరచుగా రాజధాని సహజ నౌకాశ్రయంలో ఆశ్రయం పొందేది. ఎందుకంటే సమీపంలోని ఫ్రెంచి ద్వీపాలకు ఫోర్టు రాయలు‌తో పోల్చదగిన సహజ నౌకాశ్రయం లేదు. 1762లో ఏడు సంవత్సరాల యుద్ధంలో బ్రిటిషు వారు గ్రెనడాను స్వాధీనం చేసుకున్నారు.[24]

బ్రిటిషు వలసరాజ్యాల కాలం

[మార్చు]

ప్రారంభ వలసరాజ్యాల కాలం

[మార్చు]

ప్రధాన వ్యాసాలు: బ్రిటిషు వెస్టు ఇండీసు, బ్రిటిషు విండ్వార్డు ‌దీవులు, వెస్టు ఇండీసు సమాఖ్య

1776లో గ్రెనడా ద్వీపం, సెయింటు-జార్జెసు ఓడరేవు

1763లో పారిసు ఒప్పందం ద్వారా గ్రెనడా అధికారికంగా బ్రిటను‌కు అప్పగించబడింది. [24] 1779 జూలైలో కామ్టే డి'ఎస్టేయింగు గ్రెనడా రక్తపాతంతో ఈ భూమిని నావికా యుద్ధంలో విజయం సాధించాడు. తర్వాత అమెరికను విప్లవాత్మక యుద్ధంలో ఫ్రెంచి వారు ఈ ద్వీపాన్ని తిరిగి స్వాధీనం చేసుకున్నారు. [24] అయితే 1783లో వెర్సైల్లెసు ఒప్పందంతో ఈ ద్వీపం బ్రిటను‌కు స్వాధీనం చేయబడింది.[24] ఒక దశాబ్దం తర్వాత బ్రిటిషు పాలన మీద అసంతృప్తితో (1795–96) లో జూలియను ఫెడాను నేతృత్వంలో ఫ్రెంచి అనుకూల తిరుగుబాటుకు దారితీసింది. దీనిని బ్రిటిషు వారు విజయవంతంగా అణిచివేసారు.[31][32]

గ్రెనడా ఆర్థిక వ్యవస్థ అభివృద్ధిచేయడానికి కూలీల అవసరం పెరుగుతున్నందున ఎక్కువ మంది ఆఫ్రికను బానిసలుగాచేసి బలవంతంగా ద్వీపానికి రవాణా చేశారు. బ్రిటను చివరికి 1807లో బ్రిటిషు సామ్రాజ్యంలో బానిస వ్యాపారాన్ని నిషేధించింది. 1833లో బానిసత్వాన్ని పూర్తిగా నిషేధించారు. ఇది 1838 నాటికి బానిసలుగా ఉన్న వారందరినీ విముక్తి చేయడానికి దారితీసింది.[24][33] తరువాతి కార్మిక కొరతను తగ్గించడానికి భారతదేశం నుండి వలస వచ్చిన వారిని 1857లో గ్రెనడాకు తీసుకువచ్చారు.[15][25]

1843లో తూర్పు ఇండీసు నుండి ఇంగ్లాండు ‌కు వెళ్లే మార్గంలో ఒక వ్యాపారి నౌక వచ్చినప్పుడు జాజికాయను గ్రెనడాకు పరిచయం చేశారు. [15][25] ఆ ఓడలో కొద్ది మొత్తంలో జాజికాయ చెట్లు ఉన్నాయి. వాటిని వారు గ్రెనడాలో వదిలిపెట్టారు. ఇది గ్రెనడా జాజికాయ పరిశ్రమకు నాంది. ఇది ఇప్పుడు ప్రపంచ వార్షిక పంటలో దాదాపు 40% సరఫరా చేస్తుంది.[34]

తరువాత వలసరాజ్యాల కాలం

[మార్చు]

1877లో గ్రెనడాను క్రౌన్ కాలనీగా మార్చారు. థియోఫిలసు ఎ. మారీషో 1918లో గ్రెనేడియను ప్రజలకు కొత్త భాగస్వామ్య రాజ్యాంగ వితరణ కోసం ఆందోళన చేయడానికి ప్రతినిధి ప్రభుత్వ సంఘం (ఆర్‌జివి)ను స్థాపించారు.[35] మారీషో లాబీయింగు కారణంగా 1921–22 నాటి వుడ్ కమిషను సవరించిన క్రౌన్ కాలనీ ప్రభుత్వం రూపంలో గ్రెనడా రాజ్యాంగ సంస్కరణకు సిద్ధంగా ఉందని తేల్చింది. ఈ సవరణ గ్రెనేడియన్లకు 15 మంది శాసన మండలి సభ్యులలో ఐదుగురిని పరిమిత ఆస్తి ఫ్రాంచైజీ మీద ఎన్నుకునే హక్కును ఇచ్చింది. దీని వలన వయోజన గ్రెనేడియన్లలో అత్యంత సంపన్నులైన 4% మంది ఓటు వేసే అవకాశం లభించింది. [36] 1943లో మారీషో కమాండరు ఆఫ్ ది ఆర్డరు ఆఫ్ ది బ్రిటిషు ఎంపైరు (సిబిఇ)గా ఎంపికయ్యారు. [37]

1950లో ఎరికు గైరీ గ్రెనడా యునైటెడు లేబరు పార్టీ (జియుఎల్‌పి)ని స్థాపించారు. ఇది మొదట ట్రేడు యూనియను‌గా ఉంది. ఇది 1951లో మెరుగైన పని పరిస్థితుల కోసం సార్వత్రిక సమ్మెకు దారితీసింది. [15][25][38] ఇది తీవ్ర అశాంతిని రేకెత్తించింది. చాలా భవనాలు తగలబెట్టబడ్డాయి. ఆ అల్లర్లు "స్కై రెడు" డేసు అని పిలువబడ్డాయి. 1951 అక్టోబరు 10న గ్రెనడా సార్వత్రిక వయోజన ఓటు హక్కు ఆధారంగా తన మొదటి సార్వత్రిక ఎన్నికలను నిర్వహించింది.[39] గైరీ పార్టీ పోటీ చేసిన 8 సీట్లలో 6 స్థానాలను గెలుచుకుంది. [39]

1958 నుండి 1962 వరకు, గ్రెనడా వెస్ట్ ఇండీస్ సమాఖ్యలో భాగంగా ఉంది. [15][24][25] సమాఖ్య పతనం తర్వాత, గ్రెనడాకు అసోసియేటెడ్ స్టేట్‌గా దాని అంతర్గత వ్యవహారాలపై పూర్తి స్వయంప్రతిపత్తి 1967 మార్చి 3న లభించింది.[24] గ్రెనడా నేషనలు పార్టీ (జిఎన్‌పి)కి చెందిన హెర్బర్టు బ్లేజు మార్చి 1967 నుండి ఆగస్టు 1967 వరకు అసోసియేటెడు స్టేటు ఆఫ్ గ్రెనడాకు మొదటి ప్రీమియరు. ఎరికు గైరీ ఆగస్టు 1967 నుండి ఫిబ్రవరి 1974 వరకు ప్రీమియరు‌గా పనిచేశారు.[24]

స్వాతంత్ర్యానంతర యుగం

[మార్చు]
1982లో తూర్పు జర్మనీని సందర్శించిన మారిసు బిషపు

గ్రెనడాకు మొదటి ప్రధాన మంత్రి అయిన ఎరికు గైరీ నాయకత్వంలో 1974 ఫిబ్రవరి 7న స్వాతంత్ర్యం లభించింది [15][24][25] దీనిని ఏటా స్వాతంత్ర్య దినోత్సవంగా జరుపుకుంటారు.[40] క్వీన్ ఎలిజబెతు‌ను స్థానికంగా గవర్నరు జనరలు ప్రాతినిధ్యం వహిస్తున్న మోనార్కు‌గా ఉంచుతూ గ్రెనడా కామన్వెల్తు‌లోనే ఉండాలని నిర్ణయించుకుంది. ఎరికు గైరీ ప్రభుత్వం, మార్క్సిస్ట్ న్యూ జ్యువెలు మూవ్మెంటు ‌(ఎన్‌జిఎం)తో సహా కొన్ని ప్రతిపక్ష పార్టీల మధ్య క్రమంగా అంతర్యుద్ధం చెలరేగింది.[24] గైరీ, జియుఎల్‌పి 1976 గ్రెనడియను సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో తక్కువ మెజారిటీతో గెలిచాయి;[24] అయితే గైరీకి విధేయులైన ప్రైవేటు మిలీషియా అయిన 'ముంగూసు గ్యాంగు' మోసం, హింసాత్మక ఎన్నికలు నిర్వహించాయని ఆరోపిస్తూ ప్రతిపక్షం ఫలితాలు చెల్లవని భావించింది.[41][42][43]

1979 మార్చి 13న గైరీ దేశం వెలుపల ఉన్నప్పుడు ఎన్‌జెఎం రక్తపాత రహిత తిరుగుబాటును ప్రారంభించింది. ఇది గైరీని తొలగించి రాజ్యాంగాన్ని సస్పెండు చేసి, తనను తాను ప్రధానమంత్రిగా ప్రకటించుకున్న మారిసు బిషపు నేతృత్వంలోని పీపుల్సు రివల్యూషనరీ గవర్నమెంటు (పిఆర్‌జి)ను స్థాపించింది.[24] ఆయన మార్క్సిస్టు-లెనినిస్టు ప్రభుత్వం క్యూబా, నికరాగ్వా ఇతర కమ్యూనిస్టు బ్లాకు దేశాలతో సన్నిహిత సంబంధాలను ఏర్పరచుకుంది.[24] న్యూ జ్యువెలు ఉద్యమం మినహా అన్ని రాజకీయ పార్టీలు నిషేధించబడ్డాయి. నాలుగు సంవత్సరాలు పిఆర్‌జి పాలనలో ఎన్నికలు జరగలేదు.

యునైటెడు స్టేట్సు దండయాత్ర (1983)

[మార్చు]

ప్రధాన వ్యాసం: గ్రెనడా మీద యునైటెడు స్టేట్సు దండయాత్ర

1983లో గ్రెనడా మీద దండయాత్ర సమయంలో తూర్పు కరేబియను రక్షణ దళం సభ్యులు.

మారిసు బిషపు తిరుగుబాటు - ఉరిశిక్ష

[మార్చు]

కొన్న సంవత్సరాల తరువాత, [ఎప్పుడు?] బిషపు ఎన్‌జెఎం లోని కొంతమంది ఉన్నత స్థాయి సభ్యుల మధ్య వివాదం తలెత్తింది. బిషపు వివిధ వాణిజ్య, విదేశాంగ విధాన అంశాలపై క్యూబా, యుఎస్‌ఎస్‌ఆర్‌తో సహకరించినప్పటికీ ఆయన అలీన హోదాను కొనసాగించడానికి ప్రయత్నించాడు. కమ్యూనిస్టు ఉప ప్రధాన మంత్రి బెర్నార్డు కోర్డు సహా కరుడుగట్టిన మార్క్సిస్టు పార్టీ సభ్యులు, బిషపు తగినంత విప్లవాత్మకం కాదని భావించారు. ఆయన పదవి నుంచి వైదొలగాలని లేదా అధికార భాగస్వామ్య ఒప్పందంలోకి ప్రవేశించాలని డిమాండు చేశారు.

