భూ పరిశీలన ఉపగ్రహం

వికీపీడియా నుండి
Jump to navigation Jump to search
ఆరు భూ పరిశీలన ఉపగ్రహ కూటమి 2014 నాటికి.

ఒక భూ పరిశీలన ఉపగ్రహం (ఎర్త్‌ అబ్జర్వేషన్ శాటిలైట్) లేదా ఎర్త్ రిమోట్ సెన్సింగ్ ఉపగ్రహం అనేది కక్ష్య నుండి భూమి పరిశీలన (EO) కోసం ఉపయోగించే లేదా రూపకల్పన చేయబడిన ఒక ఉపగ్రహం, ఇందులో గూఢచారి ఉపగ్రహాలు పర్యావరణ పర్యవేక్షణ, వాతావరణ శాస్త్రం, కార్టోగ్రఫీ వంటి సైనికేతర ఉపయోగాల కోసం ఉద్దేశించినవి. అత్యంత సాధారణ రకం ఎర్త్ ఇమేజింగ్ ఉపగ్రహాలు, ఇవి ఉపగ్రహ చిత్రాలను తీసుకుంటాయి, ఇవి వైమానిక ఛాయాచిత్రాలకు సారూప్యంగా ఉంటాయి; కొన్ని EO ఉపగ్రహాలు GNSS రేడియో త్రాలను రూపొందించకుండానే రిమోట్ సెన్సింగ్ ను నిర్వహించవచ్చు.

చరిత్ర[మార్చు]

శాటిలైట్ రిమోట్ సెన్సింగ్ యొక్క మొదటి సంఘటనగా 1957 అక్టోబరు 4న సోవియట్ యూనియన్ ద్వారా మొదటి కృత్రిమ ఉపగ్రహం స్పుత్నిక్ 1 ను ప్రయోగించడానికి తేదీ పేర్కొన వచ్చు. రేడియో సంకేతాలను వెనక్కి పంపింది, దీనిని శాస్త్రవేత్తలు అయనోస్ఫియర్ ను అధ్యయనం చేయడానికి ఉపయోగించారు.[1] నాసా మొదటి అమెరికా ఉపగ్రహం ఎక్స్ ప్లోరర్ 1ను 1958 జనవరి 31న ప్రయోగించింది. దాని రేడియేషన్ డిటెక్టర్ నుండి తిరిగి పంపిన సమాచారం భూమి యొక్క వాన్ అలెన్ రేడియేషన్ బెల్ట్ లను కనుగొనడానికి దారితీసింది.[2] నాసా కు చెందిన టెలివిజన్ ఇన్ ఫ్రారెడ్ అబ్జర్వేషన్ శాటిలైట్ (TIROS) కార్యక్రమంలో భాగంగా 1960 ఏప్రిల్ 1న ప్రయోగించిన టిరోస్-1 వ్యోమనౌక, అంతరిక్షం నుంచి తీయాల్సిన వాతావరణ నమూనాల తొలి టెలివిజన్ ఫుటేజీని వెనక్కి పంపింది.ప్రస్తుతం భూమి పరిశీలన ఉపగ్రహాలు ప్రస్తుతం అంతరిక్షంలో పనిచేస్తున్న ఉపగ్రహాలలో మూడింట ఒక వంతు కంటే ఎక్కువ ఉన్నాయి.యూనియన్ ఆఫ్ కన్సర్న్డ్ సైంటిస్ట్స్ (యుసిఎస్) విడుదల చేసిన గణాంకాల ప్రకారం, అంతరిక్షంలో దాదాపు 2 వేల ఉపగ్రహాలు కక్ష్యలో ఉన్నాయి. ఈ 2000 లో, దాదాపు 700 ప్రధానంగా భూమి పరిశీలన కోసం ఉన్నాయి[3] .

ఉపయోగాలు[మార్చు]

