కారెట్

Carrot, raw
Nutritional value per 100 g (3.5 oz)
శక్తి	173 kJ (41 kcal)
కార్బోహైడ్రేట్లు	9 g
చక్కెరలు	5 g
పీచు పదార్థం	3 g
కొవ్వు	0.2 g
ప్రోటీన్	1 g
విటమిన్లు	Quantity %DV†
విటమిన్ - ఎ beta-Carotene	104% 835 μg 77%8285 μg
థయామిన్ (B1)	3% 0.04 mg
రైబోఫ్లావిన్ (B2)	4% 0.05 mg
నియాసిన్ (B3)	8% 1.2 mg
విటమిన్ బి6	8% 0.1 mg
ఫోలేట్ (B9)	5% 19 μg
విటమిన్ సి	8% 7 mg
ఖనిజములు	Quantity %DV†
కాల్షియం	3% 33 mg
ఇనుము	5% 0.66 mg
మెగ్నీషియం	5% 18 mg
ఫాస్ఫరస్	5% 35 mg
పొటాషియం	5% 240 mg
సోడియం	0% 2.4 mg
	Units; μg = micrograms •mg = milligrams; IU = International units;
	†Percentages are roughly approximated using US recommendations for adults.

కారెట్
	Harvested carrots
Scientific classification
Kingdom:	ప్లాంటే
(unranked):	పుష్పించే మొక్కలు
(unranked):	యుడికాట్స్
(unranked):	Asterids
Order:	Apiales
Family:	అంబెల్లిఫెరె
Genus:	డాకస్
Species:	D. carota
Binomial name
	Daucus carota; L.

కారెట్ ఒక ఒక దుంప కూర. సాధారణంగా నారింజ రంగులో ఉంటాయి. అయితే ఊదా, నలుపు, ఎరుపు, తెలుపు, పసుపు రంగులలో కూడా ఇవి పండించబడుతున్నాయి.^[1] ఐరోపా, నైరుతి ఆసియాకు స్థానికంగా లభించే అడవి క్యారెట్ డాకస్ కరోటా తరువాత గృహాలలో సాగుచేయబడ్డాయి. ఈ మొక్క బహుశా పర్షియాలో ఉద్భవించింది. మొదట కారెట్లు దాని ఆకులు, విత్తనాల కోసం సాగు చేయబడ్డాయి. మొక్కలో సాధారణంగా తినే భాగం టాప్రూట్. అయినప్పటికీ కాండం, ఆకులు కూడా తింటారు. దేశీయ క్యారెట్ మరింత రుచికరమైన టాప్‌రూటుగా ఎంపిక చేయబడింది.

క్యారెట్ అంబెలిఫెర్ ఫ్యామిలీ అపియాసిలో ఒక ద్వైవార్షిక మొక్క. మొదట ఇది విస్తరించిన టాప్రూటును నిర్మించేటప్పుడు ఆకుల రోసెటును పెంచుతుంది. విత్తనాన్ని నాటిన మూడు నెలల్లో (90 రోజులు) మూలం పరిపక్వం చెందుతుంది. నెమ్మదిగా పరిపక్వం చెందుతున్న సాగులకు ఒక నెల ఎక్కువ (120 రోజులు) అవసరం. మూలాలు అధిక పరిమాణంలో ఆల్ఫా- బీటా కెరోటిను కలిగి ఉంటాయి. ఇవి విటమిన్ కె, విటమిన్ బి 6 లకు మంచి మూలంగా ఉంటుంది. కానీ క్యారెట్లు తినడం రాత్రి దృష్టిని మెరుగుపరుస్తుందనే నమ్మకం వారి సైనిక సామర్థ్యాల గురించి అతిశయోక్తిగా వర్ణించి శత్రువులను తప్పుదారి పట్టించడానికి రెండవ ప్రపంచ యుద్ధంలో బ్రిటిషు వారు ప్రతిపాదించిన విశ్వాసం అని భావించబడుతుంది.^[2]

