భారత ఆర్ధిక వ్యవస్థ
 | నాణ్యతను మెరుగుపరచేందుకు గాను ఈ వ్యాసానికి శుద్ది అవసరం. వికీపీడియా శైలిని అనుసరించి వ్యాసాన్ని మెరుగు పరచండి. వ్యాసంలో మెరుగు పరిచవలసిన అంశాల గురించి చర్చా పేజిలో చర్చించండి. లేదా ఈ మూస స్థానంలో మరింత నిర్దుష్టమైన మూస పెట్టండి. |
 | ఈ వ్యాసం మౌలిక పరిశోధన కలిగివుండవచ్చు. |
భారత ఆర్ధిక వ్యవస్థ పర్చేసింగ్ పవర్ ప్యారిటీ (PPP-పిపిపి) లెక్కల బట్టి 3.36 ట్రిలియన్ డాలర్ల జిడిపితో ప్రపంచంలోనే నాలుగవ అతి పెద్ద ఆర్ధిక వ్యవస్థగా ఉంది. డాలర్ మారక ద్రవ్య విలువల బట్టి చూసినా, భారత్ 691.87 బిలియన్ డాలర్ల GDP తో ప్రపంచంలో పదవ స్థానంలో ఉంది. 2005 మొదటి త్రైమాసికం నాటికి భారత్ 8.1 శాతం పెరుగుదలతో ప్రపంచంలోనే రెండవ స్థానంలో ఉంది. ఐతే, భారీ జనాభా వలన తలసరి ఆదాయం మాత్రం 3,100 డాలర్లతో (PPP లెక్కల బట్టి) కొంచెం తక్కువగానే ఉంది. భారత ఆర్ధిక వ్యవస్థ వ్యవసాయం, హస్తకళలు, పరిశ్రమలు, సేవలు వంటి రంగాలతో విభిన్నమై ఉంది. నేటి భారత ఆర్ధిక వ్యవస్థ పెరుగుదలకు సేవల రంగమే దోహదపడుతున్నప్పటికీ, పని చేసే జనాభాలో మూడింట రెండొంతుల వారు వ్యవసాయంలో నిమగ్నమై ఉన్నారు. దేశంలోని ఆంగ్ల భాషా ప్రవీణులైన విద్యావంతుల సంఖ్య వలన భారత్ సాఫ్ట్‌వేర్ సేవలు, వాణిజ్య సేవలు, సాఫ్ట్‌వేర్ ఇంజనీర్ల ఎగుమతిలో ముందంజలో ఉంది.
భారత స్వాతంత్ర్యానంత చరిత్రలో ఎన్నో ఏళ్ళు ప్రభుత్వం సామ్యవాద విధానాన్ని ఆచరించడమే కాక, ప్రైవేటు సెక్టార్, విదేశీ వాణిజ్యం, విదేశీ పెట్టుబడులను నియంత్రించింది. 1990ల మొదలు ఆర్ధిక సంస్కరణల ద్వారా ప్రభుత్వం విదేశీ వ్యాపారంపై నియంత్రణలను తగ్గించి మార్కెట్టు వ్యవహారాలని సులభతరం చేసింది. ఐతే ప్రభుత్వ స్వాధీనంలో ఉన్న పరిశ్రమల ప్రైవేటీకరణ మాత్రం రాజకీయ వాగ్వివాదాల మధ్య నెమ్మదిగా సాగుతోంది.
పెరుగుతున్న జనాభా, మౌలిక సదుపాయాల కొరత, పెరుగుతున్న అసమానత, నిరుద్యోగం, 1980లనుండి 10 శాతం మాత్రమే తగ్గిన పేదరికం - ఇవన్నీ భారతదేశాన్ని పట్టి పీడిస్తున్న ఆర్ధిక-సామాజిక సమస్యలు.