1983 16 అక్టోబరున గ్రెనేడియను సైన్యం మద్దతుతో బెర్నార్డు కోర్డు, ఆయన భార్య ఫిలిసు, మారిసు బిషపు ప్రభుత్వానికి వ్యతిరేకంగా తిరుగుబాటుకు నాయకత్వం వహించారు. బిషపు‌ను గృహ నిర్బంధంలో ఉంచారు.[24] ఈ చర్యలు ద్వీపంలోని వివిధ ప్రాంతాలలో వీధి ప్రదర్శనలకు దారితీశాయి. ఎందుకంటే బిషపు‌కు జనాభా నుండి విస్తృత మద్దతు ఉంది. బిషపు విస్తృతంగా ప్రజాదరణ పొందిన నాయకుడు కాబట్టి రాజధాని సెంట్రలు స్క్వేరు‌లోని ర్యాలీ నుండి ఆయన గృహనిర్బంధంలో ఉన్న ఆయన నివాసానికి సామూహికంగా నిరసప్రదర్శన చేసి ఉద్రేకపూరిత వాతావరణం సృష్టించిన మద్దతుదారులచే ఆయన విడుదలయ్యాడు. బిషపు తన అధికారాన్ని తిరిగి నొక్కిచెప్పడానికి జనసమూహాన్ని ద్వీపం సైనిక ప్రధాన కార్యాలయానికి నడిపించాడు. కోటను తిరిగి స్వాధీనం చేసుకోవడానికి గ్రెనేడియను సైనికులను కోర్డు వర్గం సాయుధ వాహనాల్లో పంపింది. కోట వద్ద సైనికులకు, పౌరులకు మధ్య జరిగిన ఘర్షణ కాల్పులు, భయాందోళనలకు దారితీసింది. ఈ అల్లకల్లోలంలో ముగ్గురు సైనికులు, కనీసం ఎనిమిది మంది పౌరులు మరణించారు. దీనితో పాటు 100 మంది గాయపడ్డారని తరువాత 2000లో పాఠశాల-ప్రాయోజిత అధ్యయనంలో తేలింది. .[44] బిషపు లొంగిపోవడంతో ప్రారంభ కాల్పులు ముగిసాయి. ఆయనను ఆయన సన్నిహిత మద్దతుదారులలో ఏడుగురు సభ్యుల బృందాన్ని ఖైదీగా తీసుకుని కాల్పుల దళం ఉరితీసింది. బిషప్‌తో పాటు, ఆ బృందంలో ఆయన క్యాబినెట్ మంత్రులు ముగ్గురు, ఒక ట్రేడ్ యూనియను నాయకుడు, ముగ్గురు సేవా-పరిశ్రమ కార్మికులు ఉన్నారు.[45]

బిషపు‌ను ఉరితీసిన తర్వాత, పీపుల్సు రివల్యూషనరీ ఆర్మీ (పిఆర్ఎ) జనరలు హడ్సను ఆస్టిను ఛైర్మను‌గా సైనిక మార్క్సిస్టు ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేసింది. సైన్యం నాలుగు రోజుల పూర్తి కర్ఫ్యూను ప్రకటించింది. ఈ సమయంలో అనుమతి లేకుండా తమ ఇంటిని వదిలి వెళ్ళే ఎవరైనా కనిపించగానే కాల్చివేయబడతారు. [46][47]

యునైటెడు స్టేట్సు - మిత్రరాజ్యాల ప్రతిస్పందన - ప్రతిచర్య

[మార్చు]
1983లో గ్రెనడా మీద దండయాత్ర సమయంలో 320వ ఫీల్డు ఆర్టిలరీ రెజిమెంటు‌కు చెందిన ఎం102 హోవిట్జర్లు కాల్పులు జరిపాయి.

గ్రెనడాలో 10,000 అడుగుల (3,000 మీ) వైమానిక స్థావరాన్ని నిర్మిస్తున్న క్యూబా నిర్మాణ కార్మికులు సైనిక సిబ్బంది ఉండటం ముఖ్యంగా ఆందోళనకరంగా ఉందని అమెరికా అధ్యక్షుడు రోనాల్డు రీగను పేర్కొన్నారు.[48] వాణిజ్య జెటు‌లు దిగడానికి వీలు కల్పించడమే ఎయిర్‌స్ట్రిపు ఉద్దేశ్యం అని బిషపు పేర్కొన్నారు, కానీ కొంతమంది యుఎస్ సైనిక విశ్లేషకులు ఇంత పొడవైన, బలోపేతం చేసిన రన్‌వేను నిర్మించడానికి ఏకైక కారణం దానిని భారీ సైనిక రవాణా విమానాలు ఉపయోగించుకునేలా చేయడం అని వాదించారు. కాంట్రాక్టర్లు, అమెరికను, యూరోపియను కంపెనీలు, పాక్షిక నిధులు అందించిన ఇఇసి అన్నీ ఎయిర్‌స్ట్రిపు‌కు సైనిక సామర్థ్యాలు లేవని పేర్కొన్నాయి. సోవియటు యూనియను ఆదేశాల మేరకు క్యూబా, మధ్య అమెరికా కమ్యూనిస్టు తిరుగుబాటుదారుల కోసం ఉద్దేశించిన ఆయుధాలతో నిండిన క్యూబా, సోవియటు విమానాలకు ఇంధనం నింపుకునే స్టాపు‌గా గ్రెనడాను ఉపయోగిస్తుందని రీగను నొక్కిచెప్పారు.[49]

తూర్పు కరేబియను రాజ్యాలు సంస్థ (ఒఇసిఎస్), బార్బడోసు, జమైకా అన్నీ సహాయం కోసం అమెరికాకు విజ్ఞప్తి చేశాయి. [50] 1983 అక్టోబరు 25న యునైటెడు స్టేట్సు, బార్బడోసు‌లో ఉన్న ప్రాంతీయ భద్రతా వ్యవస్థ (ఆర్‌ఎస్‌ఎస్) సంయుక్త దళాలు ఆపరేషను అర్జెంటు ఫ్యూరీ అనే కోడు‌నేం‌లో గ్రెనడా మీద దాడి చేశాయి. బార్బడోసు, డొమినికా, గవర్నరు-జనరలు పాల్ స్కూను ఆదేశాల మేరకు ఇది జరిగిందని యుఎస్ పేర్కొంది. [51] స్కూను రహస్య దౌత్య మార్గాల ద్వారా దండయాత్రను అభ్యర్థించాడు. కానీ ఆయన భద్రత కోసం దానిని బహిరంగపరచలేదు.[52] పురోగతి వేగంగా జరిగింది. నాలుగు రోజుల్లోనే అమెరికన్లు హడ్సను ఆస్టిను సైనిక ప్రభుత్వాన్ని తొలగించారు.

ఈ దండయాత్రను బ్రిటను,[53]ట్రినిడాడ్ అండ్ టొబాగో, కెనడా ప్రభుత్వాలు విమర్శించాయి. ఐక్యరాజ్యసమితి జనరలు అసెంబ్లీ దీనిని 108 నుండి 9 ఓట్ల తేడాతో "అంతర్జాతీయ చట్టాన్ని తీవ్రంగా ఉల్లంఘించడం"గా ఖండించింది. 27 మంది గైర్హాజరు అయ్యారు.[54][55] ఐక్యరాజ్యసమితి భద్రతా మండలి ఇలాంటి తీర్మానాన్ని పరిగణించింది. దీనికి 11 దేశాలు మద్దతు ఇచ్చాయి. అయితే యునైటెడు స్టేట్సు ఆ ప్రతిపాదనను వీటో చేసింది. [56]

దండయాత్ర తర్వాత అరెస్టులు

[మార్చు]

దండయాత్ర తర్వాత, విప్లవానికి ముందు గ్రెనేడియను రాజ్యాంగం మరోసారి అమలులోకి వచ్చింది. మారిసు బిషపు, మరో ఏడుగురి హత్యకు సంబంధించిన ఆరోపణల మీద పిఆర్‌జి/పిఆర్‌ఎ పద్దెనిమిది మంది సభ్యులను అరెస్టు చేశారు. 18 మందిలో ఉరిశిక్ష అమలు సమయంలో గ్రెనేడా అగ్ర రాజకీయ నాయకత్వం, ఉరిశిక్షలకు దారితీసిన ఆపరేషను‌కు ప్రత్యక్షంగా బాధ్యత వహించిన మొత్తం మిలటరీ చైను కమాండు కూడా ఉన్నారు. పద్నాలుగు మందికి మరణశిక్ష విధించబడింది. ఒకరు నిర్దోషిగా తేలింది. ముగ్గురికి 45 సంవత్సరాల జైలు శిక్ష విధించబడింది. మరణశిక్షలను చివరికి జైలు శిక్షలుగా మార్చారు. జైలులో ఉన్నవారిని "గ్రెనేడా 17"గా పిలుస్తారు. [57]

1983 నుండి

[మార్చు]

1983 డిసెంబరులో యుఎస్ దళాలు గ్రెనేడా నుండి వైదొలిగినప్పుడు, గవర్నరు-జనరలు స్కూను కొత్త ఎన్నికలను నిర్వహించడానికి నికోలసు బ్రాత్‌వైటు అధ్యక్షతన ఒక తాత్కాలిక సలహా మండలిని నియమించారు.[58] 1976 తర్వాత జరిగిన మొదటి ప్రజాస్వామ్య ఎన్నికలు 1984 డిసెంబరులో జరిగాయి. హెర్బర్టు బ్లేజు నేతృత్వంలోని న్యూ నేషనలు పార్టీ గెలిచింది. ఆయన 1989 డిసెంబరులో మరణించే వరకు ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశాడు.[59][60]

బ్లేజు తర్వాత బెను జోన్సు కొంతకాలం ప్రధానమంత్రిగా బాధ్యతలు స్వీకరించి 1990 మార్చి ఎన్నికల వరకు పనిచేశాడు. [61][62] ఈ ఎన్నికను నికోలసు బ్రాత్‌వైటు నేతృత్వంలోని నేషనలు డెమోక్రటికు కాంగ్రెసు గెలుచుకుంది. ఆయన 1995 ఫిబ్రవరిలో రాజీనామా చేసే వరకు ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.[63] ఆయన తర్వాత జార్జి బ్రిజాను కొంతకాలం పాటు [64] 1995 జూన్ ఎన్నికలలో విజయం సాధించారు. కీత్ మిచెలు నేతృత్వంలోని న్యూ నేషనలు పార్టీ గెలిచింది. ఆయన 1999 - 2003 ఎన్నికలలో గెలిచి 2008 వరకు రికార్డు స్థాయిలో 13 సంవత్సరాలు సేవలందించారు. .[24] మిచెలు క్యూబా తో సంబంధాలను తిరిగి స్థాపించాడు. మనీలాండరింగు సమస్యల మీద విమర్శలకు గురైన దేశ బ్యాంకింగు వ్యవస్థను కూడా సంస్కరించాడు. [15][24][25]

2000–02లో, 1970ల చివరలో, 1980ల ప్రారంభంలో జరిగిన వివాదాలలో ఎక్కువ భాగం సత్యం - సయోధ్య కమిషను ప్రారంభంతో ప్రజలలో చైతన్యంలోకి తీసుకురాబడింది.[24] ఈ కమిషను‌కు రోమను కాథలికు పూజారి ఫాదరు మార్కు హేన్సు అధ్యక్షత వహించారు. పిఆర్ఎ, బిషపు పాలన, అంతకు ముందు నుండి తలెత్తే అన్యాయాలను వెలికితీసే పనిని అప్పగించారు. ఇది దేశవ్యాప్తంగా అనేక విచారణలను నిర్వహించింది. సెయింటు జార్జి‌లోని ప్రెజెంటేషను బ్రదర్సు కాలేజి (పిబిసి) అధిపతి బ్రదరు రాబర్టు ఫానోవిచు తన సీనియరు విద్యార్థులలో కొంతమందికి ఆ యుగం గురించి ముఖ్యంగా మారిసు బిషపు మృతదేహం ఎప్పుడూ కనుగొనబడలేదనే వాస్తవం గురించి పరిశోధన ప్రాజెక్టు‌ను నిర్వహించే పనిని అప్పగించారు.[65][44]

