కారెట్

వికీపీడియా నుండి
Jump to navigation Jump to search

కారెట్
Carrots with stems.jpg
Harvested carrots
శాస్త్రీయ వర్గీకరణ
Kingdom:
ప్లాంటే
(unranked):
పుష్పించే మొక్కలు
(unranked):
యుడికాట్స్
(unranked):
Asterids
Order:
Apiales
Family:
అంబెల్లిఫెరె
Genus:
డాకస్
Species:
D. carota
Binomial name
Daucus carota

కారెట్ ఒక ఒక దుంప కూర. సాధారణంగా నారింజ రంగులో ఉంటాయి. అయితే ఊదా, నలుపు, ఎరుపు, తెలుపు, పసుపు రంగులలో కూడా ఇవి పండించబడుతున్నాయి.[1] ఐరోపా, నైరుతి ఆసియాకు స్థానికంగా లభించే అడవి క్యారెట్ డాకస్ కరోటా తరువాత గృహాలలో సాగుచేయబడ్డాయి. ఈ మొక్క బహుశా పర్షియాలో ఉద్భవించింది. మొదట కారెట్లు దాని ఆకులు, విత్తనాల కోసం సాగు చేయబడ్డాయి. మొక్కలో సాధారణంగా తినే భాగం టాప్రూట్. అయినప్పటికీ కాండం, ఆకులు కూడా తింటారు. దేశీయ క్యారెట్ మరింత రుచికరమైన టాప్‌రూటుగా ఎంపిక చేయబడింది.

క్యారెట్ అంబెలిఫెర్ ఫ్యామిలీ అపియాసిలో ఒక ద్వైవార్షిక మొక్క. మొదట ఇది విస్తరించిన టాప్రూటును నిర్మించేటప్పుడు ఆకుల రోసెటును పెంచుతుంది. విత్తనాన్ని నాటిన మూడు నెలల్లో (90 రోజులు) మూలం పరిపక్వం చెందుతుంది. నెమ్మదిగా పరిపక్వం చెందుతున్న సాగులకు ఒక నెల ఎక్కువ (120 రోజులు) అవసరం. మూలాలు అధిక పరిమాణంలో ఆల్ఫా- బీటా కెరోటిను కలిగి ఉంటాయి. ఇవి విటమిన్ కె, విటమిన్ బి 6 లకు మంచి మూలంగా ఉంటుంది. కానీ క్యారెట్లు తినడం రాత్రి దృష్టిని మెరుగుపరుస్తుందనే నమ్మకం వారి సైనిక సామర్థ్యాల గురించి అతిశయోక్తిగా వర్ణించి శత్రువులను తప్పుదారి పట్టించడానికి రెండవ ప్రపంచ యుద్ధంలో బ్రిటిషు వారు ప్రతిపాదించిన విశ్వాసం అని భావించబడుతుంది.[2]

ఐక్యరాజ్యసమితి ఫుడ్ అండ్ అగ్రికల్చర్ ఆర్గనైజేషన్ 2013 క్యాలెండర్ సంవత్సరానికి క్యారెట్లు, టర్నిప్ల ప్రపంచ ఉత్పత్తి (ఈ మొక్కలను ఎఫ్.ఎ.ఒ. మిళితం చేసింది) 37.2 మిలియన్ టన్నులు; ఇందులో దాదాపు సగం (~ 45%) చైనాలో పండించారు. క్యారెట్లను అనేక వంటకాలలో విస్తృతంగా ఉపయోగిస్తారు. ముఖ్యంగా సలాడ్ల తయారీలో అధికంగా ఉపయోగించబడుతుంటాయి. క్యారెట్ సలాడ్లు అనేక ప్రాంతీయ వంటకాలలో ఒక సంప్రదాయంగా మారింది.

పేరువెనుక చరిత్ర[మార్చు]

ఈ పదం మొట్టమొదట ఇంగ్లీషు సిర్కా 1530 లో రికార్డు చేయబడింది. మిడిల్ ఫ్రెంచి కరోట్ నుండి, [3] లేట్ లాటిన్ కారాటా నుండి, గ్రీకు కరాటాన్ నుండి, మొదట ఇండో-యూరోపియన్ రూట్ * కెర్- (కొమ్ము) నుండి, దాని కొమ్ము లాంటి ఆకారం కారణంగా తీసుకోబడింది. పాత ఆంగ్లంలో, క్యారెట్లు (ఆ సమయంలో సాధారణంగా తెలుపు) పార్స్నిప్పుగా నుండి స్పష్టంగా గుర్తించబడలేదు: రెండింటినీ సమష్టిగా మోహ్రె అని పిలుస్తారు (ప్రోటో-ఇండో-యూరోపియన్ * మోర్క్- "తినదగిన మూలం", cf. జర్మనీలో మోహ్రే, రష్యన్ భాషలో మొర్కొవ్ అని పిలుస్తారు.

వివిధ భాషలు ఇప్పటికీ "రూట్" (మూలం) "క్యారెట్"ను అదే పదాన్ని ఉపయోగిస్తాయి; ఉదా: డచ్ వోర్టెల్.[4]

చరిత్ర[మార్చు]

లిఖిత చరిత్ర, పరమాణు జన్యు అధ్యయనాలు రెండూ మధ్య ఆసియాలోని దేశీయ క్యారెటుకు మూలం ఒకటే ఉందని సూచిస్తున్నాయి.[5] కారెట్ వన్యమూలాలు ముందుగా బహుశా పర్షియాలో (ఇప్పుడు ఇరాన్, ఆఫ్ఘనిస్తాన్ ప్రాంతాలు) ఉద్భవించాయని భావిస్తున్నారు. ఇది అడవి క్యారెట్ డాకస్ కరోటాకు కేంద్రంగా ఉంది. అడవి క్యారెటులలో సహజంగా సంభవించిన ఉపజాతుల చేదును తగ్గించడానికి, తీపిని పెంచడానికి, కఠినత్వాన్ని తగ్గించడానికి శతాబ్దాలుగా ప్రయత్నించారు. ఈ ప్రక్రియ తరువాత సుపరిచితమైన ప్రస్తుత తోటపంటగా పండించబడుతున్న కారెటును కూరగాయగా ఉత్పత్తి చేయబడింది.[6][7]

సా.శ.. 6 వ శతాబ్దపు డయోస్కోరైడ్సు 1 వ శతాబ్దపు గ్రీకు ఫార్మాకోపోయియా కాన్స్టాంటినోపాలిటన్ కాపీ అయిన జూలియానా అనిసియా కోడెక్స్ నుండి "గార్డెన్" క్యారెటు రూపొందించిన వర్ణన. ఇందులో ఎదురుగా ఉన్న పేజీ "మూలాన్ని ఉడికించి తినవచ్చు" అని పేర్కొంది.[8]

మొదట పండించినప్పుడు క్యారెట్లు వాటి మూలాలకు కాకుండా వాటి సుగంధభరితమైన ఆకులు, విత్తనాల కోసం పండించారు. స్విట్జర్లాండ్, దక్షిణ జర్మనీలలో క్రీ.పూ 2000–3000 నాటి కారెటు విత్తనాలు కనుగొనబడ్డాయి.[9] క్యారెటుతో సామీపసంబంధ కలిగిన పార్స్లీ, కొత్తిమీర, సోంపు, మెంతులు, జీలకర్ర వంటి పంటలను ఆకులు, విత్తనాల కోసం ఇప్పటికీ పండిస్తున్నారు. సాంప్రదాయిక మూలాలలో మూలం గురించిన మొదటి ప్రస్తావన సా.శ. 1 వ శతాబ్దం నుండి మొదలైంది.[10] రోమన్లు పాస్టినాకా అని పిలువబడే ఒక మూల కూరగాయను తిన్నారు.[11] ఇది క్యారెట్ లేదా దానికి దగ్గరి సంబంధం ఉన్న పార్స్నిపు అయి ఉండవచ్చు.[12][13]