భారతదేశంలో సమాచార సాంకేతికత అనేది రెండు ప్రధాన భాగాలతో కూడిన పరిశ్రమ: IT సేవలు, వ్యాపార ప్రక్రియ అవుట్‌సోర్సింగ్ (BPO).[1] 2020లో భారతదేశ GDPలో IT పరిశ్రమ 8% వాటాను కలిగి ఉంది.[2][3] IT, BPM పరిశ్రమ యొక్క ఆదాయం FY 2021లో US$194 బిలియన్లుగా అంచనా వేయబడింది, ఇది 2.3% YYY.[2] IT పరిశ్రమ యొక్క దేశీయ ఆదాయం US$45 బిలియన్లుగా అంచనా వేయబడింది, FY 2021లో ఎగుమతి ఆదాయం US$150 బిలియన్లుగా అంచనా వేయబడింది.[2] IT-BPM రంగం మొత్తం 2021 మార్చి నాటికి 4.5 మిలియన్ల మంది ఉద్యోగులను కలిగి ఉంది.[4] భారతీయ IT-BPM పరిశ్రమ అత్యధిక ఉద్యోగుల అట్రిషన్ రేటును కలిగి ఉంది.[5][6][7] గ్లోబల్ అవుట్‌సోర్సింగ్ హబ్‌గా భారతీయ IT పరిశ్రమ చౌక కార్మికులను చేయడంలో అపఖ్యాతి పాలైంది.[8][9][10] IT-BPM రంగం అభివృద్ధి చెందుతున్నందున, కృత్రిమ మేధస్సు (AI) గణనీయమైన ఆటోమేషన్‌ను నడిపిస్తుందని, రాబోయే సంవత్సరాల్లో ఉద్యోగాలను నాశనం చేస్తుందని చాలా మంది ఆందోళన చెందుతున్నారు.[11][12] భారతదేశం యొక్క IT సేవల ఎగుమతుల్లో యునైటెడ్ స్టేట్స్ మూడింట రెండు వంతుల వాటాను కలిగి ఉంది.[
భారతదేశం యొక్క IT సేవల పరిశ్రమ 1967లో ముంబైలో టాటా కన్సల్టెన్సీ సర్వీసెస్[14] ఏర్పాటుతో పుట్టింది, ఇది 1977లో భారతదేశం యొక్క IT సేవల ఎగుమతిని ప్రారంభించిన బరోస్‌తో భాగస్వామ్యం కలిగి ఉంది.[15] మొదటి సాఫ్ట్‌వేర్ ఎగుమతి జోన్, SEEPZ - ఆధునిక-రోజు IT పార్క్‌కు పూర్వగామి - 1973లో ముంబైలో స్థాపించబడింది. దేశం యొక్క సాఫ్ట్‌వేర్ ఎగుమతుల్లో 80 శాతానికి పైగా 1980లలో SEEPZ నుండి జరిగాయి.[16]
స్థాపించబడిన 90 రోజులలో, టాస్క్ ఫోర్స్ భారతదేశంలోని సాంకేతికత స్థితిపై విస్తృతమైన నేపథ్య నివేదికను, 108 సిఫార్సులతో IT కార్యాచరణ ప్రణాళికను రూపొందించింది. రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు, కేంద్ర ప్రభుత్వ సంస్థలు, విశ్వవిద్యాలయాలు, సాఫ్ట్‌వేర్ పరిశ్రమల అనుభవం, నిరాశల ఆధారంగా టాస్క్ ఫోర్స్ త్వరగా పని చేయగలదు. ప్రపంచ వాణిజ్య సంస్థ (WTO), ఇంటర్నేషనల్ టెలికమ్యూనికేషన్ యూనియన్ (ITU), ప్రపంచ బ్యాంకు వంటి అంతర్జాతీయ సంస్థల ఆలోచనలు, సిఫార్సులకు కూడా అది ప్రతిపాదించిన వాటిలో ఎక్కువ భాగం స్థిరంగా ఉన్నాయి. అదనంగా, టాస్క్ ఫోర్స్ సింగపూర్, ఇతర దేశాల అనుభవాలను పొందుపరిచింది, ఇది ఇలాంటి కార్యక్రమాలను అమలు చేసింది. నెట్‌వర్కింగ్ కమ్యూనిటీ, ప్రభుత్వంలో ఇప్పటికే ఉద్భవించిన ఏకాభిప్రాయంపై చర్యను ప్రేరేపించడం కంటే ఇది ఆవిష్కరణ యొక్క తక్కువ పని.
చెన్నైలోని టైడెల్ పార్క్ 1999లో ప్రారంభించబడినప్పుడు ఆసియాలోనే అతిపెద్ద ఐటీ పార్క్.
