ఈక్వడార్

వికీపీడియా నుండి
Jump to navigation Jump to search
రిపబ్లికా డెల్ ఈక్వెడార్
రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఈక్వెడార్
Flag of ఈక్వెడార్ ఈక్వెడార్ యొక్క చిహ్నం
నినాదం
"Dios, patria y libertad"  
"Pro Deo, Patria et Libertate"  
"God, homeland and liberty"
జాతీయగీతం

ఈక్వెడార్ యొక్క స్థానం
ఈక్వెడార్ యొక్క స్థానం
రాజధానిQuito
00°9′S 78°21′W / 0.150°S 78.350°W / -0.150; -78.350
అతి పెద్ద నగరం en:Guayaquil
అధికార భాషలు స్పానిష్ భాష1
జాతులు  55% Mestizo, 25% Amerindian, 15% White, 5% African
ప్రజానామము Ecuadorian
ప్రభుత్వం Presidential republic
 -  అధ్యక్షుడు Rafael Correa
 -  ఉపాధ్యక్షుడు Lenín Moreno
స్వాతంత్య్రం
 -  from Spain (Failed) August 10, 1809 
 -  from Spain May 24, 1822 
 -  from en:Gran Colombia May 13, 1830 
 -  జలాలు (%) 4
జనాభా
 -  2008 అంచనా 13,922,000 (65th)
జీడీపీ (PPP) 2008 అంచనా
 -  మొత్తం $104.67 billion[1] 
 -  తలసరి $7,518[1] 
జీడీపీ (nominal) 2008 అంచనా
 -  మొత్తం $54.67 billion[1] 
 -  తలసరి $3,927[1] 
జినీ?  42 (medium
మా.సూ (హెచ్.డి.ఐ) (2006) Increase 0.807 (high) (72nd)
కరెన్సీ U.S. dollar2 (USD)
కాలాంశం ECT, GALT (UTC-5, -6)
ఇంటర్నెట్ డొమైన్ కోడ్ .ec
కాలింగ్ కోడ్ +593
1 en:Quechua and other en:Amerindian languages spoken by indigenous communities.
2 Sucre until 2000, followed by the U.S. dollar and en:Ecuadorian centavo coins

ఈక్వెడార్ (ఆంగ్లం : ఈక్వడార్), అధికారిక నామం ఈక్వెడార్ రిపబ్లిక్. ఇది దక్షిణ అమెరికా లోని ఒక గణతంత్ర దేశం. దీని ఉత్తరసరిహద్దులో కొలంబియా, తూర్పు, దక్షిణ సరిహద్దులలో పెరూ, పశ్చిమ సరిహద్దులో పసిఫిక్ మహాసముద్రం ఉన్నాయి. దీని రాజధాని క్విటో. దేశంలోని అతిపెద్ద నగరం గ్వాయాక్విల్.

వివిధ రకాల అమెరిండియన్ ప్రజలు నివసించిన ప్రస్తుత ఈక్వడార్ భూభాగం 15వ శతాబ్దంలో క్రమంగా ఇన్‌కా సామ్రాజ్యంగా ఏర్పడింది. ఈ భూభాగం 16 వ శతాబ్దంలో స్పెయిన్ వలస రాజ్యంగా మారింది. 1820 లో గ్రాన్ కొలంబియాలో భాగంగా ఈ భూభాగానికి స్వాతంత్ర్యం లభించింది. 1830 లో ఈక్వడార్ సార్వభౌమ రాజ్యంగా ఉద్భవించింది. రెండు సామ్రాజ్యాల ప్రభావం ఈక్వెడార్‌లో విభిన్న జాతులు, సాంప్రదాయక వైవిధ్యం ప్రతిబింబించడానికి కారణం అయింది. 16.4 మిలియన్ల ఈక్వడార్‌ జనాభాలో సింహభాగం మెస్టిజోలు ఉన్నారు. పెద్ద సంఖ్యలోని మైనారిటీల్లో యూరోపియన్లు, అమెరిండియన్లు, ఆఫ్రికన్లు ఉన్నారు.

ఈక్వడార్ అధికారిక భాష, అత్యధిక జనాభా మాట్లాడే భాష స్పానిష్.. దీనితో పాటు క్విచూవా, షూర్‌తో సహా 13 అమెరిండియన్ భాషలు కూడా గుర్తింపు కలిగి ఉన్నాయి. రాజధాని నగరం క్విటో. సాంస్కృతిక వారసత్వాన్ని ప్రతిబింబిస్తూ చారిత్రాత్మక కేంద్రంగా ఉన్న క్విటో నగరాన్ని 1978 లో యునెస్కో గొప్ప ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశంగా ప్రకటించింది.[2][3]

అమెరికా ఖండాలలోని ప్రణాళిక ప్రకారం స్పానిష్-శైలి వలస రాజ్య నగరానికి అసాధారణ ఉదాహరణగా ఉన్న మూడవ అతిపెద్ద నగరం అయిన కున్కా (ఈక్వడార్) నగరం 1999 లో వరల్డ్ హెరిటేజ్ సైట్ (ప్రపంచవారసత్వ సంపదగా) ప్రకటించబడింది.

[4] ఈక్వడార్ ఆర్థికరంగం అధికంగా పెట్రోలియం, వ్యవసాయ ఉత్పత్తులు మొదలైన నిత్యావసర వస్తువులపై ఆధారపడి ఉంది. దేశం మధ్యస్థ ఆదాయ కలిగిన దేశంగా వర్గీకరించబడింది. ఈక్వడార్ డొమెక్రటిక్ ప్రెసిడెన్షియల్ రిపబ్లిక్ గా వర్గీకరించబడి ఉంది. 2008 కొత్తగా రాజ్యాంగం పర్యావరణ పరిరక్షణ హక్కులను చట్టబద్ధంచేసి ప్రపంచదేశాలలో ఇలా చేసిన మొదటి దేశంగా గుర్తించబడింది.[5] ఈక్వడార్ లోని గలాపాగోస్ ద్వీపాల సుసంపన్నమైన పర్యావరణ వనరులు అంతరించిపోతున్న పలు జంతుజాలానికి, వృక్షజాలానికి నిలయంగా ఉంది. ప్రపంచంలోని 17 మహావైవిధ్య పర్యావరణ వనరులు కలిగిన దేశాలలో ఈక్వడార్ ఒకటి.[6][7]

చరిత్ర[మార్చు]

ఇన్‌కాకు పూర్వ చరిత్ర[మార్చు]

ఈక్వడార్ ప్రాంతంలో ఇన్‌కాలు రాకముందే. 16,500-13,000 సంవత్సరాల క్రితం సుమారు చివరి హిమనదీయ కాలం చివరిలో అమెరికాలో పాలియో-ఇండియన్స్ తొలిసారిగా మానవులు నిసించారని అని పురావస్తు ఆధారాలు సూచిస్తున్నాయి. ఈక్వెడార్కు చేరుకున్న మొట్టమొదటి ఇండియన్లు ఉత్తర, మధ్య అమెరికా నుండి లేదా పసిఫిక్ మహాసముద్ర తీరప్రాంత పడవలో ప్రయాణించి ఇక్కడకు చేరుకుని ఉండవచ్చని భావిస్తున్నారు. ఈక్వడార్‌కు చాలవరకు తరువాత వలసలు అమెజాన్ ఉపనదుల ద్వారా వచ్చారని భావిస్తున్నారు. ఇతరులు ఉత్తర దక్షిణ అమెరికా నుండి,దక్షిణ అమెరికా దక్షిణ భాగంలో ఉన్న అండీస్ గుండా ప్రయాణించీ ఇక్కడకు చేరుకున్నారు. ప్రత్యేకజాతి సమూహంగా అభివృద్ధి చెందుతున్న సమయంలో వారు వివిధ భాషలను అభివృద్ధి చేశారు.