వివిధ వినియోగదారుల అవసరాలను తీర్చడానికి, ప్రపంచ వినియోగం కోసం వైవిధ్యభరితమైన ప్రాదేశిక, వర్ణపట , తాత్కాలిక అనువర్త నాలలో అవసరమైన డేటాను అందించడానికి ఈ ఉపగ్రహాలలో వివిధ రకాల పరికరాలను అమరుస్తారు. ఈ ఉపగ్రహాల నుండి వచ్చిన డేటా తో వ్యవసాయం, నీటి వనరులు, పట్టణ ప్రణాళిక, గ్రామీణాభివృద్ధి, ఖనిజ ప్రాస్పెక్టింగ్, పర్యావరణం, అటవీ, సముద్ర వనరులు విపత్తు వివరణ , అంచనా అనేక అనువర్తనాలకు ఉపయోగిస్తారు. రాడార్, లిడార్ లేదా ఇతర సాంకేతిక పరిజ్ఞానాలను ఉపయోగించి క్రియాశీల రిమోట్ సెన్సింగ్ మరొక ముఖ్యమైన కొలత పద్ధతి . ఇది భూమి యొక్క ఉపరితల నిర్మాణానికి ఖచ్చితమైన విలువలను అందిస్తుంది. కొలిచే ఖచ్చితత్వం కొన్ని సెంటీమీటర్ల పరిధిలో ఉంటుంది, తద్వారా భూమి యొక్క స్వల్ప స్థానభ్రంశాన్ని కొలవడం సాధ్యపడుతుంది. ఈ పద్ధతి యొక్క ప్రయోజనం ఏమిటంటే ఇది ఏదైనా మేఘం అడ్డుపడ్డా దాని నుండి స్వతంత్రంగా ఉంటుంది (రాడార్ కిరణాలు దానిని ప్రభావితం చేయవు). ఈ క్రియాశీల రాడార్ డేటాను భూమి యొక్క ఉపరితలం యొక్క 3-D నమూనాలను రూపొందించడానికి ఉపయోగించవచ్చు

ప్రధాన వర్గాలు[మార్చు]

వాతావరణ ఉపగ్రహం వాతావరణ ఉపగ్రహాల యొక్క ప్రధాన విధి భూమి యొక్క వాతావరణ శాస్త్రం , వాతావరణాన్ని పరిశీలించడం , పర్యవేక్షించడం. వాతావరణ ఉపగ్రహాలు నగర లైట్లు, మంటలు, వాతావరణ , నీటి కాలుష్యం, అరోరా, ఇసుక తుఫానులు, మంచు , మంచు కవరేజ్, సముద్ర ప్రవాహాలు , శక్తి వ్యర్థాలను కూడా సేకరించగలవు.

సముద్ర ఉపగ్రహాలు

మహాసముద్ర ఉపగ్రహం ప్రధానంగా తీర వనరుల అభివృద్ధి, సముద్ర జీవులు , వనరుల అభివృద్ధి , వినియోగం, సముద్ర ఆక్వా వర్ణద్రవ్యాలను గుర్తించడం, సముద్ర కాలుష్యం యొక్క పర్యవేక్షణ , నివారణ , సముద్ర శాస్త్రీయ పరిశోధనలకు ప్రధానంగా ఉపయోగించే ఒక కృత్రిమ ఉపగ్రహం.

ఇస్రో ఉపగ్రహాలు[మార్చు]

1988 లో IRS-1A తో ప్రారంభమైన ఇస్రో అనేక కార్యాచరణ రిమోట్ సెన్సింగ్ ఉపగ్రహాలను ప్రయోగించింది. రిమోట్ సెన్సింగ్ ఉపగ్రహాల యొక్క అతిపెద్ద రాశులలో భారతదేశం ఒకటి. ప్రస్తుతం, పదమూడు కార్యాచరణ ఉపగ్రహాలు సూర్య-సమకాలిక కక్ష్యలో ఉన్నాయి అవి రిసోర్సెసాట్ -1, 2, 2 ఎ కార్టోసాట్ -1, 2, 2 ఎ, 2 బి, రిసాట్ -1 , 2, ఓసియాన్సాట్ -2, మేఘా-ట్రాపిక్స్, సారాల్ , స్కాట్సాట్ -1 , , జియోస్టేషనరీ కక్ష్యలో నాలుగు అవి ఇన్సాట్ -3 డి, కల్పనా & ఇన్సాట్ 3 ఎ, ఇన్సాట్ -3 డిఆర్.

ఇస్రో ద్వారా ప్రయోగించిన భూమి పరిశీలన ఉపగ్రహాల జాబితా[4][మార్చు]

