నిజామియా పరిశోధనా సంస్థ
 నిజామియా పరిశోధనా సంస్థ | |||||||
| ఇతర పేర్లు | Hyderabad observatory | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ఎవరి పేరిట | నిజాం  | ||||||
| సంస్థ | ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయం | ||||||
| Observatory code | 218 | ||||||
| స్థానం | పంజాగుట్ట | ||||||
| నిర్దేశాంకాలు | 17°25′54″N 78°27′9″E / 17.43167°N 78.45250°E | ||||||
| స్థాపన | 1901 | ||||||
| Telescopes | |||||||
| |||||||
| మూస:Cclink | |||||||
ప్రపంచంలోనే ఒక అరుదైన ఖగోళ పరిశోధనా సంస్థగా కీర్తి గడించిన వాటిల్లో మొదటిది నిజామియా పరిశోధనా సంస్థ. దీనిని నిజామియా అబ్జర్వేటరీ అని కూడా అంటారు. ఇది హైదరాబాద్ లోని అమీర్‌పేట లో ఉంది. ఇక్కడ ఖగోళ శాస్త్ర పరిశోధనలు పెద్ద ఎత్తున జరిగాయి. 1909 ప్రాంతంలో ఇక్కడ ఖగోళదర్పణిని ఏర్పాటు చేశారు.[1][2] ఇది భూకంపాల సమాచారాన్ని, వాతావరణ ఉష్ణోగ్రతల్లోని మార్పులతో పాటు సమయాన్ని కూడా కూడా సూచించేది. 1918లో ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయం నెలకొల్పాక, ఈ సంస్థను ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయం పరిధిలోకి బదిలీ చేశారు. ప్రత్యేకంగా ఖగోళ శాస్త్ర ప్రయోగశాల కలిగి ఉన్న ఘనకీర్తి ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయానికి దక్కింది. నోబెల్ బహుమతి పొందిన సర్ సి.వి. రామన్, ప్రొఫెసర్ ఎస్.చంద్రశేఖర్ వంటి శాస్త్రవేత్తలు దీనిని సందర్శించారు. ఇందులో పనిచేసిన అనేకమంది పరిశోధకులు ఆకాశంలో గల సుమారు 4 లక్షల నక్షత్రాల స్థితిగతుల గురించి గ్రంథస్తం చేశారని వర్సిటీ ప్రొఫెసర్స్ చెబుతున్నారు. హైదరాబాదు పట్టణ అభివృద్ధి సంస్థ (హుడా)చే వారసత్వ కట్టడంగా గుర్తించబడింది.
చరిత్ర
[మార్చు]
6వ నిజాం నవాబ్ మీర్ మహబూబ్ అలీఖాన్ ఆస్థాన మంత్రి నవాబ్ జఫర్ జంగ్‌కు ఖగోళ శాస్త్రంపై మక్కువ ఎక్కువ. ఆయన ఇంగ్లాండ్ లో చదువుకున్నాడు. 15 అంగుళాల గ్రబ్ రిఫ్రాక్టర్‌ను ఇంగ్లాండ్ నుంచి కొనుగోలు చేసి హైదరాబాద్‌లో ఒక పెద్ద ఆస్ట్రానామికల్ అబ్జర్వేటరీగా నెలకొల్పాలని ప్రతిపాదించాడు. ఈ మేరకు ఆనాటి ఆరో నిజాంకు 1901 సెప్టెంబర్ 29న ఒక లేఖ రాశాడు. మీరు కనుక అనుమతిస్తే హైదరాబాద్‌లో మీ పేరు మీద ‘నిజామియా అబ్జర్వేటరీ’ నెలకొల్పాలని తాను భావిస్తున్నట్లు ఆ లేఖలో పేర్కొన్నాడు. నిజాం వెంటనే అంగీకరిస్తూ ఫర్మానా విడుదల చేశాడు.[3]
1901లో నవాబ్ జఫర్‌జంగ్, ఇంగ్లాండ్ నుండి 6 అంగుళాల టెలిస్కోప్‌ను కొనుగోలు చేసి, హైదరాబాద్‌కు ఆగ్నేయంగా పిసల్‌బండలో తన సొంత ఎస్టేట్‌లో సంస్థని నెలకొల్పాడు. నవాబ్ జఫర్ జంగ్ మరణించాక, ఆయన వీలునామా ప్రకారం ఈ అబ్జర్వేటరీని నిజాం ప్రభుత్వం స్వాధీనం చేసుకుని అప్పట్లో నిర్జనంగా ఉన్న అమీర్‌పేటకు తరలించింది. తర్వాత ఈ ప్రాంతంలో సెంటర్ ఫర్ ఎకనామిక్ సోషియల్ స్టడీస్‌ను ఏర్పాటు చేశారు. అమీర్‌పేటలో రద్దీ పెరుగుతుండటంతో 1968లో దీనిని ఇక్కడ నుంచి 50 కిలోమీటర్ల దూరంలో నాగార్జునసాగర్ వెళ్లే దారిలోని రంగాపూర్ గ్రామానికి తరలించారు. దీనిని జపాల్ రంగాపూర్ అబ్జర్వేటరీగా పిలుస్తున్నారు.