వారి భాషలకు ఒకదానితో ఒకటి సంబంధం లేనప్పటికీ ఈ సమూహాలు సాంస్కృతికంగా ఒకదానితో ఒకటి పోలిన సమూహాలను అభివృద్ధి చేశాయి. అవి ఈ ప్రాంతమంతటా వివిధ పరిసరాలలో ఉన్నాయి. తీరప్రాంత ప్రజలు చేపలు పట్టడం, వేటాడటం, సేకరించే సంస్కృతిని కలిగి ఉన్నారు. ఆండీస్ పర్వతప్రాంతాలలో ఈ ప్రజలు సెడెంటరీ వ్యవసాయ పద్ధతిని అభివృద్ధి చేశారు. అమెజాన్ ముఖద్వార ప్రజలు నోమాడిక్ సంచార వేట, ఆహార సేకరణ ఆధారంగా జీవనం సాగించే సంస్కృతిని అభివృద్ధి చేసారు.

ఆండీస్ పర్వతాలలో ఉన్న స్థిరజీవితం గడుపుతున్న హైలాండ్ ప్రజలు, గిరిజనుల సమూహాలు సహకార విధానంలో వ్యవసాయంచేసే గ్రామాలను ఏర్పరచారు. వ్యవసాయ వనరులపై ఆధారపడిన మొట్టమొదటి దేశాలు జంతువుల పెంపకాన్ని చేపట్టాయి.చివరికి వారి నాయకుల యుద్ధాలు, వివాహాల ద్వారా సమూహ దేశాలు సమాఖ్యలుగా ఏర్పడ్డాయి. ఒక ఆదిమవాసుల సమూహం షిరీస్ అని పిలువబడే ఒకే సమాఖ్యకా ఏర్పరిచారు. ఇది వివిధ ప్రాంతాల మధ్య వ్యవస్థీకృత వర్తకానికి, వస్తు మార్పిడికీ ఉపయోగపడింది. దాని రాజకీయ, సైనిక అధికారం డుచిసెల వంశం పాలనలోకి వచ్చింది.

ఇన్‌కా శకం[మార్చు]

ఇన్‌కాస్ వచ్చినసమయంలో వారు ఈ సమాఖ్యలు ఇంతగా అభివృద్ధి చెందడం గమనించారు. ఇన్‌కా సామ్రాజ్యంలో వాటిని చేర్చడానికి వారికి రెండు వంశాల కాలం (తోపా ఇన్‌కా యుపాంకీ, హువానా కాపాక్ల ) అవసరం అయింది. ఇన్‌కాలు తమకు పలు సమస్యలు తెచ్చిన స్థానిక సమాఖ్యలను పెరూ, బొలీవియా, ఉత్తర అర్జెంటీనా వంటి సుదూర ప్రాంతాల్లోకి తరలించారు. అదేవిధంగా పెరూ, బొలివియాల నుండి విశ్వసనీయులైన ఇన్‌కా అనుయాయులను తిరుగుబాటును నిరోధించడానికి ఈక్వడార్కు తీసుకువచ్చారు. ఈ విధంగా హైలాండ్ ఈక్వెడార్ ప్రాంతం 1463 లో అదే భాషను మాట్లాడుతున్న ఇన్‌కా సామ్రాజ్యంలో భాగంగా మారింది.

ఇందుకు విరుద్దంగా ఇన్‌కాస్ ఈక్వెడార్ తీరప్రాంతంలోకి, ఈక్వెడార్ తూర్పు అమెజాన్ అడవులలోకీ ప్రవేశించినప్పుడు వారు నైసర్గిక ప్రతికూలతను, దేశీయ ప్రజల తీవ్రమైన శత్రుత్వాన్నీ ఎదుర్కొన్నారు. అంతేకాక ఇన్‌కాస్ వారిని ఓడించటానికి ప్రయత్నించినప్పుడు ఈ స్థానిక ప్రజలు అంతర్గత భాగానికి ప్రవేశించి ఇన్‌కాస్‌ను ఎదుర్కొనడానికి గెరిల్లా వ్యూహాలను ఆశ్రయించారు. దీని ఫలితంగా అమెజాన్ పరీవాహక ప్రాంతంలోకి, ఈక్వడార్ పసిఫిక్ తీరంలోకీ ఇన్‌కా విస్తరించడానికి విఘాతం కలిగింది. స్పానిష్ సైనికులు, మిషనరీలు వచ్చేవరకు అమెజాన్ అడవి ప్రాంతం, తీరప్రాంత ఈక్వడార్‌ల లోని స్వదేశీ ప్రజలు స్వతంత్రంగా ఉన్నారు. అమెజానియన్ ప్రజలు, తీర ఈక్వడార్లోని కాయపస్లు మాత్రమే ఇన్‌కాల, స్పానిష్‌ల ఆధిపత్యాన్ని నిరోధించి వారి భాష, సంస్కృతులను 21 వ శతాబ్దం వరకు రక్షించుకున్నారు.

స్పెయిన్ దేశస్థుల రాకకు ముందు ఇన్‌కా సామ్రాజ్యం పౌర యుద్ధంలో పాల్గొంది. ఈక్వడార్లో విస్తరించిన ఒక ఐరోపా సామ్రాజ్యానికి చెందిన వారసుడు నైనన్ కుచీ, చక్రవర్తి హుయనా కాపాక్ అకాల మరణం రెండు వర్గాల మధ్య ఒక అరాచకాన్ని సృష్టించింది. సామ్రాజ్యం ఎలా విభజించబడాలనే విషయం గురించి హుయన్నా కాపాక్ తన మరణానికి ముందు ఒక శాబ్దిక ఉత్తర్వు ఇచ్చారని ఆథహువల్పా నేతృత్వంలోని ఉత్తర విభాగం పేర్కొంది. అతను ప్రస్తుత కాలానికి చెందిన ఈక్వడార్, ఉత్తర పెరులను తన అభిమాన కుమారుడు అతహువల్పాకు భూభాగాలను ఇచ్చాడు. ఇతను క్యిటో నుండి పాలనలో సాగించాడు.ఆయన మిగిలిన హుస్కాకార్‌ ప్రాంతాన్ని అతహుల్పాకు ఇచ్చాడు. అయన తన హృదయము తన అభిమాన నగరం క్యిటోలో ఖననం చేయబడాలని మిగిలిన శరీరం కజ్కోలో తన పూర్వీకులతో సమాధి చేయబడాలని కోరుకున్నాడు.

ఇంక సంప్రదాయాలు పూర్వీకులు ఇంక పేరు పెట్టని కారణంగా హుస్కార్‌ను తన తండ్రి వీలునామాను గుర్తించలేదు. హులాకార్ కుసాకోలో వారి తండ్రి సమాధికి హాజరై నూతన ఇన్‌కా పాలకుడిగా తనను గౌరవించాలని ఆతహుల్పాను ఆదేశించాడు. అతహువల్పా అతడు పెద్ద సంఖ్యలో ఉన్న తన తండ్రి సైనికులను దృష్టిలో ఉంచి హుస్కాకార్ను విస్మరించాలని నిర్ణయించుకున్నాడు ఫలితంగా పౌర యుద్ధం ఏర్పడింది. చివరకు హుస్కాకార్ను స్వాధీనం చేసుకునే వరకు అనేక రక్తపాత యుద్ధాలు జరిగాయి. అతహువల్పా దళాలతో కస్కోకు దక్షిణప్రాంతంలో మకాము వేసి తన సోదరుడితో కలిసి రాజ కుటుంబాన్ని సామూహికంగా హత్య చేసారు.

