కవి ప్రదీప్
కవి ప్రదీప్ | |
|---|---|
 1942 లో ప్రదీప్ | |
| జననం | రామచంద్ర నారాయణజీ ద్వివేది 1915 ఫిబ్రవరి 6 బాద్ నగర్, ఉజ్జయని |
| మరణం | 1998 డిసెంబరు 11 ( 83 సం.) ముంబయి |
| వృత్తి | కవి |
| క్రియాశీల సంవత్సరాలు | 1939–1997 |
కవి ప్రదీప్ (జననం రామచంద్ర నారాయణజీ ద్వివేది ; 1915 ఫిబ్రవరి 6 - 1998 డిసెంబరు 11),[1] ఒక భారతీయ కవి మఱియు గేయరచయిత, అతను సైనికులకు నివాళిగా వ్రాసిన దేశభక్తి పాట " ఏ మేరే వతన్ కే లోగో " కి ప్రసిద్ధి చెందాడు. భారతదేశం-చైనా యుద్ధం న్నిసమర్ధిస్తూ మరణించారు.
అతని మొదటి గుర్తింపు బంధన్ (1940) చిత్రానికి అతని దేశభక్తి సాహిత్యానికి వచ్చింది. భారతదేశపు మొదటి స్వర్ణోత్సవం హిట్ అయిన కిస్మెత్ (1943)లో "దూర్ హతో ఏ దునియా వాలో" (మూవ్ అవే ఓ అవుట్‌సైడర్స్) అనే దేశభక్తి గీతాన్ని వ్రాసినందుకు జాతీయవాద రచయితగా అతని స్థాయి అమరత్వం పొందింది, ఎందుకంటే అతను అరెస్టు చేసిన వెంటనే అరెస్టు చేయకుండా భూగర్భంలోకి వెళ్ళవలసి వచ్చింది. బ్రిటీష్ ప్రభుత్వ ఆగ్రహాన్ని ఆహ్వానించిన సినిమా విడుదల.[2]
ఐదు దశాబ్దాల కెరీర్‌లో, కవి ప్రదీప్ సుమారు 1,700 పాటలు [1] మఱియు బంధన్ (1940) చిత్రంలో "చల్ చల్ రే నౌజవాన్" మఱియు "ఆవో బచ్చో తుమ్హేన్ దిఖాయెన్" వంటి హిట్‌లతో సహా దాదాపు 72 చిత్రాలకు సాహిత్యంతో సహా జాతీయవాద పద్యాలు రాశారు. జాగృతి (1954) చిత్రంలో " దే డీ హమే ఆజాదీ " 1958లో, HMV, అతని సాహిత్యంతో 13 పాటల ఆల్బమ్‌ను విడుదల చేసింది. అతను రాష్ట్రకవి (జాతీయ కవి) అయ్యాడు అటుపౌ కవి ప్రదీప్ గా పిలువబడ్డాడు.[1]
1997లో, జీవితకాల సాఫల్యానికిగానూ, సినిమారంగంలో భారతదేశపు అత్యున్నత పురస్కారం దాదా సాహెబ్ ఫాల్కే అవార్డుతో సత్కరించబడ్డాడు .[3]
జీవిత చరిత్ర
[మార్చు]కవి ప్రదీప్ 1915లో రామచంద్ర నారాయణ్‌జీ ద్వివేది ఉజ్జయిని సమీపంలోని బద్‌నగర్‌లో మధ్యతరగతి ఆడిచ్య బ్రాహ్మణ కుటుంబంలో జన్మించాడు. అతని ప్రారంభ విద్యార్థి రోజుల నుండి మఱియు తరువాత లక్నో విశ్వవిద్యాలయం నుండి గ్రాడ్యుయేషన్ చదువుతున్నప్పుడు,[4] అతను హిందీ కవిత్వం రాయడం మఱియు అందించడం పట్ల మక్కువ కలిగి ఉన్నాడు. శ్రీ గిరిజా శంకర్ దీక్షిత్, ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ఉన్నావ్ జిల్లాకు చెందిన స్థానిక మేధావి కవి, అతని కవిత్వ నైపుణ్యాలకు మార్గదర్శకత్వం వహించిన అతని మొదటి గురువు (గిరిజా శంకర్ దీక్షిత్ ప్రఖ్యాత కవి శ్రీ బలభద్ర ప్రసాద్ దీక్షిత్ యొక్క పెద్ద కుమారుడు). కవి సమ్మేళనాలు (కవి సభలు)లో అతను తన అసమానమైన శైలితో ప్రేక్షకులను హిప్నటైజ్ చేశాడు. ఈ సమయంలోనే అతను ప్రదీప్ అనే కలం పేరు ("నామ్ దె ప్లూమె") స్వీకరించాడు.[4] 1939లో లక్నో యూనివర్శిటీ నుండి పట్టభద్రుడయ్యాక, ఉపాధ్యాయుడు కావడానికి ఉపాధ్యాయ కోర్సులో చేరాలని నిర్ణయించుకున్నాడు.[5]
ప్రదీప్‌ను బొంబాయిలో కవి సమ్మేళన్‌కు ఆహ్వానించారు, అక్కడ అతనికి బాంబే టాకీస్‌కు చెందిన హిమాన్షు రాయ్ తన మొదటి చిత్రం కంగన్ (1939) ఆఫర్ చేశాడు. ఈ చిత్రంలో లీలా చిట్నీస్ మఱియు అశోక్ కుమార్ నటించారు. ప్రదీప్ బొంబాయికి షిఫ్ట్ అయ్యాడు. ఈ చిత్రానికి నాలుగు పాటలు రాశాడు, అవన్నీ బాగా ప్రాచుర్యం పొందాయి. అందులో అతను మూడు పాటలు స్వయంగా పాడాడు.
