హేతువు
ఈ వ్యాసం కారణం , హేతుబద్దత లాంటి తాత్విక విషయాలను గురించి విశ్లేషించి రచనలు చేసిన తత్వ వేత్తల గురించి.
కారణం(హేతువు ) అనేది చైతన్య వంతంగా విషయాలను అర్టం చేసుకోవడం , తర్కంతో అన్వయించడం , అందుబాటులో ఉన్న సమాచారం ఆధారంగా అభ్యాసాలు చేయటం , నమ్మకాలను స్వీకరించటం లేదా సమర్తించడం . ఇది విలక్షణ మానవులు నిర్వహించే కార్య కలాపాలకు దగ్గర పోలిక కలిగి ఉంటుంది. తత్వశాస్త్రం ,భాష, గణితం , విజ్ఞానశాస్త్రం ఇంకా కళ లాంటి మానవ సామర్త్యాలలో కారణం(హేతువు) యొక్క ప్రభావం ఉంటుంది. కారణాన్ని హేతుబద్దత అని కూడా అంటారు.[1]
హేతుబద్దత అనేది ఒకరి తెలివితేటలను ఉపయోగించడంలో మేధోపరమైన క్రియలతో సంబంధం కలిగి ఉంటుంది. తార్కికంగా సహేతుకమైన వాదనలను ఉత్పత్తి చేయడానికి మానవులు లాంఛనప్రాయంగా అనుసరించే తార్కిక మార్గాలను తార్కిక శాస్త్రం అధ్యయనం చేస్తుంది. తార్కికతను వివిధ రూపాలుగా ఉప విభజన చేయవొచ్చు , అవి నిగమన తర్కం , ప్రేరక తర్కం , సారూప్యత తర్కం , అపహరణ తర్కం ఇంకా తప్పుడు తార్కికం . కారణం అనేది ఒక విషయం నుండి ఇంకొక విషయానికి చేరవేస్తుంది. ఉదాహరణకు ,తర్కం అనేది హేతుబద్దమైన వ్యక్తులకు తమ పరిసరాలనుండి గ్రహించిన ఇంద్రియ సమాచారం ద్వారా మంచి చెడులను గుర్తించడానికి ఒక సాధనం . " హేతువు " ఒక నైరూప్య నామవాచకంగా వాడడానికి బదులుగా, కారణం అనేది సంఘటనలను, దృశ్యాలను లేదా ప్రవర్తనను పరిశీలించే ఒక సాధనంగా పని చేస్తుంది.
మానవులు కారణాన్ని ఎలా గ్రహిస్తారో మనస్తత్వ శాస్త్రవేత్తలు , అభిజ్ఞా శాస్త్రవేత్తలు వివరించడానికి ప్రయత్నించారు . ఉదాహరణకు; నాడీ ప్రక్రియ అభిజ్ఞమ్ తో ఎలా జోడి కడుతుందో, సాంస్కృతిక కారకాలు వ్యక్తుల ఊహలను ఎలా ప్రభావితం చేస్తాయో శాస్త్రజ్ఞులు పరిశీలించారు.
శబ్ద ఉత్పత్తి శాస్త్రం , సంబంధిత పదాలు
[మార్చు]కారణం అనే పదానికి దగ్గరగా అర్థం వచ్చేపదాలను ఆంగ్ల భాషలో ఇంకా ఇతర యూరోపియన్ భాషలలో తత్వశాస్త్ర వాడుకలో లాటిన్ , శాస్తీయ గ్రీకుపదాలను అనువదించి ఉపయోగిస్తారు.[2]
- "లోగోస్ " అనేగ్రీకుపదం నుండి తర్కం అనే పదంఉంద్బవించింది , కానీ లోగోస్ పదానికి ప్రసంగం, వివరణ లేదా ఖాతా అనే అర్థంకూడా ఉంది.
- “లోగోస్” ఒక తాత్విక పదమైన , అది లాటిన్ లో నిష్పత్తి అనే పదంగా భాషారహితంగా అనువదించబడింది .
- ఫ్రెంచ్ పదం రైసన్ లాటిన్ నుండి నేరుగా గ్రహించబడింది, ఇది "కారణం" అనే ఆంగ్ల పదానికి ప్రత్యక్ష మూలం.