ఫ్రాన్సిస్కో పిజారో నాయకత్వంలోని ఒక చిన్న స్పానియన్ బృందం తుమ్బేజ్లో మకాము వేసి అండీస్ పర్వతాల మీదుగా కజామర్‌కు చేరుకున్న తరువాత నూతన ఇన్‌కా ఆతహుఅల్పా వారితో ఒక ఇంటర్వ్యూను నిర్వహించడం ప్రారంభమైంది. పూజారి వాలెట్డే ఆథహువల్పాను కాథలిక్ చర్చ్ లో చేరాలని తాను స్పెయిన్‌కు చెందిన ఒక భూస్వామిని అని ప్రకటించాలని అతహుల్పాను ఒప్పించడానికి ప్రయత్నించాడు.ఆతహుల్పాను ఇది ఆగ్రహానికి గురిచేసింది ఆయన బైబిలును భూమికి విసిరి వేశాడు. ఈ సంఘటనతో స్పెయినియన్లు తీవ్రంగా ఆగ్రహానికి గురై వాల్వర్డే ఆదేశంతో ఇనాకా నిరాయుధ ఎస్కార్ట్లులను హతమార్చి అతహువల్పాను స్వాధీనం చేసుకున్నారు. పిజారో అతను బంగారుతో పూర్తిగా గది నింపితే అతహుల్పాను విడుదల చేస్తానని వాగ్దానం చేసి అపహాస్యం విచారణ తరువాత స్పానియార్డులు అతచెప్పాపాన్ని హతమార్చారు.

స్పెయిన్ పాలన[మార్చు]

స్పానిష్ పాలన మొదటి దశాబ్దాల్లో యూరోపియన్లకి సంబంధించిన కొత్త అంటువ్యాధుల కారణంగా అమెరిన్డియన్ జనాభాలో అధిక మరణాలు సంభవించాయి. వారికి ఆవ్యాధులను ఎదుకొనడానికి అవసరమైన రోగనిరోధక శక్తి లేకపోవడం ఇందుకు ప్రధానకారణంగా ఉంది. అదే సమయంలో స్థానికులు స్పానిష్ కోసం నిర్భంధ కార్మిక వ్యవస్థలో పనిచేయవలసిన అగత్యం ఎదురైంది. 1563 లో క్యిటో స్పెయిన్ రియల్ అడియంసియా (పరిపాలనా జిల్లా), పెరూ వైస్రాయల్టీలో భాగగా ఉండి తరువాత న్యూ గ్రెనడా వైస్రాయల్టీగా మారింది.

సుమారు 300 సంవత్సరాల స్పానిష్ పాలన తర్వాత క్విటో ఇప్పటికీ 10,000 మంది నివాసితుల సంఖ్యను కలిగిన చిన్న నగరంగా ఉంది. 1809 ఆగస్టు 10 న నగరం లోని క్రియోల్ ప్రజలు స్పెయిన్ నుండి స్వాతంత్ర్యం కొరకు పిలుపునిచ్చారు. లాటిన్ అమెరికాదేశాలలో ఇది మొదటిది. వారికి జువాన్ పయో మోంటేఫర్ క్విరోగా, సాలినాస్,, బిషప్ కుయురో యా కాయిడో నాయకత్వం వహించారు. లూజ్ డి అమెరికా (లైట్ అఫ్ అమెరికా)గా వర్ణించబడిన క్యుటో స్వతంత్ర స్థానిక ప్రభుత్వాలను కాపాడటానికి ప్రయత్నించడంలో ప్రధాన పాత్రపై వహించింది. నూతన ప్రభుత్వం రెండు నెలల కన్నా ఎక్కువ కాలం గడపనప్పటికీ ఇది ముఖ్యమైన ప్రతిఘటనగా మిగిలిన స్పానిష్ అమెరికా స్వాతంత్ర్య ఉద్యమానికి ఒక ప్రేరణగా ఉందని చెప్పవచ్చు.

స్వతంత్రం[మార్చు]

The States of Ecuador, Cundinamarca, and Venezuela formed The Republic of Great Colombia.
Antonio José de Sucre

1820 అక్టోబరు 9 న స్పెయిన్ నుంచి స్వాతంత్ర్యం పొందేందుకు ప్రయత్నించిన మొదటి ఈక్వడార్ నగరంగా గుయాక్విల్ గుర్తించబడింది. స్వాతంత్ర్యం వచ్చినందుకు ప్రజలు చాలా ఆనందంగా ఉన్నారు. 1822 మే 24 న ప్రస్తుతం ఈక్వడార్ స్వాతంత్ర్య దినోత్సవం అధికారికంగా జరుపుకుంటున్నారు. పిచిన్చా యుద్ధంలో క్యిటో సమీపంలో ఆంటోనియో జోస్ డి సుక్రే స్పానిష్ రాజసైన్యాలను ఓడించిన తర్వాత మిగిలిన ఈక్వడార్‌కు స్వాతంత్ర్యం లభించింది. ఈ యుద్ధం తరువాత ఈక్వడార్ సైమన్ బొలీవర్ రిపబ్లిక్ అఫ్ గ్రాన్ కొలంబియాలో చేరింది.1830 లో ఈక్వడార్ కొలంబియా, వెనిజులా, పనామాలతో గ్రాన్ కొలంబియా నుండి విడిపోయి స్వతంత్ర రిపబ్లిక్ అయ్యింది.

19 వ శతాబ్దం వేగవంతంగా మారిన వారసుల పాలనలో ఈక్వడార్‌లో రాజకీయ అస్థిరత నెలకొన్నది. వెనిజులాలో జన్మించిన జువాన్ జోస్ ఫ్లోర్స్ ఈక్వడార్ మొదటి అధ్యక్షుడు చివరకు పదవి నుండి తొలగించబడ్డాడు. తరువాత విసెంటే రోకాఫెర్టే, జోస్ జోవాకిన్ ఓల్మెడో, జోస్ మారియా ఉర్బినా, డియెగో నోబోవా, పెడ్రో జోస్ డి అర్టెట్టా, మాన్యువల్ డి అస్కాసూబి, ఫ్లోరోస్ సొంత కొడుక ఆంటోనియో ఫ్లోర్స్ జిజోన్ మొదలైన నాయకులు పాలన సాగించారు. 1860 లలో రోమన్ క్యాథలిక్ చర్చి మద్దతుతో సాంప్రదాయిక గాబ్రియేల్ గార్సియా మోరెనో దేశమును ఏకం చేసాడు. 19 వ శతాబ్దం చివరలో కోకోకు ప్రపంచ వ్యాప్తంగా ఉన్న గిరాకి కారణంగా వ్యవసాయ ఉత్పత్తుల ఎగుమతులు హైనాండు నుండి ప్రజలు తీరప్రాంతానికి వలస వెళ్ళడానికి దారితీసింది.

ఈక్వెడార్ బానిసత్వాన్ని రద్దు చేసి 1851 లో నల్లజాతి బానిసలను విడిపించింది.

[8]

లిబరల్ తిరుగుబాటు[మార్చు]

Antique dug out canoes in the courtyard of the Old Military Hospital in the Historic Center of Quito

క్యుటో హిస్టారిక్ సెంటర్ లో ఓల్డ్ మిలిటరీ హాస్పిటల్ యొక్క ప్రాంగణంలో పురాతనమైన త్రవ్విన పడవలను త్రవ్విస్తుంది 1895 లో ఎల్యో అల్ఫారోలో జరిగిన లిబరల్ రివల్యూషన్ మతాధికారుల శక్తిని, సంప్రదాయవాద భూస్వాముల ప్రాముఖ్యతను తగ్గించింది. 1925 లో సైనిక తిరుగుబాటు ( జూలియన్ విప్లవం ) వరకు ఈ లిబరల్స్ అధికారాన్ని నిలుపుకుంది. 1930, 1940 లలో ఐదుసార్లు అధ్యక్షుడు జోస్ మారియా వేలాస్కో ఇబ్రారా వంటి జనాకర్షక రాజకీయ నాయకుల అస్థిరత్వం పాలన కొనసాగింది.