గ్రెనడాలో ఇవాను హరికేను తర్వాత

2004 సెప్టెంబరు 7న 49 సంవత్సరాలు హరికేను రహితంగా ఉన్న తర్వాత ఈ ద్వీపం నేరుగా ఇవాను హరికేను ద్వారా దెబ్బతింది. [66] ఇవాను కేటగిరీ 3 హరికేను‌గా విరుచుకుపడింది. దీని ఫలితంగా 39 మంది మరణించారు. ద్వీపంలోని 90% ఇళ్లకు నష్టం లేదా విధ్వంసం సంభవించింది. .[15][24][25] 2005 జూలై 14న ఆ సమయంలో కేటగిరీ 1 హరికేను అయిన ఎమిలీ హరికేను, ద్వీపం ఉత్తర భాగాన్ని 80-నాటు (150 కిమీ/గం; 92 మైళ్ల వేగం) గాలులతో తాకింది. దీని వలన ఒక వ్యక్తి మరణించాడు. యుఎస్$110 మిలియను (ఇసి$297 మిలియన్లు) విలువైన నష్టం వాటిల్లింది. [15][25][67] వ్యవసాయం ముఖ్యంగా జాజికాయ పరిశ్రమ తీవ్రమైన నష్టాలను చవిచూసింది కానీ ఆ సంఘటన పంట నిర్వహణలో మార్పులకు దారితీసింది. కొత్త జాజికాయ చెట్లు పరిపక్వం చెందుతూ ఉన్నకారణంగా పరిశ్రమ క్రమంగా పునర్నిర్మించబడుతుందని భావిస్తున్నారు. 2024 జూలై 1న బెరిలు హరికేను కారియాకో ద్వీపాన్ని కేటగిరీ 4 హరికేను‌గా తాకింది. దీని వలన గ్రెనడా, కారియాకో అంతటా విస్తృత నష్టం వాటిల్లింది. కారియాకోలో విద్యుత్తు సరఫరా, పరిమితనైనా కమ్యూనికేషను లేదు. దేశంలోని మిగిలిన ప్రాంతాలలో 95% మంది కస్టమర్లకు విద్యుత్తు లేదు. టెలికమ్యూనికేషన్లు కూడా దెబ్బతిన్నాయి.[68]

2008 ఎన్నికల్లో టిల్మాను థామసు నేతృత్వంలోని ఎన్‌డిసి చేతిలో మిచెలు ఓడిపోయాడు; [69][70] అయితే ఆయన 2013 గ్రెనేడియను సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో భారీ మెజారిటీతో గెలిచాడు. ఎన్‌ఎన్‌పి తిరిగి అధికారంలోకి వచ్చింది.[71] 2018లో మరోసారి భారీ మెజారిటీతో గెలిచింది. [72] 2020 మార్చిలో గ్రెనడా తన మొదటి కోవిడ్-19 కేసును నిర్ధారించింది. 2022 17 మార్చి నాటికి 13,921 కేసులు, 217 మరణాలు నమోదయ్యాయి. [73]

2022 జూన్ 23 మరుసటి రోజు ప్రధానమంత్రి అయిన డికాను మిచెలు నేతృత్వంలోని ఎన్‌డిసి సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో గెలిచింది.[74]

భౌగోళికం

[మార్చు]

ప్రధాన వ్యాసం: గ్రెనడా భౌగోళికం

గ్రెనడా మ్యాపు

గ్రెనడా ద్వీపం యాంటిల్లెసు ద్వీపసమూహంలోని దక్షిణ ద్వీపం, తూర్పు కరేబియను సముద్రం, పశ్చిమ అట్లాంటికు మహాసముద్రం సరిహద్దులో ఉంది. వెనిజులా ట్రినిడాడ్ మరియు టొబాగో రెండింటికీ ఉత్తరాన 140 కి.మీ (90 మైళ్ళు). దీని సోదరి ద్వీపాలు గ్రెనేడిను‌ల దక్షిణ విభాగాన్ని తయారు చేస్తాయి. వీటిలో కారియాకౌ పెటిటు మార్టినికు, రోండే ఐలాండు, కైల్లె ఐలాండు, డైమండు ఐలాండు, లార్జు ఐలాండు, సెలైను ఐలాండు, ఫ్రిగేటు ఐలాండు ఉన్నాయి; ఉత్తరాన మిగిలిన ద్వీపాలు సెయింటు విన్సెంటు, గ్రెనాడిను‌లకు చెందినవి. జనాభాలో ఎక్కువ మంది గ్రెనడాలో నివసిస్తున్నారు. అక్కడ ఉన్న ప్రధాన పట్టణాల్లో రాజధాని సెయింటు జార్జి, గ్రెన్విల్లే, గౌయేవు ఉన్నాయి. సోదరి దీవులలో అతిపెద్ద పరిష్కారంగా కారియాకౌలోని హిల్సు‌బరో ఉంది.

గ్రెనడా అగ్నిపర్వత మూలం [9] దాని నేల పర్వత లోపలి భాగంలో సరస్సు ఆంటోయిను, గ్రాండు ఎటాంగు సరస్సు, లివెరా చెరువుతో సహా అనేక పేలుడు క్రేటరు‌లలో స్పష్టంగా ఉంది. గ్రెనడా ఎత్తైన ప్రాంతంగా సెయింటు కేథరీన్ పర్వతం ఉంది. ఇది సముద్ర మట్టానికి 840 మీ (2,760 అడుగులు) కు ఎత్తున ఉంది.[9] ఇతర ప్రధాన పర్వతాలలో మౌంటు గ్రాన్బీ, సౌతు ఈస్టు మౌంటైను ఉన్నాయి. జలపాతాలతో ఉన్న అనేక చిన్న నదులు ఈ పర్వతాల నుండి సముద్రంలోకి ప్రవహిస్తాయి. తీరప్రాంతంలో అనేక బేలు(ఖాతం) ఉన్నాయి. ముఖ్యంగా దక్షిణ తీరంలో అనేక సన్నని ద్వీపకల్పాలుగా విడిపోయాయి.

గ్రెనడా నాలుగు పర్యావరణ ప్రాంతాలకు నిలయం: విండ్‌వార్డు దీవులు తేమ అడవులు, లెవార్డు దీవులు పొడి అడవులు, విండ్‌వార్డు దీవులు పొడి అడవులు మరియు విండ్‌వార్డ్ దీవులు జెరికు స్క్రబు. [75] ఇది 2018 ఫారెస్టు ల్యాండ్‌ఉస్కేపు ఇంటెగ్రిటీ ఇండెక్సు సగటు స్కోరు 4.22/10, ఇది 172 దేశాలలో ప్రపంచవ్యాప్తంగా 13 వ స్థానంలో ఉంది. [76]

రాజధాని సెయింటు జార్జి వైమానిక ఫోటో

వాతావరణం

[మార్చు]

వాతావరణం ఉష్ణమండలమైనది: పొడి సీజన్లో వేడి మరియు తేమగా ఉంటుంది. వర్షాకాలంలో మితమైన వర్షపాతం ద్వారా చల్లబడుతుంది. ఉష్ణోగ్రతలు 22–32 ° సి(72-90 °ఎఫ్) నుండి ఉంటాయి. ఇవి చాలా అరుదుగా 18 ° సి(64 ° ఎఫ్) కంటే తక్కువగా ఉంటాయి.

గ్రెనడా ఉష్ణమండల తుఫాను కార్యకలాపాల కారణంగా ప్రధాన దక్షిణ అంచున ఉన్న ప్రాంతం అభువృద్ధి చెందుతూ ఉంది. అయినప్పటికీ ఈ ద్వీపం గత కొన్ని దశాబ్దాలలో నాలుగు ల్యాండు ఫాల్ తుఫానులను మాత్రమే ఎదుర్కొంది.[77] జానెటు హరికేను 1955 సెప్టెంబరు 23 న గ్రెనడాపైకి వెళ్ళింది. 185 కిమీ/గం (115 మై/గం) గాలులు, తీవ్రమైన నష్టాన్ని కలిగించాయి. గ్రెనాడాను తాకిన ఇటీవలి తుఫాను 2024 జూలై 1 న బెరిలు హరికేను ఇది ఒక బలమైన వర్గం 4 హరికేను, ఇది రికార్డు చేసిన చరిత్రలో మొదటి వర్గం 5 హరికేను జూలై నెలకు ముందు అట్లాంటికు ప్రధాన అభివృద్ధి ప్రాంతం (ఎండిఆర్) లో బలమైన హరికేనుగా ప్రభావం చూపింది. ప్రజలు నివసించే మూడు గ్రెనేడియను ద్వీపాలు ప్రభావితమైనప్పటికీ ఇది నేరుగా కారియాకౌ ద్వీపం మీదుగా ప్రయాణించింది. దీనివల్ల మొత్తం వినాశనం, టైరెలు బే, కారియాకౌ మడ అడవులలోని అనేక నాళాలు (నీరు, ఒడ్డున రెండూ) నష్టం, నాశనం. పెటిటు మార్టినికు కూడా ప్రధాన ద్వీపమైన గ్రెనడాలో, ప్రధానంగా ద్వీపం విండ్‌వార్డు, ఉత్తర భాగాలలో చాలా పరిమిత నష్టంతో గణనీయమైన నష్టాన్ని చవిచూశాడు. 2004 సెప్టెంబరు 7 న గ్రెనడాను ఇవాను హరికేను కూడా ప్రభావితం చేసింది.[78] ఇది తీవ్రమైన నష్టం, ముప్పై తొమ్మిది మరణాలకు కారణమైంది. 2005 జూలై 14 న ఎమిలీ హరికేను ఇది జూలై 16 న ఎక్కువ కరేబియను ప్రాంతం మీద వర్గం 5 హరికేను‌గా నిలిచింది. ఎమిలీ హరికేను కారియాకౌలో, గ్రెనడాకు ఉత్తరాన తీవ్రమైన నష్టాన్ని కలిగించింది. ఇది ఇవాను హరికేను చేత సాపేక్షంగా తేలికగా ప్రభావితమైంది; గ్రెనడాను అప్పటి నుండి చాలాసార్లు ఉష్ణమండల తుఫాను గడియారంలో ఉంచాల్సి వచ్చింది. [77]

ఇవాను నుండి అధికారికంగా కోలుకోవడానికి ఐదేళ్ళు పట్టింది. అయినప్పటికీ రికవరీ దశాబ్దాలుగా కొనసాగింది (ఉదా., సెయింటు జార్జి ఆంగ్లికను చర్చి, సెయింటు ఆండ్రూసు ప్రెస్బిటేరియను చర్చి (స్కాట్సు కిర్కు) 2021 లో పునరుద్ధరించబడ్డాయి).[79]

2024 జూలై 1 న బెరిలు హరికేను గ్రెనాడాలోకి దూసుకెళ్లింది. ఇది దేశవ్యాప్తంగా ప్రభావం చూపింది. కాని ముఖ్యంగా కారియాకౌ, పెటిటు మార్టినిక్లో, ప్రాంతాలలో తుఫాను కేంద్రీకరించింది.[80] ఉష్ణమండల తుఫాను నుండి వర్గం 4 హరికేను‌కు కేవలం 48 గంటల వ్యవధిలో వేగంగా తీవ్రతరం కావడం కారణంగా బెరిలు తుఫాను అంతర్జాతీయ దృష్టిని ఆకర్షించింది.[81]

జంతుజాలం

[మార్చు]

ప్రధాన వ్యాసం: గ్రెనడా క్షీరదాల జాబితా

కరేబియన్ మాదిరిగానే, గ్రెనడా పెద్ద జంతువులకు డిపౌరేట్. అయినప్పటికీ స్థానిక ఒపోసమ్సు, అర్మడిల్లోసు పరిచయం చేసిన మోనా కోతులు, ముంగూసెసు సాధారణంగా కనిపుద్తుంటాయి. 2024 జూన్ నాటికి ప్రపంచంలోని పక్షి చెక్‌లిస్టుల ప్రకారం గ్రెనడా అవిఫౌనా మొత్తం 199 జాతులను కలిగి ఉంది. వీటిలో ఒకటి స్థానికంగా ఉంది (గ్రెనడా డోవు). ఒకటి మానవులు (రాక్ పావురం) ప్రవేశపెట్టారు.ఇవి 130 మాత్రమే ఉన్నందున చాలా అరుదు కనిపిస్తుంటాయి.[82]

భూగర్భ శాస్త్రం

[మార్చు]

ప్రధాన వ్యాసం: గ్రెనడా భూగర్భ శాస్త్రం

సుమారు 2 మిలియన్ల సంవత్సరాల క్రితం ప్లియోసిను యుగంలో ఈ రోజుల్లో ఉన్న ప్రాంతం గ్రెనడా ప్రాంతం నిస్సార సముద్రం నుండి జలాంతర్గత అగ్నిపర్వతంగా ఉండేది. ఇటీవలి కాలంలో అగ్నిపర్వత కార్యకలాపాలు ఉనికిలో లేవు. దాని హాటు స్ప్రింగు, అండర్వాటరు అగ్నిపర్వతం కిక్ 'జెన్నీ తప్ప. గ్రెనడా భూభాగం చాలావరకు 1-2 మిలియను సంవత్సరాల క్రితం జరిగిన అగ్నిపర్వత కార్యకలాపాలతో రూపొందించబడింది. గ్రెనడా, రాజధాని సెయింటు జార్జి‌తో సహా గ్రెనాడా ఏర్పడటానికి చాలా తెలియని అగ్నిపర్వతాలు బాధ్యత వహించాయి. ఇప్పుడు అంతరించిపోయిన రెండు అగ్నిపర్వతాలు; ఇప్పుడు క్రేటరు లేక్సు, గ్రాండు ఎటాంగు సరస్సు, అంటోనియను సరస్సు, గ్రెనడా ఏర్పడటానికి దోహదం చేసాయని భావిస్తున్నారు.