అతని తదుపరి చిత్రం బంధన్ (1940) S. ముఖర్జీ నిర్మించారు, జ్ఞాన్ ముఖర్జీ దర్శకత్వం వహించారు. సంగీత దర్శకురాలు సరస్వతీ దేవి . ఈసారి ఆయన రాసిన పాటలన్నీ పెద్ద హిట్ అయ్యాయి. అత్యంత ముఖ్యమైనది "చల్ చల్ రే నౌజవాన్", ఇది భారత స్వాతంత్ర్య ఉద్యమం కీలక దశలో ఉన్నప్పటి నుండి అలలు సృష్టించింది.[6]
అతని పాటలు చాలా ప్రజాదరణ పొందాయి, అభిమానులు అతని మనోహరమైన పాటలను వినడానికి సినిమాలను పదే పదే చూసేవారు. కవి ప్రదీప్ ఎల్లప్పుడూ సాధారణ పదాలలో పాటలు వ్రాయడం ద్వారా పరిస్థితికి తగిన అర్థాన్ని చిత్రీకరిస్తారు. ఆయన పాటలకి ఆదరణ లభించింది, ఆయన సాహిత్యం, సరళమైన భాష అందరికీ బాగా అర్థమయ్యేలా ఉంది.
1960ల నాటికి, అతని పాటల ప్రజాదరణ క్షీణించింది. పాశ్చాత్య సంగీతం మఱియు ఫాస్ట్ నంబర్‌ల కోసం వెతుకుతున్న చిత్ర నిర్మాతలు అతనిని తప్పించారు. అయినప్పటికీ అతను రాజేంద్ర కుమార్ నటించిన తలాక్, దిలీప్ కుమార్, రాజ్ కుమార్ మఱియు వైజయంతిమాల నటించిన పైగం (1959) చిత్రాలతో తన వ్యతిరేకులను తప్పుగా నిరూపించగలిగాడు. "ఇన్సాన్ కా ఇన్సాన్ సే హో భైచారా, యాహీ పైగం హమారా"తో హైలైట్. ప్రదీప్ కుమార్ నటించిన S. ముఖర్జీ యొక్క సంబంధ్ (1969) చిత్రం "ఛల్ అకేలా చల్ అకేలా, తేరా మేలా పీచే ఛూటా రాహి చల్ అకేలా", "జో దియా థా తుమ్ నే ఏక్ దిన్, ముజే ఫిర్ వోహీ ప్యార్ వంటి పాటల ప్రజాదరణతో నడిచింది. దే దో, ఏక్ కర్జ్ మంగ్తా హూన్, బచ్‌పన్ ఉధర్ దే దో"లను కవి ప్రదీప్ రాశారు. 1975లో జై సంతోషి మా సినిమా విడుదలైనప్పుడు కూడా ఆయన తన ప్రతాపం చూపుతూనే ఉన్నారు. తక్కువ-బడ్జెట్ చిత్రం కోసం, ఇది మరొక బ్లాక్ బస్టర్ షోలే కలెక్షన్లతో సరిపెట్టుకుంది. నెలల తరబడి సినిమాను ప్రదర్శించే థియేటర్లు హౌస్‌ఫుల్ బోర్డులు పెట్టుకున్నాయి. "మైన్ తో ఆర్తీ ఉతారూన్ రే సంతోషి మాతా కీ" అనే అమర పాటను థియేటర్లలో ప్లే చేసినప్పుడు లేడీస్ పూజలు చేసేవారు. అతను 1975లో బెంగాల్ ఫిల్మ్ జర్నలిస్ట్స్ అసోసియేషన్ నుండి బెస్ట్ మేల్ ప్లేబ్యాక్ సింగర్‌గా అవార్డు అందుకున్న చిత్రం నుండి "యహన్ వహాన్" అనే పాటలో ఒక దానిని కూడా పాడాడు.[7]
1987లో ప్రదీప్ ఒక జర్నలిస్టుతో ఇలా అన్నాడు, “ఎవరూ మిమ్మల్ని దేశభక్తిని చేయలేరు. ఇది మీ రక్తంలో ఉంది. దేశానికి సేవ చేయడానికి మీరు దానిని ఎలా బయటకు తీసుకువస్తారు అనేది మిమ్మల్ని విభిన్నంగా చేస్తుంది." [5]
1963 జనవరి 27న జరిగిన గణతంత్ర దినోత్సవ వేడుకల సందర్భంగా న్యూ ఢిల్లీలోని నేషనల్ స్టేడియంలో ప్రధానమంత్రి జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ సమక్షంలో లతా మంగేష్కర్ ఈ పాటను ప్రత్యక్షంగా ప్రదర్శించారు,[6] మఱియు అతనిని కంటతడి పెట్టించారు,[2] మఱియు సౌండ్‌ట్రాక్ స్పూల్ కాపీని కూడా ఈ సందర్భంగా అతనికి బహుమతిగా అందించారు. అనేక ఆఫర్లు ఉన్నప్పటికీ, కవి ప్రదీప్ ఈ పాట యొక్క రాయల్టీని 'వార్ విడోస్ ఫండ్'కి అందించాడు. 2005 ఆగస్టు 25న బాంబే హైకోర్టు సరెగామా (HMV)ని ₹ 1 మిలియన్ రాయల్టీగా ఫండ్‌కి చెల్లించాలని ఆదేశించింది.