భూభాగాలను కోల్పోవడం 1830[మార్చు]

Presidencia of Quito in 1740 in Yellow, according to President Juan José Flores' territorial claims for Ecuador

భూభాగాల స్వాధీనం[మార్చు]

1830 మే 13 న కొలంబియా నుండి ఈక్వడార్ వేరు చేయబడిన తరువాత మొదటి ప్రెసిడెంట్ జనరల్ జువాన్ జోస్ ఫ్లోర్స్, క్యిటో ప్రెసిడెసింషియా పిలవబడే క్యిటో రియల్ ఆడియెన్సీయా అని పిలవబడే భూభాగంపై దావా వేశాడు. స్పానిష్ రాయల్ డిక్రీ (రియల్ సెడాలస్ ) తో అయన వాదనలను సమర్ధించబడ్డాయి. ఇది స్పెయిన్ మాజీ విదేశీ కాలనీల సరిహద్దులను నిర్ణయించింది. ఈక్వెడార్ విషయంలో ఫ్లోరెస్కు చెందిన ఈక్వెడార్ డి జ్యూర్ కింది సెడ్యులా - 1563, 1739,, 1740 రి యల్ సియుడాలపై వాదనలు కొనసాగాయి. అమెజాన్ బేసిన్, అండీస్ పర్వతప్రాంతంలో ప్రవేశపెట్టిన గువాయాక్విల్ ఒప్పందం (1829) మీద పెరూ అయిష్టంగానే సంతకం చేసింది. ఆంటోనియో జోస్ డి సుక్రే నాయకత్వంలో అత్యధికసంఖ్యలో ఉన్న గ్రాన్ కొలంబియన్ సైన్యం అధ్యక్షుని ఓడించింది. తరువాత టార్క్వి యుద్ధంలో జనరల్ లా మార్స్ పెరువియన్ దండయాత్ర జరిగింది. అదనంగా అమెజాన్ బేసిన్లో బ్రెజిల్ పోర్చుగీస్ కాలనీతో ఈక్వెడార్ తూర్పు సరిహద్దును స్వాతంత్ర్య యుద్ధానికి ముందు స్పానిష్ సామ్రాజ్యం, పోర్చుగీసు సామ్రాజ్యం మధ్య శాన్ ఇల్డెఫోన్సో (1777) మొదటి ఒప్పందం ద్వారా మార్చబడింది. అంతేకాకుండా 1840 ఫిబ్రవరి 16 న ఫ్లోరిస్ స్పెయిన్‌తో ఒక ఒప్పందానికి సంతకం చేసాడు. ఫ్లోరెస్ ఈక్వడారియన్ స్వాతంత్ర్యాన్ని అధికారికంగా గుర్తించి స్పెయిన్ పూర్వ కాలనీల భూభాగంపై కలోనియల్ టైటిల్స్‌కు సంబంధించి హక్కులను స్పెయిన్‌కు, కైటో ప్రెసిడెన్సీ తెలిపింది.

ఈక్వడార్ దీర్ఘకాల పోరాటచరిత్రలో పలు భూభాగలను శక్తివంతమైన పొరుదుదేశాలు స్వాధీనం చేసుకున్నాయి.1832, 1916 లో కొలంబియా, 1904 లో బ్రెజిల్ (వరుస శాంతి ఒప్పందాల ద్వారా), చియుద్ధం తరువాత పెరూ ఈక్వడార్ భూభాగాలను వశపరచుకున్నాయి.

స్వతంత్ర పోరాటమం[మార్చు]

పెరూ ఈక్వడార్ స్వతంత్రపోరాటానికి ముందు మాజీ వైస్ రాయల్టీ న్యూ గ్రనడా - గుయావాక్విల్ తుంబేస్, జాన్‌లోని కొన్ని ప్రాంతాలు స్పెయిన్ నుండి తమకుతాము స్వతంత్రంగా ప్రకటించుకున్నాయి. కొన్ని నెలల తరువాత శాన్ మార్టిన్ పెరూవియన్ లిబరల్ సైన్యంలో ఒక భాగం తుంబెజ్, జానే ప్రాంతాలను ఆక్రమించుకుని గుయావాక్విల్ నరంతో చేర్చాలని నిశ్చయించుకున్నాడు. మిగిలిన ఆడిఎన్సియా ప్రాంతం డి క్విటో (ఈక్వెడార్)తో చేర్చబడింది. దక్షిణాన ఉన్న లిబరల్ సైన్యం ఉన్నత అధికారులు వారి నాయకుడు శాన్ మార్టిన్ ప్రస్తుత ఈక్వెడార్‌ను విడుదల చేసి భవిష్యత్తు పెరూ భవిష్యత్ గణతంత్రానికి జోడించాలని కోరుకున్నాడు. ఎందుకంటే స్పెయిన్ దేశస్థులు స్వాధీనం చేసుకునే ముందు ఇది ఇన్‌కా సామ్రాజ్యంలో భాగంగా ఉంది.

ఏది ఏమయినప్పటికీ కొలంబియా,వెనిజులా, ఈక్వెడార్‌తో కూడిన స్వేచ్ఛాయుత స్పానిష్ భూభాగం న్యూ గ్రెనడా నుండి గ్రాన్ కొలంబియా అని పిలవబడే నూతన రిపబ్లిక్ను రూపొందించాలని బోలివర్ కోరుకున్నాడు. మార్షల్ ఆంటోనియో జోస్ డి సుక్రే, గ్రన్ కొలంబియన్ లిబరల్ పవర్ సహాయంతో బోలివర్ శాన్ మార్టిన్ ప్రణాళికలను అడ్డుకుని అండీస్ పర్వతాలుదాటి గ్వాయాక్విల్‌ను ఆక్రమించుకున్నాడు. వారు కొత్తగా విముక్తి పొందిన ఆడియన్సియా డి క్యుటోను రిపబ్లిక్ ఆఫ్ గ్రాన్ కొలంబియాకు చేర్చారు. శాన్ మార్టిన్ పెరువియన్ బలగాలు గుయాక్విల్ వద్దకు రావడానికి, ఆక్రమించుకొనే కొద్ది రోజుల ముందు ఇది జరిగింది. బొలివర్ శాన్ మార్టిన్‌ను సాదరంగా ఆహ్వానించాడు.

పెరూ ఆక్రమణ[మార్చు]

దక్షిణప్రాంతంలో ఈక్వడార్ ప్యూర్టో మహాసముద్రం పక్కన ఉన్న చిన్న భూభాగానికి పసిఫిక్ మహాసముద్రం, సుంబెలు నదుల మధ్య ఉన్న తాబేస్ అని పిలవబడిన చిన్న ప్రాంతం మీద న్యాయపరమైన ఆరోపణలు ఉన్నాయి. ఇరాక్దార్ దక్షిణ అండీస్ పర్వత ప్రాంతంలో మరాజన్ ఈక్వెడార్ జానే డి బ్రకామరోస్ అని పిలిచే ఒక ప్రాంతానికి న్యాయపరమైన ఆరోపణలను కలిగి ఉంది. ఈ ప్రాంతాలు 1819 డిసెంబరు 17 న అంగోస్ట్రరా కాంగ్రెస్ సమయంలో రిపబ్లిక్ ఆఫ్ గ్రాన్ కొలంబియా ఏర్పడిన సమయంలో ఈప్రాంతాలు గ్రాన్ కొలంబియా భూభాగంలో భాగంగా ఉన్నాయి. 1821 జనవరి 17 న తాబెస్ స్పెయిన్ నుండి తనకుతాను స్వతంత్రం ప్రకటించింది. 1821 జూన్ 17 న జెన్ డి బ్రకామరోస్ రివల్యూషన్ సైన్యాల నుండి ఎలాంటి సహాయం లేకుండా స్వతంత్రం ప్రకటించుకుంది. అదే సంవత్సరం 1821 ట్రుజిల్లో విప్లవంలో పాల్గొన్న పెరువియన్ దళాలు జాయెన్, టుంబాస్ రెండింటినీ ఆక్రమించాయి. కొంతమంది పెరువియన్ జనరల్స్ ఏ చట్టబద్దమైన శీర్షికలు లేకుండా ఇన్‌కా ఈక్వడార్తో ఇప్పటికీ గ్రాన్ కొలంబియా సమాఖ్యతో ఈక్వెడార్ పెరూ రిపబ్లిక్‌కు ఈక్వెడార్‌ను కలుపుకోవాలనే కోరికను కలిగి ఉన్నారు.ఈక్వడార్ ఒకసారి ఇకా సామ్రాజ్యంలో భాగం ఉండేది.