గ్రీకు వైద్యుడు డియోస్కోరైడ్సు 1 వ శతాబ్దపు మూలికలు, ఔషధాల ఫార్మాకోపోయియా, డి మెటీరియా మెడికా కాన్స్టాంటినోపాలిటన్ అనువాదంలో ఈ మొక్క గురించి 6 వ శతాబ్దపు తూర్పు రోమన్ జూలియానా అనిసియా కోడెక్సులో వర్ణించబడింది. ఇందులో మూడు రకాల క్యారెట్లు వర్ణించబడ్డాయి. ఈ రచనలు "మూలాన్ని ఉడికించి తినవచ్చు" అని పేర్కొన్నాయి.[14]

రంగుల పరిధిలో క్యారెట్లు

ఈ మొక్కను 8 వ శతాబ్దంలో మూర్స్ స్పెయిన్లోకి ప్రవేశపెట్టారు.[15] 10 వ శతాబ్దంలో, పశ్చిమ ఆసియా, భారతదేశం, ఐరోపాలలో మూలాలు ఊదా రంగులో ఉన్నాయి.[16] ఈ సమయంలో ఆఫ్ఘనిస్తాన్‌లో ఆధునిక క్యారెట్ ఉద్భవించింది.[10] 11 వ శతాబ్దపు యూదు పండితుడు సిమియన్ సేథ్ ఎరుపు, పసుపు క్యారెట్ల గురించి వివరించాడు.[17] 12 వ శతాబ్దపు అరబ్-అండలూసియన్ వ్యవసాయవేత్త ఇబ్న్ అల్-అవ్వమ్ ఇలాగే వివరించాడు.[18] 14 వ శతాబ్దంలో చైనాలో, 18 వ శతాబ్దంలో జపాన్‌లో పండించిన క్యారెట్లు కనిపించాయి.[10]

17 వ శతాబ్దంలో డచ్ జెండాను, ఆరెంజ్ విలియాన్ని గౌరవించటానికి డచ్ వ్యవసాయదారులు నారింజ క్యారెట్లను సృష్టించారన్న పలు వాదనలు ఉన్నాయి.[16][19] ఇతర అధికారులు ఈ వాదనలకు విశ్వసనీయమైన సాక్ష్యాలు లేవని వాదించారు.[20] ఈ సమయంలోని ఆధునిక క్యారెట్లను ఆంగ్ల పుర్వీకుడైన జాన్ ఆబ్రే (1626-1697) వర్ణించారు: "క్యారెట్లను మొట్టమొదట సోమెర్సెట్‌షైర్లోని బెకింగ్టన్ వద్ద నాటారు. అక్కడ ఉన్న వయో వృద్ధుడు [1668 లో] వాటిని ఇక్కడకు తీసుకువచ్చినట్లు పేర్కొనబడింది.[21] ఐరోపీయులు 17 వ శతాబ్దంలో అమెరికాలో స్థావరాలు ఏర్పరుకున్న సమయంలో క్యారెట్‌లను అమెరికాలో పరిచయం చేశారు.[22]

బాహ్యంగా ఊదా క్యారెట్లు, లోపలి భాగంలో నారింజ రంగు ఉన్న కారెట్లు 2002 నుండి బ్రిటిషు దుకాణాల్లో విక్రయించబడ్డాయి.[16]

వివరణ[మార్చు]

" డౌకస్ కరొటా " ద్వైవార్షిక మొక్క. మొదటి సంవత్సరం దీని ఆకులు చక్కెరను అధికంగా ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ఇది దుంపపైభాగంలో నిల్వచేయబడి మొక్కకు, పూలకు శక్తిని సరఫరా చేయబడుతుంది.

Seedlings shortly after germination

అంకురోత్పత్తి తరువాత, క్యారెట్ మొలకల టాప్రూట్, కాండం మధ్య విభిన్నమైన విభజనను చూపుతాయి: కాండం మందంగా ఉంటుంది, పార్శ్వ మూలాలు లేవు. కాండం ఎగువన చివరలో విత్తన ఆకు ఉంటుంది. మొలకెత్తిన 10-15 రోజుల తరువాత మొదటి నిజమైన ఆకు కనిపిస్తుంది. తరువాతి ఆకులు ప్రత్యామ్నాయంగా ఉంటాయి (ఒక ఆకుతో ఒక నోడ్‌తో జతచేయబడి), ముడిగా అమర్చబడి, సమ్మేళనం, ఆకు స్థావరాలు కాండం ఉంటాయి. మొక్క పెరిగేకొద్దీ, టాప్‌రూట్‌కు సమీపంలో ఉన్న విత్తన ఆకుల స్థావరాలు వేరుగా ఉంటాయి. భూమికి కొంచెం పైన ఉన్న కాండం కుదించబడుతుంది, ఇంటర్నోడ్లు విభిన్నంగా ఉండవు. విత్తన కొమ్మ పుష్పించే వరకు పెరిగిన తరువాత, కాండం కొన ఇరుకుగా గుండ్రంగా మారుతుంది. కాండం పైకి విస్తరించి 60-200 సెం.మీ (20-80 అంగుళాల) ఎత్తు వరకు అధిక శాఖలుగా ఉండే పుష్పగుచ్ఛంగా మారుతుంది.[23]

టాప్‌రూట్‌లో ఎక్కువ భాగం గుజ్జు కార్టెక్స్ (ఫ్లోయమ్), లోపలి కోర్ (జిలేమ్) కలిగి ఉంటుంది. అధిక-నాణ్యత క్యారెట్లలో అధిక సంఖ్యలో కార్టెక్సు కలిగి ఉంటాయి. పూర్తిగా జిలేం లేని క్యారెట్ సాధ్యం కానప్పటికీ, కొమమంది చిన్న, లోతుగా వర్ణద్రవ్యం గల కోర్లు ఉంటాయి; కార్టెక్సు, కోర్ రంగు సమానంగా ఉన్నప్పుడు టాప్‌రూట్‌లో కోర్ లేకపోవడం సంభవిస్తుంది. టాప్‌రూట్‌లు సాధారణంగా పొడవుగా, శంఖాకారంగా ఉంటాయి. అయినప్పటికీ స్థూపాకార, దాదాపు గోళాకార రకాలు అందుబాటులో ఉన్నాయి. మూల వ్యాసం 1 సెం.మీ (0.4 అంగుళాలు) నుండి 10 సెం.మీ (4 అంగుళాలు) వరకు ఉంటుంది. మూల పొడవు 5 నుండి 50 సెం.మీ (2 నుండి 20 అంగుళాలు) వరకు ఉంటుంది. అయినప్పటికీ చాలా వరకు 10 నుండి 25 సెం.మీ (4, 10 అంగుళాలు) మధ్య ఉంటాయి.[23]

డాకస్ కరోటా పుష్పగుచ్ఛము అగ్ర దృశ్యం, గొడుగులను చూపిస్తుంది; మధ్య పువ్వు ముదురు ఎరుపు.

