జ్ఞాన్ ప్రకాష్ శాస్త్రి
ప్రొఫెసర్ జ్ఞాన్ ప్రకాష్ శాస్త్రి (జననం 9 మార్చి 1951) సంస్కృత భాష, సాహిత్యం యొక్క ప్రొఫెసర్. ఈయన ప్రధానంగా వేద సాహిత్యానికి సంబంధించిన రచయిత. అతను వేదాలు, ఉపనిషత్తులు, అష్టాధ్యాయి, మహాభారతం మొదలైన వాటికి సంబంధించిన అనేక నిఘంటు రచనలు చేసారు.
జీవిత విశేషాలు
[మార్చు]ప్రొఫెసర్ జ్ఞాన్ ప్రకాష్ శాస్త్రి 9 మార్చి 1951న జన్మించారు. అతని ప్రాథమిక విద్యాభ్యాసం ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఎటా గురుకులంలో గురుకుల విధానం ప్రకారం జరిగింది. వ్యాకరణాన్ని అభ్యసించిన తరువాత, అతను వేద సాహిత్యాన్ని తన పరిశోధనా రంగంగా స్వీకరించాడు. దానిపై అనేక విధాలుగా పరిశోధన చేశారు.
ప్రొఫెసర్ శాస్త్రి హరిద్వార్‌లోని గురుకుల్ కాంగడీ విశ్వవిద్యాలయం యొక్క 'శ్రధానంద్ వేద పరిశోధనా సంస్థ' డైరెక్టర్ పదవి నుండి పదవీ విరమణ చేశారు.
రచనలు
[మార్చు]ప్రొఫెసర్ జ్ఞాన్ ప్రకాష్ శాస్త్రి రచనా ప్రస్థానం తన పరిశోధనా రచనతో ప్రారంభమైంది. అతను ఆచార్య యాస్కుడు ఇంకా ఆచార్య దుర్గ్ యొక్క నిరుక్తము పై పెద్ద పరిశోధనా పత్రాన్ని వ్రాసాడు, ఇది విశ్వవిద్యాలయ స్థాయిలో ప్రశంసనీయమైన పనిగా పరిగణించబడింది. ఈ రచనల పట్ల ఆయనకున్న ప్రవృత్తి, అభ్యాసం యొక్క కొనసాగింపు కారణంగా, అతను అనేక ఉన్నత-స్థాయి పుస్తకాలను రచించారు, కొన్నిటికి సవరణలు చేసారు. వీటిని ఎడిటింగ్ కూడా చాలా వరకు సృజనాత్మకంగా అందించారు. అతని రచన, సవరణలను ప్రధానంగా నాలుగు వర్గాలుగా విభజించవచ్చు - వేద భాష్యమునకు సంబంధించినది, నిరుక్తము, నిఘంటుకు సంబంధించినది, పాణిని యొక్క అష్టాధ్యాయి- ఇంకా వివిధ క్రమానుగత నిఘంటువులకు సంబంధించినది.
ఆచార్య యాస్కుడుపై దృష్టి సారించి అతని రెండు పుస్తకాలు రచించారు- 'ఆచార్య యాస్క వేదవ్యాఖ్య విధానం' ఇంకా 'ఆచార్య యాస్క యొక్క పదచతుష్టయ సిద్ధాంతం'. ఆచార్య దుర్గ్‌పై దృష్టి సారించిన అతని పుస్తకం 'ఎ క్రిటికల్ స్టడీ ఆఫ్ ఆచార్య దుర్గ్స్ నిరుక్తవృత్తి'. ఇది కాకుండా, 'వేదికనిర్వచనకోష్'లో, అతను వేదాల పేర్లను, బ్రాహ్మణ గ్రంథాలు నిరుక్తము, వేద నిఘంటుకోశాన్ని అక్షర క్రమంలో కలిపారు. వాటి వ్యుత్పత్తిని ప్రధానంగా వేద సంహితలు, వివిధ బ్రాహ్మణ గ్రంథాలు, నిరుక్తం, నిఘంటుతో పాటు అందించారు. వారి వినియోగ స్థలాలపై సూచనలు. అందించారు.తరువాత ఆచార్య దుర్గ్ యొక్క నిరుక్తవృత్తికి కూడా సంపాదకత్వం వహించారు.
'యజుర్వేద-ప్రధార్ధ-కోశః'లో, అతను యజుర్వేద శ్లోకాలను అక్షర క్రమంలో అమర్చారు. దాని ఉపయోగం యొక్క క్రమానుసారంగా అమర్చారు. సంస్కృతం ఇంకా హిందీలో దాని విశ్లేషణాత్మక అర్థాన్ని ఇచ్చారు. ఈ క్రమంలో అనేక టపాల అర్థ విశ్లేషణలో నిఘంటు, అష్టాధ్యాయి మొదలైన సూచనలు కూడా ఇవ్వబడ్డాయి. అతని అత్యంత ప్రతిష్టాత్మకమైన రచనలలో ఒకటి ఋగ్వేద భాష్య పదార్థ నిఘంటువు యొక్క రచన. ఇందులో, ఋగ్వేద శ్లోకాలను అక్షర క్రమంలో అమర్చడం ద్వారా యాస్కుని నుండి స్వామి దయానంద్ సరస్వతి వరకు పదకొండు మంది ప్రధాన వ్యాఖ్యాతలు చెప్పిన అర్థాలను సర్దుబాటు చేశారు. ఈ బృహత్తర గ్రంథాన్ని సక్రమంగా వినియోగించుకోవడానికి సంస్కృత భాషలో సాధారణ పరిజ్ఞానం అవసరం అయినప్పటికీ, దానికి సవివరమైన పరిచయంగా, హిందీ భాషలో ఒక పెద్ద పుస్తకాన్ని రచించారు - 'ఋగ్వేదం యొక్క వ్యాఖ్యాతలు వారి మంత్రార్థ దృష్టి' అందులో అతను ఋగ్వేదం యొక్క అర్థాన్ని వివరించారు. పన్నెండు మంది వ్యాఖ్యాతల జీవితం ఇంకా వారి పని చాలా వివరంగా పరిగణించబడింది. తరువాత, ఈ పుస్తకం అనుబంధంలో పండిట్ రామ్‌నాథ్ వేదాలంకర్ వ్యాఖ్యానాన్ని కూడా చేర్చారు.