అతను 1998 డిసెంబరు 11న ముంబైలో 83 సంవత్సరాల వయసులో మరణించే వరకు ముంబై శివారు విలే పార్లేలోని ఇర్లా ప్రాంతంలో ఉన్నాడు. అతనికి భార్య మఱియు ఇద్దరు కుమార్తెలు. వీరు సర్గమ్ థాకర్ మఱియు మితుల్ ప్రదీప్. మితుల్ ప్రదీప్ ప్రదీప్ ఫౌండేషన్‌ను స్థాపించారు. అతని జ్ఞాపకార్థం కవి ప్రదీప్ సమ్మాన్ అనే అవార్డు కూడా స్థాపించబడింది.[8]
జనాదరణ పొందిన పాటలు
[మార్చు]- " ఏ మేరే వతన్ కే లోగో "
- " ఆజ్ హిమాలయ్ కి చోటి సే "
- " దే దీ హమే ఆజాదీ "
- " ఇన్సాఫ్ కి దాగర్ పే "
- "ఆవో బచ్చో తుమ్హెన్ దిఖాయేన్ ( జాగృతి )
- "హమ్ లయే హై తూఫాన్ సే" ( జాగృతి )
- "తేరే ద్వార్ ఖదా భగవాన్" (వామన్ అవతార్)
- "ఆజ్ కే ఇస్ ఇన్సాన్ కో యే క్యా హోగయా" ( అమర్ రహే యే ప్యార్ )
- "కిత్నా బాదల్ గయా ఇన్సాన్ (దేఖ్ తేరే సన్సార్ కీ హాలత్)" ( నాస్తిక్ )
- “పింజరే కా పంచి” (నాగ్ మణి)
అవార్డులు
[మార్చు]కవి ప్రదీప్ తన జీవితాంతం ఎన్నో అవార్డులు అందుకున్నాడు. వాటిలో కొన్ని:
- సంగీత నాటక అకాడమీ అవార్డు - 1961 [ <span title="This claim needs references to reliable sources. (August 2018)">ఆధారం అవసరం</span> ]
- బెంగాల్ ఫిల్మ్ జర్నలిస్ట్స్ అసోసియేషన్ అవార్డ్ ఫర్ బెస్ట్ మేల్ ప్లేబ్యాక్ – జై సంతోషి మా (1975) [9]
- దాదాసాహెబ్ ఫాల్కే అవార్డు – 1997 [10]
ప్రస్తావనలు
[మార్చు]- ↑ 1.0 1.1 1.2 Singh, Kuldip (15 December 1998). "Obituary: Kavi Pradeep". The Independent. London. Retrieved 14 May 2011.
- ↑ 2.0 2.1 Kavi Pradeep, master of the patriotic song, dies at 84 Rediff.com.
- ↑ Remembering a patriotic poet Indian Express, 2 November 2000.
- ↑ 4.0 4.1 Obituary: Kavi PradeepThe Independent, London, 15 December 1998.
- ↑ 5.0 5.1 "Patriotic song 'Ae Mere Watan Ke Logon' turns 50". NDTV.com. Retrieved 4 December 2016.
- ↑ 6.0 6.1 Unforgettable songs of national fervourHindustan Times, 14 August 2008 Kushal.
- ↑ "Archived copy". Archived from the original on 19 January 2008. Retrieved 6 August 2007.
{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link) - ↑ Kavi Pradeep Samman – commemorating the great poet. Times of India (18 January 2002). Retrieved on 10 November 2018.
- ↑ "39th Annual BFJA Awards (Awards For The Year 1975)". Archived from the original on 19 January 2008. Retrieved 4 August 2018.
- ↑ Singh, Kuldip (15 December 1998). "Obituary: Kavi Pradeep". The Independent. Archived from the original on 26 February 2014. Retrieved 22 May 2014.
బాహ్య లింకులు
[మార్చు]- కవి ప్రదీప్ వెబ్‌సైట్
- కవితా కోష్ వద్ద ప్రదీప్ Archived 2013-01-12 at Archive.today – హిందీ కవితల పెద్ద సంకలనం