రాజకీయాలు

[మార్చు]

ప్రధాన వ్యాసం: గ్రెనడా రాజకీయాలు

గ్రెనడా అనేది 3వ చార్లెసు దేశాధినేతగా ఉన్న ఒక రాజ్యాంగ రాచరికం. స్థానికంగా గవర్నరు జనరలు ప్రాతినిధ్యం వహిస్తాడు. ].[9][24] [9][24] కార్యనిర్వాహక అధికారం ప్రభుత్వ అధిపతి, ప్రధాన మంత్రి వద్ద ఉంటుంది. గవర్నరు జనరలు పాత్ర ప్రధానంగా లాంఛనప్రాయంగా ఉంటుంది. అయితే ప్రధాన మంత్రిగా సాధారణంగా పార్లమెంటులో అతిపెద్ద పార్టీ నాయకుడు ఉంటాడు.[9]

గ్రెనడా పార్లమెంటులో సెనేటు (13 మంది సభ్యులు), ప్రతినిధుల సభ (15 మంది సభ్యులు) ఉంటాయి. ప్రభుత్వం, ప్రతిపక్షం గవర్నరు జనరలు‌కు సెనేటర్ల నియామకాలను సిఫార్సు చేస్తాయి. అయితే జనాభా ఐదు సంవత్సరాల కాలానికి ప్రతినిధులను ఎన్నుకుంటుంది.[9] గ్రెనడా బహుళ-పార్టీ వ్యవస్థను నిర్వహిస్తుంది. అతిపెద్ద పార్టీలు సెంటరు-రైటు న్యూ నేషనలు పార్టీ (ఎన్‌ఎన్‌పి), సెంటరు-లెఫ్టు నేషనలు డెమోక్రటికు కాంగ్రెసు (ఎన్‌ఎన్‌పి).[9].

ఫిబ్రవరి 2013లో, పాలక నేషనలు డెమోక్రటికు కాంగ్రెసు (ఎన్‌ఎన్‌పి) ఎన్నికల్లో ఓడిపోయింది. ప్రతిపక్ష న్యూ నేషనలు పార్టీ (ఎన్‌ఎన్‌పి) సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో మొత్తం 15 సీట్లను గెలుచుకుంది. 1995 - 2008 మధ్య మూడు పర్యాయాలు ప్రధానమంత్రిగా పనిచేసిన ఎన్‌ఎన్‌పి నాయకుడు కీత్ మిచెలు తిరిగి అధికారంలోకి వచ్చారు.[83] తదనంతరం మిచెలు 2018లో ఎన్‌ఎన్‌పిని ప్రతినిధుల సభలోని 15 సీట్లను గెలుచుకునేలా నడిపించారు. ఈ ఘనతను సాధించిన మూడు ప్రత్యేక సందర్భాలను గుర్తు చేసుకున్నారు.

2021 నవంబరులో ప్రధాన మంత్రి కీతు మిచెలు రాజ్యాంగబద్ధంగా 2023 జూన్ లోపు జరగాల్సిన రాబోయే సార్వత్రిక ఎన్నికలు తనకు చివరి ఎన్నికలు అని అన్నారు.[84] రాజ్యాంగ అవసరాల కంటే ఒక సంవత్సరం ముందుగానే పార్లమెంటును రద్దు చేయాలని మిచెలు 2022 మే 16న గవర్నరు జనరలు‌కు సలహా ఇచ్చారు. [85] తదనంతరం న్యూ నేషనలు పార్టీ 2022 ఎన్నికల్లో నేషనలు డెమోక్రటికు కాంగ్రెసు చేతిలో ఓడిపోయింది, ఎన్‌డిసి, ఎన్‌ఎన్‌పికి 9 సీట్లు గెలుచుకుంది. ఎన్నికలకు ఒక సంవత్సరం కంటే తక్కువ సమయంలోనే నేషనల్ డెమోక్రటిక్ కాంగ్రెస్ నాయకుడిగా బాధ్యతలు స్వీకరించి, ఎన్నడూ ఎన్నికైన పదవిని నిర్వహించని రాజకీయ కొత్త వ్యక్తి డికాన్ మిచెల్, తరువాత ప్రధానమంత్రిగా నియమితులయ్యారు.

విదేశీ సంబంధాలు

[మార్చు]

మరిన్ని సమాచారం: గ్రెనడా విదేశీ సంబంధాలు

గ్రెనడా కరేబియను కమ్యూనిటీ (కారికోం), తూర్పు కరేబియను రాజ్యాల సంస్థ (ఒఇసిఎస్) రెండింటిలోనూ పూర్తి, పాల్గొనే సభ్యుడు. [9]

కామన్వెల్తు

[మార్చు]

గ్రెనడా, కరేబియను ప్రాంతంలోని చాలా ప్రాంతాలతో పాటు, కామన్వెల్త్ దేశాలలో సభ్యురాలు. ఈ సంస్థ ప్రధానంగా మాజీ బ్రిటిషు కాలనీలను కలిగి ఉంది. దాని సభ్యుల మధ్య అంతర్జాతీయ సంబంధాలను పెంపొందించడం మీద దృష్టి పెడుతుంది.

అమెరికను రాష్ట్రాల సంస్థ (ఒఎఎస్)

[మార్చు]

ఒఎఎస్ చార్టరు‌ను ఆమోదించిన, సంస్థలో సభ్యురాలు అయిన 35 రాష్ట్రాలలో గ్రెనడా ఒకటి. [86][87] ఒఎఎస్ వెబ్‌సైటు ప్రకారం 1975లో గ్రెనడా ఇంటరు-అమెరికను వ్యవస్థలోకి ప్రవేశించింది. [88]

ద్వంద్వ పన్నుల ఉపశమనం (కారికోం) ఒప్పందం

[మార్చు]

1994 జూలై 6న బార్బడోసు‌లోని సెయింటు మైఖేలు‌లోని షెర్బోర్ను కాన్ఫరెన్సు సెంటరు‌లో, జార్జి బ్రిజాను గ్రెనడా ప్రభుత్వం తరపున డబులు టాక్సేషను ఉపశమనం (కారికోం) ఒప్పందం మీద సంతకం చేశారు. [89] ఈ ఒప్పందం పన్నులు, నివాసం, పన్ను అధికార పరిధి, మూలధన లాభాలు, వ్యాపార లాభాలు, వడ్డీ, డివిడెండు‌లు, రాయల్టీలు, ఇతర ప్రాంతాలు వంటి అంశాలను కవరు చేసింది.

ఫాక్టా

[మార్చు]

2014 జూన్ 30, గ్రెనడా అధికారికంగా యునైటెడు స్టేట్సు ఆఫ్ అమెరికాతో మోడల్ 1 ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. ఇది విదేశీ ఖాతా పన్ను వర్తింపు చట్టం (ఫాక్టా)ని అనుమతిస్తుంది. [90]

ఆల్బా

[మార్చు]

2014 డిసెంబరులో గ్రెనడా బొలివేరియను అలయన్సు ఫర్ ది పీపుల్సు ఆఫ్ అవరు అమెరికా (ఆల్బా)లో పూర్తి సభ్యుడిగా చేరింది. క్యూబా, వెనిజులా రెండింటితో గ్రెనడా సంవత్సరాలుగా కలిగి ఉన్న సహకారానికి సభ్యత్వం సహజ పొడిగింపు అని ప్రధాన మంత్రి మిచెలు అన్నారు. [91]

సైనిక

[మార్చు]

గ్రెనడాకు స్టాండింగు మిలిటరీ లేదు. సాధారణ సైనిక విధులను రాయలు గ్రెనడా పోలీసు ఫోర్సు (ఆర్‌జిఎస్‌పి), రాయలు గ్రెనడా కోస్టు గార్డు‌లకు వదిలివేస్తుంది. [9] ఆర్‌జిఎస్‌పి స్పెషలు సర్వీసెసు యూనిటు (ఎస్‌ఎస్‌యు) అనేది యుద్ధ యూనిఫాం‌లతో కూడిన పారామిలిటరీ దళం, ఇది తూర్పు కరేబియను (1983లో యునైటెడు స్టేట్సు గ్రెనడా దండయాత్రలో పాల్గొన్న) సైనిక రక్షణ సంస్థ అయిన ప్రాంతీయ భద్రతా వ్యవస్థ (ఆర్‌ఎస్‌ఎస్)లో పాల్గొంటుంది.[92]

2019లో గ్రెనడా అణ్వాయుధాల నిషేధం మీద యుఎన్ ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. [93]

పరిపాలనా విభాగాలు

[మార్చు]

గ్రెనడా 6 పారిషెసులుగా విభజించబడింది.[9] ఈ ప్రాంతాన్ని కారికౌ, పెట్టీ మార్టినిక్యూ అని పిలువబడుతుంది. ఇది డిపెండెసీ హోదాగా గుర్తించబడుతుంది.[9]

మానవ హక్కులు

[మార్చు]

ప్రధాన వ్యాసం: గ్రెనడాలో ఎల్‌జిబిటి హక్కులు

గ్రెనడాలో స్వలింగ సంపర్కం చట్టవిరుద్ధం. దానికి జైలు శిక్ష విధించబడుతుంది. [94]

2023లో దేశం ఫ్రీడం రేటింగు‌లలో 100కి 89 స్కోరు చేసింది.[95]

ఆర్థిక వ్యవస్థ

[మార్చు]

ప్రధాన వ్యాసం: గ్రెనడా ఆర్థిక వ్యవస్థ గ్రెనడా ఒక చిన్న ఆర్థిక వ్యవస్థను కలిగి ఉంది, దీనిలో పర్యాటకం ప్రధానంగా విదేశీ మారక ద్రవ్యాన్ని సంపాదిస్తుంది. [9] పెరుగుతున్న ఆర్థిక లోటు, బాహ్య ఖాతా బ్యాలెన్సు క్షీణత వంటి ప్రధాన స్వల్పకాలిక ఆందోళనలు ఉన్నాయి. గ్రెనడా తూర్పు కరేబియను రాష్ట్రాల సంస్థ (ఒఇసిఎస్) లోని ఏడుగురు ఇతర సభ్యులతో ఒక సాధారణ కేంద్ర బ్యాంకు, సాధారణ కరెన్సీ (తూర్పు కరేబియను డాలరు)ను ఉపయోగించుక్ంటుంది.[9][96]

గ్రెనడా భారీ బాహ్య రుణ సమస్యతో బాధపడుతోంది, ప్రభుత్వ రుణ సేవా చెల్లింపులు 2017లో మొత్తం ఆదాయంలో దాదాపు 25% ఉంది; 126 అభివృద్ధి చెందుతున్న దేశాల అధ్యయనంలో గ్రెనడా దిగువ నుండి తొమ్మిదవ స్థానంలో ఉంది. [97]

వ్యవసాయం - ఎగుమతులు

[మార్చు]
జాజికాయ పండ్లను తెరిచారు, జాపత్రి కోసం ఉపయోగించే విత్తనం, ఎర్రటి ఆరిలు‌ను చూపుతున్నారు.

