జన నాట్య మంచ్
 | |
| Location | న్యూ ఢిల్లీ, భారతదేశం |
|---|---|
| Genre(s) | థియేటర్ అండ్ ఆర్ట్స్ |
| Opened | 1973 |
జన నాట్య మంచ్ (పీపుల్స్ థియేటర్ ఫ్రంట్; సంక్షిప్తంగా జనం) హిందీలో లెఫ్ట్ వింగ్ స్ట్రీట్ థియేటర్‌లో ప్రత్యేకత కలిగిన న్యూ ఢిల్లీ-ఆధారిత ఔత్సాహిక థియేటర్ కంపెనీ.[1] దీనిని 1973లో ఢిల్లీలోని రాడికల్ థియేటర్ ఔత్సాహికుల బృందం స్థాపించింది.[2] వారు థియేటర్‌ని ప్రజల్లోకి తీసుకెళ్లాలని ప్రయత్నించారు. ఈ బృందంతో అనుబంధం పెనవేసుకున్న వారిలో రంగస్థల వ్యక్తిత్వం సఫ్దర్ హష్మీ అత్యంత ప్రసిద్ధ వ్యక్తి.[3]
జనం ప్రతి ప్రదర్శన తర్వాత విరాళాలను సేకరించి, ఈ పద్ధతిలో తన పనికి నిధులు సమకూరుస్తుంది. విధానం ప్రకారం, సమూహం రాష్ట్ర, కార్పొరేట్, ఎన్టీఒ ఏజెన్సీల నుండి విరాళాలు, గ్రాంట్‌లను అంగీకరించదు. కంపెనీ స్ట్రీట్, ఓపెన్-ఎయిర్ ప్రోసీనియం ప్రదర్శనలు చేస్తుంది. అప్పుడప్పుడు చర్చలు, వర్క్‌షాప్‌లు, ప్రదర్శనలు, చలనచిత్ర ప్రదర్శనలు మొదలైనవాటిని కూడా నిర్వహిస్తుంది.
ముంబైలోని పృథ్వీ థియేటర్ , న్యూఢిల్లీలోని నేషనల్ స్కూల్ ఆఫ్ డ్రామా, సాహిత్య కళా పరిషత్ (న్యూఢిల్లీ), నట్రంగ్ ప్రతిష్ఠాన్ (న్యూఢిల్లీ), కేరళలోని సంగీత నాటక అకాడమీ, నాట్య అకాడెమీ (పశ్చిమ బెంగాల్) మరెన్నో సంస్థలు నిర్వహించిన ఉత్సవాల్లో కంపెనీ తన నాటకాలను ప్రదర్శించింది.
స్వయం-శిక్షణ పొందిన నటీనటుల బృందం ఇప్పటివరకు భారతదేశంలోని 140 నగరాల్లో దాదాపు 8,500 ప్రదర్శనలను ఇచ్చారు. ఇందులో 80 వీధి నాటకాలు, 16 ప్రోసీనియం నాటకాలు ప్రదర్శించింది. 2007లో యునైటెడ్ స్టేట్స్‌లోనూ పర్యటించింది. జన నాట్య మంచ్ అనేక విశ్వవిద్యాలయాలు, కళాశాలల క్యాంపస్‌లలో ప్రదర్శనలు, ఉపన్యాసాలు, వర్క్‌షాప్‌లను నిర్వహించింది.
చరిత్ర[మార్చు]
జన నాట్య మంచ్ (జనం) 1973లో ఢిల్లీలోని వామపక్ష థియేటర్ ఔత్సాహికుల బృందంచే స్థాపించబడింది, వారు థియేటర్ ఆర్ట్స్ ను ప్రజల్లోకి తీసుకెళ్లాలని ఈ ప్రయత్నం చేసింది. ఇది ఇండియన్ పీపుల్స్ థియేటర్ అసోసియేషన్ (ఇప్టా) స్ఫూర్తితో ప్రేరణ పొందింది. దీని ప్రారంభ నాటకాలు, మొదట్లో ప్రోసీనియం కోసం రూపొందించబడినప్పటికీ, ఉత్తర భారతదేశంలోని పెద్ద, చిన్న పట్టణాలు, గ్రామాలలో తాత్కాలిక వేదికలు, చౌపల్స్‌(పబ్లిక్ స్పేస్)లలో ప్రదర్శించబడ్డాయి. ఇది వీధి స్కిట్‌లతో కూడా ప్రయోగాలు చేసింది.