ఫ్రాన్సిస్ బేకన్, థామస్ హాబ్స్, ఇంకా జాన్ లాక్ ఆంగ్ల భాషలో తమ తత్వశాస్త్రాలను ప్రచురించారు. వారు ఉపయోగించే పదాలను గ్రీకు భాషతో పోల్చారు, "లోగోలు", "తర్కం ", "రైసన్" , "హేతువు" అనే పదాలను పరస్పరం మార్చగలిగేవిధంగా వ్యవహరిస్తారు. హేతువు అనేది మానవ హేతువుగా పరిగణించబడుతుంది , తాత్విక సందర్భాలలో "హేతువు" యొక్క విశేషణం సాధారణంగా "హేతుబద్ధమైనది" లేదా "సహేతుకమైనది" కాకుండా "హేతుబద్ధమైనది"గా ఉంటుంది. ఉదాహరణకు, కొంతమంది తత్వవేత్తలు, థామస్ హాబ్స్ కూడా నిష్పత్తి అనే పదాన్ని "తర్కం" అనే పదానికి పర్యాయపదంగా ఉపయోగించారు.[3]
తాత్విక చరిత్ర
[మార్చు]శాస్త్రీయ గ్రీకు కాలం నుండి ప్రకృతిలో మానవుని యొక్క విశిష్టత గురించి పాశ్చాత్త్యా తత్వశాస్త్రంలో అలాగే ఆధునిక విజ్ఞాన శాస్త్రంలో తెలుపబడింది. తత్వశాస్త్రం అనేది ఒక జీవన విధానంగా పరిగణిస్తారు. మరో కోణంలో ప్రాచీన కాలం నుండి తాత్విక చర్చ ముఖ్యమైన అంశంగా ఉంది. హేతువు ను తరచుగా ప్రతిక్రియగా లేదా "స్వీయ-దిద్దుబాటు" అని అంటారు, తర్కం యొక్క విమర్శ తత్వశాస్త్రంలో ఒక నిరంతర ఇతివృత్తంగా ఉంది. మానవ స్వభావం గురించి విశ్లేషకులు , వేర్వేరు సమయాల్లో, వివిధ రకాలుగా నిర్వచించారు.[4]
శాస్త్రీయ తత్వశాస్త్రం
[మార్చు]శాస్త్రీయ తత్వవేత్తలు, ప్రకృతి ని టెలిలాజికల్ గా అర్థం చేసుకున్నారు, అనగా ప్రతి వస్తువుకు ఒక ఖచ్చితమైన లక్ష్యం ఉందని , అది సహజ క్రమంలో సరిపోయే ఒక ఖచ్చితమైన లక్ష్యాన్ని కలిగి ఉంటుంది, అది తనకు తాను గా లక్ష్యాలను కలిగి ఉంటుంది. పైథాగరస్ లేదా హెరాక్లిటస్ తో మొదలుకొని , ఈ విశ్వ సృష్టికి కూడా ఉందని చెప్పబడింది. హేతువు మానవులకు ఉన్నఇతర లక్షణాల కంటే ఎక్కువ స్థాయి తర్కంగా పరిగణించబడింది. ప్లేటో విద్యార్థి అయిన అరిస్టాటిల్ మానవులను హేతుబద్ధమైన జంతువులుగా నిర్వచించాడు.[4] [5]
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ Reason , A philosophical enquiry. న్యూయార్క్: నికోలస్. 1998. ISBN 0198244355.
- ↑ "Definition of LOGIC". www.merriam-webster.com (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-01-09.
- ↑ తాత్విక విశ్లేషణ ( కారణం , తార్కికం ). బెర్లిన్: Vassallo. 2013. p. 48. ISBN 9783868381634.
- ↑ 4.0 4.1 తాత్విక విశ్లేషణ ( కారణం , తార్కికం ). బెర్లిన్: Vassallo. 2013. p. 48. ISBN 9783868381634.
- ↑ The architecture of reason. న్యూయార్క్: Audi , Robert. 2001. ISBN 0195141121.