ఐక్యరాజ్యసమితి ఫుడ్ అండ్ అగ్రికల్చర్ ఆర్గనైజేషన్ 2013 క్యాలెండర్ సంవత్సరానికి క్యారెట్లు, టర్నిప్ల ప్రపంచ ఉత్పత్తి (ఈ మొక్కలను ఎఫ్.ఎ.ఒ. మిళితం చేసింది) 37.2 మిలియన్ టన్నులు; ఇందులో దాదాపు సగం (~ 45%) చైనాలో పండించారు. క్యారెట్లను అనేక వంటకాలలో విస్తృతంగా ఉపయోగిస్తారు. ముఖ్యంగా సలాడ్ల తయారీలో అధికంగా ఉపయోగించబడుతుంటాయి. క్యారెట్ సలాడ్లు అనేక ప్రాంతీయ వంటకాలలో ఒక సంప్రదాయంగా మారింది.

పేరువెనుక చరిత్ర[మార్చు]

ఈ పదం మొట్టమొదట ఇంగ్లీషు సిర్కా 1530 లో రికార్డు చేయబడింది. మిడిల్ ఫ్రెంచి కరోట్ నుండి,^[3] లేట్ లాటిన్ కారాటా నుండి, గ్రీకు కరాటాన్ నుండి, మొదట ఇండో-యూరోపియన్ రూట్ * కెర్- (కొమ్ము) నుండి, దాని కొమ్ము లాంటి ఆకారం కారణంగా తీసుకోబడింది. పాత ఆంగ్లంలో, క్యారెట్లు (ఆ సమయంలో సాధారణంగా తెలుపు) పార్స్నిప్పుగా నుండి స్పష్టంగా గుర్తించబడలేదు: రెండింటినీ సమిష్టిగా మోహ్రె అని పిలుస్తారు (ప్రోటో-ఇండో-యూరోపియన్ * మోర్క్- "తినదగిన మూలం", cf. జర్మనీలో మోహ్రే, రష్యన్ భాషలో మొర్కొవ్ అని పిలుస్తారు.

వివిధ భాషలు ఇప్పటికీ "రూట్" (మూలం) "క్యారెట్" ను అదే పదాన్ని ఉపయోగిస్తాయి; ఉదా: డచ్ వోర్టెల్.^[4]

చరిత్ర[మార్చు]

లిఖిత చరిత్ర, పరమాణు జన్యు అధ్యయనాలు రెండూ మధ్య ఆసియాలోని దేశీయ క్యారెటుకు మూలం ఒకటే ఉందని సూచిస్తున్నాయి. ^[5] కారెట్ వన్యమూలాలు ముందుగా బహుశా పర్షియాలో (ఇప్పుడు ఇరాన్, ఆఫ్ఘనిస్తాన్ ప్రాంతాలు) ఉద్భవించాయని భావిస్తున్నారు. ఇది అడవి క్యారెట్ డాకస్ కరోటాకు కేంద్రంగా ఉంది. అడవి క్యారెటులలో సహజంగా సంభవించిన ఉపజాతుల చేదును తగ్గించడానికి, తీపిని పెంచడానికి, కఠినత్వాన్ని తగ్గించడానికి శతాబ్దాలుగా ప్రయత్నించారు. ఈ ప్రక్రియ తరువాత సుపరిచితమైన ప్రస్తుత తోటపంటగా పండించబడుతున్న కారెటును కూరగాయగా ఉత్పత్తి చేయబడింది.^[6]^[7]

క్రీ.శ. 6 వ శతాబ్దపు డయోస్కోరైడ్సు 1 వ శతాబ్దపు గ్రీకు ఫార్మాకోపోయియా కాన్స్టాంటినోపాలిటన్ కాపీ అయిన జూలియానా అనిసియా కోడెక్స్ నుండి "గార్డెన్" క్యారెటు రూపొందించిన వర్ణన. ఇందులో ఎదురుగా ఉన్న పేజీ "మూలాన్ని ఉడికించి తినవచ్చు" అని పేర్కొంది.^[8]