ఫ్లాట్ మెరిస్టెమ్ ఆకులను ఉత్పత్తి నుండి కాండం పొడిగింపుతో పువ్వుల సమూహాన్ని ఉత్పత్తి చేయగల ఒక ఉద్ధృతమైన, శంఖాకార మెరిస్టెంగా మారినప్పుడు పుష్ప అభివృద్ధి ప్రారంభమవుతుంది. క్లస్టర్ ఒక సమ్మేళనం పూవేదిక ఉంటుంది. ప్రతి పూవేదిలో అనేక చిన్న పూవేదికలు ఉంటాయి. మొదటి (ప్రాథమిక) పూవేదిక ప్రధాన పూల కాండం చివరిలో సంభవిస్తుంది; చిన్న ద్వితీయ గొడుగులు ప్రధాన శాఖ నుండి పెరుగుతాయి. ఇవి మరింత శాఖలుగా ఉండి మూడవ, నాల్గవ, తరువాత పుష్పించే గొడుగులుగా పెరుగుతాయి. .[23]

ఒక పెద్ద, ప్రాథమిక పూవేదిక మీద 50 వరకు లఘు వేదికలు ఉంటాయి. ఒక్కొక లఘువేదికలో 50 పువ్వులు ఉండవచ్చు; తరువాతి పూవేదికలో తక్కువ పువ్వులు ఉంటాయి. వ్యక్తిగత పువ్వులు చిన్నవిగా తెలుపు, కొన్నిసార్లు లేత ఆకుపచ్చ లేదా పసుపు రంగుతో ఉంటాయి. అవి ఐదు రేకులు, ఐదు కేసరాలు, మొత్తం కాలిక్సు కలిగి ఉంటాయి. పుప్పొడిని స్వీకరించడానికి స్వీకరించే ముందు కేసరాలు సాధారణంగా విడిపోతాయి. పువ్వు పూర్తిగా తెరవడానికి ముందే గోధుమవర్ణ మగ పువ్వుల కేసరాలు క్షీణిస్తాయి. కేసరాలు రేకల ద్వారా భర్తీ చేయబడతాయి. ఈ రేకులు పడిపోవు. కార్పెల్సు ఉపరితలం మీద తేనె కలిగిన పూవేదిక ఉంటుంది.[23]

పువ్వులు ఐదు రేకులు, ఐదు కేసరాలు, కాలిక్సు కలిగి ఉంటాయి

పువ్వులు వాటి అభివృద్ధిలో లింగాన్ని మారుస్తాయి కాబట్టి అదే పువ్వు స్వీకరించే ముందు కేసరాలు వాటి పుప్పొడిని విడుదల చేస్తాయి. ఈ అమరిక కేంద్రవేదిక అంటే పాత పువ్వుల అంచు వద్ద, చిన్న పువ్వులు మధ్యలో ఉంటాయి. పువ్వులు సాధారణంగా ప్రాథమిక గొడుగు వెలుపలి అంచు వద్ద విచ్చుకుంటాయి. తరువాత ఒక వారం తరువాత రెండవస్థాయి గొడుగుల మీద తరువాత వారాలలో అధిక-ఆర్డర్ గొడుగులు విచ్చుకుంటాయి.[23]

ప్రత్యేక పూవేదిక మీద పుష్పించే కాలం 7 నుండి 10 రోజులు ఉంటాయి. కాబట్టి పుష్పించే ప్రక్రియ 30-50 రోజులు ఉంటుంది. విలక్షణమైన పూవేదిక పూల మకరందం పరాగసంపర్క కీటకాలను ఆకర్షిస్తాయి. ఫలదీకరణం తరువాత, విత్తనాలు అభివృద్ధి చెందుతున్నప్పుడు మూల గొడుగు మీద వెలుపలి గొడుగులు లోపలికి వంగి, బొడ్డు ఆకారం కొద్దిగా కుంభాకారంగా, చదునైన పుటాకారంగా మారుతుంది. అది పక్షి గూడును పోలి ఉంటుంది.[23]

ఫ్లోరిడాలోని ది విలేజెస్లోని రైతు మార్కెట్లో అమ్మకానికి ఉన్న కారెట్లు

అభివృద్ధి చెందుతున్న పండు రెండు మెరికార్పులతో కూడిన స్కిజోకార్ప్; ప్రతి మెరికార్ప్ నిజమైన విత్తనంగా ఉంటుంది. జత చేసిన మెరికార్ప్సు పొడిగా ఉన్నప్పుడు సులభంగా వేరు చేయబడతాయి. పంటకు ముందు అకాల విభజన (ముక్కలు) అవాంఛనీయమైనది ఎందుకంటే ఇది విత్తన నష్టానికి దారితీస్తుంది. చదునైన వైపు ఐదు రేఖాంశ పక్కటెముకలు ఉన్నాయి. కొన్ని పక్కటెముకల నుండి పొడుచుకు వచ్చిన ముదురు వెంట్రుకలు సాధారణంగా మిల్లింగు, శుభ్రపరిచే సమయంలో రాపిడి ద్వారా తొలగించబడతాయి. విత్తనాలలో చమురు నాళాలు, కాలువలు కూడా ఉంటాయి. విత్తనాలు కొంత పరిమాణంలో మారుతూ ఉంటాయి, ఇవి గ్రాముకు 500 కన్నా తక్కువ నుండి 1000 విత్తనాల వరకు బరువు ఉంటాయి.[23]

క్యారెట్ ఒక డిప్లాయిడ్ జాతి, తొమ్మిది సాపేక్షంగా చిన్న, ఏకరీతి-పొడవు క్రోమోజోమ్‌లను కలిగి ఉంది (2n = 18).[5] జన్యు పరిమాణం 473 మెగా బేస్ జతలుగా అంచనా వేయబడింది. ఇది అరబిడోప్సిసు థాలియానా కంటే నాలుగు రెట్లు పెద్దది. మొక్కజొన్న జన్యువు ఐదవ వంతు పరిమాణం, బియ్యం జన్యువుతో సమానమైన పరిమాణంలో ఉంటాయి.[24]

రసాయనికచర్య[మార్చు]

β-Carotene structure. Carotene is responsible for the orange colour of carrots and many other fruits and vegetables.

క్యారెట్లు వంటి అపియాసి కూరగాయలలో పాలియాసిటిలీన్లు ఉంటాయి. ఇక్కడ అవి సైటోటాక్సిక్ కార్యకలాపాలను ప్రదర్శిస్తాయి.[25][26] ఫాల్కారినోలు, ఫాల్కారిండియోలు (సిస్-హెప్టాడెకా-1,9-డైన్ -4,6-డైన్ -3,8-డయోల్) [27] అటువంటి సమ్మేళనాలు. ఈ తరువాతి సమ్మేళనం మైకోసెంట్రోస్పోరా అసిరినా, క్లాడోస్పోరియం క్లాడోస్పోరియోయిడ్సు మీద యాంటీ ఫంగల్ చర్యను చూపుతుంది.[27] క్యారెట్లలో చేదుకు ఫాల్కారిండియోలు సమ్మేళనం ప్రధానకారణంగా ఉంటుంది.[28]

క్యారెట్లలో ఇతర రసాయనక చర్యలలో భాగంగా పైరోలిడిన్ (ఆకులలో ఉంటుంది), [29] 6-హైడ్రాక్సీమెల్లెయిన్, [30] 6-మెథాక్సిమెల్లెయిన్, యూజీనిన్, 2,4,5-ట్రిమెథాక్సిబెంజాల్డిహైడ్ (గజారిన్) లేదా (జెడ్) -3-ఎసిటాక్సి-హెప్టాడెకా -1, 9-డైన్ -4,6-డైన్ -8-ఓల్ (ఫాల్కారిండియోల్ 3-అసిటేట్) కూడా చూడవచ్చు.