భూమి పరిశీలన ఉపగ్రహా పేరు ప్రారంభ తేదీ మాస్ ప్రారంభించండి ప్రయోగించబడిన వాహకనౌక కక్ష్య రకం అప్లికేషన్ వ్యాఖ్యలు
రిసాట్ -2 బిఆర్ 1 డిసెంబర్ 11, 2019 628 కిలోలు పిఎస్‌ఎల్‌వి-సి 48 / రిసాట్ -2 బిఆర్ 1 లియో విపత్తు నిర్వహణ వ్యవస్థ, భూమి పరిశీలన
కార్టోసాట్ -3 నవంబర్ 27, 2019 పిఎస్‌ఎల్‌వి-సి 47 / కార్టోసాట్ -3 మిషన్ SSPO భూమి పరిశీలన
రిసాట్ -2 బి మే 22, 2019 615 కిలోలు పిఎస్‌ఎల్‌వి-సి 46 మిషన్ లియో విపత్తు నిర్వహణ వ్యవస్థ, భూమి పరిశీలన
హైసిస్ నవంబర్ 29, 2018 PSLV-C43 / HysIS మిషన్ SSPO భూమి పరిశీలన
కార్టోసాట్ -2 సిరీస్ ఉపగ్రహం జనవరి 12, 2018 710 కిలోలు పిఎస్‌ఎల్‌వి-సి 40 / కార్టోసాట్ -2 సిరీస్ శాటిలైట్ మిషన్ SSPO భూమి పరిశీలన
కార్టోసాట్ -2 సిరీస్ ఉపగ్రహం జూన్ 23, 2017 712 కిలోలు పిఎస్‌ఎల్‌వి-సి 38 / కార్టోసాట్ -2 సిరీస్ ఉపగ్రహం SSPO భూమి పరిశీలన
కార్టోసాట్ -2 సిరీస్ ఉపగ్రహం ఫిబ్రవరి 15, 2017 714 కిలోలు పిఎస్‌ఎల్‌వి-సి 37 / కార్టోసాట్ -2 సిరీస్ ఉపగ్రహం SSPO భూమి పరిశీలన
రిసోర్సెసాట్ -2 ఎ డిసెంబర్ 07, 2016 1235 కిలోలు PSLV-C36 / RESOURCESAT-2A SSPO భూమి పరిశీలన
స్కాట్సాట్ -1 సెప్టెంబర్ 26, 2016 371 కిలోలు PSLV-C35 / SCATSAT-1 SSPO వాతావరణం & పర్యావరణం
INSAT-3DR సెప్టెంబర్ 08, 2016 2211 కిలోలు GSLV-F05 / INSAT-3DR GSO వాతావరణం & పర్యావరణం, విపత్తు నిర్వహణ వ్యవస్థ
కార్టోసాట్ -2 సిరీస్ ఉపగ్రహం జూన్ 22, 2016 737.5 కిలోలు పిఎస్‌ఎల్‌వి-సి 34 / కార్టోసాట్ -2 సిరీస్ ఉపగ్రహం SSPO భూమి పరిశీలన
ఇన్సాట్ -3 డి జూలై 26, 2013 2060 కిలోలు అరియానే -5 వీఏ -214 GSO వాతావరణం & పర్యావరణం, విపత్తు నిర్వహణ వ్యవస్థ
SARAL ఫిబ్రవరి 25, 2013 407 కిలోలు PSLV-C20 / SARAL SSPO క్లైమేట్ & ఎన్విరాన్మెంట్, ఎర్త్ అబ్జర్వేషన్
రిసాట్ -1 ఏప్రిల్ 26, 2012 1858 కిలోలు పిఎస్‌ఎల్‌వి-సి 19 / రిసాట్ -1 SSPO భూమి పరిశీలన
మేఘా-ట్రాపిక్స్ అక్టోబర్ 12, 2011 1000 కిలోలు పిఎస్‌ఎల్‌వి-సి 18 / మేఘా-ట్రాపిక్స్ SSPO క్లైమేట్ & ఎన్విరాన్మెంట్, ఎర్త్ అబ్జర్వేషన్
రిసోర్సెసాట్ -2 ఏప్రిల్ 20, 2011 1206 కిలోలు PSLV-C16 / RESOURCESAT-2 SSPO భూమి పరిశీలన
కార్టోసాట్ -2 బి జూలై 12, 2010 694 కిలోలు పిఎస్‌ఎల్‌వి-సి 15 / కార్టోసాట్ -2 బి SSPO భూమి పరిశీలన
ఓసియాన్సాట్ -2 సెప్టెంబర్ 23, 2009 960 కిలోలు PSLV-C14 / OCEANSAT-2 SSPO క్లైమేట్ & ఎన్విరాన్మెంట్, ఎర్త్ అబ్జర్వేషన్
రిసాట్ -2 ఏప్రిల్ 20, 2009 300 కిలోలు పిఎస్‌ఎల్‌వి-సి 12 / రిసాట్ -2 SSPO భూమి పరిశీలన
కార్టోసాట్ - 2 ఎ ఏప్రిల్ 28, 2008 690 కిలోలు PSLV-C9 / CARTOSAT - 2A SSPO భూమి పరిశీలన
IMS-1 ఏప్రిల్ 28, 2008 83 కిలోలు PSLV-C9 / CARTOSAT - 2A SSPO భూమి పరిశీలన