మొదట పండించినప్పుడు క్యారెట్లు వాటి మూలాలకు కాకుండా వాటి సుగంధభరితమైన ఆకులు, విత్తనాల కోసం పండించారు. స్విట్జర్లాండ్, దక్షిణ జర్మనీలలో క్రీ.పూ 2000–3000 నాటి కారెటు విత్తనాలు కనుగొనబడ్డాయి.^[9] క్యారెటుతో సామీపసంబంధ కలిగిన పార్స్లీ, కొత్తిమీర, సోంపు, మెంతులు, జీలకర్ర వంటి పంటలను ఆకులు, విత్తనాల కోసం ఇప్పటికీ పండిస్తున్నారు. సాంప్రదాయిక మూలాలలో మూలం గురించిన మొదటి ప్రస్తావన క్రీ.శ 1 వ శతాబ్దం నుండి మొదలైంది.^[10] రోమన్లు పాస్టినాకా అని పిలువబడే ఒక మూల కూరగాయను తిన్నారు.^[11] ఇది క్యారెట్ లేదా దానికి దగ్గరి సంబంధం ఉన్న పార్స్నిపు అయి ఉండవచ్చు.^[12]^[13]

గ్రీకు వైద్యుడు డియోస్కోరైడ్సు 1 వ శతాబ్దపు మూలికలు, ఔషధాల ఫార్మాకోపోయియా, డి మెటీరియా మెడికా కాన్స్టాంటినోపాలిటన్ అనువాదంలో ఈ మొక్క గురించి 6 వ శతాబ్దపు తూర్పు రోమన్ జూలియానా అనిసియా కోడెక్సులో వర్ణించబడింది. ఇందులో మూడు రకాల క్యారెట్లు వర్ణించబడ్డాయి. ఈ రచనలు "మూలాన్ని ఉడికించి తినవచ్చు" అని పేర్కొన్నాయి.^[14]

రంగుల పరిధిలో క్యారెట్లు

ఈ మొక్కను 8 వ శతాబ్దంలో మూర్స్ స్పెయిన్లోకి ప్రవేశపెట్టారు.^[15] 10 వ శతాబ్దంలో, పశ్చిమ ఆసియా, భారతదేశం, ఐరోపాలలో మూలాలు ఊదా రంగులో ఉన్నాయి. ^[16] ఈ సమయంలో ఆఫ్ఘనిస్తాన్‌లో ఆధునిక క్యారెట్ ఉద్భవించింది.^[10] 11 వ శతాబ్దపు యూదు పండితుడు సిమియన్ సేథ్ ఎరుపు, పసుపు క్యారెట్ల గురించి వివరించాడు.^[17] 12 వ శతాబ్దపు అరబ్-అండలూసియన్ వ్యవసాయవేత్త ఇబ్న్ అల్-అవ్వమ్ ఇలాగే వివరించాడు.^[18] 14 వ శతాబ్దంలో చైనాలో, 18 వ శతాబ్దంలో జపాన్‌లో పండించిన క్యారెట్లు కనిపించాయి.^[10]

17 వ శతాబ్దంలో డచ్ జెండాను, ఆరెంజ్ విలియంను గౌరవించటానికి డచ్ వ్యవసాయదారులు నారింజ క్యారెట్లను సృష్టించారన్న పలు వాదనలు ఉన్నాయి.^[16]^[19] ఇతర అధికారులు ఈ వాదనలకు విశ్వసనీయమైన సాక్ష్యాలు లేవని వాదించారు.^[20] ఈ సమయంలోని ఆధునిక క్యారెట్లను ఆంగ్ల పుర్వీకుడైన జాన్ ఆబ్రే (1626-1697) వర్ణించారు: "క్యారెట్లను మొట్టమొదట సోమెర్సెట్‌షైర్లోని బెకింగ్టన్ వద్ద నాటారు. అక్కడ ఉన్న వయో వృద్ధుడు [1668 లో] వాటిని ఇక్కడకు తీసుకువచ్చినట్లు పేర్కొనబడింది.^[21] ఐరోపీయులు 17 వ శతాబ్దంలో అమెరికాలో స్థావరాలు ఏర్పరుకున్న సమయంలో క్యారెట్‌లను అమెరికాలో పరిచయం చేశారు.^[22]