నియంత్రిత VSAT లింకులు 1994లో కనిపించాయి.[17] దేశాయ్ (2006) 1991లో లింక్ చేయడంపై నిబంధనలను సడలించడానికి తీసుకున్న చర్యలను వివరిస్తుంది:
1991లో ఎలక్ట్రానిక్స్ డిపార్ట్‌మెంట్ ఈ ప్రతిష్టంభనను తొలగించి, సాఫ్ట్‌వేర్ టెక్నాలజీ పార్క్స్ ఆఫ్ ఇండియా (STPI) అనే సంస్థను సృష్టించింది, ఇది ప్రభుత్వ యాజమాన్యంలో ఉంది, దాని గుత్తాధిపత్యాన్ని ఉల్లంఘించకుండా VSAT కమ్యూనికేషన్‌లను అందించవచ్చు. STPI వివిధ నగరాల్లో సాఫ్ట్‌వేర్ టెక్నాలజీ పార్కులను ఏర్పాటు చేసింది, వీటిలో ప్రతి ఒక్కటి సంస్థలు ఉపయోగించేందుకు ఉపగ్రహ లింక్‌లను అందించింది; స్థానిక లింక్ వైర్‌లెస్ రేడియో లింక్. 1993లో ప్రభుత్వం వ్యక్తిగత కంపెనీలకు వారి స్వంత ప్రత్యేక లింక్‌లను అనుమతించడం ప్రారంభించింది, ఇది భారతదేశంలో జరిగే పనిని నేరుగా విదేశాలకు ప్రసారం చేయడానికి అనుమతించింది. క్లయింట్‌ల కార్యాలయంలో పనిచేసే ప్రోగ్రామర్ల బృందం వలె ఉపగ్రహ లింక్ కూడా నమ్మదగినదని భారతీయ సంస్థలు తమ అమెరికన్ కస్టమర్‌లను త్వరలోనే ఒప్పించాయి.
ఉమ్మడి పరిశోధన, అభివృద్ధిని మరింత ప్రోత్సహించేందుకు 2001 నవంబరు 23న ఉమ్మడి EU-భారత పండితుల సమూహం ఏర్పడింది. 2002 జూన్ 25న, భారతదేశం, యూరోపియన్ యూనియన్ సైన్స్ అండ్ టెక్నాలజీ రంగంలో ద్వైపాక్షిక సహకారానికి అంగీకరించాయి. 2017 నుండి, భారతదేశం CERNలో అసోసియేట్ మెంబర్ స్టేట్ హోదాను కలిగి ఉంది, అయితే ఉమ్మడి భారతదేశం-EU సాఫ్ట్‌వేర్ ఎడ్యుకేషన్ అండ్ డెవలప్‌మెంట్ సెంటర్ బెంగళూరులో ఉంటుంది.
ప్రపంచంలోని దేశాలను తలసరి ఆదాయం ప్రాతిపదికగా ఐక్య రాజ్య సమితి రెండు విధాలుగా విభజించింది (1) అభివృద్ధి చెందిన దేశాలు (2) అభివృద్ధి చెందుతున్న దేశాలు ; ప్రపంచ బ్యాంకు కూడా తలసరి ఆదాయం ప్రాతిపదికగా నాలుగు విధాలుగా విభజించింది.
- నిమ్న ఆదాయ వర్గ దేశాలు - తలసరి వార్షిక ఆదాయం 875 డాలర్ల కంటే తక్కువ ఉన్నాయి.
- అల్ప మధ్యస్త ఆదాయ వర్గ దేశాలు - తలసరి వార్షిక ఆదాయం 875 - 3465 డాలర్ల మధ్య ఉన్నాయి.
- అధిక మధ్యస్త ఆదాయ వర్గ దేశాలు - తలసరి వార్షిక ఆదాయం 3465 - 10,725 డాలర్ల మధ్య ఉన్నాయి.
- అధిక ఆదాయ వర్గ దేశాలు - తలసరి వార్షిక ఆదాయం 10,726 డాలర్ల కంటే ఎక్కువ ఉన్నాయి.
2005లో భారత్ తలసరి వార్షిక ఆదాయం 720 డాలర్లు కనుక భారత్ నిమ్న ఆదాయ వర్గ దేశంగా పరిగణింపబడుతున్నది.