ప్రొఫెసర్ శాస్త్రి యొక్క రెండవ అత్యంత ప్రతిష్టాత్మకమైన పెద్ద ప్రాజెక్ట్ వర్క్ 'మహాభారతం-పదానుక్రమ-కోష్' యొక్క ప్రచురణ. ఈ భారీ పుస్తకంలో, గీతా ప్రెస్ నుండి ప్రచురించబడిన మహాభారత సంస్కరణను ప్రాతిపదికగా తీసుకొని, మహాభారతంలోని అన్ని శ్లోకాలను అక్షర రూపంలో అమర్చారు ఇంకా వాటి వినియోగ స్థలాలన్నీ పేర్కొనబడ్డాయి.
'యోగ సూత్రం' అనే పుస్తకంలో, ప్రొఫెసర్ శాస్త్రి, మహర్షి పతంజలి రచించిన సూత్రాలకు హిందీ భాష్యం అందించిన తర్వాత, 'నీలభధర' అనే హిందీ భాష్యాన్ని కూడా స్వతంత్రంగా అందించారు.
ప్రచురించిన పుస్తకాలు
[మార్చు]- ఆచార్య యాస్క కీ వేద వ్యాఖ్యా పద్ధతి - 1985 AD (శ్రీ పబ్లిషింగ్ హౌస్, అజ్మేరీ గేట్, ఢిల్లీ)
- వేద నిర్వచనకోష్: -2000 AD (పర్మల్ పబ్లికేషన్స్, శక్తినగర్, ఢిల్లీ)
- ఆచార్య యాస్క కా పదచతుష్టయ సిద్ధాంతం -2002 (సంస్కృత లైబ్రరీ, రోహిణి, ఢిల్లీ)
- ఆచార్య దుర్గ్ కీ నిరుక్తవృత్తి కా సమీక్షాత్మక అధ్యయన -2003 (పర్మల్ పబ్లికేషన్స్, శక్తినగర్, ఢిల్లీ)
- వేద సాహిత్య మె జలతత్త్వ అవుర్ ఉస్కె ప్రకార -2004 (పర్మల్ పబ్లికేషన్స్, ఢిల్లీ)
- పాణిని-ప్రత్యార్థ-కోషా (తద్ధిత్ ప్రకాశం) -2004 (పర్మల్ పబ్లికేషన్స్, ఢిల్లీ)
- వైదిక సాహిత్య కె పరిప్రేక్ష్య మె నిఘంటుకోష్ కె పర్యాయవాచీ నామపదోంమె అర్థభిన్నతా - 2005 (పర్మల్ పబ్లికేషన్స్, ఢిల్లీ)
- యజుర్వేద-పదార్హ కోష్: -2009 (పర్మల్ పబ్లికేషన్స్, ఢిల్లీ)
- దయానంద్-సందర్భ-కోష్ (మూడు భాగాలుగా) -2011 (పర్మల్ పబ్లికేషన్స్, ఢిల్లీ)
- నిరుక్తభాష్యటీకా (శ్రీకందస్వామిమహేశ్వర్ విరచిత) -2012 (పర్మల్ పబ్లికేషన్స్, ఢిల్లీ)
- ఋగ్వేద కా భాష్యకార అవుర్ ఉనుకీ మంత్రార్థదృష్టి -2012 (మహర్షి సాందీపని జాతీయ వేద విద్యా ప్రతిష్ఠాన్, ఉజ్జయిని)
- ఋగ్భాష్య-పదార్థ-కోశ (ఎనిమిది భాగాలు) -2013 (పర్మల్ పబ్లికేషన్స్, ఢిల్లీ)
- ప్రస్థానత్రయీ-పదానుక్రమ-కోష్- 2014 (పర్మల్ పబ్లికేషన్స్, ఢిల్లీ)
- నిరుక్త్వృతి -2015 (పర్మల్ పబ్లికేషన్స్, ఢిల్లీ)
- యజుర్వేద-భావ-విషయ-దైవతా-ఋషి-కోష్ :-2015 (మహర్షి సాందీపని జాతీయ వేద విద్యా ప్రతిష్ఠాన్, ఉజ్జయిని)
- ఉపనిషదిక్-పదానుక్రమ-కోష్: (మూడు భాగాలుగా) -2015 (పర్మల్ పబ్లికేషన్స్, ఢిల్లీ)
- పాణిని-కృదంత-ప్రత్యాయార్థ-కోష్ -2016 (పర్మల్ పబ్లికేషన్స్, ఢిల్లీ)
- యోగసూత్రం (హిందీ వివరణతో వ్యాసభాష్యం) -2016 (పర్మల్ పబ్లికేషన్స్, ఢిల్లీ)
- మహాభారతం-పదానుక్రమ-కోష్: -2017 (పర్మల్ పబ్లికేషన్స్, ఢిల్లీ)