1950వ దశకం మధ్యకాలంలో హైదరాబాద్ నగర విస్తరణ, కాలుష్యం కారణంగా, అబ్జర్వేటరీ కోసం కొత్త ప్రదేశాన్ని పరిశీలించారు. డాక్టర్ కెడి అభయంకర్ రంగాపూర్ గ్రామం వద్ద ప్రస్తుత 200 ఎకరాల స్థలాన్ని ఎంపిక చేశారు. కొత్త అబ్జర్వేటరీని జపాల్-రంగాపూర్ నిజామియా అబ్జర్వేటరీ అని పిలిచారు. ఇది 1968-69లో అమలులోకి వచ్చింది. ఇది తరువాత 1980 సూర్యగ్రహణం, తోకచుక్కలు, హాలీ, షూమేకర్-లెవీని పరిశీలించడానికి ఉపయోగించబడింది.[4]
ఆర్థర్ బి చాట్‌వుడ్ 1908-1914 మధ్య నిజామియా అబ్జర్వేటరీకి డైరెక్టర్‌గా ఉన్నాడు. అతను అబ్జర్వేటరీ స్థానాన్ని పిసల్ బండ నుండి బేగంపేటకు మార్చాడు. అతని కాలంలో, 8" కుక్ ఆస్ట్రోగ్రాఫ్ వ్యవస్థాపించబడింది. అతను ఆస్ట్రోగ్రాఫ్ కేటలాగ్‌పై పని ప్రారంభించాడు. ఈ పనిని 1914 -1918 మధ్య అబ్జర్వేటరీ డైరెక్టర్‌గా ఉన్న రాబర్ట్ జె పోకాక్ కొనసాగించాడు. అతను నోవా అక్విలే, సూర్య మచ్చలు, గ్రహాలు, ఉపగ్రహాల మూలకాల మధ్య సంబంధాన్ని కూడా అధ్యయనం చేశాడు. పోకాక్ మరణంతో, అతని సహాయకుడు, టిపి భాస్కరన్ 1918లో బాధ్యతలు చేపట్టాడు.[5][6] ఆయన కాలంలోనే అబ్జర్వేటరీ నియంత్రణ నిజాం ప్రభుత్వంలోని ఆర్థిక శాఖ నుంచి ఉస్మానియా యూనివర్సిటీకి మారింది. 1922లో భాస్కరన్ పర్యవేక్షణలో 15" గ్రబ్ రిఫ్రాక్టర్ టెలిస్కోప్ ఏర్పాటు చేయబడింది. అతను ఈ టెలిస్కోప్‌ని ఉపయోగించి వేరియబుల్ స్టార్‌ల పరిశీలన కార్యక్రమాన్ని ప్రారంభించాడు. ఎంకె వైను బప్పు 1940, 1950లలో ఇక్కడ నుండి వేరియబుల్ స్టార్ పరిశీలనలు చేసాడు. 1940ల మధ్యకాలంలో స్పెక్ట్రోహీలియోస్కోప్, బ్లింక్ కంపారేటర్ జోడించబడ్డాయి. ఇది 1908-1944 మధ్య అంతర్జాతీయ ఖగోళ శాస్త్ర పరిశీలన కార్యక్రమం కార్టే డు సీల్‌లో పాల్గొంది. దీనికి 1914-1929 మధ్య 17 నుండి 23 డిగ్రీల దక్షిణం వరకు కోఆర్డినేట్‌లు కేటాయించబడ్డాయి. దీనికి 1928-1938 మధ్య 36 నుండి 39 డిగ్రీల ఉత్తర కో-ఆర్డినేట్‌లు కేటాయించబడ్డాయి.[7][8]
అక్బర్ అలీ 1944-1960 మధ్యకాలంలో అబ్జర్వేటరీకి డైరెక్టర్ గా పనిచేశాడు. అక్బర్ అలీ అబ్జర్వేటరీలో 48" టెలిస్కోప్‌ను ఏర్పాటు చేశారు. అతని కాలంలో, ఫోటోఎలెక్ట్రిక్ ఫోటోమెట్రీ అధ్యయనం ప్రవేశపెట్టబడింది. తోకచుక్కలు, వేరియబుల్ నక్షత్రాలు, చంద్ర క్షుద్రత, సౌర కార్యకలాపాలు, సమూహాల కదలికల అధ్యయనం చేపట్టబడ్డాయి.[9] ఇది అంతర్జాతీయ జియోఫిజికల్ ఇయర్ (1957-58)లో భాగంగా సౌర, భూకంప శాస్త్ర పరిశీలనలలో కూడా పాల్గొంది.