దేశ శ్రామిక జనాభాలో 58% మంది ప్రాథమిక రంగంలో నిమగ్నమై ఉన్నారు. స్థూల జాతీయోత్పత్తిలో 19.4% ఆదాయం వీరి ద్వారా లభిస్తున్నది.
2021లో 7.2 శాతం వృద్ధి చెందుతుంది, అయితే వచ్చే ఏడాది ఆర్థిక వృద్ధి క్షీణించవచ్చని ఐక్యరాజ్యసమితి నివేదిక పేర్కొంది, ఇది COVID-19 మహమ్మారి యొక్క కొనసాగుతున్న మానవ, ఆర్థిక వ్యయం, ఆహారం యొక్క ప్రతికూల ప్రభావం వల్ల దేశంలో పునరుద్ధరణ నిరోధించబడింది. ప్రైవేట్ వినియోగంపై ధరల ద్రవ్యోల్బణం.
బుధవారం ఇక్కడ విడుదల చేసిన UNCTAD ట్రేడ్ అండ్ డెవలప్‌మెంట్ రిపోర్ట్ 2021, గ్లోబల్ ఎకానమీ 2021లో బలమైన పునరుద్ధరణకు సిద్ధంగా ఉందని చెప్పడానికి జాగ్రత్తగా ఆశావాద గమనికను అందించింది, అయినప్పటికీ ప్రాంతీయ, దేశ స్థాయిలలో వివరాలను మబ్బుగా ఉంచే మంచి అనిశ్చితి ఉంది. సంవత్సరం రెండవ సగం.
2020లో 3.5 శాతం పతనం తర్వాత, యునైటెడ్ నేషన్స్ కాన్ఫరెన్స్ ఆన్ ట్రేడ్ అండ్ డెవలప్‌మెంట్ (UNCTAD) ఈ సంవత్సరం ప్రపంచ ఉత్పత్తి 5.3 శాతం పెరుగుతుందని, 2020లో కోల్పోయిన భూమిని పాక్షికంగా తిరిగి పొందుతుందని అంచనా వేసింది.
2020లో భారతదేశం 7 శాతం సంకోచాన్ని చవిచూసిందని, 2021లో 7.2 శాతం వృద్ధి చెందుతుందని ఆ నివేదిక పేర్కొంది.
భారతదేశంలో రికవరీ కోవిడ్-19 యొక్క కొనసాగుతున్న మానవ, ఆర్థిక వ్యయం, ప్రైవేట్ వినియోగంపై ఆహార ధరల ద్రవ్యోల్బణం యొక్క ప్రతికూల ప్రభావం కారణంగా నిరోధించబడింది, UNCTAD నివేదిక పేర్కొంది.
2022లో భారతదేశం 6.7 శాతం ఆర్థిక వృద్ధిని నమోదు చేస్తుందని, ఇది 2021లో దేశం ఆశించిన వృద్ధి రేటు కంటే తక్కువగా ఉంటుందని నివేదిక అంచనా వేసింది.
అయితే, 6.7 శాతం వృద్ధి రేటు మందగించినప్పటికీ, వచ్చే ఏడాది కూడా భారతదేశం ప్రపంచంలోనే అత్యంత వేగంగా అభివృద్ధి చెందుతున్న ప్రధాన ఆర్థిక వ్యవస్థగా అవతరిస్తుంది.
2020లో 7.0 శాతం సంకోచాన్ని చవిచూసిన భారతదేశం, 2020 ద్వితీయార్థంలో ఊపందుకున్న నేపథ్యంలో 2021 మొదటి త్రైమాసికంలో 1.9 శాతం వృద్ధితో బలమైన త్రైమాసిక వృద్ధిని కనబరిచింది, వస్తువులు, సేవలలో ప్రభుత్వ వ్యయం మద్దతు, " అని నివేదిక పేర్కొంది.
"ఇంతలో, వ్యాక్సిన్ రోల్ అవుట్‌లో అడ్డంకులు ఏర్పడిన మహమ్మారి యొక్క తీవ్రమైన , విస్తృతంగా ఊహించని రెండవ తరంగం, పెరుగుతున్న ఆహారం , సాధారణ ధరల ద్రవ్యోల్బణంపై రెండవ త్రైమాసికంలో దేశాన్ని తాకింది, విస్తృతమైన లాక్‌డౌన్‌లు , తీవ్రమైన వినియోగం , పెట్టుబడి సర్దుబాట్లను బలవంతం చేసింది. , అన్నారు.