పండించడం[మార్చు]

Workers harvesting carrots, Imperial Valley, California, 1948

క్యారెట్లు విత్తనం విత్తడం ద్వారా పండిస్తారు. క్యారెట్లపంట పక్వానికిరావడానికి దాదాపు 4 నెలల (120 రోజులు) కాలం అవసరం ఔతుంది. కాని చాలావరకు అనుకూల పరిస్థితులలో పండించబడినటైతే 70 నుండి 80 రోజులలో పక్వానికి వస్తాయి.[31] క్యారెట్లు పూర్తి ఎండలో బాగా పెరుగినప్పటికీ కొంత నీడను కూడా తట్టుకుంటాయి.[32] క్యారెట్లు పండించడానికి అనుకూలమైన వాతావరణం 16 నుండి 21 °C (61 నుండి 70 °F).[33] క్యారెట్లు పండించడానికి ఉష్ణోగ్రత 16 నుండి 21 ° సెం (61 నుండి 70 ° ఫా) అవసరం. క్యారెట్లు పండించడానికి వదులుగా ఉండే లోతైన పొడిగాఉండే ఇసుకభూమి అవసరం. బాగా పారుతుంది, ఇసుక లేదా లోమీగా ఉంటుంది. [34]

క్యారెటు పంటకు తక్కువ స్థాయిలో నత్రజని, మితమైన ఫాస్ఫేట్, అధిక పొటాష్ అవసరం కాబట్టి ఎరువులను నేలతరహాను అనుసరించి వాడాలి. క్యారెటు పండించడానికి సారవంతమైన రాతి నేలలను నివారించాలి. ఇలాంటి భూములు క్యారెటు మూలాలను సన్నపరుస్తూ ఒక్కోసారి పడించడంలో విఫలం ఔతుంటాయి.[35] క్యారెట్లు పండించే భూమిలో అవసరమైనప్పుడు మాత్రమే భూమితడిగా ఉండాడామికి అవసరమైన నీరు అందించబడుతుంది. మొలకెత్తిన తరువాత వీటిని 8 నుండి 10 సెం.మీ (3 నుండి 4 అంగుళాలు) దూరంలో నాటుతుంటారు. ఇది నేల క్రింద పోటీని నివారించడానికి కలుపు పెరగడం నివారించడానికి సహకరిస్తుంది. [31][36]

పండించడంలో సమస్యలు[మార్చు]

క్యారెట్లు పండించడంలో ఉండేసమస్యలలో పంటపండించే సమయంలో తెగుళ్ళసమస్య ప్రధానమైనది. ఇది అధికంగా క్యారెట్ల దిగుబడి, మార్కెట్ విలువను ప్రభావితం చేస్తుంది. క్యారెట్లపంటకు సంభవించే అత్యంత వినాశకరమైన వ్యాధి ఆల్టర్నేరియా, ఆకు ముడత. ఇది మొత్తం పంటలను నిర్మూలించగలిగిన శక్తివంతమైనదిగా భావించబడుతుంది. వెచ్చని, తేమతో కూడిన ప్రదేశాలలో కూడా క్శాంతోమోనాస్ క్యాంపెస్ట్రిస్ కారణంగా బ్యాక్టీరియా వృద్ధిచెంది ఆకు ముడతకు కారణమై క్యరెట్లపంటకు వినాశకరమైనదిగా మారుతుంది. రూట్ నాట్ నెమటోడ్లు (మెలోయిడోజైన్ జాతులు) మొండి, ఫోర్క్డు మూలాలు ఏర్పడడానికి కారణమవుతాయి.[37] ఓమిసైట్సు పైథియం వయోలే, పైథియం సల్కటం కారణంగే కలిగే కుహరం స్పాట్, ప్రధానదుంప ఆకారంలో మార్పులకు గాయాలకు దారితీస్తుంది.[38]

మొక్కకు సంభవించే తెగుళ్ళు కూడా క్యారెట్ పంటల విలువను కూడా తగ్గిస్తుంది. ప్రధాన రూపాలు రెండుగా విభజింపబడడం దుంపపెరిగే సమయంలో పగుళ్లు అభివృద్ధి చెందడానికి కారణం ఔతాయి. ఇవి రూట్ మొత్తం పొడవులో కొన్ని సెంటీమీటర్లు విచ్ఛిన్నం అవుతాయి. ఇది పంటకోత తరువాత సంభవిస్తుంది. ఈ రుగ్మతలు వాణిజ్య పంటలను 30% ప్రభావితం చేస్తాయి. అధిక స్థాయి విభజనతో మొక్కలో అధిక పెరుగుదల, పంటకాలం అధికరించడం వంటి సమస్యలు ఎదురౌతుంటాయి.[39]

సహాయపంటలు నాటడం[మార్చు]

క్యారెట్లు అధికంగా సువాసనగల అంతరపంటల నుండి ప్రయోజనం పొందుతాయి. ఉల్లిపాయలు, లీక్సు, చివ్సు తీవ్రమైన వాసన క్యారెట్లలో సంభవించే రూట్ ఫ్లైని తిప్పికొట్టడానికి సహాయపడుతూ[34] క్యారెటోతో బాగా కలిసిపోయే ఇతర కూరగాయపంటలలో పాలకూర, టమోటాలు, ముల్లంగి, అలాగే రోజ్మేరీ, సేజు వంటి ఇతరమూలికలు ఉన్నాయి.[40] క్యారెట్లు కొత్తిమీర, చమోమిలే, బంతి, స్వాన్ రివర్ డైసీ అంతరపంటల కారణంగా క్యారెట్లు అధికంగా వృద్ధి చెందుతాయి.[34] ఇవి ఇతర పంటలకు కూడా అంతరపంటలుగా ప్రధానపంటకు సహకారం అందిస్తుంటాయి. ఇవి కేరెట్లు పుష్పించడానికి సహకరిస్తూ క్రిమికీటకాలను ఆకర్షిస్తూ క్యారెట్లకు సంభవించే తెగుళ్ళను తగ్గించడానికి కారణం ఔతుంటాయి.[41]

క్యారెట్లు పండించే రైతులు[మార్చు]

క్యారెటు విత్తనాలు
" డౌకస్ క్యారెట్ ఉపజాతి "

క్యారెటు జాతులు తూర్పు క్యారెట్లు, పశ్చిమ క్యారెట్లు రెండు విస్తృత తరగతులుగా విభజించారు.[42] ప్రత్యేక లక్షణాలు కలిగిన అనేక కొత్తజాతుల క్యారెట్లు పండించబడుతున్నాయి.[5][43]