బాహ్యంగా ఊదా క్యారెట్లు, లోపలి భాగంలో నారింజ రంగు ఉన్న కారెట్లు 2002 నుండి బ్రిటిషు దుకాణాల్లో విక్రయించబడ్డాయి.^[16]

వివరణ[మార్చు]

" డౌకస్ కరొటా " ద్వైవార్షిక మొక్క. మొదటి సంవత్సరం దీని ఆకులు చక్కెరను అధికంగా ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ఇది దుంపపైభాగంలో నిల్వచేయబడి మొక్కకు, పూలకు శక్తిని సరఫరా చేయబడుతుంది.

Seedlings shortly after germination

అంకురోత్పత్తి తరువాత, క్యారెట్ మొలకల టాప్రూట్, కాండం మధ్య విభిన్నమైన విభజనను చూపుతాయి: కాండం మందంగా ఉంటుంది, పార్శ్వ మూలాలు లేవు. కాండం ఎగువన చివరలో విత్తన ఆకు ఉంటుంది. మొలకెత్తిన 10-15 రోజుల తరువాత మొదటి నిజమైన ఆకు కనిపిస్తుంది. తరువాతి ఆకులు ప్రత్యామ్నాయంగా ఉంటాయి (ఒక ఆకుతో ఒక నోడ్‌తో జతచేయబడి), ముడిగా అమర్చబడి, సమ్మేళనం, ఆకు స్థావరాలు కాండం ఉంటాయి. మొక్క పెరిగేకొద్దీ, టాప్‌రూట్‌కు సమీపంలో ఉన్న విత్తన ఆకుల స్థావరాలు వేరుగా ఉంటాయి. భూమికి కొంచెం పైన ఉన్న కాండం కుదించబడుతుంది మరియు ఇంటర్నోడ్లు విభిన్నంగా ఉండవు. విత్తన కొమ్మ పుష్పించే వరకు పెరిగిన తరువాత, కాండం కొన ఇరుకుగా గుండ్రంగా మారుతుంది. కాండం పైకి విస్తరించి 60-200 సెం.మీ (20-80 అంగుళాల) ఎత్తు వరకు అధిక శాఖలుగా ఉండే పుష్పగుచ్ఛంగా మారుతుంది.^[23]

టాప్‌రూట్‌లో ఎక్కువ భాగం గుజ్జు కార్టెక్స్ (ఫ్లోయమ్), లోపలి కోర్ (జిలేమ్) కలిగి ఉంటుంది. అధిక-నాణ్యత క్యారెట్లలో అధిక సంఖ్యలో కార్టెక్సు కలిగి ఉంటాయి. పూర్తిగా జిలేం లేని క్యారెట్ సాధ్యం కానప్పటికీ, కొమమంది చిన్న, లోతుగా వర్ణద్రవ్యం గల కోర్లు ఉంటాయి; కార్టెక్సు, కోర్ రంగు సమానంగా ఉన్నప్పుడు టాప్‌రూట్‌లో కోర్ లేకపోవడం సంభవిస్తుంది. టాప్‌రూట్‌లు సాధారణంగా పొడవుగా, శంఖాకారంగా ఉంటాయి. అయినప్పటికీ స్థూపాకార, దాదాపు గోళాకార రకాలు అందుబాటులో ఉన్నాయి. మూల వ్యాసం 1 సెం.మీ (0.4 అంగుళాలు) నుండి 10 సెం.మీ (4 అంగుళాలు) వరకు ఉంటుంది. మూల పొడవు 5 నుండి 50 సెం.మీ (2 నుండి 20 అంగుళాలు) వరకు ఉంటుంది. అయినప్పటికీ చాలా వరకు 10 నుండి 25 సెం.మీ (4 మరియు 10 అంగుళాలు) మధ్య ఉంటాయి.^[23]

డాకస్ కరోటా umbel (పుష్పగుచ్ఛము). పువ్వులు ఒక సాధారణ నోడ్ నుండి ఉద్భవించని అవిభక్త పూవేదిక మీద పుడుతాయి.