పెరువియన్ ఆక్రమణ శక్తి ట్రుజిల్లో విప్లవం ద్వారా లిబెరటేర్ శాన్ మార్టిన్, తంబీస్, జెన్ ద్వారా 1821 జూలై 28 న లిబరేటర్ శాన్ మార్టిన్ పెరువియన్ స్వాతంత్ర్యం ప్రకటించబడింది. పెరువియన్ మొత్తం ప్రాంతం స్పెయిన్ నుండి పూర్తిగా స్వతంత్రం పొందనప్పటికీ కొత్త పెరువియన్ జెండాకు విధేయత చూపుతూ భూభాగం మొత్తం పెరూలో విలీనం చేయబడింది. 1824 డిసెంబరు 9 న అయకుచో యుద్ధం తరువాత బోలివర్, ఆంటోనియో జోస్ డి సుక్రే నేతృత్వంలోని దేశభక్తి దళాలచే పెరూ పూర్తిగా స్పెయిన్ నుంచి విముక్తం చేసిన తరువాత కొంతమంది పెరువియన్లకు ఇన్కా సామ్రాజ్యాన్ని పునరుజ్జీవింపచేయడానికి బొలీవియా, ఈక్వెడార్లను చేర్చాలన్న బలమైన కోరిక ఉంది. బొలీవర్ పెరూ నియంతగా పదవీవిరమణ చేసిన తరువాత ఈక్వడార్లో జన్మించిన పెరువియన్ జనరల్స్ జోస్ డి లా మార్గా పెరూ అధ్యక్షులలో ఒకరిగా మారి కొలంబియా తిరిగి వచ్చారు. దాదాపు ఒక దశాబ్దం పాటు జెన్, టుంబాస్ తిరిగి రావడానికి గ్రాన్ కొలంబియా పూర్తిగా నిరసన తెలియ చేసింది. చివరకు బొలీవర్, జెన్, టుంబాస్,, మెయియాస్ తిరిగి వచ్చేటప్పటికి దీర్ఘకాలం కొనసాగిన చర్చలు నిష్ఫలమై యుద్ధం ప్రకటించబడింది. ఈక్వెడార్లో జన్మించిన ప్రెసిడెంట్, జనరల్ జోస్ డి లా మార్, పెరూకు ఈక్వెడార్ డిస్ట్రిక్ట్ను అనుసంధానించడానికి తనకు అవకాశం వచ్చిందని నమ్మాడు. 1821 నవంబరు 28 న వ్యక్తిగతంగా ఒక పెరువియన్ బలగాలతో గుయాక్విల్, దక్షిణ ఈక్వెడార్లోని లోజా ప్రాంతంలో కొన్ని నగరాలను ఆక్రమించారు.

1829 ఫిబ్రవరి 27 న ఆంటోనియో జోస్ డి సూకర్ నేతృత్వంలో డేస్క్విక్ యుద్ధంలో గ్రాన్ కొలంబియన్ సైన్యం అధ్యక్షుడు లా మార్చే నాయకత్వం వహించిన పెరువియన్ దండయాత్ర దళాన్ని ఓడించింది. ఈ ఓటమి 1829 సెప్టెంబరు 22న గ్యుయాక్విల్ ఒప్పందం మీద సంతకం చేయడానికి దారితీసింది. టుంబాస్, జాన్,, మేనాస్‌లపై గ్రామ కొలంబియన్ హక్కులను పెరూ కాంగ్ర్స్ గుర్తించింది. పెరూ, గ్రాన్ కొలంబియా ప్రతినిధుల మధ్య ఏర్పాటు చేయబడిన సమావేశాల ద్వారా పశ్చిమ సరిహద్దులో తమ్పేస్ నది, తూర్పున మార్నాన్, అమెజాన్ నదులు బ్రెజిల్ సహజ సరిహద్దులుగా నిర్ణయించబడ్డాయి. అయితే జెన్ ప్రాంతం చుట్టూ కొత్త సరిహద్దు చిన్చిప్ నది లేదా హున్కాబాంబ నదిని అనుసరిస్తుందా అన్నది పెండింగ్లో ఉంది. శాంతి చర్చల ప్రకారం పెరూ గుయాక్విల్, టంబెజ్, జీన్ తిరిగి ఇవ్వడానికి అంగీకరించింది; అయినప్పటికీ పెరూ గ్యుయాక్విల్కు తిరిగి ఇచ్చినప్పటికీ టుంబెజ్, జీన్ ఇవ్వడంలో విఫలం అయింది. గ్రాన్ కొలంబియా ఈక్వడార్, కొలంబియా, వెనిజులా - మూడు వేర్వేరు దేశాలలో విభజించబడింది.

గ్రాన్ కొలంబియా నిర్ణయం[మార్చు]

The Gran Colombia showing all Colombian Land Claims outlined in red
Ecuador in 1830

గ్రాన్ కొలంబియా సమాఖ్య నుండి క్యుటోలో తన రాజధానితో

1830 మే 13న బొగొటా రాజధానిగా ఉన్న కొలంబియా లేదా గ్రెనడాలోని (ఆధునిక కొలంబియా) అని పిలువబడే గ్రాన్ కొలంబియా సెంట్రల్ డిస్ట్రిక్ట్ గ్రాన్ కొలంబియా దక్షిణ జిల్లా గాన్ కొలంబియా ఫెడరేషన్ నుండి విభజించబడడాన్ని గుర్తించలేదు. ఈక్వెడార్ విభజన తరువాత బొగోటా కేంద్ర ప్రభుత్వంలో అస్థిరత కారణంగా ఈక్వెడార్‌తో కలసిపోవాలని స్వతంత్రంగా నిర్ణయించుకుంది. 1830 డిసెంబరు 20 న ఈక్వెడారియన్ అధ్యక్షుడు జువాన్ జోస్ ఫ్లోర్స్ ఈక్వడార్ కాంగ్రెస్ అంగీకారంతో కౌకా డిపార్టుమెంటును స్వాధీనం చేసుకుని ఈక్వడార్‌తో విలీనం చేసాడు. కుకుయా ప్రాంతం సుదీర్ఘ చరిత్ర ఈక్వెడార్ ప్రజలతో చాలా బలమైన ఆర్థిక, సాంస్కృతిక సంబంధాలను కలిగి ఉంది అలాగే, పాస్టో, పొపాయన్, బునావెన్చురా నగరాలను కలిగి ఉన్న క్యూకా ప్రాంతం క్యిటో ప్రెసిడెన్సీ లేదా ఆడియెన్సియాపై ఆధారపడింది.

బోగోటా, క్విటో ప్రభుత్వాల మధ్య కొనసాగిన చర్చలు నిష్ఫలమయ్యయి. బొగోటా ప్రభుత్వం 1832 మేలో యుధ్ధం వరకు ఈక్వెడార్ లేదా గ్రాన కొలంబియా నుండి కాకా విభజనను గుర్తించలేదు. ఐదు నెలల కాలంలో న్యూ గ్రెనడా ఈక్వెడార్ను ఓడించింది ఈక్వెడారియన్ సాయుధ దళాల మెజారిటీ వెనిజులా, కొలంబియా నుండి తిరుగుబాటు చెల్లిపులు అందుకోని వీరులు వారిదేశస్థులకు వ్యతిరేకంగా పోరాడడానికి అంగీకరించలేదు. వారి అధికారులు తిరగబడి పక్షం మార్చుకున్నారు.అధ్యక్షునికి మార్గాంతరం కనిపించక న్యూ గ్రనడాతో శాంతి ఒప్పదం కుదుర్చుకున్నాడు.కుకుయా డిపార్టుమెంటులో 1832లో పాస్టో ఒప్పందం మీద సంతకం చేయబడింది.కుకుయా న్యూ గ్రనడాకు (ప్రస్తుత కొలంబియా) కు తిరిగి ఇవ్వబడింది.బొగొటా ప్రభుత్వం ఈక్వడార్‌ను స్వతంత్ర దేశంగా అంగీకరించింది.