దేశంలో ఆదాయ, సంపద అసమానతలు పెరిగిపోయాయని, సామాజిక అశాంతి పెరిగిందని పేర్కొంది.
సెంట్రల్ బ్యాంక్ రెండవ త్రైమాసికంలో మరొక పదునైన సంకోచాన్ని (క్వార్టర్-ఆన్-క్వార్టర్) అంచనా వేసింది, ఆ తర్వాత తిరిగి పుంజుకుంటుంది.
మహమ్మారిని ఎదుర్కోవడంలో , ఉపాధి , ఆదాయాల పునరుద్ధరణలో స్వాభావికమైన బలహీనతలను బట్టి, మొత్తంగా 2021లో వృద్ధి 7.2 శాతంగా అంచనా వేయబడింది, ఇది కోవిడ్-19కి పూర్వపు ఆదాయ స్థాయిని తిరిగి పొందేందుకు సరిపోదు" అని నివేదిక పేర్కొంది.
"రెండవ వేవ్‌లో అనుభవించిన స్థాయికి మహమ్మారి యొక్క పునరుజ్జీవనాన్ని ఊహిస్తూ ముందుకు సాగడం, ప్రైవేట్ రంగ కార్యకలాపాల పునరుద్ధరణ, ఉద్యోగాల నెమ్మదిగా పునరుద్ధరణకు లోబడి, మరింత ప్రతికూల విధాన వాతావరణంతో సరిపోలవచ్చు, ముఖ్యంగా ఆర్థిక పరిస్థితి,, వాణిజ్య సమతుల్యతపై నిరంతర ఒత్తిళ్లతో, ఈ పరిస్థితులపై, ఆర్థిక వ్యవస్థ 2022లో 6.7 శాతం వృద్ధికి క్షీణించవచ్చని నివేదిక పేర్కొంది.
ఇంకా, భారతదేశంలో, మహమ్మారికి ముందు వినియోగదారుల ద్రవ్యోల్బణం ఇప్పటికే 6 శాతం వద్ద ఉందని పేర్కొంది. COVID-19 షాక్ ధరలలో తాత్కాలిక తగ్గుదలకు కారణమైంది, అయితే ఆర్థిక వ్యవస్థ కోలుకోవడం, ఆహార ధరలు వేగవంతం కావడంతో, దేశం 2021 మధ్యలో 6 శాతం ద్రవ్యోల్బణ రేటుకు తిరిగి వచ్చింది.
UNCTAD ఈ సంవత్సరం ప్రపంచ వృద్ధి 5.3 శాతానికి చేరుతుందని అంచనా వేసింది, దాదాపు అర్ధ శతాబ్దంలో అత్యంత వేగవంతమైనది, కొన్ని దేశాలు 2021 చివరి నాటికి 2019 వారి అవుట్‌పుట్ స్థాయిని పునరుద్ధరిస్తాయి - లేదా అధిగమించాయి.
"అయితే 2021కి మించిన ప్రపంచ చిత్రం అనిశ్చితితో కప్పబడి ఉంది, ఇది ముందుకు చూస్తే, UNCTAD 2022లో ప్రపంచ ఉత్పత్తి 3.6 శాతం పెరుగుతుందని ఆశిస్తోంది.
2020లో దక్షిణాసియా 5.6 శాతం క్షీణతను చవిచూసింది, విస్తృతమైన పరిమితుల కారణంగా ఈ ప్రాంతం యొక్క ఆర్థిక కార్యకలాపాలు నిలిచిపోయాయి.
లోపభూయిష్ట ప్రజారోగ్య సంరక్షణ వ్యవస్థలు, అధిక స్థాయి అనధికారికత ఆరోగ్య, ఆర్థిక ఫలితాల పరంగా మహమ్మారి ప్రభావాన్ని పెంచాయి, ఇది పేదరికం రేట్ల పెరుగుదలలో ప్రతిబింబిస్తుంది, నివేదిక పేర్కొంది. UNCTAD 2021లో ఈ ప్రాంతం 5.8 శాతం వరకు విస్తరిస్తుందని అంచనా వేస్తుంది, 2021 రెండవ త్రైమాసికంలో ఇన్ఫెక్షన్‌ల వేగవంతమైన పెరుగుదల కారణంగా సంవత్సరం ప్రారంభంలో మరింత శక్తివంతమైన రికవరీ సంకేతాలు ఇవ్వబడ్డాయి.