డాకస్ కరోటా పుష్పగుచ్ఛము అగ్ర దృశ్యం, గొడుగులను చూపిస్తుంది; మధ్య పువ్వు ముదురు ఎరుపు.

ఫ్లాట్ మెరిస్టెమ్ ఆకులను ఉత్పత్తి నుండి కాండం పొడిగింపుతో పువ్వుల సమూహాన్ని ఉత్పత్తి చేయగల ఒక ఉద్ధృతమైన, శంఖాకార మెరిస్టెంగా మారినప్పుడు పుష్ప అభివృద్ధి ప్రారంభమవుతుంది. క్లస్టర్ ఒక సమ్మేళనం పూవేదిక ఉంటుంది. ప్రతి పూవేదిలో అనేక చిన్న పూవేదికలు ఉంటాయి. మొదటి (ప్రాధమిక) పూవేదిక ప్రధాన పూల కాండం చివరిలో సంభవిస్తుంది; చిన్న ద్వితీయ గొడుగులు ప్రధాన శాఖ నుండి పెరుగుతాయి. ఇవి మరింత శాఖలుగా ఉండి మూడవ, నాల్గవ, తరువాత పుష్పించే గొడుగులుగా పెరుగుతాయి. .^[23]

ఒక పెద్ద, ప్రాధమిక పూవేదిక మీద 50 వరకు లఘు వేదికలు ఉంటాయి. ఒక్కొక లఘువేదికలో 50 పువ్వులు ఉండవచ్చు; తరువాతి పూవేదికలో తక్కువ పువ్వులు ఉంటాయి. వ్యక్తిగత పువ్వులు చిన్నవిగా తెలుపు, కొన్నిసార్లు లేత ఆకుపచ్చ లేదా పసుపు రంగుతో ఉంటాయి. అవి ఐదు రేకులు, ఐదు కేసరాలు, మొత్తం కాలిక్సు కలిగి ఉంటాయి. పుప్పొడిని స్వీకరించడానికి స్వీకరించే ముందు కేసరాలు సాధారణంగా విడిపోతాయి. పువ్వు పూర్తిగా తెరవడానికి ముందే గోధుమవర్ణ మగ పువ్వుల కేసరాలు క్షీణిస్తాయి. కేసరాలు రేకల ద్వారా భర్తీ చేయబడతాయి. ఈ రేకులు పడిపోవు. కార్పెల్సు ఉపరితలం మీద తేనె కలిగిన పూవేదిక ఉంటుంది.^[23]

పువ్వులు ఐదు రేకులు, ఐదు కేసరాలు, కాలిక్సు కలిగి ఉంటాయి

పువ్వులు వాటి అభివృద్ధిలో లింగాన్ని మారుస్తాయి కాబట్టి అదే పువ్వు స్వీకరించే ముందు కేసరాలు వాటి పుప్పొడిని విడుదల చేస్తాయి. ఈ అమరిక కేంద్రవేదిక అంటే పాత పువ్వుల అంచు వద్ద, చిన్న పువ్వులు మధ్యలో ఉంటాయి. పువ్వులు సాధారణంగా ప్రాధమిక గొడుగు వెలుపలి అంచు వద్ద విచ్చుకుంటాయి. తరువాత ఒక వారం తరువాత రెండవస్థాయి గొడుగుల మీద తరువాత వారాలలో అధిక-ఆర్డర్ గొడుగులు విచ్చుకుంటాయి.^[23]

ప్రత్యేక పూవేదిక మీద పుష్పించే కాలం 7 నుండి 10 రోజులు ఉంటాయి. కాబట్టి పుష్పించే ప్రక్రియ 30-50 రోజులు ఉంటుంది. విలక్షణమైన పూవేదిక పూల మకరందం పరాగసంపర్క కీటకాలను ఆకర్షిస్తాయి. ఫలదీకరణం తరువాత, విత్తనాలు అభివృద్ధి చెందుతున్నప్పుడు మూల గొడుగు మీద వెలుపలి గొడుగులు లోపలికి వంగి, బొడ్డు ఆకారం కొద్దిగా కుంభాకారంగా, చదునైన పుటాకారంగా మారుతుంది. అది పక్షి గూడును పోలి ఉంటుంది.^[23]