"తూర్పు" (ఐరోపా, అమెరికా ఖండం) క్యారెట్లు 10 వ శతాబ్దం పూర్వం నుండి పర్షియాలో (ఆధునిక ఇరాన్, పశ్చిమ ఆసియాలోని ఆఫ్ఘనిస్తాన్ భూములలో) పండించబడ్డాయి. ఇప్పటి వరకు మనుగడ సాగిస్తున్న "తూర్పు" క్యారెటు జాతులు సాధారణంగా ఊదా లేదా పసుపు రంగులో ఉంటాయి. ఇవి తరచూ శాఖామూలాలను కలిగి ఉంటాయి. క్యారెట్లలో ఆంథోసైనిన్ వర్ణద్రవ్యాల కారణంగా ఊదా రంగు వస్తుంది.[44]

17 వ శతాబ్దంలో నెదర్లాండ్సులో పశ్చిమ క్యారెటు పండించడం ఆరంభం అయింది.[45] క్యారెటు నారింజ రంగు కొన్నిదేశాలలో హౌస్ ఆఫ్ ఆరెంజ్ చిహ్నంగా ఉపయోగించబడుతుండగా డచ్ దేశం దీనిని స్వాతంత్ర్య పోరాటంగా చిహ్నంగా ప్రసిద్ధి చెందిందని విశ్వసిస్తున్నారు. అయినప్పటికీ దీనిని నిరూపించడానికి తగినన్ని ఆధారాలు లేవు.[19][20] క్యారెట్లు పుష్కలమైన కెరోటిన్లు కలిగి ఉన్న కారణంగా క్యారెట్లకు నారింజ రంగు వస్తుంది.

పాశ్చాత్య క్యారెటు జాతులను వాటి మూలల ఆకారం ద్వారా వర్గీకరిస్తారు. వీటిలోని నాలుగు సాధారణ రకాలు:

  • చాంటెనే క్యారెట్లు:- వీటి మూలాలు ఇతర క్యారెట్లమూలాకంటే కన్నా చిన్నవి అయినప్పటికీ వీటికి శక్తివంతమైన ఆకులు పెద్ద కాడలు కలిగి ఉంటాయి. దుంపలు వెడల్పుగా ఉంటూ మొద్దుబారిన గుండ్రని చివరివైపు సాగుతుంటాయి. అవి అధికమైన పోషకాలతో లేత-రంగుతో ఉంటాయి. వీటిని అధికంగా ప్రాసెసింగ్ కోసం ఉపయోగిస్తారు.[36] వీటిని పండించే రైతులు అధికంగా 'కార్సన్ హైబ్రిడ్', 'రెడ్ కోర్డ్ చాంటెనే' ఎంచుకుంటారు.
  • డాన్వర్సు క్యారెట్లు:- ఇవి బలమైన ఆకులను కలిగి ఉంటాయి. వీటి మూలాలు చాంటెనే రకాల కంటే పొడవుగా ఉంటాయి. అవి శంఖంవంటి ఆకారం కలిగి ఉంటూ ఒక బిందువు వరకు సాగుతుంటాయి. ఇవి ఇంపెరేటరు క్యారెట్లకంటే కొంత చిన్నవిగా ఉంటాయి. ఇవి గట్టినేలలో కూడా తట్టుకుని పెరుగుతుంటాయి. డాన్వర్సు క్యారెట్లకంటే అధికంగా నిల్వ ఉంటాయి. వీటిని తాజాగా ఉపయోగించడమే కాక ప్రాసెసింగ్ కోసం ఉపయోగిస్తారు.[36] వీటిని 1871 లో మసాచుసెట్సులో డాన్వర్సు పండించారు.[46] వీటిని పండించడానికి రైతులు 'డాన్వర్స్ హాఫ్ లాంగ్', 'డాన్వర్స్ 126'ఎంచుకుంటారు.
  • ఇంపెరేటరు క్యారెట్లు:- ఈ పంటలో ఆకులు శక్తివంతంగా ఉంటాయి. వీటిలో చక్కెర అధికంగా ఉంటుంది. ఇవి పొడవాటి సన్నని మూలాలను కలిగి ఉంటాయి. వాణిజ్యపరంగా పండించేవారు అధికంగా పండించే ఇంపీరేటర్ రకాలలో [36] వీటిని పండించడంలో 'ఇంపెరేటర్ 58', 'షుగర్నాక్స్ హైబ్రిడ్' ప్రాధాన్యత వహిస్తూ ఉన్నాయి.
  • నాంటెసు క్యారెట్లు:- ఇవి చిన్న ఆకులను కలిగి ఉంటాయి. ఇవి స్థూపాకారంగా ఉంటాయి. ఇవి ఇంపెరేటరు రకాల కంటే అధికంగా మొద్దుబారిన కొనతో చిన్నవిగా ఉంటాయి. అనేక పరిస్థితులలో ఇవి అధిక దిగుబడిని అందిస్తాయి. వీటి పైతొక్క సులభంగా దెబ్బతింటుంది. వీటి మద్యలో వర్ణద్రవ్యం లోతుగా ఉంటుంది. అవి పెళుసుగా ఉంటాయి. వీటిలో చక్కెర అధికంగా ఉంటుంది. ఇతర రకాల కంటే ఇవి తక్కువ కాలం నిల్వ ఉంటాయి.[36] ఇవి పండించడంలో 'నెల్సన్ హైబ్రిడ్', 'స్కార్లెట్ నాంటెస్', 'స్వీట్‌నెస్ హైబ్రిడ్' ప్రాధాన్యత వహిస్తూ ఉన్నాయి.

క్యారెట్ల పండించే కార్యక్రమాలు:- ఎసిలేటెడ్ వర్ణద్రవ్యం ఉండటానికి రైతులు ఆంథోసైనిన్స్ వంటి రసాయనం అభివృద్ధి చేసే కొత్త జాతుల పెంపకం చేపడుతున్నారు. ఇవి వివిధ జాతుల క్యారెట్లలో రంగులను సుసంపన్నం చేస్తూ సాంద్రత అధికం చేయడానికి సహకరిస్తాయి., జాతుల ఆధారంగా ఆంథోసైనిను క్యారెట్లలో రంగును మెరుగుపరుస్తాయి.[5][43] ఒక నిర్దిష్ట జాతి క్యారెట్లలో కెరోటిన్ కారణంగా ఉత్పన్నమయ్యే సాధారణ నారింజ వర్ణద్రవ్యం ఉండదు. టోకోఫెరోల్ (విటమిన్ ఇ) తిరోగమన జన్యువు కారణంగా ఇటువంటి మార్పుబ్సంభవిస్తుంది. దాని ఉండే తెలుపు రంగు కారణంగా ఇవి కాని అడవి క్యారెట్లు కాని " ఇ విటమిన్ "ను అందించవు.[47]

ఉత్పత్తి[మార్చు]

Production of carrots (and turnips) in 2018
Country Production (millions of tonnes)
 China 17.9
 Uzbekistan 2.2
 United States 1.5
 Russia 1.4
 Ukraine 0.8
World 40
Source: FAOSTAT of the United Nations[48]

2018 లో పండించిన క్యారెట్లు (టర్నిప్‌లతో కలిపి) 40 మిలియన్ టన్నులు. ప్రపంచంలో పండించబడుతున్న క్యారెట్లలో 45% (టేబుల్) న్ని చైనా ఉత్పత్తి చేస్తుంది.[48] ఇతర ప్రధాన ఉత్పత్తిదారులలో యునైటెడ్ స్టేట్స్, ఉజ్బెకిస్తాన్, రష్యా దేశాలు ఉన్నాయి. [48]