అమెజాన్ బేసిన్ స్వాధీనం కొరకు పోరాటం[మార్చు]

South America (1879): All land claims by Peru, Ecuador, Colombia, Brazil, Argentina, Chile, and Bolivia in 1879

ఈక్వెడార్ గ్రాన్ కొలంబియా నుండి వెలుపలికి వచ్చినసమయంలో పెరూ 1829 నాటి గ్వాయాక్విల్ ఒడంబడికను లేదా ప్రోటోకాల్డ్ ఒప్పందాలను అనుసరించకూడదని నిర్ణయించుకున్నాడు. పెరూ 1802 లో కొత్తగా కనుగొన్న రియల్ సిడులాతో ఈక్వెడార్ వాదనలు పోటీచేసింది. స్పెయిన్ రాజు న్యూ గ్రెనడా వైస్రాయిల్టీ నుండి పెరూ వైస్రాయల్టీకి ఈ భూములను బదిలీ చేసిందని పేర్కొన్నాడు. వలస రాజ్య సమయాలలో పోర్చుగీస్ ఎప్పటికీ తమభూభాగాలలో విస్తరించకుండా అడ్డుకుంది. అమెజాన్ బేసిన్లో వారి స్థావరాల నుండి జెస్యూట్ మిషనరీలను బహిష్కరించిన తరువాత వారు విడిచి వెళ్ళిన స్థావరాల కారణంగా ఖాళీగా మారి ఉన్నాయి. పెరూ బ్రెజిల్‌కు అనుకూలంగా ఒక రహస్య 1851 శాంతి ఒప్పందంపై సంతకం చేసిన తరువాత ఇక్వడార్ వివాదాస్పద అమెజానియన్ భూభాగాల వాస్తవిక ఆక్రమణను ప్రారంభించింది. ఈ ఒప్పందం స్పానిష్ పౌరుల హక్కులను విస్మరించింది. ఇది వలసరాజ్యాల కాలంలో స్పానిష్-పోర్చుగీస్ ఒప్పందాన్ని అమెజాన్ మీద అక్రమంగా స్థిరపడిన పోర్చుగీస్ ప్రాంతాల సంబంధించిన భూభాగాలపై నిర్ధారించింది.

ఇకోటోస్ రాజధానికి లోరెటో పిలుపు ఇవ్వడం ప్రారంభించి పెరూ మేనాస్ లేదా మేనాస్ ప్రాంతంలో రక్షణలేని మిషినరీ గ్రామాలను ఆక్రమించడం ప్రారంభించింది. పెరూ 1802 లో రాయల్ సిడ్యూలా ఆధారంగా బ్రెజిల్‌తో చర్చలు జరిపినప్పుడు ఉత్తరంలో ఉన్న కాక్టిటా నది వరకు అమెజానియన్ బేసిన్ భూభాగాలు, అండీస్ పర్వత శ్రేణి వైపుగా ఈక్వాడార్, కొలంబియాలను అమెజాన్ బేసిన్‌ వాదనలన్నింటినీ కోల్పోయిందని పేర్కొంది. కొలంబియా దక్షిణాన నపో, అమెజాన్ నదుల వరకు తమభూగాలు విస్తరించి ఉన్నాయని పేర్కొంటూ నిరసన వ్యక్తం చేసింది. ఈక్వడార్ అది అమెజాన్ బేసిన్ కాకుటా నది, మారాన్-అమెజాన్ నది మధ్య ఉందని నిరసన వ్యక్తం చేసింది. పెరూ ఈ నిరసనలను నిర్లక్ష్యం చేసి 1853 లో ఇరుటోస్ రాజధానితో లోరెటో డిపార్ట్మెంటుని సృష్టించాడు. ఇటీవల పెరూ కొలంబియా, ఈక్వడార్ రెండుదేశాలు పేర్కొన్న అన్ని భూభాగాల్లోని నది వ్యవస్థలను ఉపయోగించుకొని ఆక్రమించటం ప్రారంభమైంది. ఈక్వెడార్ బ్రిటీష్ బాండ్ హోల్డర్లకు అభివృద్ధి కోసం వివాదాస్పదమైన భూమిని విక్రయిస్తున్నట్లు పెరూ అభిప్రాయం వెలిబుచ్చుతూ 1856 లో పెరూ తిరిగి క్వాయాక్విల్‌ను ఆక్రమించుకున్నది. అయితే కొన్ని నెలల తర్వాత గుయావాక్విల్ తిరిగి ఇచ్చింది. సరిహద్దు వివాదం తరువాత 1880 నుండి 1910 వరకు మధ్యవర్తిత్వం కొరకు స్పెయిన్ నివేద సమర్పించబడింది, కానీ ఉపయోగించుకోలేదు.

20 వ శతాబ్దం ప్రారంభ భాగంలో ఈక్వడార్ శాంతియుతంగా తూర్పు అమెజాన్ సరిహద్దులను పొరుగువారితో సంధి చేయుట ద్వారా ప్రయత్నించడానికి ప్రయత్నం చేసింది. 1851 అక్టోబరు 23 న బ్రెజిల్‌లో పెరూతో ఒప్పందం కుదుర్చుకున్న ఒక అమెజానియన్ దేశంగా ఈక్వెడార్ వాదనకు గుర్తింపుగా అమెజాన్‌ గురించిన బ్రెజిల్ వాదనలను ఆమోదించిన టోబర్-రియో బ్రాంకో ఒప్పందంపై ఈక్వడార్ 1907 లో సంతకం చేసింది. కొలంబియన్ ప్రభుత్వ ప్రతినిధులతో కొన్ని సమావేశాలు జరిగిన తరువాత 1916 న మునోజ్ వెర్నాజా-సువారెజ్ ఒప్పందంపై సంతకం చేశారు. పుట్టూయో నదికి కొలంబియన్ హక్కులు అలాగే ఈక్వెడార్ హక్కులు నాపో నది గుర్తించబడ్డాయి. కొత్త సరిహద్దు ఆ రెండు నదుల మధ్య మధ్యస్థంగా ఉంది. ఈ విధంగా కొలంబియాకు చెందిన కాక్వేటా నది, నాపో నది మధ్య అమెజాన్ భూభాగానికి చెందిన వాదనలను ఈక్వడార్ ఇవ్వడం ద్వారా బ్రెజిల్ నుంచి దూరమయింది. తరువాత పెరూకు చెందిన కాకుటా ప్రాంతానికి చెందిన పెరూ వాదనలపై కొలంబియా, పెరూ మధ్య మొదలైన కొద్దిపాటి యుద్ధం 1922 మార్చి 24 న సలోమోన్-లోజానో ఒప్పందంపై సంతకం చేయటంతో ముగిసింది. కొలంబియా ఈక్వడారియన్ భూమికి 1916 లో ఈక్వడార్ కొలంబియాకు ఇచ్చిన పెరు భూభాగాలు పెరూకు స్వాధీనం చేయబడ్డాయి.