ఫ్లోరిడాలోని ది విలేజెస్లోని రైతు మార్కెట్లో అమ్మకానికి ఉన్న కారెట్లు

అభివృద్ధి చెందుతున్న పండు రెండు మెరికార్పులతో కూడిన స్కిజోకార్ప్; ప్రతి మెరికార్ప్ నిజమైన విత్తనంగా ఉంటుంది. జత చేసిన మెరికార్ప్సు పొడిగా ఉన్నప్పుడు సులభంగా వేరు చేయబడతాయి. పంటకు ముందు అకాల విభజన (ముక్కలు) అవాంఛనీయమైనది ఎందుకంటే ఇది విత్తన నష్టానికి దారితీస్తుంది. చదునైన వైపు ఐదు రేఖాంశ పక్కటెముకలు ఉన్నాయి. కొన్ని పక్కటెముకల నుండి పొడుచుకు వచ్చిన ముదురు వెంట్రుకలు సాధారణంగా మిల్లింగు, శుభ్రపరిచే సమయంలో రాపిడి ద్వారా తొలగించబడతాయి. విత్తనాలలో చమురు నాళాలు, కాలువలు కూడా ఉంటాయి. విత్తనాలు కొంత పరిమాణంలో మారుతూ ఉంటాయి, ఇవి గ్రాముకు 500 కన్నా తక్కువ నుండి 1000 విత్తనాల వరకు బరువు ఉంటాయి.^[23]

క్యారెట్ ఒక డిప్లాయిడ్ జాతి, తొమ్మిది సాపేక్షంగా చిన్న, ఏకరీతి-పొడవు క్రోమోజోమ్‌లను కలిగి ఉంది (2n = 18).^[5] జన్యు పరిమాణం 473 మెగా బేస్ జతలుగా అంచనా వేయబడింది. ఇది అరబిడోప్సిసు థాలియానా కంటే నాలుగు రెట్లు పెద్దది. మొక్కజొన్న జన్యువు ఐదవ వంతు పరిమాణం, బియ్యం జన్యువుతో సమానమైన పరిమాణంలో ఉంటాయి.^[24]

రసాయనికచర్య[మార్చు]

β-Carotene structure. Carotene is responsible for the orange colour of carrots and many other fruits and vegetables.

క్యారెట్లు వంటి అపియాసి కూరగాయలలో పాలియాసిటిలీన్లు ఉంటాయి. ఇక్కడ అవి సైటోటాక్సిక్ కార్యకలాపాలను ప్రదర్శిస్తాయి.^[25]^[26] ఫాల్కారినోలు, ఫాల్కారిండియోలు (సిస్-హెప్టాడెకా-1,9-డైన్ -4,6-డైన్ -3,8-డయోల్)^[27] అటువంటి సమ్మేళనాలు. ఈ తరువాతి సమ్మేళనం మైకోసెంట్రోస్పోరా అసిరినా, క్లాడోస్పోరియం క్లాడోస్పోరియోయిడ్సు మీద యాంటీ ఫంగల్ చర్యను చూపుతుంది.^[27] క్యారెట్లలో చేదుకు ఫాల్కారిండియోలు సమ్మేళనం ప్రధానకారణంగా ఉంటుంది.^[28]

క్యారెట్లలో ఇతర రసాయనక చర్యలలో భాగంగా పైరోలిడిన్ (ఆకులలో ఉంటుంది),^[29] 6-హైడ్రాక్సీమెల్లెయిన్, ^[30] 6-మెథాక్సిమెల్లెయిన్, యూజీనిన్, 2,4,5-ట్రిమెథాక్సిబెంజాల్డిహైడ్ (గజారిన్) లేదా (జెడ్) -3-ఎసిటాక్సి-హెప్టాడెకా -1 , 9-డైన్ -4,6-డైన్ -8-ఓల్ (ఫాల్కారిండియోల్ 3-అసిటేట్) కూడా చూడవచ్చు.