అంతేకాకుండా, వ్యాక్సిన్ రోల్‌అవుట్‌ల పరంగా చేసిన పరిమిత పురోగతి ఈ ప్రాంతంలోని దేశాలను భవిష్యత్తులో వ్యాప్తి చెందే అవకాశం ఉంది. 2022 నాటికి, UNCTAD ప్రాంతం యొక్క వృద్ధి రేటు 5.7 శాతానికి మధ్యస్థంగా ఉంటుందని అంచనా వేసింది.
2021లో US వృద్ధిరేటు 5.7 శాతంగా అంచనా వేయబడింది, ఆ తర్వాత వచ్చే ఏడాది మూడు శాతం GDP వృద్ధి చెందుతుంది.
అమెరికాలో, యునైటెడ్ స్టేట్స్ రికవరీలో వేగవంతమైన రికవరీ GDPని దాని పూర్వ కోవిడ్-19 స్థాయి కంటే 2 శాతానికి పెంచుతుందని అంచనా వేసింది.
ప్రపంచానికి మరింత ప్రభావవంతమైన బహుపాక్షిక సమన్వయం అవసరమని, అభివృద్ధి చెందిన దేశాలలో పునరుద్ధరణ ప్రయత్నాలు దక్షిణాదిలో అభివృద్ధి అవకాశాలను దెబ్బతీస్తాయని, ఇప్పటికే ఉన్న అసమానతలను పెంచుతాయని నివేదిక పేర్కొంది.
మహమ్మారి నుండి ప్రపంచ పునరుద్ధరణ తప్పక చేరుకోవాలి
భారతదేశ ఆర్థిక వ్యవస్థ మధ్య ఆదాయాన్ని అభివృద్ధి చేసే మార్కెట్ ఆర్థిక వ్యవస్థగా వర్గీకరించబడింది.[51] ఇది నామమాత్ర GDP ద్వారా ప్రపంచంలోని ఆరవ-అతిపెద్ద ఆర్థిక వ్యవస్థ, కొనుగోలు శక్తి సమానత్వం (PPP) ద్వారా మూడవ అతిపెద్ద ఆర్థిక వ్యవస్థ.[52] ఇంటర్నేషనల్ మానిటరీ ఫండ్ (IMF) ప్రకారం, తలసరి ఆదాయం ఆధారంగా, భారతదేశం GDP (నామమాత్రం) ప్రకారం 145వ స్థానంలో, GDP (PPP) ప్రకారం 122వ స్థానంలో ఉంది.[53] 1947లో స్వాతంత్ర్యం నుండి 1991 వరకు, ప్రభుత్వాలు విస్తృతమైన రాష్ట్ర జోక్యం, ఆర్థిక నియంత్రణతో రక్షణవాద ఆర్థిక విధానాలను ప్రోత్సహించాయి. ఇది లైసెన్స్ రాజ్ రూపంలో డైరిజిజంగా వర్గీకరించబడింది.[54][55] ప్రచ్ఛన్న యుద్ధం ముగింపు, 1991లో తీవ్రమైన చెల్లింపుల సంక్షోభం భారతదేశంలో విస్తృత ఆర్థిక సరళీకరణను స్వీకరించడానికి దారితీసింది.[56][57] 21వ శతాబ్దం ప్రారంభం నుండి, వార్షిక సగటు GDP వృద్ధి 6% నుండి 7%, [51], 2013 నుండి 2018 వరకు, భారతదేశం చైనాను అధిగమించి ప్రపంచంలో అత్యంత వేగంగా అభివృద్ధి చెందుతున్న ప్రధాన ఆర్థిక వ్యవస్థగా ఉంది.[58][59] చారిత్రాత్మకంగా, 1వ శతాబ్దం నుండి 19వ శతాబ్దం వరకు రెండు సహస్రాబ్దాలలో భారతదేశం ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద ఆర్థిక వ్యవస్థగా ఉంది.[60][61][62]