1924 జూలై 21 న ఈక్వడార్, పెరు మధ్య పోన్స్-కాస్ట్రో ఓయాంగ్యూరెన్ దౌత్యపరమైన సంతకం చేయబడింది. ఇద్దరూ ప్రత్యక్ష చర్చలను నిర్వహించటానికి వివాదాన్ని ఒక సమానమైన పద్ధతిలో పరిష్కరించడానికి, మధ్యవర్తిత్వం కోసం యునైటెడ్ స్టేట్స్‌కు వివాదం గురించిన వేర్వేరు అంశాలను సమర్పించడానికి అంగీకరించాయి. 1835 సెప్టెంబరు 30 న వాషింగ్టన్‌లో ఈక్వడార్, పెరువియన్ ప్రతినిధుల మధ్య చర్చలు ప్రారంభమయ్యాయి. ఈ చర్చలు సుదీర్ఘమైనవి, ప్రయాసతో కూడినవిగా ఉండేవి. రెండు వైపులా తార్కికంగా వారి కేసులు సమర్పించారు. కానీ ఎవరూ వారి వాదనలు వదులుకోవడానికి సిద్ధంగా లేరు అని భావించ బడింది. 1937 ఫిబ్రవరి 6 ఫిబ్రవరి 6 న ఈక్వడార్ అందించిన లావాదేవీ మార్గాన్ని పెరూ మరుసటి రోజు తిరస్కరించింది. చర్చలు తదుపరి 7 నెలలలో తీవ్ర వాదనలుగా మారాయి, చివరికి 1937 సెప్టెంబరు 29 న ప్రత్యక్ష చర్చలు జరగలేదని కారణం చూపి పెరువియన్ ప్రతినిధులు వివాదానికి మధ్యవర్తిత్వ చర్చలు రద్దు చేయాలని నిర్ణయించుకున్నారు.

నాలుగు సంవత్సరాల తరువాత 1941 లో జరుమిల్లా నది చుట్టుపక్కల ఉన్న వివాదాస్పద ప్రాంతాలలో వేగంగా పెరుగుతున్న ఉద్రిక్తతల మధ్య పెరుతో యుద్ధం మొదలైంది. పెరు భూభాగంలో ఈక్వడార్ సైన్యం ఉనికిలో ఉన్నట్లు పెరూ ఆరోపించింది. ఈక్వడార్‌లో భాగంగా జరుమిల్ల నది చుట్టూ ఈక్వడార్‌ను పెరూ ఆక్రమించుకున్నదని ఈక్వడార్ స్పెయిన్ నుండి స్వాతంత్ర్యం వచ్చినప్పటి నుండి పెరూ తంబుజ్, జీన్, పుమామయో, మరానన్ నదుల మధ్య అమెజానియన్ బేసిన్లో ఉన్న వివాదాస్పదమైన భూభాగాలను క్రమబద్ధంగా ఆక్రమించిందని ఈక్వడార్ ఆరోపించింది. 1941 జూలైలో రెండు దేశాలలో దళాలు సమీకరించబడ్డాయి. పెరూకు 11,681 మంది సైనికులు ఉండగా పేరూ సైన్యంలో పేలవంగా సరఫరా చేయబడని, సరిపోని ఆయుధాలు కగిన ఈక్వెడారియన్ బలం 2,300 మంది ఉన్నారు. అందులో కేవలం 1,300 మంది దక్షిణ ప్రాంతాలలో నియమించబడ్డారు. 1941 జూలై 5 న పెరువియన్ దళాలు అనేక ప్రాంతాల్లో జరుమిల్లా నదిని దాటి ఈక్వడార్ సరిహద్దు దళాల బలం పరీక్షించి శత్రుత్వం విస్ఫోటనం అయ్యింది. 1941 జూలై 23 న పెరువియన్లు జరుమిల్లా నదిని దాటి ఈక్వెడార్ ప్రావిన్స్‌లోకి ప్రవేశించారు.

Map of Ecuadorian Land Claims after 1916

ఈక్వడార్-పెరువియన్ యుద్ధ కాలంలో పెరూ భూభాగంపై వివాదాస్పద భూభాగం, ఎల్ ఓరో ప్రావిన్సులోని కొంత భాగాన్ని, లూజా ప్రావిన్సులోని కొన్ని ప్రాంతాలపై స్వాధీనం చేసుకుని ఈక్వడారియన్ ప్రభుత్వం తన భూభాగ వాదనలను ఉపసంహరించాలని నిర్బంధం చేసింది. పెరువియన్ నేవీ గ్వాయాక్విల్ నౌకాశ్రయాన్ని అడ్డుకుని ఈక్వడార్ దళాలకు దాదాపు అన్ని సరఫరాలను కత్తిరించింది. కొన్ని వారాల యుద్ధం తరువాత యునైటెడ్ స్టేట్స్, అనేక లాటిన్ అమెరికన్ దేశాల ఒత్తిడి కారణంగా అన్ని పోరాటాలు ఆగిపోయాయి. ఈక్వడార్, పెరూ రియో అధికారికంగా ఒప్పందం కుదుర్చుకున్నాయి.1942 జనవరి 29 లో రెండవ ప్రపంచ యుధ్ధంలో ఆక్సిస్ పవర్స్ వ్యతిరేకంగా ఆదివాసీల ఐక్యతకు వ్యతిరేకంగా యుధ్ధం ముగిసిన సమయంలో వారు ఆక్రమించిన భూభాగంతో పెరూకు అనుకూలంగా వ్యవహరించారు.

1944 గ్లోరియస్ మే విప్లవం తరువాత ఆరంభమైన సైనిక-పౌర తిరుగుబాటు, పౌర సమ్మె వరుస సంఘటనల కారణంగా ఈక్వెడార్ ప్రభుత్వ నియంతగా ఉన్న కార్లోస్ అరోయో డెల్ రియో పదవి నుండి తొలగించబడ్డాడు. అయినప్పటికీ 1960 లో రెండవ ప్రపంచ యుద్ధానంతర మాంద్యం, అశాంతి పాపులిస్ట్ రాజకీయాలకు, దేశీయ సైనిక జోక్యానికి తిరిగి దారితీసింది. విదేశీ కంపెనీలు ఈక్వడార్ లోని అమెజాన్లో చమురు వనరులను అభివృద్ధి చేశాయి. 1972 లో ఆన్డియన్ పైపులైన్ నిర్మాణం పూర్తయింది. ఈ పైప్లైన్ ఆండీస్ తూర్పు వైపు నుండి సముద్రతీరానికి చమురును తీసుకువచ్చింది. ఈక్వెడార్ చమురు ఎగుమతిదారుగా దక్షిణ అమెరికాలో రెండవ స్థానంలో ఉంది. ఈక్వెడార్, పెరూ మధ్య ఉద్రిక్తతలను పరిష్కరించడానికి దక్షిణ ఈక్వెడార్లో పైప్లైన్ ఏదీ చేయలేదు.

Ecuadorian troops during the Cenepa War
The Mirage F.1JA (FAE-806) was one aircraft involved in the claimed shooting down of two Peruvian Sukhoi Su-22 on February 10, 1995.