గ్రెనడా అనేక రకాల సుగంధ ద్రవ్యాలను ఎగుమతి చేస్తుంది. ముఖ్యంగా జాజికాయ దాని అగ్ర ఎగుమతిగా జాతీయ జెండా మీద చిత్రీకరించబడింది. జాపత్రి, [98][12] ఇతర ప్రధాన ఎగుమతులలో అరటిపండ్లు, కోకో, పండ్లు, కూరగాయలు, దుస్తులు, చాక్లెట్లు, చేపలు ఉన్నాయి. [9]

జాజికాయ పరిశ్రమ

[మార్చు]

2003 నవంబరులో విడుదలైన ఒక కేస్ స్టడీ ప్రకారం ,[99]గ్రెనడాలోని జాజికాయ పరిశ్రమ దేశానికి విదేశీ మారక ద్రవ్య ఆదాయానికి ప్రధాన వనరును అందించింది. జనాభాలో గణనీయమైన భాగానికి జీవనోపాధిగా పనిచేసింది. గ్రెనడా జాజికాయ ఉత్పత్తిదారులలో ఎక్కువ మంది చిన్నస్థాయి ఉత్పత్తిదారులు (ఉదా. 74.2% పెంపకందారులు సంవత్సరానికి 500 పౌండ్ల అమ్మకాల పరిమాణాలను కలిగి ఉన్నారు. ఇది మొత్తం ఉత్పత్తిలో 21.77% వాటా) ఉన్నారు. కేవలం 3.3% పెంపకందారులు మాత్రమే సంవత్సరానికి 2500 పౌండ్ల కంటే ఎక్కువ అమ్మకాలను (మొత్తం ఉత్పత్తిలో 40% వాటా) కలిగి ఉన్నారు.

అధ్యయనం విడుదలైన సమయంలో గ్రెనడాలోని జాజికాయ ఉత్పత్తిలో ఎక్కువ భాగం నాలుగు కంపెనీల నుండి తీసుకోబడింది:

  • గ్రెనడా కో-ఆపరేటివు జాజికాయ సంఘం (జిసిఎన్ఎ) ;
  • వెస్టు ఇండియా స్పైసెసు (గతంలో డబల్యూ & డబల్యూ స్పైసెసు, సెయింటు బెర్నార్డు కుటుంబం కొనుగోలు చేసిన తర్వాత 2011లో పేరు మార్చబడింది. 2015లో తిరిగి అమ్మబడినప్పటికీ పేరుమాత్రం కొనసాగించబడింది);[100]
  • నోయెల్విల్లే లిమిటెడ్;
  • డి లా గ్రెనడా ఇండస్ట్రీసు.

పర్యాటకం

[మార్చు]

గ్రెనడా ఆర్థిక వ్యవస్థకు పర్యాటకం ప్రధాన ఆధారం. [9]సాంప్రదాయ సముద్రతీరం వాటరు-స్పోర్ట్సు(జల క్రీడలు) టూరిజం ఎక్కువగా సెయింటు జార్జి విమానాశ్రయం తీరప్రాంతం చుట్టూ ఉన్న నైరుతి ప్రాంతంలో కేంద్రీకృతమై ఉంది. ప్రస్తుతం పర్యావరణ పర్యాటకం ప్రాముఖ్యత పెరుగుతోంది.

గ్రెనడా దాని తీరప్రాంతం చుట్టూ అనేక సముద్రతీరాలను కలిగి ఉంది. వీటిలో సెయింటు జార్జి‌లోని 3 కి.మీ (1.9 మైళ్ళు) పొడవైన గ్రాండు అన్సే సముద్రతీరం ఉంది. దీనిని తరచుగా ప్రపంచంలోని ఉత్తమ సముద్రతీరాలలో ఒకటిగా వర్ణిస్తారు. [101] గ్రెనడాలోని అనేక జలపాతాలు కూడా పర్యాటకులలో ప్రసిద్ధి చెందాయి. సెయింటు జార్జి‌కు దగ్గరగా ఉన్నవి అన్నండేలు జలపాతాలు; మరికొన్నింటిలో మౌంటు కార్మెలు, కాంకర్డు, టఫ్టను హాలు, సెయింటు మార్గరెట్సు కూడా సెవెను సిస్టర్సు అని కూడా పిలుస్తారు. [102]

గ్రాండు అన్సే బీచు, సెయింటు జార్జి

ఆగస్టులో గ్రెనడా కార్నివాలు స్పైసు మాసు,[103] ఏప్రిలు‌లో కారియాకౌ మెరూను, స్ట్రింగు బ్యాండు మ్యూజికు ఫెస్టివలు, [104] వార్షిక బడ్జెటు మెరైను స్పైసు ఐలాండు బిలు ఫిషు టోర్నమెంటు,[105] ఐలాండు వాటరు వరల్డు సెయిలింగు వీకు,[106] గ్రెనడా సెయిలింగు ఫెస్టివలు వర్కు బోటు రెగట్టా వంటి అనేక పండుగలు కూడా పర్యాటకులను ఆకర్షిస్తాయి. [107]

విద్య

[మార్చు]

ప్రధాన వ్యాసం: గ్రెనడాలో విద్య

గ్రెనడాలో విద్యలో కిండరు గార్టెను, ప్రీ-ప్రైమరీ స్కూలు, ప్రాథమిక పాఠశాల, మాధ్యమిక పాఠశాల, తృతీయ విద్య ఉన్నాయి. ప్రభుత్వం 2016లో తన బడ్జెటు‌లో 10.3% విద్య మీద ఖర్చు చేసింది. ఇది ప్రపంచంలోనే మూడవ అత్యధిక రేటు. [9] అక్షరాస్యత రేట్లు చాలా ఎక్కువగా ఉన్నాయి. జనాభాలో 98.6% మంది చదవడం, వ్రాయడం చేయగలరు. [9]

సెయింటు జార్జి విశ్వవిద్యాలయం (ఎస్‌జియు) గ్రెనడాలో ఒక ప్రఖ్యాత అంతర్జాతీయ విశ్వవిద్యాలయం ఉంది. ఇది వైద్యం, పశువైద్య వైద్యం, ప్రజారోగ్యం, ఇతర ఆరోగ్య శాస్త్రాలలో ప్రత్యేకత కలిగి ఉంది. 1976లో స్థాపించబడిన ఎస్‌జియు వైద్య విద్యలో ప్రపంచ నాయకుడిగా మారింది. ఇది 150 కి పైగా దేశాల నుండి విద్యార్థులను ఆకర్షించే విభిన్న కార్యక్రమాలను అందిస్తోంది.

రవాణా

[మార్చు]

ఫ్రధాన వ్యాసం;గ్రెనడాలో రవాణా

విమాన ప్రయాణం

[మార్చు]

మారిసు బిషపు అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం దేశంలోని ప్రధాన విమానాశ్రయం. [9] దేశాన్ని ఇతర కరేబియను దీవులు, యునైటెడు స్టేట్సు, కెనడా, యూరపు‌లతో కలుపుతుంది. కారియాకౌలో లారిస్టను విమానాశ్రయం అని పిలువబడే విమానాశ్రయం కూడా ఉంది. [24]

బస్సులు

[మార్చు]

ఈ ద్వీపంలో మొత్తం 44 మార్గాలతో 9 జోను‌లను నడుపుతున్న సెమీ-ఆర్గనైజ్డు బస్సు వ్యవస్థ ఉంది. [108] బస్సులు ప్రైవేటు యాజమాన్యంలోనివి, అధిక-వాల్యూం (సాధారణంగా 17) ప్రయాణీకుల వాహనాలు, ఇవి వాహనం విండు‌షీల్డు మీద పెద్ద, వృత్తాకార, జోను నంబరు స్టిక్కరు‌ను ప్రదర్శిస్తాయి. సాధారణంగా ఉదయం 8 గంటల నుండి రాత్రి 8 గంటల వరకు నడుస్తాయి. ప్రతి సెగ్మెంటు‌కు ఒక వ్యక్తికి ఖర్చు $2.50 ఎక్స్‌సిడి (తూర్పు కరేబియను డాలరు)ఉంటుంది. రుసుము ప్రధాన ప్రయాణీకుల స్థలంలో, మొదటి వరుసలో (వారు స్లైడింగు డోరు తెరవగలరు) లేదా ముందు ప్రయాణీకుల సీటులో కూర్చునే "కండక్టరు"కి చెల్లించబడుతుంది. ఈ కండక్టరు ఎక్కడ ఆపాలో చెప్పవచ్చు లేదా వాహనం పైకప్పు లేదా గోడ మీద (రింగు ధరించని చేతితో) కొట్టడం ద్వారా ఆపమని అభ్యర్థించవచ్చు. ప్రయాణిస్తున్న బస్సు హారను మోగించడం లేదా కండక్టరు కిటికీలోంచి నడిచి వెళ్తున్న వ్యక్తికి రైడు పట్ల ఆసక్తి ఉందో లేదో తెలుసుకోవడానికి అరుస్తూ ఉండటం అసాధారణం కాదు.

గ్రెనడాలోని కారియాకో ద్వీపంలో ప్రత్యేక 3 జోను/రూటు వ్యవస్థ ఉంది.

టాక్సీలు

[మార్చు]

ద్వీపం అంతటా టాక్సీలు అందుబాటులో ఉన్నాయి. విండు‌షీల్డు‌లో టాక్సీ స్టిక్కరు ప్రదర్శించబడుతుంది. ఉబెరు లేదా లిఫ్టు మాదిరిగానే గ్రెనడా-అభివృద్ధి చేసిన రైడు-షేరింగు సర్వీసు అయిన హేలపు కూడా ద్వీపంలోని ప్రధాన పర్యాటక ప్రాంతాలకు అందుబాటులో ఉన్నాయి.

గణాంకాలు

[మార్చు]

ప్రధాన వ్యాసం: గ్రెనడా జనాభా

మరిన్ని సమాచారం: ఆఫ్రో-గ్రెనడియన్లు, ఇండో-గ్రెనడియన్లు, గ్రెనడాలోని నగరాల జాబితా

దూరంలో కనిపించే ఇతర గ్రెనడైను దీవులతో కారియాకో, దృశ్యం.

గ్రెనడియన్లలో ఎక్కువ మంది (82%) ప్రధానంగా బానిసలుగా ఉన్న ఆఫ్రికన్ల నుండి వచ్చారు.[9][24] 17వ శతాబ్దంలో ద్వీపం మీద ఫ్రెంచి వలసరాజ్యం విజయవంతంగా కొనసాగిన తర్వాత స్థానిక జనాభాలో కొద్దిమంది మాత్రమే మిగిలి ఉన్నారు. 1857 - 1885 మధ్య భారతదేశం నుండి ఒప్పంద కార్మికుల వారసులలో కొద్ది శాతం మంది గ్రెనడాకు తీసుకురాబడ్డారు. ప్రధానంగా బీహారు, ఉత్తరప్రదేశు రాష్ట్రాల నుండి తీసుకునిరాబడ్డారు. ప్రస్తుతం భారత సంతతికి చెందిన గ్రెనడియన్లు జనాభాలో 2.2% ఉన్నారు.[9] ఫ్రెంచి, ఇంగ్లీషు వారసుల చిన్న సమాజం కూడా ఉంది.[24] మిగిలిన జనాభా మిశ్రమ సంతతికి చెందినవారు (13%).[6]

అనేక కరేబియను దీవుల మాదిరిగానే గ్రెనడా కూడా పెద్ద మొత్తంలో వలసలకు లోనవుతుంది. విదేశాలలో మెరుగైన అవకాశాల కోసం చూస్తున్న యువకుల సంఖ్య అధికంగా ఉంది. గ్రెనడియన్లకు ప్రసిద్ధ వలస కేంద్రాలలో కరేబియను‌లోని మరింత సంపన్న దీవులు (బార్బడోసు వంటివి), ఉత్తర అమెరికా నగరాలు (న్యూయార్కు నగరం, టొరంటో, మాంట్రియలు వంటివి), యునైటెడు కింగ్‌డం (ముఖ్యంగా లండను, యార్కు‌షైరు;[109]యుకెలోని గ్రెనడియన్లను చూడండి), ఆస్ట్రేలియా ఉన్నాయి.