భారత ఆర్థిక వ్యవస్థ యొక్క దీర్ఘ-కాల వృద్ధి దృక్పథం దాని యువ జనాభా, తక్కువ డిపెండెన్సీ నిష్పత్తి, ఆరోగ్యకరమైన పొదుపులు, పెట్టుబడి రేట్లు, భారతదేశంలో పెరుగుతున్న ప్రపంచీకరణ, ప్రపంచ ఆర్థిక వ్యవస్థలో ఏకీకరణ కారణంగా సానుకూలంగానే ఉంది.[13] 2016లో "డీమోనిటైజేషన్", 2017లో వస్తు, సేవల పన్ను ప్రవేశపెట్టిన షాక్‌ల కారణంగా 2017లో ఆర్థిక వ్యవస్థ మందగించింది.[13] భారతదేశ GDPలో దాదాపు 60% దేశీయ ప్రైవేట్ వినియోగం ద్వారా నడపబడుతుంది.[63] దేశం ప్రపంచంలోని ఆరవ-అతిపెద్ద వినియోగదారు మార్కెట్‌గా మిగిలిపోయింది.[64] ప్రైవేట్ వినియోగం కాకుండా, భారతదేశం యొక్క GDP ప్రభుత్వ వ్యయం, పెట్టుబడి, ఎగుమతుల ద్వారా కూడా ఆజ్యం పోసుకుంటుంది.[65] 2019లో, భారతదేశం ప్రపంచంలో తొమ్మిదవ-అతిపెద్ద దిగుమతిదారు, పన్నెండవ-అతిపెద్ద ఎగుమతిదారు.[66] భారతదేశం 1995 జనవరి 1 నుండి ప్రపంచ వాణిజ్య సంస్థలో సభ్యదేశంగా ఉంది.[67] ఈజ్ ఆఫ్ డూయింగ్ బిజినెస్ ఇండెక్స్‌లో ఇది 63వ స్థానంలో ఉంది, గ్లోబల్ కాంపిటీటివ్‌నెస్ రిపోర్ట్‌లో 68వ స్థానంలో ఉంది.[68] 500 మిలియన్ల మంది కార్మికులతో, భారతీయ కార్మిక శక్తి 2019 నాటికి ప్రపంచంలో రెండవ అతిపెద్దది. ప్రపంచంలో అత్యధిక సంఖ్యలో బిలియనీర్లు, విపరీతమైన ఆదాయ అసమానతలను కలిగి ఉన్న దేశాల్లో భారతదేశం ఒకటి.[69][70] భారతదేశం విస్తారమైన అనధికారిక ఆర్థిక వ్యవస్థను కలిగి ఉన్నందున, కేవలం 2% భారతీయులు ఆదాయపు పన్నులు చెల్లిస్తారు.[71]
2008 ప్రపంచ ఆర్థిక సంక్షోభం సమయంలో ఆర్థిక వ్యవస్థ స్వల్పంగా మందగమనాన్ని ఎదుర్కొంది. వృద్ధిని పెంచడానికి, డిమాండ్‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి భారతదేశం ఉద్దీపన చర్యలను (ఆర్థిక, ద్రవ్య రెండూ) చేపట్టింది. తరువాతి సంవత్సరాల్లో, ఆర్థిక వృద్ధి పుంజుకుంది.[72] 2017 ప్రైస్‌వాటర్‌హౌస్‌కూపర్స్ (PwC) నివేదిక ప్రకారం, కొనుగోలు శక్తి సమానత్వంలో భారతదేశం యొక్క GDP 2050 నాటికి యునైటెడ్ స్టేట్స్‌ను అధిగమించగలదు.[73] ప్రపంచ బ్యాంకు ప్రకారం, స్థిరమైన ఆర్థిక అభివృద్ధిని సాధించడానికి, భారతదేశం ప్రభుత్వ రంగ సంస్కరణలు, మౌలిక సదుపాయాలు, వ్యవసాయం, గ్రామీణాభివృద్ధి, భూమి, కార్మిక నిబంధనల తొలగింపు, ఆర్థిక చేరికలు, ప్రైవేట్ పెట్టుబడులు, ఎగుమతులు, విద్య, ప్రజారోగ్యంపై దృష్టి పెట్టాలి.[ 74]