నిల్వచేయడం[మార్చు]

సాధారణంగా క్యారెట్లను రిఫ్రిజిరేటర్లో లేదా శీతాకాలంలో తేమగా, చల్లగా ఉండే ప్రదేశంలో నెలలు నిల్వ చేయవచ్చు. దీర్ఘకలం నిల్వచేయాలంటే భూమినుండి వెలుపలికి తీసిన క్యారెట్లను కడగకుండానే ఇసుక పొరల మధ్య ఉంచాలి. వీటిని 50/50 ఇసుక, రంపపుపొట్టు మిశ్రమంలో లేదా మట్టిలో ఉంచవచ్చు. వీటిని 0 నుండి 4 ° సెల్షియస్ (32 నుండి 40 °F) ఉష్ణోగ్రతలో నిల్వచేయడం ఉత్తమం.[49][50]

ఉపయోగం[మార్చు]

క్యారెట్లను రకరకాలుగా తినవచ్చు. జీర్ణక్రియ సమయంలో ముడి క్యారెట్ల నుండి కేవలం 3% β- కెరోటిన్‌ మాత్రమే విడుదలవుతాయి: ఇది పల్పింగ్, వంట, వంట నూనెను జోడించడం ద్వారా 39%కి మెరుగుపరచవచ్చు.[51] వాటిని తరిగి, ఉడకబెట్టి, వేయించి లేదా ఉడికించి, సూప్, వంటలలో వాడుతుంటారు. అలాగే శిశువులకు, పెంపుడు జంతువుల ఆహారాలుగా కూడా క్యారెట్లు వాడుతుంటారు. క్యారెట్లతో ప్రసిద్ధమైన " క్యారెట్లు జూలియన్నే" వంటకం తయారుచేస్తుంటారు.[52] మైర్‌పోయిక్స్‌లో ఉడకబెట్టిన పులుసులను తయారు చేయడానికి ఉపయోగించే ప్రాథమిక కూరగాయలలో ఉల్లిపాయ, సెలెరీతో కలిపి, క్యారెట్లు కూడా ప్రాధాన్యత వహిస్తాయి.[53]

క్యారెట్ల ఆకుకూరలు కూడా కూరగాయలుగా తినదగినవి అయినప్పటికీ[54][55] కానీ ప్రజలు వాటిని చాలా అరుదుగా తింటారు;[56] క్యారెట్ల ఆకుకూరలు విషపూరిత ఆల్కలాయిడ్లను కలిగి ఉన్నాయని కొన్ని వనరులు సూచిస్తున్నాయి.[57][58] క్యారెట్ల ఆకులను వాడాలని అనుకునే వారు గుబురుగా పెరిగిన మొక్కల నుండి మూలాలు చిన్నవిగా ఉన్నప్పుడే కోసుకుంటారు. క్యారెట్ల ఆకులను సాధారణంగా వేయించి, లేదా సలాడ్లలో ఉపయోగిస్తారు.[56] క్యారెట్లు కొంతమందికి అలెర్జీకి కలిగిస్తాయి. 2010 లో ఐరోపాలో ఆహార అలెర్జీల ప్రాబల్యం మీద జరిపిన ఒక అధ్యయనంలో 3.6% యువత క్యారట్లకు కొంత సున్నితత్వం ఉందని పేర్కొన్నారు.[59] ప్రధాన క్యారెట్ అలెర్జీ కారకాలుగా డాక్ సి 1.0104, బిర్చ్ పుప్పొడి (బెట్ వి 1), ముగ్వోర్టు పుప్పొడి (ఆర్ట్ వి 1) లోని హోమోలాగులతో క్రాస్ రియాక్టివ్‌గా ఉన్నందున ఈ మొక్కల పుప్పొడికి కారణంగా చాలామంది అలెర్జీకి గురౌతుంటారని భావిస్తున్నారు.[60]

భారతదేశంలో క్యారెట్లను సలాడ్లుగా, మసాలా బియ్యం కలిపిన మిక్సెడ్ రైస్, పప్పు వంటకాలకు కలిపిన కూరగాయలుగా ఉపయోగిస్తారు. ఉత్తర భారతదేశంలో " గజార్ కా హల్వా " అనే క్యారెట్ డెజర్టు ఒక ప్రసిద్ధ బోజనాంతర వంటకంగా తింటారు. క్యారెట్లను తురిమును పాలులో ఉడికించి దీనిని హల్వాగా తయారుచేస్తారు. ఇది మృదువుగానూ ముద్దగానూ ఉంటుంది. తరువాత దీనికి జీడిపప్పు, వెన్న కలుపుతారు.[61] క్యారెట్ల సలాడ్లను సాధారణంగా క్యారెట్ల తురుముతో ఆవాలు, వేడి నూనెలో వేపిన పచ్చిమిరపకాయలతో తయారు చేస్తారు. క్యారెట్లను సన్నని ముక్కలుగా చేసి చేసి బియ్యానికి చేర్చవచ్చు. కూరగాయల వేపుడులో చేర్చవచ్చు. క్యారెట్లు వాడ్చి చింతపండు మిరపకాయలు చేర్చి పచ్చడిగా చేయవచ్చు.[62]

1980 చివర నుండి బేబీ క్యారెట్లు లేదా మినీ క్యారెట్లు (ఒలిచి గుండ్రగా ఒకే సైజులో తయారుచేసిన క్యారెట్లు) సూపరు మార్కెట్లు అన్నింటిలో తినడానికి తయారుగా (రెడీ-టు-ఈట్ స్నాక్ ఫుడ్) లభిస్తున్నాయి.[63] క్యారెట్లను శుద్ధి చేసి చిన్నపిల్లల ఆహారంగా (బేబీ ఫుడ్‌గా) ఉపయోగిస్తున్నారు. వీటిని డీహైడ్రేట్ చేసి చిప్స్, రేకులు, పొడి చేయడానికి ఉపయోగిస్తున్నారు. క్యారెట్లను బంగాళాదుంప చిప్స్ లాగా సన్నగా ముక్కలు చేసి డీప్ ఫ్రైడ్ చేస్తారు.[64]

క్యారెట్ల మాధుర్యం ఇది కూరగాయగా ఉన్నప్పటికీ కొన్ని ఆహారాలలో పండ్లతో ఉపయోగిస్తారు. తురిమిన క్యారెట్లను క్యారెట్ కేకులలో, అలాగే క్యారెట్ పుడ్డింగ్సులో ఉపయోగిస్తారు. ఇది 19 వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో ఉద్భవించిన ఒక ఆంగ్ల వంటకంగా ప్రసిద్ధి చెందింది.[65] క్యారెట్లను విడిగా వాడవచ్చు లేదా జాం నిలువపెట్టిన పండ్లతో కలపవచ్చు. క్యారెట్ల రసం కూడా విస్తృతంగా విక్రయించబడుతుంది. ప్రత్యేకించి దీనిని ఆరోగ్య పానీయంగా ఒంటరిగా లేదా పండ్లు ఇతర కూరగాయలతో కలిపిన జ్యూసుగా తీసుకుంటూంటారు.[66]

క్యారెట్లను అధికంగా వినియోగించడం వల్ల కెరోటినెమియా వస్తుంది. ఇది కెరోటినాయిడ్లను నిర్మించడం కారణంగా చర్మం పసుపు రంగులోకి మారుతుంది.