గ్రెనడాలో మతం (2011 అంచనా)[109]

  ప్రొటెస్టంటు (49.2%)
  రోమను కాథలికు (36%)
  నాస్థికులు (5.7%)
  పేర్కొనబడలేదు (1.3%)
  యెహోవా సాక్షి (1.2%)
  రాస్తాఫారి (1.2%)
  ఇతర (హిందూ మతం, ఇస్లాం, ఆఫ్రో-అమెరికను మతాలు, జుడాయిజంతో సహా) (5.5%)

గణాంకాలు 2011 అంచనాలు [109]

  • ప్రొటెస్టంటు 49.2%; ఇందులో ఉన్నాయి.
    • పెంటెకోస్టలు 17.2%
    • సెవెంతు డే అడ్వెంటిస్టు 13.2%
    • ఆంగ్లికను 8.5%
    • బాప్టిస్టు 3.2%
    • దేవుని చర్చి 2.4%
    • ఎవాంజెలికలు 1.9%
    • మెథడిస్టు 1.6%
    • ఇతర 1.2%
  • రోమను కాథలిక్కులు 36%
  • నాస్థికులు 5.7%
  • పేర్కొనబడలేదు 1.3%
  • యెహోవా సాక్షి 1.2%
  • రాస్తఫారి 1.2%
  • ఇతర (హిందూ మతం, ఇస్లాం, ఆఫ్రో-అమెరికను మతాలు, జుడాయిజంతో సహా) 5.5%

2022లో ఫ్రీడం హౌసు సంస్థ గ్రెనడాకు మత స్వేచ్ఛ కోసం నాలుగులో నాలుగు స్కోరు‌లను అందించింది. [95]

భాషలు

[మార్చు]

ఇంగ్లీషు దేశం అధికారిక భాషగా ఉంది. [9] కానీ ప్రాథమికంగా మాట్లాడే భాష రెండు క్రియోలు భాషలలో ఒకటి (గ్రెనేడియను క్రియోలు ఇంగ్లీషు, తక్కువగా, తరచుగా గ్రెనేడియను క్రియోలు ఫ్రెంచి) (కొన్నిసార్లు 'పాటోయిసు' అని పిలుస్తారు) ఇది దేశం ఆఫ్రికను, యూరోపియను, స్థానిక వారసత్వాన్ని ప్రతిబింబిస్తుంది. క్రియోల్సు‌లో ఫ్రెంచి, ఇంగ్లీషు వంటి వివిధ ఆఫ్రికను భాషల అంశాలు ఉన్నాయి.[110] ఉత్తరాన ఉన్న చిన్న గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో మాత్రమే గ్రెనేడియను క్రియోలు ఫ్రెంచి మాట్లాడబడుతుంది.[111]

ఇండో-గ్రెనేడియను సమాజ వారసులలో కొన్ని హిందుస్తానీ పదాలు ఇప్పటికీ మాట్లాడబడుతున్నాయి.

స్థానిక భాషలు ఇనేరి, కరీనా (కరీబు).

సంస్కృతి

[మార్చు]

ప్రధాన వ్యాసాలు: గ్రెనేడా సంస్కృతి, గ్రెనేడా సంగీతం

1965లో ఒక కార్నివాలు

ద్వీప సంస్కృతి చాలా మంది గ్రెనేడియన్ల ఆఫ్రికను మూలాలచే బాగా ప్రభావితమైంది. బ్రిటిషు వారి ఆధ్వర్యంలో వలస పాలనలో దేశం సుదీర్ఘ కొనసాగిన అనుభవంతో గ్రెనేడియను సంస్కృతి మీద ఫ్రెంచి ప్రభావం కొన్ని ఇతర కరేబియను దీవుల కంటే చాలా తక్కువగా కనిపిస్తుంది. అయునప్పటికీ ఫ్రెంచి‌లో ఇంటిపేర్లు, స్థలల పేర్లు ఇప్పటికీ ఉన్నాయి. రోజువారీ భాష ఫ్రెంచి పదాలు, స్థానిక క్రియోలు లేదా పటోయిసు‌తో ముడిపడి ఉంది. .[9] న్యూ ఓర్లీన్సు‌లో కనిపించే వాటికి సమానమైన బాగా రుచికరంగా ఉండే మసాలా ఆహారం, వంట శైలులలో బలమైన ఫ్రెంచి ప్రభావం కనిపిస్తుంది. 1700ల నుండి కొన్ని ఫ్రెంచి వాస్తుశిల్పం మనుగడలో ఉంది. ముఖ్యంగా ద్వీపం వంటకాలలో భారతీయ, కరీబు అమెరిన్డియను ప్రభావం కూడా కనిపిస్తుంది.

ఆయిలు డౌను, స్టూ, జాతీయ వంటకంగా పరిగణించబడుతుంది. [112] ఈ పేరు కొబ్బరి పాలలో పాలు మొత్తం పీల్చుకునే వరకు ఉడికించిన వంటకాన్ని సూచిస్తుంది. కుండ అడుగున కొంచెం కొబ్బరి నూనె ఉంటుంది. ప్రారంభ వంటకాల తయారీకి సాల్టెడు పిగు‌టెయిలు, పిగ్సు ఫుటు (ట్రాటర్సు), సాల్టు బీఫు, చికెను, పిండితో తయారు చేసిన డంప్లింగ్సు, బ్రెడు‌ఫ్రూటు, గ్రీను బనానా, యాం, బంగాళాదుంపలు వంటి ఆహార పదార్థాల మిశ్రమం అవసరం. ఆవిరిని నిలుపుకోవడానికి, అదనపు రుచిని జోడించడానికి కల్లాలూ ఆకులను కొన్నిసార్లు ఉపయోగిస్తారు. [112]

సోకా, కాలిప్సో, కైసో, రెగె అనేవి ప్రసిద్ధ సంగీత శైలులు ఉన్నాయి. ఇవి గ్రెనడా వార్షిక కార్నివాలు‌లో ప్లే చేయబడతాయి. సంవత్సరాలుగా గ్రెనడియను యువతలో రాప్ సంగీతం ప్రాచుర్యం పొందింది. అనేక మంది యువ రాపర్లు ద్వీపం భూగర్భ రాప్ సన్నివేశంలో ఉద్భవించారు. జూకు కూడా నెమ్మదిగా ద్వీపంలోకి పరిచయం చేయబడుతోంది.

గ్రెనడియను సంస్కృతిలో ఒక ముఖ్యమైన అంశం కథ చెప్పే సంప్రదాయం. జానపద కథలు ఆఫ్రికను ఫ్రెంచి ప్రభావాలను కలిగి ఉన్నాయి. మోసగాడు అయిన అనన్సీ అనే సాలీడు పాత్ర పశ్చిమ ఆఫ్రికాలో ఉద్భవించింది. ఇతర ద్వీపాలలో కూడా ప్రబలంగా ఉంది. ఫ్రెంచి ప్రభావాన్ని లా డయాబ్లెస్సే అనే బాగా దుస్తులు ధరించిన షీ-డెవిలు, లూగారూ ("లూప్-గారౌ" నుండి) అనే తోడేలులో చూడవచ్చు.

క్రీడలు

[మార్చు]

ఒలింపిక్సు

[మార్చు]

ప్రధాన వ్యాసం: ఒలింపిక్సు‌లో గ్రెనడా

కిరానీ జేమ్సు, ప్రముఖ గ్రెనడా స్ప్రింటరు

1984లో లాస్ ఏంజిల్సు‌లో జరిగిన వేసవి ఒలింపిక్సు నుండి గ్రెనడా ప్రతి వేసవి ఒలింపిక్సు‌లో పోటీ పడుతోంది. 2012 లండను‌లో జరిగిన వేసవి ఒలింపిక్సు‌లో పురుషుల 400 మీటర్లలో కిరానీ జేమ్సు గ్రెనడా తరపున మొదటి ఒలింపికు బంగారు పతకాన్ని, రియో ​​డి జనీరోలో 2016 జరిగిన వేసవి ఒలింపిక్సు‌లో పురుషుల 400 మీటర్లలో రజత పతకాన్ని[113] టోక్యోలో జరిగిన 2020 వేసవి ఒలింపిక్సు‌లో పురుషుల 400 మీటర్లలో కాంస్య పతకాన్ని గెలుచుకున్నారు. [114][115] ఫ్రాన్సు‌లో జరిగిన 2024 వేసవి ఒలింపిక్సు‌లో ఆండర్సను పీటర్సు, లిండను విక్టరు వరుసగా పురుషుల జావెలిను త్రో, డెకాథ్లాను‌లో కాంస్య పతకాలను గెలుచుకున్నారు.[116][117]

క్రికెట్టు

[మార్చు]

ఇవి కూడా చూడండి: వెస్టిండీసు విండు‌వార్డు దీవులలో క్రికెటు జట్టు

కరేబియను‌లోని ఇతర దీవుల మాదిరిగానే క్రికెట్టు జాతీయ, అత్యంత ప్రజాదరణ పొందిన క్రీడగా గ్రెనేడియను సంస్కృతిలో అంతర్భాగంగా ఉంది. గ్రెనడా జాతీయ క్రికెట్టు జట్టు ప్రాంతీయ దేశీయ క్రికెట్టు‌లో విండు‌వార్డు దీవుల క్రికెట్టు జట్టులో భాగంగా ఉంటుంది; అయితే ఇది చిన్న ప్రాంతీయ మ్యాచు‌లలో ప్రత్యేక సంస్థగా ఆడుతుంది.[118] అలాగే గతంలో స్టాను‌ఫోర్డు 20/20లో ట్వంటీ20 క్రికెట్టు ఆడింది. [119]

సెయింటు జార్జి‌లోని గ్రెనడా నేషనలు క్రికెట్టు స్టేడియం దేశీయ, అంతర్జాతీయ క్రికెట్టు మ్యాచు‌లను నిర్వహిస్తుంది. ప్రాంతీయ ఫస్టు క్లాసు క్రికెట్టు పోటీలలో అత్యధిక పరుగులు చేసిన రికార్డును కలిగి ఉన్న డెవాను స్మితు హెర్మిటేజు అనే చిన్న పట్టణంలో జన్మించాడు. .[120][121] టి20 ప్రపంచ కప్పు విజేత ఆల్‌రౌండరు అఫీ ఫ్లెచరు కూడా సెయింటు ఆండ్రూసు‌లోని లా ఫిల్లెటు‌లో పుట్టి పెరిగాడు. [122][123]