2020లో, భారతదేశం యొక్క పది అతిపెద్ద వ్యాపార భాగస్వాములు యునైటెడ్ స్టేట్స్, చైనా, యునైటెడ్ అరబ్ ఎమిరేట్స్ (UAE), సౌదీ అరేబియా, స్విట్జర్లాండ్, జర్మనీ, హాంగ్ కాంగ్, ఇండోనేషియా, దక్షిణ కొరియా, మలేషియా.[75] 2019–20లో భారతదేశంలో విదేశీ ప్రత్యక్ష పెట్టుబడులు (ఎఫ్‌డిఐ) 74.4 బిలియన్ డాలర్లు. FDI ఇన్‌ఫ్లోలకు ప్రముఖ రంగాలు సేవా రంగం, కంప్యూటర్ పరిశ్రమ, టెలికాం పరిశ్రమ.[76] భారతదేశం అనేక దేశాలతో స్వేచ్ఛా వాణిజ్య ఒప్పందాలను కలిగి ఉంది, వాటిలో ASEAN, SAFTA, Mercosur, దక్షిణ కొరియా, జపాన్, అనేక ఇతర దేశాలతో ఇవి అమలులో ఉన్నాయి లేదా చర్చల దశలో ఉన్నాయి.[77][78]
సేవా రంగం GDPలో 50%ని కలిగి ఉంది, అత్యంత వేగంగా అభివృద్ధి చెందుతున్న రంగంగా మిగిలిపోయింది, పారిశ్రామిక రంగం, వ్యవసాయ రంగం శ్రామిక శక్తిలో ఎక్కువమందికి ఉపాధి కల్పిస్తున్నాయి.[79] బాంబే స్టాక్ ఎక్స్ఛేంజ్, నేషనల్ స్టాక్ ఎక్స్ఛేంజ్ మార్కెట్ క్యాపిటలైజేషన్ ప్రకారం ప్రపంచంలోని అతిపెద్ద స్టాక్ ఎక్స్ఛేంజ్‌లలో కొన్ని.[80] భారతదేశం ప్రపంచంలోని ఆరవ-అతిపెద్ద తయారీదారు, ప్రపంచ ఉత్పాదక ఉత్పత్తిలో 3% ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది, 57 మిలియన్ల మందికి పైగా ఉద్యోగులను కలిగి ఉంది.[81][82] భారతదేశ జనాభాలో దాదాపు 66% మంది గ్రామీణులు, [83], భారతదేశ GDPలో 50% మంది ఉన్నారు.[84] ఇది $641.008 బిలియన్ల విలువైన ప్రపంచంలోని నాల్గవ అతిపెద్ద విదేశీ-మారకం నిల్వలను కలిగి ఉంది.[50] భారతదేశం GDPలో 86%తో అధిక ప్రజా రుణాన్ని కలిగి ఉంది, అయితే దాని ద్రవ్య లోటు GDPలో 9.5%గా ఉంది.[43][44] భారతదేశ ప్రభుత్వ ఆధీనంలోని బ్యాంకులు మొండి బకాయిలను ఎదుర్కొన్నాయి, ఫలితంగా తక్కువ రుణ వృద్ధి ఏర్పడింది. [13] అదే సమయంలో, NBFC రంగం లిక్విడిటీ సంక్షోభంలో చిక్కుకుంది.[85] భారతదేశం మితమైన నిరుద్యోగం, పెరుగుతున్న ఆదాయ అసమానత, మొత్తం డిమాండ్‌లో తగ్గుదలని ఎదుర్కొంటోంది.[86][87] FY 2019లో భారతదేశ స్థూల దేశీయ పొదుపు రేటు GDPలో 30.1%గా ఉంది.[88] ఇటీవలి సంవత్సరాలలో, స్వతంత్ర ఆర్థికవేత్తలు, ఆర్థిక సంస్థలు ప్రభుత్వం వివిధ ఆర్థిక డేటాను, ముఖ్యంగా GDP వృద్ధిని తప్పుదోవ పట్టిస్తోందని ఆరోపించారు.[89][90] Q1 FY22లో భారతదేశ GDP (రూ. 32.38 లక్షల కోట్లు) Q1 FY20 స్థాయి కంటే దాదాపు తొమ్మిది శాతం తక్కువగా ఉంది. 2021లో (రూ. 35.67 లక్షల కోట్లు).[91]
భారతదేశం ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద జనరిక్ ఔషధాల తయారీదారు,, దాని ఔషధ రంగం v కోసం ప్రపంచ డిమాండ్‌లో 50% పైగా నెరవేరుస్తుంది.