పోషకాలు[మార్చు]

Carrots, raw
Nutritional value per 100 గ్రా. (3.5 oz)
శక్తి173 కి.J (41 kcal)
9.6 g
చక్కెరలు4.7 g
పీచు పదార్థం2.8 g
0.24 g
0.93 g
విటమిన్లు Quantity %DV†
విటమిన్ - ఎ
104%
835 μg
77%
8285 μg
256 μg
థయామిన్ (B1)
6%
0.066 mg
రైబోఫ్లావిన్ (B2)
5%
0.058 mg
నియాసిన్ (B3)
7%
0.983 mg
పాంటోథెనిక్ ఆమ్లం (B5)
5%
0.273 mg
విటమిన్ బి6
11%
0.138 mg
ఫోలేట్ (B9)
5%
19 μg
విటమిన్ సి
7%
5.9 mg
Vitamin E
4%
0.66 mg
విటమిన్ కె
13%
13.2 μg
ఖనిజములు Quantity %DV†
కాల్షియం
3%
33 mg
ఇనుము
2%
0.3 mg
మెగ్నీషియం
3%
12 mg
మాంగనీస్
7%
0.143 mg
ఫాస్ఫరస్
5%
35 mg
పొటాషియం
7%
320 mg
సోడియం
5%
69 mg
జింక్
3%
0.24 mg
ఇతర భాగాలుపరిమాణం
నీరు88 g
Link to USDA Database Entry
†Percentages are roughly approximated using US recommendations for adults.

క్యారెట్లు 88% నీరు, 9% కార్బోహైడ్రేట్లు, 0.9% ప్రోటీన్, 2.8% డైటరీ ఫైబర్, 1% యాష్, 0.2% కొవ్వు వంటి పోషకాలు కలిగి ఉంటాయి. [67] క్యారెట్ డైటరీ ఫైబరులో సెల్యులోజు అధికంగా ఉంటుంది. ఇందులో హేమిసెల్యులోజ్, లిగ్నిన్, స్టార్చ్ చిన్న నిష్పత్తిలో ఉంటుంది.[64] క్యారెట్లలో సుక్రోజ్, గ్లూకోజ్, ఫ్రక్టోజ్ వంటి చక్కెర పదార్ధాలు ఉన్నాయి.[67]

క్యారెట్లు తన ప్రకాశవంతమైన నారింజ రంగును కెరోటిన్ నుండి అధికంగానూ α- కెరోటిన్, γ- కెరోటిన్, లుటిన్ జియాక్సంతిన్ల నుండి తక్కువ మొత్తంలో పొందుతుంది.[68] g-, car- కెరోటిన్లు పాక్షికంగా ఎ విటమిన్ గా మారుతుంది.[69][70] [69] 100 గ్రాముల క్యారెట్లలో డైలీ వాల్యూ (డివి)100% కంటే అధికంగా అందిస్తాయి. క్యారెట్లు విటమిన్ కె (13% డివి), విటమిన్ బి 6 (11% డివి) లకు మంచి మూలంగా ఉంటుంది. అయినప్పటికీ మితమైన ఇతర ముఖ్యమైన పోషకాల (టేబుల్) ను కలిగి ఉంటాయి.[67]

రేచీకటి[మార్చు]

క్యారెట్ల నుండి వచ్చే ప్రొవిటమిన్ ఎ బీటా కెరోటిన్ ఎ విటమిన్ ఎ లోపంతో బాధపడే ప్రజలకు సహకరిస్తుంది కాని రేచీకటితో బాధపడేవారికి సహకరించదు.[71] రెండవ ప్రపంచ యుద్ధంలో రాయల్ వైమానిక దళం పైలట్లు రాత్రిసమయంలో జరిగే వైమానిక యుద్ధాలలో ఎలా విజయవంతం అయ్యారో వివరిస్తూ చేసిన ప్రచారం కారణంగా సాధారణ ప్రజలలో ఈ విశ్వాసం అభివృద్ధి అయింది. వాస్తవానికి రాడారు సాంకేతిక పరిజ్ఞానం పురోగతిని దాచడానికి, ఇన్స్ట్రుమెంటు పలకలపై రెడ్ లైట్ల వాడకాన్ని ఉపయోగించిన కారణంగా ఈ విశ్వాసం ప్రాచారం అయింది.[72] అయినప్పటికీ ఆసమయంలో " డిగ్ ఫర్ విక్టరీ " పేరుతో బ్రిటన్లో క్యారెట్ల వినియోగం గురించి నిర్వహించిన ప్రచారంలో భాగంగా ఇది సూచించబడింది. ది కిచెన్ ఫ్రంట్ అని పిలువబడే ఒక రేడియో కార్యక్రమం క్యారెట్లను వివిధ మార్గాల్లో వినియోగం చేయడం, నిల్వ చేయడం, వాడటాన్ని ప్రజలను ప్రోత్సహించింది. వీటిలో క్యారెట్ జామ్, వూల్టన్ పై తయారు చేయడం (ఆహార మంత్రి లార్డ్ వూల్టన్ పేరు పెట్టబడింది) వంటి వినియోగం భాగంగా ఉన్నాయి.[73] బ్రిటీషు ప్రజలు సాధారణంగా క్యారెట్లు తినడం రేచీకటి వ్యాధి నివారణకు సహకరిస్తుందని విశ్వసిస్తున్నారు. 1942 లో క్యారెట్ల అదనపు ఉత్పత్తి కొరకు 1,00,000 టన్నుల క్యారెట్ మిగులు ఉత్పత్తి సాధించబడింది.[2]

కారెట్ ఉపయోగాలు[మార్చు]

Carrots with multiple taproots (forks) are not specific cultivars but are a byproduct of damage to earlier forks often associated with rocky soil.
Carrots can be selectively bred to produce different colours.
Carrot, raw
Nutritional value per 100 గ్రా. (3.5 oz)
శక్తి173 కి.J (41 kcal)
9 g
చక్కెరలు5 g
పీచు పదార్థం3 g
0.2 g
1 g
విటమిన్లు Quantity %DV†
విటమిన్ - ఎ
104%
835 μg
77%
8285 μg
థయామిన్ (B1)
3%
0.04 mg
రైబోఫ్లావిన్ (B2)
4%
0.05 mg
నియాసిన్ (B3)
8%
1.2 mg
విటమిన్ బి6
8%
0.1 mg
ఫోలేట్ (B9)
5%
19 μg
విటమిన్ సి
8%
7 mg
ఖనిజములు Quantity %DV†
కాల్షియం
3%
33 mg
ఇనుము
5%
0.66 mg
మెగ్నీషియం
5%
18 mg
ఫాస్ఫరస్
5%
35 mg
పొటాషియం
5%
240 mg
సోడియం
0%
2.4 mg
†Percentages are roughly approximated using US recommendations for adults.