ఎకె దాస్ 1960లో కొడైకెనాల్ అబ్జర్వేటరీ డైరెక్టర్‌గా పదవీ విరమణ చేసిన తర్వాత చాలా తక్కువ కాలానికి అబ్జర్వేటరీకి డైరెక్టర్‌గా ఉన్నాడు. అయితే, అతని ఆకస్మిక మరణం అంటే 1960-1963 మధ్యకాలంలో కెడి అభయంకర్‌ని యాక్టింగ్ డైరెక్టర్‌గా నియమించారు. అభయంకర్ హైదరాబాద్ నుండి అబ్జర్వేటరీ స్థలాన్ని హైదరాబాద్ నుండి 55 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉన్న జాపాల్, రంగాపూర్ గ్రామాల మధ్య ఒక చిన్న కొండకు తరలించాడు. ఆర్వీ కరాండీకర్ 1963లో దర్శకుడిగా మారాడు. ఇక్కడ 1964లో స్థాపించబడి, 1968 డిసెంబరులో ప్రారంభించబడింది. 1964లో యూనివర్సిటీ గ్రాంట్స్ కమీషన్ ఖగోళ శాస్త్ర విభాగం, పరిశీలన సౌకర్యాలను నిజామియా, జపాల్-రంగాపూర్‌గా సెంటర్ ఫర్ అడ్వాన్స్‌డ్ స్టడీస్ ఇన్ ఆస్ట్రానమీగా గుర్తించింది.[10]
1980 ఫిబ్రవరి 16న సూర్యగ్రహణాన్ని వీక్షించడానికి, సిఎఎస్ఎ అహ్మదాబాద్‌లోని ఫిజికల్ రీసెర్చ్ లాబొరేటరీ, స్పేస్ అప్లికేషన్స్ సెంటర్‌తో కలిసి 10 అడుగుల స్టీరబుల్ డిష్‌ను పొందింది. ఇది అధిక-రిజల్యూషన్ మైక్రోవేవ్ ప్రకాశం ఉష్ణోగ్రత కొలతలు చేయడానికి ఉపయోగించబడింది. ఇది సౌర ప్రవాహాన్ని అధ్యయనం చేయడానికి ఉపయోగించబడింది.[11]
టెలిస్కోప్స్
[మార్చు]భారతదేశంలోని తమిళనాడులోని వైను బప్పు అబ్జర్వేటరీలో 93-అంగుళాల పరికరం తర్వాత ఈ అబ్జర్వేటరీలో 48-అంగుళాల టెలిస్కోప్ ఉంది, ఇది ఆసియాలో రెండవ అతిపెద్దది. ఇది తోకచుక్కలు, గ్రహ వాతావరణం, భూమికి సమీపంలో ఉన్న గ్రహశకలాలను అధ్యయనం చేయడానికి ఉపయోగించబడింది. అబ్జర్వేటరీలో మరో రెండు 12-అంగుళాల టెలిస్కోప్‌లు, ఒక 10-అడుగుల రేడియో టెలిస్కోప్ 10 GHz వద్ద పనిచేస్తున్నాయి.[12][13]
ప్రస్తుతం
[మార్చు]ఒకప్పుడు గ్రహరాశుల గతులు తెలిపిన కేంద్రంగా బాసిల్లిన నిజామియా అబ్జర్వేటరీ ప్రాంగణం నిరుపయోగంగా మారింది. ప్రస్తుతం ఆ స్థలాన్ని ఇంజినీరింగ్ కళాశాలగా మార్చేందుకు ప్రతిపాదనలు ఉన్నాయి.[14]
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ Kapoor, R. C. "On the 'Astronomical Notes' in Current Science about the bright comet of 1941" (PDF). Current Science. 105 (6): 854–858.
- ↑ "A fallen star". The New Indian Express. Retrieved 2022-07-29.
- ↑ Lasania, Yunus L (13 June 2014). "Nizamiah Observatory falls into disuse". The Hindu. Retrieved 2022-07-29.
- ↑ Vadlamudi, Swathi (2019-05-12). "Japal-Rangapur Observatory left to ruin". The Hindu (in Indian English). ISSN 0971-751X. Retrieved 2022-07-29.
- ↑ Kochhar, Rajesh; Narlikar, Jayant (1995). Astronomy in India: A Perspective. New Delhi: Indian National Science Academy. p. 19.
- ↑ . "1951MNRAS.111R.154. Page 154".
- ↑ . "Astronomy in India in the 20th Century".
- ↑ Kuzmin et. all, A (1999). Astronomy and Astrophysics Supplement. pp. 491–508.
- ↑ . "Astronomy in India in the 20th Century".
- ↑ . "Astronomy in India in the 20th Century".
- ↑ . "Astronomy in India in the 20th Century".
- ↑ Avadhuta, Mahesh (2017-03-26). "When Nasa took data from Nizamia observatory". Deccan Chronicle (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2022-07-29.
- ↑ Akula, Yuvraj. "Nizamia Observatory to regain its lost glory". Telangana Today. Retrieved 2022-07-29.
- ↑ Vadlamudi, Swathi (2019-05-12). "Japal-Rangapur Observatory left to ruin". The Hindu (in Indian English). ISSN 0971-751X. Retrieved 2020-01-16.