2007 ఏప్రిలులో గ్రెనడా (అనేక ఇతర కరేబియను రాజ్యాలతో కలిసి) 2007 క్రికెట్టు ప్రపంచ కప్పు‌ను సంయుక్తంగా నిర్వహించింది. ఈ ద్వీపం ప్రధాన మంత్రి క్రికెట్టు మీద కారికోం ప్రతినిధిగా ఉన్నారు. ఆయన ఈ ప్రాంతానికి ప్రపంచ కప్పు ఆటలను తీసుకురావడంలో కీలక పాత్ర పోషించారు. హరికేను ఇవాను తర్వాత పీపుల్సు రిపబ్లికు ఆఫ్ చైనా (పిఆర్‌సి) ప్రభుత్వం కొత్త $40 మిలియన్ల జాతీయ స్టేడియం కోసం చెల్లించింది. దానిని నిర్మించడానికి మరమ్మతు చేయడానికి 300 మందికి పైగా కార్మికులకు సహాయం అందించింది. [124] ప్రారంభోత్సవంలో పిఆర్‌సి గీతానికి బదులుగా అనుకోకుండా రిపబ్లికు ఆఫ్ చైనా (ఆర్‌ఒసి, తైవాను) గీతం వినిపించబడింది. దీని ఫలితంగా ఉన్నతాధికారుల తొలగింపు జరిగింది.[125][126]

ఫుట్‌బాల్

[మార్చు]

ఇవి కూడా చూడండి: గ్రెనడా జాతీయ ఫుట్‌బాల్ జట్టు ఫుట్‌బాల్ (సాకర్) కూడా గ్రెనడాలో చాలా ప్రజాదరణ పొందిన క్రీడ. [127]