కార్టోసాట్ -2 జనవరి 10, 2007 650 కిలోలు PSLV-C7 / CARTOSAT-2 / SRE-1 SSPO భూమి పరిశీలన
కార్టోసాట్ -1 మే 05, 2005 1560 కిలోలు PSLV-C6 / CARTOSAT-1 / HAMSAT SSPO భూమి పరిశీలన
IRS-P6 / RESOURCESAT-1 అక్టోబర్ 17, 2003 1360 కిలోలు PSLV-C5 / RESOURCESAT-1 SSPO భూమి పరిశీలన
టెక్నాలజీ ప్రయోగం ఉపగ్రహం (TES) అక్టోబర్ 22, 2001 PSLV-C3 / TES SSPO భూమి పరిశీలన
ఓసియాన్సాట్ (IRS-P4) మే 26, 1999 1050 కిలోలు PSLV-C2 / IRS-P4 SSPO భూమి పరిశీలన
IRS-1D సెప్టెంబర్ 29, 1997 1250 కిలోలు పిఎస్‌ఎల్‌వి-సి 1 / ఐఆర్‌ఎస్ -1 డి SSPO భూమి పరిశీలన
IRS-P3 మార్చి 21, 1996 920 కిలోలు పిఎస్‌ఎల్‌వి-డి 3 / ఐఆర్‌ఎస్-పి 3 SSPO భూమి పరిశీలన
IRS-1C డిసెంబర్ 28, 1995 1250 కిలోలు మోల్నియా SSPO భూమి పరిశీలన
IRS-P2 అక్టోబర్ 15, 1994 804 కిలోలు పిఎస్‌ఎల్‌వి-డి 2 SSPO భూమి పరిశీలన
IRS-1E సెప్టెంబర్ 20, 1993 846 కిలోలు పిఎస్‌ఎల్‌వి-డి 1 లియో భూమి పరిశీలన ప్రారంభించండి విజయవంతం కాలేదు
IRS-1B ఆగస్టు 29, 1991 975 కిలోలు వోస్టాక్ SSPO భూమి పరిశీలన
SROSS-2 జూలై 13, 1988 150 కిలోలు ASLV-D2 భూమి పరిశీలన, ప్రయోగాత్మక ప్రారంభించండి విజయవంతం కాలేదు
IRS-1A మార్చి 17, 1988 975 కిలోలు వోస్టాక్ SSPO భూమి పరిశీలన
రోహిణి శాటిలైట్ ఆర్‌ఎస్-డి 2 ఏప్రిల్ 17, 1983 41.5 కిలోలు ఎస్‌ఎల్‌వి -3 లియో భూమి పరిశీలన
భాస్కర -2 నవంబర్ 20, 1981 444 కిలోలు సి -1 ఇంటర్‌కోస్మోస్ లియో భూమి పరిశీలన, ప్రయోగాత్మక
రోహిణి శాటిలైట్ ఆర్‌ఎస్-డి 1 మే 31, 1981 38 కిలోలు ఎస్‌ఎల్‌వి -3 డి 1 లియో భూమి పరిశీలన
భాస్కర- I. జూన్ 07, 1979 442 కిలోలు సి -1 ఇంటర్‌కోస్మోస్ లియో భూమి పరిశీలన, ప్రయోగాత్మక

మూలాలు[మార్చు]

  1. ↑ Kuznetsov, V.D.; Sinelnikov, V.M.; Alpert, S.N. (June 2015). "Yakov Alpert: Sputnik-1 and the first satellite ionospheric experiment". Advances in Space Research. 55 (12): 2833–2839. Bibcode:2015AdSpR..55.2833K. doi:10.1016/j.asr.2015.02.033.
  2. ↑ "James A. Van Allen". nmspacemuseum.org. New Mexico Museum of Space History. Archived from the original on 15 మే 2018. Retrieved 14 May 2018.
  3. ↑ Codingest (2019-05-01). "How many Earth Observation Satellites are there in space right now?". thegeospatial (in ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 2021-04-19. Retrieved 2020-11-06.
  4. ↑ "List of Earth Observation Satellites - ISRO". www.isro.gov.in. Archived from the original on 2020-10-25. Retrieved 2020-11-06.
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=భూ_పరిశీలన_ఉపగ్రహం&oldid=3856200" నుండి వెలికితీశారు