మూలాలు[మార్చు]

  1. ↑ Sifferlin, Alexandra. "Eat This Now: Rainbow Carrots". Time. Archived from the original on 23 జనవరి 2018. Retrieved 27 January 2018.
  2. ↑ 2.0 2.1 "A WWII Propaganda Campaign Popularized the Myth That Carrots Help You See in the Dark". Retrieved 7 July 2017.
  3. ↑ "Carrot". Online Etymology Dictionary. Retrieved 30 November 2014.
  4. ↑ van Wely, F. Prick (1959). Wortel. Van Goor's English-Dutch and Dutch-English dictionary. David Mckay Company, New York. Retrieved 7 August 2016.
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 Iorizzo, Massimo; Senalik, Douglas A.; Ellison, Shelby L.; Grzebelus, Dariusz; Cavagnaro, Pablo F.; Allender, Charlotte; Brunet, Johanne; Spooner, David M.; Van Deynze, Allen; Simon, Philipp W. (2013). "Genetic structure and domestication of carrot (Daucus carota subsp. sativus) (Apiaceae)". American Journal of Botany. 100 (5): 930–938. doi:10.3732/ajb.1300055. PMID 23594914.
  6. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Rose 2006 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  7. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Mabey 1997 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  8. ↑ Folio 312, Juliana Anicia Codex
  9. ↑ Rubatsky, Quiros & Siman (1999), p. 6
  10. ↑ 10.0 10.1 10.2 Simon et al. (2008), p. 328
  11. ↑ Encyclopedia of Food and Health. Elsevier Science. 2015. p. 387. ISBN 978-0-12-384953-3.
  12. ↑ Zohary, Daniel; Hopf, Maria (2000). Domestication of Plants in the Old World (3rd ed.). Oxford University Press. p. 203.
  13. ↑ Linnaeus later used the word as a scientific name for the genus Pastinaca, which includes parsnips.
  14. ↑ Folio 312, 313, 314, Juliana Anicia Codex
  15. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Krech 2004 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  16. ↑ 16.0 16.1 16.2 "Carrots return to purple roots". BBC. May 16, 2002. Retrieved December 5, 2013.
  17. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Dalby 2003 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  18. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Staub 2010 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  19. ↑ 19.0 19.1 "How did carrots become orange?". The Economist. 2018-09-26. ISSN 0013-0613. Retrieved 2019-12-16.
  20. ↑ 20.0 20.1 ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Greene 2012 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  21. ↑ Oliver Lawson Dick, ed. Aubrey's Brief Lives. Edited from the Original Manuscripts, 1949, p. xxxv.
  22. ↑ Rubatsky, Quiros & Siman (1999), pp. 6–7
  23. ↑ 23.0 23.1 23.2 23.3 23.4 23.5 23.6 Rubatsky, Quiros & Siman (1999), pp. 22–28
  24. ↑ Bradeen & Simon (2007), p. 162
  25. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Zidorn 2005 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  26. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Baranska 2005 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  27. ↑ 27.0 27.1 ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Garrod 1978 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  28. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Czepa 2003 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  29. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Merck 2012 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  30. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Kurosaki 1988 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  31. ↑ 31.0 31.1 "Your Guide To Growing Carrots". Rodale's Organic Life. Retrieved 2015-12-23.
  32. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Elzer-Peters 2014 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  33. ↑ Benjamin, McGarry & Gray (1997), p. 557
  34. ↑ 34.0 34.1 34.2 ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Cunningham 2000 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  35. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Abbott 2012 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  36. ↑ 36.0 36.1 36.2 36.3 36.4 ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; DAFF అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  37. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Naqvi 2004 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  38. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; urlIPM UCDavis అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  39. ↑ Benjamin, McGarry & Gray (1997), pp. 570–571
  40. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Riotte 1998 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  41. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Carr 1998 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  42. ↑ Grubben, G.J.H. (2004). Vegetables. Plant Resources of Tropical Africa. p. 282. ISBN 978-90-5782-147-9.
  43. ↑ 43.0 43.1 ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Ior2 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  44. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Tiwari 2012 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  45. ↑ "Scientists unveil 'supercarrot'". BBC News. 15 January 2008. Retrieved 2013-03-22.
  46. ↑ "Carrots History" Archived 2020-11-12 at the Wayback Machine Retrieved on 2009-02-26
  47. ↑ Luby, C. H; Maeda, H. A; Goldman, I. L (2014). "Genetic and phenological variation of tocochromanol (vitamin E) content in wild (Daucus carota L. Var. Carota) and domesticated carrot (D. Carota L. Var. Sativa)". Horticulture Research. 1: 14015–. doi:10.1038/hortres.2014.15. PMC 4596321. PMID 26504534.
  48. ↑ 48.0 48.1 48.2 "Production of carrots (and turnips; crops combined) in 2018, Crops/World Regions/Production Quantity, from pick lists". UN Food and Agriculture Organization Corporate Statistical Database (FAOSTAT). 2019. Archived from the original on 22 నవంబరు 2016. Retrieved 18 August 2020.
  49. ↑ Gist, Sylvia. "Successful Cold Storage". Backwoods Home Magazine. Archived from the original on 6 September 2011. Retrieved 2013-03-21.
  50. ↑ Owen, Marion. "What's Up Doc? Carrots!". UpBeat Gardener. PlanTea. Retrieved 2013-03-21.
  51. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Hedrén 2002 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  52. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Martino 2006 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  53. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Gisslen 2010 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  54. ↑ Jeanine Donofrio (2019). "Waste not, want not". Love and Lemons Every Day: More than 100 Bright, Plant-Forward Recipes for Every Meal: A Cookbook. Penguin. ISBN 978-0-7352-1985-4.
  55. ↑ Michel Richard (2006). Happy in the Kitchen. Artisan Books. pp. 74 & 76. ISBN 978-1-57965-299-9.
  56. ↑ 56.0 56.1 Rubatsky, Quiros & Siman (1999), p. 253
  57. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Yeager 2008 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  58. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Brown 2012 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  59. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Burney 2010 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  60. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Ballmer-Weber 2012 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  61. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Gupta 2000 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  62. ↑ Chapman, Pat (2007). India Food and Cooking: The Ultimate Book on Indian Cuisine. New Holland Publishers. pp. 158–230. ISBN 978-1-84537-619-2.[permanent dead link]
  63. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Bidlack 2011 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  64. ↑ 64.0 64.1 Rubatsky, Quiros & Siman (1999), p. 256
  65. ↑ Davidson, Alan (1999). The Oxford Companion to Food. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-211579-9.
  66. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Shannon 1998 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  67. ↑ 67.0 67.1 67.2 "Nutrition facts for carrots, raw [Includes USDA commodity food A099], per 100 g, USDA Nutrient Database for Standard Reference, version SR-21". Conde Nast. 2014. Retrieved 10 December 2014.
  68. ↑ Abdel-Aal el-SM, Akhtar H, Zaheer K, Ali R (2013). "Dietary sources of lutein and zeaxanthin carotenoids and their role in eye health". Nutrients. 5 (4): 1169–85. doi:10.3390/nu5041169. PMC 3705341. PMID 23571649.{{cite journal}}: CS1 maint: uses authors parameter (link)
  69. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Strube 1999 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  70. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Novotny 1995 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  71. ↑ "Fact sheet for health professionals: Vitamin A". Office of Dietary Supplements, National Institutes of Health. 3 June 2013. Archived from the original on 17 మే 2008. Retrieved 27 సెప్టెంబరు 2020.
  72. ↑ Maron DF (23 June 2014). "Fact or Fiction?: Carrots Improve Your Vision". Scientific American. Retrieved 17 September 2015.
  73. ↑ "Carrots in the Second World War". Carrot history. World Carrot Museum. Archived from the original on 18 మే 2015. Retrieved 8 September 2016.
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=కారెట్&oldid=3900990" నుండి వెలికితీశారు