మూలాలు

[మార్చు]
  1. "National Anthem of Grenada". Embassy of Grenada in Russia (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 2022-01-21. Retrieved 2025-03-19.
  2. "Grenadian Creole English - English Dictionary". Archived from the original on 7 January 2025. Retrieved 7 February 2025.
  3. "Government of Grenada Website". Archived from the original on 27 June 2018. Retrieved 1 November 2007.
  4. "National anthem". The World Factbook. Central Intelligence Agency. Archived from the original on 19 March 2021. Retrieved 17 October 2024.
  5. "King Charles III visits Grenada Parliament, Caribbean Royal Tour 2019" యూట్యూబ్లో
  6. "Grenada - The World Factbook". The World Factbook. Central Intelligence Agency (CIA). Archived from the original on 11 August 2022. Retrieved 15 January 2021.
  7. "World Religion Database, National Profile". Archived from the original on 14 October 2022. Retrieved 14 October 2022.
  8. "About Grenada, Carriacou & Petite Martinique". Gov.gd. Archived from the original on 10 September 2009. Retrieved 31 July 2017.
  9. 9.00 9.01 9.02 9.03 9.04 9.05 9.06 9.07 9.08 9.09 9.10 9.11 9.12 9.13 9.14 9.15 9.16 9.17 9.18 9.19 9.20 9.21 9.22 9.23 9.24 9.25 9.26 "CIA World Factbook – Grenada". Archived from the original on 11 August 2022. Retrieved 7 July 2024.
  10. 10.0 10.1 10.2 10.3 "World Economic Outlook October 2023 (Grenada)". International Monetary Fund. October 2023. Archived from the original on 13 December 2023. Retrieved 13 December 2023.
  11. "Human Development Report 2023/24" (PDF) (in ఇంగ్లీష్). United Nations Development Programme. 13 March 2024. Archived (PDF) from the original on 13 March 2024. Retrieved 13 March 2024.
  12. 12.0 12.1 "Grenada | History, Geography, & Points of Interest". Encyclopedia Britannica (in ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 3 August 2023. Retrieved 12 June 2020.
  13. 13.0 13.1 Hanna, Jonathan A. (2019). "Camáhogne's Chronology: The Radiocarbon Settlement Sequence on Grenada". The Journal of Anthropological Archaeology. 55: 101075. doi:10.1016/j.jaa.2019.101075. S2CID 198785950.
  14. 14.0 14.1 14.2 14.3 Martin, John Angus (2013). Island Caribs and French Settlers in Grenada: 1498-1763. St George's, Grenada: Grenada National Museum Press. ISBN 9781490472003.
  15. 15.00 15.01 15.02 15.03 15.04 15.05 15.06 15.07 15.08 15.09 15.10 Steele 2003, pp. 35–36.
  16. Jacobs, Curtis (1 January 2015), "Grenada, 1949–1979: Precursor to Revolution", The Grenada Revolution, University Press of Mississippi, doi:10.14325/mississippi/9781628461510.003.0002, ISBN 978-1-62846-151-0
  17. 17.0 17.1 Crask, Paul (2009). Grenada, Carriacou and Petite Martinique (in ఇంగ్లీష్). Bradt Travel Guides. p. 5. ISBN 9781841622743.
  18. 18.0 18.1 Crask, Paul (2009). Grenada, Carriacou and Petite Martinique (in ఇంగ్లీష్). Bradt Travel Guides. p. 6. ISBN 9781841622743.
  19. Crask, Paul (2009). Grenada, Carriacou and Petite Martinique (in ఇంగ్లీష్). Bradt Travel Guides. p. 7. ISBN 9781841622743.
  20. Higman, B. W. (2021). A Concise History of the Caribbean (in ఇంగ్లీష్). Cambridge University Press. p. 58. ISBN 978-1-108-48098-7.
  21. Siegel, Peter E.; Jones, John G.; Pearsall, Deborah M.; et al. (2015). "Paleoenvironmental Evidence for First Human Colonization of the Eastern Caribbean". Quaternary Science Reviews. 129: 275–295. Bibcode:2015QSRv..129..275S. doi:10.1016/j.quascirev.2015.10.014.
  22. Whitehead, Neil (1995). Wolves from the Sea: Readings in the Anthropology of the Native Caribbean. Leiden: KITLV Press.
  23. Hanna, Jonathan A. (2018). "Grenada and the Guianas: Demography, Resilience, and Terra Firme during the Caribbean Late Ceramic Age". World Archaeology. 50 (4): 651–675. doi:10.1080/00438243.2019.1607544. S2CID 182630336.
  24. 24.00 24.01 24.02 24.03 24.04 24.05 24.06 24.07 24.08 24.09 24.10 24.11 24.12 24.13 24.14 24.15 24.16 24.17 24.18 24.19 24.20 24.21 24.22 "Encyclopedia Britannica – Grenada". Archived from the original on 3 August 2023. Retrieved 12 July 2019.
  25. 25.00 25.01 25.02 25.03 25.04 25.05 25.06 25.07 25.08 25.09 "About Grenada: Historical Events". Archived from the original on 13 July 2019. Retrieved 13 July 2019.
  26. Crouse, Nellis Maynard (1940). French pioneers in the West Indies, 1624–1664. New York: Columbia university press. p. 196. Archived from the original on 21 August 2022. Retrieved 12 July 2019.
  27. Steele 2003, pp. 39–48.
  28. Steele 2003, pp. 35–44.
  29. Bair, Diane; Wright, Pamela (10 December 2019). "Chocolate overload? On Grenada, it's entirely possible". bostonglobe.com. Boston Globe.
  30. Steele 2003, p. 59.
  31. Jacobs, Curtis. "The Fédons of Grenada, 1763–1814". University of the West Indies. Archived from the original on 31 August 2008. Retrieved 10 March 2013.
  32. Cox, Edward L. (1982). "Fedon's Rebellion 1795–96: Causes and Consequences". The Journal of Negro History. 67 (1): 7–19. doi:10.2307/2717757. JSTOR 2717757. S2CID 149940460.
  33. "Encyclopedia Britannica – Anguilla". Archived from the original on 7 August 2022. Retrieved 12 July 2019.
  34. "Grenada Nutmeg – GCNA – Organic Nutmeg Producers, Nutmeg Oil – Nutmeg trees – Nutmeg farming in Grenada". Travelgrenada.com. Archived from the original on 23 March 2012. Retrieved 19 March 2012.
  35. "Marryshow". University of West Indies. Archived from the original on 11 June 2024. Retrieved 11 June 2024.
  36. "From Old Representative System to Crown Colony". Bigdrumnation.org. 1 July 2008. Archived from the original on 1 August 2020. Retrieved 19 March 2012.
  37. Year Book of the Bermudas, the Bahamas, British Guiana, British Honduras and the British West Indies (in ఇంగ్లీష్). Vol. 17. T. Skinner. 1944. p. 32. Archived from the original on 8 December 2024. Retrieved 11 June 2024.
  38. "Eric Gairy - Caribbean Hall of Fame". caribbean.halloffame.tripod.com. Archived from the original on 3 June 2009. Retrieved 12 July 2019.
  39. 39.0 39.1 "1951 and Coming of General Elections". BigDrumNation. Archived from the original on 1 August 2020. Retrieved 19 March 2012.
  40. Fleary, Sinai (8 February 2024). "Grenada at 50: Will It Become a Republic?". The Voice. Archived from the original on 9 February 2024. Retrieved 28 January 2025.
  41. Nohlen, D (2005) Elections in the Americas: A data handbook, Volume I, p301-302 ISBN 978-0-19-928357-6
  42. "Grenada : History". Archived from the original on 25 October 2021. Retrieved 8 October 2013.
  43. "The end of Eric Gairy". March 2009. Archived from the original on 7 May 2021. Retrieved 1 June 2016.
  44. 44.0 44.1 "LA Times website, Search for Body Yields Lessons for Students, by Mark Fineman, dated September 2, 2000". Los Angeles Times. Archived from the original on 9 December 2024. Retrieved 7 February 2025.
  45. Kukielski, Philip (2019). The U.S. Invasion of Grenada : legacy of a flawed victory. Jefferson, North Carolina: McFarland & Company. pp. 183–84. ISBN 978-1-4766-7879-5. OCLC 1123182247.
  46. Anthony Payne, Paul Sutton, and Tony Thorndike (1984). "Grenada: Revolution and Invasion". Croom Helm. ISBN 9780709920809. Retrieved 10 September 2009.{{cite news}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  47. Hudson Austin (1983). ""Hudson Austin Speech announcing the killing of Maurice Bishop October 19, 1983"". minute 4:37 of 6:05. Archived from the original on 7 April 2022. Retrieved 12 June 2021.
  48. Gailey, Phil; Warren Weaver Jr. (26 March 1983). "Grenada". The New York Times. Archived from the original on 1 August 2022. Retrieved 15 March 2021.
  49. Julie Wolf (1999–2000). "The Invasion of Grenada". PBS: The American Experience (Reagan). Archived from the original on 4 August 2009. Retrieved 10 September 2009.
  50. Cole, Ronald (1997). "Operation Urgent Fury: The Planning and Execution of Joint Operations in Grenada" (PDF). Archived from the original (PDF) on 16 November 2011. Retrieved 9 November 2006.
  51. Autobiography: Sir Paul Scoon 'Survival for Service'. Macmillan Caribbean. 2003. pp. 135–136.
  52. Sir Paul Scoon, G-G of Grenada, at 2:36 యూట్యూబ్లో
  53. Charles Moore, Margaret Thatcher: At her Zenith (2016) p. 130.
  54. "United Nations General Assembly resolution 38/7". United Nations. 2 November 1983. Archived from the original on 16 March 2008.
  55. "Assembly calls for cessation of 'armed intervention' in Grenada". UN Chronicle. 1984. Archived from the original on 27 June 2007.
  56. Richard Bernstein (29 October 1983). "U.S. VETOES U.N. RESOLUTION 'DEPLORING' GRENADA INVASION". The New York Times. Archived from the original on 9 July 2022. Retrieved 8 July 2012.
  57. Amnesty International (October 2003). "The Grenada 17: the last of the cold war prisoners?" (PDF). Archived (PDF) from the original on 13 August 2021. Retrieved 12 July 2019.
  58. Cody, Edward (24 December 1983). "Grenada's Vacuum Tempts Ex-Leader". Washington Post. Archived from the original on 28 August 2017. Retrieved 23 June 2022.
  59. Political Parties of the World (6th edition, 2005), ed. Bogdan Szajkowski, page 265.
  60. "Jan 1985 – General election and resumption of Parliament – Formation of Blaize government – Foreign relations Opening of airport – Start of murder trial", Keesing's Record of World Events, volume 31, January 1985, Grenada, page 33,327.
  61. "Grenada profile". BBC News. 12 March 2018. Archived from the original on 22 August 2022. Retrieved 6 December 2019.
  62. "Biography: Ben Jones". Gov.gd. Archived from the original on 31 December 2018. Retrieved 6 December 2019.
  63. "Former Grenadian PM Nicholas Brathwaite dies". Jamaica Observer. 29 October 2016. Archived from the original on 9 January 2021. Retrieved 5 November 2016.
  64. "Feb 1995 – New Prime Minister – Government changes", Keesing's Record of World Events, Volume 41, February 1995 Grenada, Page 40402.
  65. See Maurice Paterson's book, published before this event, called Big Sky Little Bullet
  66. Green, Eric (24 February 2005). "Grenada Making Comeback from Hurricane Ivan". United States Department of State. Archived from the original on 22 November 2006. Retrieved 3 November 2011.
  67. James L. Franklin & Daniel P. Brown (10 March 2006). "Tropical Cyclone Report: Hurricane Emily" (PDF). National Hurricane Center. NOAA. Archived (PDF) from the original on 2 October 2015. Retrieved 13 March 2006.
  68. Gilbert, Mary; Wolfe, Elizabeth (1 July 2024). "Hurricane Beryl devastates Grenada: 'In half an hour, Carriacou was flattened'" (in ఇంగ్లీష్). CNN. Archived from the original on 2 July 2024. Retrieved 1 July 2024.
  69. "New Grenada prime minister vows to boost economy, lower cost of living". International Herald Tribune. Associated Press. 9 July 2008. Archived from the original on 4 August 2008. Retrieved 31 July 2011.
  70. George Worme (10 July 2008). "Thomas wins by a landslide in Grenada". The Nation. Barbados. Archived from the original on 14 July 2008.
  71. "Clean sweep" Archived 4 మార్చి 2016 at the Wayback Machine, Jamaica Observer, 21 February 2013.
  72. "Clean sweep! Grenada PM predicts repeat victory". WIC News. 9 November 2017. Archived from the original on 4 August 2022. Retrieved 9 November 2017.
  73. "Reported Cases and Deaths by Country, Territory, or Conveyance". Worldometer. Archived from the original on 29 January 2020. Retrieved 17 March 2022.
  74. "Live blog: Grenada votes election 2022 | Loop Caribbean News". Loop News (in ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 24 June 2022. Retrieved 24 June 2022.
  75. Dinerstein E, Olson D, Joshi A, Vynne C, et al. (2017). "An Ecoregion-Based Approach to Protecting Half the Terrestrial Realm". BioScience. 67 (6): 534–545. doi:10.1093/biosci/bix014. ISSN 0006-3568. PMC 5451287. PMID 28608869.
  76. Grantham HS, Duncan A, Evans TD, Jones KR, et al. (2020). "Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity - Supplementary Material". Nature Communications. 11 (1): 5978. Bibcode:2020NatCo..11.5978G. doi:10.1038/s41467-020-19493-3. ISSN 2041-1723. PMC 7723057. PMID 33293507.
  77. 77.0 77.1 Grenada Weather website, Tropical Storms and Hurricanes, retrieved 19 December 2023
  78. "Guardian Newspaper website, Hurricane Ivan Devastates Grenada, article dated September 9, 2004". TheGuardian.com. Archived from the original on 7 June 2024. Retrieved 7 February 2025.
  79. Reliefweb (2009), Grenada: Dealing with the aftermath of Hurricane Ivan - Grenada, archived from the original on 27 September 2023, retrieved 20 October 2024
  80. Cappucci, Matthew (1 July 2024). "Caribbean island of Carriacou 'flattened' after Hurricane Beryl makes landfall". The Washington Post. Archived from the original on 1 July 2024. Retrieved 1 July 2024.
  81. Thompson, Andrea (1 July 2024). "Hurricane Beryl's Unprecedented Intensification Is an "Omen" for the Rest of the Season". Scientific American. Archived from the original on 1 July 2024. Retrieved 1 July 2024.
  82. "Grenada bird checklist - Avibase - Bird Checklists of the World". avibase.bsc-eoc.org. Retrieved 11 June 2024.
  83. "Grenada opposition wins clean sweep in general election". BBC News. 20 February 2013. Archived from the original on 26 June 2022. Retrieved 13 December 2021.
  84. "PM Mitchell: Upcoming general elections will be fascinating | NOW Grenada". 2 November 2021. Archived from the original on 21 April 2022. Retrieved 13 December 2021.
  85. "UPDATE: Election bell rung, PM Mitchell going after historic 6th term". Loop. 15 May 2022. Archived from the original on 18 June 2022. Retrieved 15 October 2024.
  86. "Member States". OAS. August 2009. Archived from the original on 20 May 2015. Retrieved 18 May 2017.
  87. "SLA :: Department of International Law (DIL) :: Inter-American Treaties". OAS. August 2009. Archived from the original on 19 August 2022. Retrieved 18 May 2017.
  88. "Member State :: Grenada". OAS. August 2009. Archived from the original on 22 August 2022. Retrieved 18 May 2017.
  89. "The double taxation relief (Caricom) order, 1994" (PDF). Archived (PDF) from the original on 7 May 2016. Retrieved 26 December 2016.
  90. "Foreign Account Tax Compliance Act (FATCA)". Treasury.gov. Archived from the original on 13 January 2017. Retrieved 18 May 2017.
  91. "Grenada Joins ALBA". Now Grenada. 15 December 2014. Archived from the original on 13 December 2021. Retrieved 13 April 2022.
  92. RGFP (2023), Special Services Unit (SSU), archived from the original on 17 October 2023, retrieved 6 October 2023
  93. "Chapter XXVI: Disarmament – No. 9 Treaty on the Prohibition of Nuclear Weapons". United Nations Treaty Collection. 7 July 2017. Archived from the original on 6 August 2019. Retrieved 18 October 2019.
  94. "State-Sponsored Homophobia 2019" (PDF). International Lesbian Gay Bisexual Trans and Intersex Association. December 2019. Archived (PDF) from the original on 1 June 2023. Retrieved 25 June 2021.
  95. 95.0 95.1 Freedom House, "Grenada: Freedom in the World 2022 Country Report", retrieved 19 December 2023 Archived 6 అక్టోబరు 2023 at the Wayback Machine.
  96. "Welcome to the OECS". Oecs.org. Archived from the original on 6 January 2021. Retrieved 28 June 2010.
  97. Elliott, Larry (18 March 2018). "Developing countries at risk from US rate rise, debt charity warns". Archived from the original on 4 February 2023. Retrieved 19 March 2018. Jubilee Debt Campaign study
  98. "Nutmeg, mace and cardamons (HS: 0908) Product Trade, Exporters and Importers". oec.world (in ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 1 August 2020. Retrieved 12 June 2020.
  99. Singh, Ranjit H. "THE NUTMEG AND SPICE INDUSTRY IN GRENADA: INNOVATIONS AND COMPETITIVENESS - A Case Study". ResearchGate: 7, 10, 12, 25. Retrieved 11 March 2024.
  100. Collins, L Simeon (19 February 2024). "Agro-processing in Grenada and its future". nowgrenada. Archived from the original on 11 March 2024. Retrieved 11 March 2024.
  101. "The 10 Best Beaches in the World". The Daily Telegraph. London. Archived from the original on 21 April 2013.
  102. Cruisemanic (14 June 2021). "Top 10 Things to Do in Grenada". Cruise Panorama. Archived from the original on 30 March 2022. Retrieved 7 March 2015.
  103. "Spicemas Corporation" (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 29 August 2024. Retrieved 30 August 2024.
  104. "11th Carriacou Maroon & String Band Music Festival | Events | Plan Your Vacation". www.grenadagrenadines.com. Archived from the original on 27 December 2016. Retrieved 25 November 2019.
  105. "51st Annual Budget Marine Spice Island Billfish Tournament | Events | Plan Your Vacation". www.grenadagrenadines.com. Archived from the original on 27 December 2016. Retrieved 25 November 2019.
  106. "Event Schedule". Grenada Sailing Week (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). 27 February 2018. Archived from the original on 3 October 2019. Retrieved 25 November 2019.
  107. "Grenada, secret gem of Caribbean, a must-see sailing destination". pressmare.it. Seahorse Magazine. 17 September 2021.
  108. Grenada. "Transport system". Public Transport Plan for Grenada (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 30 August 2024. Retrieved 30 August 2024.
  109. 109.0 109.1 "Central America and Caribbean :: GRENADA". CIA The World Factbook. 19 October 2021. Archived from the original on 11 August 2022. Retrieved 15 January 2021.
  110. "Featuring the Caribbean: Grenada's plan to make quality training accessible to all". unesco.org. UNESCO Institute for Lifelong Learning. 10 March 2017. Archived from the original on 29 September 2023. Retrieved 19 October 2022.
  111. University of the West Indies website Archived 8 డిసెంబరు 2024 at the Wayback Machine Are They Dying? The Case of Some French-lexifier Creoles, by Jo-Anne Ferreira and David Holbrook (2001), page 9]
  112. 112.0 112.1 "Oil down – National Dish of Grenada". Gov.gd. 5 March 2010. Archived from the original on 26 December 2018. Retrieved 19 March 2012.
  113. "Ambassador Kirani James brings home Olympic silver medal for Grenada | One Young World". www.oneyoungworld.com. Archived from the original on 19 July 2021. Retrieved 28 July 2021.
  114. "Kirani JAMES". Olympics.com. Archived from the original on 5 June 2022. Retrieved 28 July 2021.
  115. "GRENADA LOVES 400M". World Athletics. 9 August 2016. Archived from the original on 7 February 2022. Retrieved 7 February 2022.
  116. DeShong, Dillon (8 August 2024). "Grenada's Anderson Peters takes bronze in men's javelin at Paris 2024". Loop News (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 11 November 2024.
  117. Hoopes, Tom (6 August 2024). "Always a Raven: Medalist's Journey From Kansas College to Paris Olympics". Benedictine College Media & Culture (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Retrieved 11 November 2024.
  118. "Other Matches played by Grenada". CricketArchive. Archived from the original on 7 November 2017. Retrieved 9 August 2014.
  119. "Twenty20 Matches played by Grenada". CricketArchive. Archived from the original on 10 August 2014. Retrieved 9 August 2014.
  120. "PAVILION NAMED IN HONOUR OF DEVON SMITH". Windies Cricket. 28 February 2019. Archived from the original on 11 November 2024. Retrieved 11 November 2024.
  121. McDonald, Michelle L. (20 April 2015). "Devon Smith On Verge Of Creating History In Grenada". Cricket Interviews (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 11 November 2024. Retrieved 11 November 2024.
  122. Corion, Kimron (31 January 2017). "Afy Fletcher". I Am Grenadian (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 11 November 2024. Retrieved 11 November 2024.
  123. "Female Cricketer Afy Fletcher recognised as a sports icon | NOW Grenada" (in బ్రిటిష్ ఇంగ్లీష్). 11 November 2024. Retrieved 11 November 2024.
  124. "Grenada: Bandleader Loses Job in Chinese Anthem Gaffe". The New York Times. Associated Press. 8 February 2007. Archived from the original on 16 April 2009. Retrieved 5 August 2008.
  125. "Grenada Goofs: Anthem Mix Up". BBCCaribbean.com. 5 February 2007. Archived from the original on 2 December 2010. Retrieved 28 June 2010.
  126. Scott Conroy (3 February 2007). "Taiwan Anthem Played For China Officials". CBS News. Archived from the original on 25 December 2013. Retrieved 28 June 2010.
  127. "Famous Soccer Players from Grenada". Ranker. Archived from the original on 7 February 2022. Retrieved 7 February 2022.


ఉల్లేఖన లోపం: "lower-alpha" అనే గ్రూపులో <ref> ట్యాగులు ఉన్నాయి గానీ, దానికి సంబంధించిన <references group="lower-alpha"/> ట్యాగు కనబడలేదు

"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=గ్రెనడా&oldid=4560678" నుండి వెలికితీశారు