జనం వీధి థియేటర్ ప్రయాణం అక్టోబరు 1978లో ప్రారంభమైంది. మొదటి నాటకం మెషిన్ లిరికల్, శైలీకృత సంభాషణలతో పారిశ్రామిక కార్మికుల దోపిడీని చిత్రీకరించింది. జనం వీధి థియేటర్‌లు ప్రజాభిప్రాయాన్ని వినిపించడంలో ప్రముఖ పాత్ర పోషించాయి. ధరల పెరుగుదల, ఎన్నికలు, మతతత్వం, ఆర్థిక విధానం, నిరుద్యోగం, ట్రేడ్ యూనియన్ హక్కులు, ప్రపంచీకరణ, మహిళా హక్కులు, విద్యావ్యవస్థ మొదలైన వాటిపై నాటకాలు వేసింది. హత్యారే, సామ్రాత్ కో నహీ దోష్ గోసైన్, ఔరత్, రాజా కా బాజా, అపహరన్ భైచారే కా, హల్లా బోల్, మత్ బాంటో ఇన్సాన్ కో, సంఘర్ష్ కరేంగే జితేంగే, అంధేరా ఆఫ్తాబ్ మంగేగా, జిన్హే యాకీన్ నహిం థా, ఆర్తనాద్, రాహుల్ బాక్సర్, నహిన్ కాబుల్, వో బోల్ ఉతీ, యే దిల్ మాంగే మోర్ గురూజీ వంటి వాటిలో కొన్ని ప్రసిద్ధ వీధి నాటకాలు ఉన్నాయి.
ఈ రకమైన థియేటర్ కార్మికులు, విప్లవకారులు, సామాజిక కార్యకర్తలకు కీలకమైన సాంస్కృతిక సాధనంగా మారింది. వీధి థియేటర్ సమయోచిత సంఘటనలు, సామాజిక దృగ్విషయాన్ని సూచిస్తుంది. వాటిని నేరుగా ప్రజల పని, నివాస స్థలాలకు తీసుకువెళ్ళడంలో విజయం సాధించింది.
జనాదరణ పొందిన సంస్కృతిలో[మార్చు]
సయీద్ అక్తర్ మీర్జా దర్శకత్వం వహించిన 1989 హిందీ చిత్రం, సలీం లాంగ్డే పే మత్ రో, కమ్యూనిస్టు నాటక రచయిత, దర్శకుడు సఫ్దర్ హష్మీ జ్ఞాపకార్థం అంకితం చేయబడింది. రాజ్‌కుమార్ సంతోషి దర్శకత్వం వహించిన 2008 హిందీ చలనచిత్రం, హల్లా బోల్, వ్యవస్థాపకుడు సఫ్దర్ హష్మీ జీవితం నుండి ప్రేరణ పొందింది. ఒక వీధి థియేటర్ కార్యకర్తను రాజకీయ గూండాలు కొట్టినట్లు చూపించిన దృశ్యాన్ని కూడా వర్ణించారు, అయితే అది ప్రజల తిరుగుబాటుకు ఉత్ప్రేరకంగా మారింది.[4]
ప్రచురణలు[మార్చు]
- థియేటర్ ఆఫ్ ది స్ట్రీట్స్: ది జన నాట్య మంచ్ ఎక్స్‌పీరియన్స్, సుధన్వ దేశ్‌పాండే సంపాదకీయం, ఢిల్లీ: జనమ్, 2007
- ది రైట్ టు పెర్ఫార్మ్: సెలెక్టెడ్ రైటింగ్స్ ఆఫ్ సఫ్దర్ హష్మీ, ఢిల్లీ: సహమత్, 1989.
- దేశ్‌పాండే, సుధన్వ (26 ఏప్రిల్ - 9 మే 2008). "వాయిస్ ఆఫ్ ది స్ట్రీట్స్". ఫ్రంట్‌లైన్. వాల్యూమ్. 25, నం. 9.
- విజయ్ ప్రసాద్, 'సఫ్దర్ హష్మీ అమర్ రహే'.[5]
- యూజీన్ వాన్ ఎర్వెన్, 'ప్లేస్, అప్లాజ్ అండ్ బుల్లెట్స్: సఫ్దర్ హష్మీస్ స్ట్రీట్ థియేటర్'.[1]
- సుధన్వ దేశ్‌పాండేతో ఇంటర్వ్యూ.[6]
- విన్సెంట్, ఫిరోజ్ ఎల్. (2013 మార్చి 23). "...ప్రజల కోసం[7]". ది హిందూ. 24 జనవరి 2019న తిరిగి పొందబడింది.
మూలాలు[మార్చు]
- ↑ FRONTLINE, TEAM (2022-08-14). "1973: Janam is formed". Frontline (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-09-19.
- ↑ Deshpande, Sudhanva (2022-05-30). "Jana Natya Manch: 50 years of performing resistance". Frontline (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-09-19.
- ↑ Ghosh, Tanushree (2014-02-20). "Halla Bol | Of the people, by the people". mint (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-09-19.
- ↑ Rajkumar Santoshi Interview Archived 2009-04-15 at the Wayback Machine Monsters and Critics.
- ↑ https://archive.today/20130415160258/http://www.pragoti.org/hi/node/2907
- ↑ "Interview With Sudhanva Deshpande Interview : www.MumbaiTheatreGuide.com". www.mumbaitheatreguide.com. Retrieved 2023-09-19.
- ↑ "...for the people". The Hindu (in Indian English). 2013-03-22. ISSN 0971-751X. Retrieved 2024-02-10.