రియో ప్రోటోకాల్ సరిగ్గా దక్షిణ ఈక్వెడార్లోని సుదూర కార్డిల్లెర డెల్ కొండోర్ ప్రాంతంలో కొద్దిగా నది వెంట సరిహద్దు వివాదం పరిష్కరించడంలో విఫలమైంది. ఇది ఈక్వెడార్, పెరూ మధ్య దీర్ఘకాలం ఉద్రిక్తమైన వివాదాలు కొనసాగడానికి దారి తీసింది. ఇది చివరకు రెండు దేశాల మధ్య పోరాటానికి దారితీసింది.1981 జనవరి-ఫిబ్రవరిలో పాకిష సంఘటనగా పిలువబడే మొదటి సరిహద్దు వాగ్వివాదం, చివరికి జనవరి 1995 లో పూర్తిస్థాయి యుద్ధం జరిగింది. అక్కడ ఈక్వడార్ సైనికులు పెరువియన్ ఎయిర్క్రాఫ్ట్, హెలికాప్టర్లు పడగొట్టారు. పెరూవియన్ పదాతి దళం దక్షిణ ఈక్వెడార్‌ లోకి ప్రవేశింది. ప్రతి దేశం ఘర్షణల ఆరంభం కోసం ఒకదానిని మరొకటి నిందించడాన్ని సెనెపా యుద్ధం అని పిలుస్తారు. ఈక్వెడార్ అధ్యక్షుడైన సిక్స్తో దరాన్ బలేన్, ఈక్వెడార్ సెంటీమీటర్ భూభాగం కూడా విడిచిపెట్టేది లేదని ప్రకటించాడు. ఈక్వెడార్‌లో జనరంజకమైన సెంటిమెంట్ పెరూకు వ్యతిరేకంగా బలంగా జాతీయంగా మారింది.[9] 1988 అక్టోబరు 26 న ఈక్వడార్, పెరూ బ్రసిలియా ఒప్పందం మీద సంతకం చేసి పశ్చిమార్ధగోళంలో దీర్ఘకాలం కొనసాగిన భూవివాదం ముగిపుకు వచ్చింది.[10] రియో ప్రోటోకాల్ హామీలు (అర్జెంటీనా, బ్రెజిల్, చిలీ,, అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రాలు) అండర్ లైండ్ సరిహద్దు ప్రాంత సరిహద్దు కార్డిల్లెరే డెల్ కొన్డోర్ లైన్లో ఏర్పాటు చేయాలని నిర్ణయించింది. ఈక్వడార్ దశాబ్ధాలుగా సాగించిన కార్డిల్లెరా తూర్పు వాలుల, మొత్తం పశ్చిమ ప్రాంతంలోని సెనెపా హెడ్ వాటర్ల సంబధిత భూవివదాలకు ముగింపు పలికింది. ఈక్వెడార్కు సార్వభౌమాధికారం లేకుండా లీజులో ఇవ్వడానికి పెరూ బలవంతం అంగీకరించింది. ఈ ప్రాంతంలోని ఈక్వడోర్జియన్ బేస్ - ఎయిర్ బేస్ - పెరూవియన్ నేలలో ఉంది, ఈక్వెడారియన్ సైన్యం యుద్ధ సమయంలో దానిని స్వాధీనపచుకోవడం జరిగింది. 1999 మే 13 న తుది సరిహద్దును అమల్లోకి తెచ్చారు.[10]

సైనిక ప్రభుత్వం (1972–79)[మార్చు]

1972 లో ఒక విప్లవాత్మక, జాతీయవాద సైనిక తిరుగుబాటు ద్వారా వెలస్కొ ఇబ్రారా ప్రభుత్వం పడగొట్టబడింది. తిరుగుబాటుకు జనరల్ గుల్లెర్మో రోడ్రిగెజ్ నాయకత్వం వహించి నౌకాదళ కమాండర్ జార్జ్ క్యుఇరోరో జి. చేత నిర్వహించబడింది. కొత్త అధ్యక్షుడు జోస్ మారియా వెలాస్కోనిను బహిష్కరించి అర్జెంటీనాకు పంపాడు. కొత్త అధ్యక్షుడు 1976లో మరొక సైనిక ప్రభుత్వంచే తొలగించే వరకు అతను అధికారంలో ఉన్నాడు. తరువాత సైనిక ప్రభుత్వానికి అడ్మిరల్ అల్ఫ్రెడో పియెచా నాయకత్వం వహించాడు. ఆయనను సుప్రీం కౌన్సిల్ చైర్మన్‌గా ప్రకటించారు. సుప్రీం కౌన్సిల్లో ఇద్దరు ఇతర సభ్యులు ఉన్నారు: జనరల్ గులెర్మో డురాన్ అర్సెంటల్స్, జనరల్ లూయిస్ లియోరో ఫ్రాంకో. ప్రజాస్వామ్య ఎన్నికలకు జరగాలని పౌర సమాజం తిరిగి తిరిగి పిలుపునిచ్చింది.ప్రభుత్వ మంత్రి, కల్నల్ రిచెలీయు లెవోయెర్ సార్వత్రిక ఎన్నికల ద్వారా రాజ్యాంగ వ్యవస్థకు తిరిగి రావడానికి ఒక ప్రణాళికను ప్రతిపాదించి దానిని అమలు చేశాడు. ఈ ప్రణాళిక ప్రజాస్వామ్యయుతంగా ఎన్నికైన అధ్యక్షుడిని కార్యనిర్వాహక కార్యాలయం బాధ్యత వహించేలా చేసింది.

ప్రజాపాలన[మార్చు]

1979 ఏప్రిల్ 29 న కొత్త రాజ్యాంగం ఎన్నికలు జరిగాయి. ఒక మిలియన్ ఓట్లను సంపాదించి జైమ్ రోల్డోస్ అగ్యిలేరా అధ్యక్షుడిగా ఎన్నికయ్యారు. ఈక్వెడారియన్ చరిత్రలో ఇది మొదటిసారిగా సంభవించింది. ఆయన దాదాపు పది సంవత్సరాల పౌర, సైనిక నియంతృత్వాలు తరువాత మొదటి రాజ్యాంగపరంగా అధ్యక్షుడిగా ఆగస్టు 10 న పదవీ బాధ్యతలు స్వీకరించారు. కాన్సెన్ట్రానియోన్ డి ఫుజెస్ పాపులర్స్ (పాపులర్ ఫోర్సెస్ కాన్సంట్రేషన్) నుండి ఉపసంహరించిన తరువాత 1980 లో ఆయన పార్సీడో ప్యూబ్లో కాంబియో యమ్ డెమొక్రాసియా (పీపుల్, చేంజ్ అండ్ డెమోక్రసీ పార్టీ) స్థాపించారు. 1981 మే 24 వరకు అతని భార్య, రక్షణ మంత్రి, మార్కో సుబై మార్టినెజ్తో కలిసి పెరువియన్ సరిహద్దు సమీపంలో తన ఎయిర్ ఫోర్స్ విమానం భారీ వర్షంలో పడిపోయినప్పుడు మరణించాడు.చాలామంది ప్రజలు అతను సి.ఐ.ఎ. చేత హతమార్చబడ్డారని నమ్ముతారు. అతను తన సంస్కరణవాద అజెండా కారణంగా అతనికి వ్యతిరేకంగా పలు మనుగడ బెదిరింపులు ఇచ్చారు. విచారణ సమయంలో వారు సాక్ష్యం చెప్పడానికి ముందు రెండు ప్రధాన సాక్షుల ఆటోమొబైల్ ప్రమాదాల మరణాలు, కొన్నిసార్లు వివాదాస్పద సంఘటనలు వెలుగులోకి వచ్చాయి.

రొలోడ్స్ తరువాత హుర్టోడో అధికార బాధ్యత చేపట్టాడు. ఆయన తరువాత 1984 లో సోషల్ క్రిస్టియన్ పార్టీకి చెందిన లియోన్ ఫెబెస్ కార్డెరొ అధికారబాధ్యత చేపట్టాడు. 1988 ఎన్నికలలో అబ్లాలా బుకరామ్ (జైమ్ రోల్డోస్ యొక్క సోదరుడు, ఈక్వెడారియన్ రాల్డోసిస్ట్ పార్టీ యొక్క స్థాపకుడు)ను ఓడించి డెమొక్రటిక్ లెఫ్ట్ (ఇక్క్యూరిడా డెమొక్రాటికా, లేదా ఐడి) పార్టీకి చెందిన రోడ్రిగో బోర్జా సెవాల్లోస్ అధ్యక్ష పదవిని గెలుచుకున్నారు. అతని ప్రభుత్వం మానవ హక్కుల రక్షణను మెరుగుపర్చడానికి కట్టుబడి ఉంటూ కొన్ని సంస్కరణలను చేపట్టింది. ముఖ్యంగా ఈక్వడార్‌ను విదేశీ వాణిజ్యానికి అనుకూలంగా మార్చడం. బోర్జా ప్రభుత్వం చిన్న ఉగ్రవాద సమూహాన్ని తొలగించటానికి దారితీసిన ఒక ఒప్పందాన్ని ముగించింది. అల్ఫారో వివ్, కారాజో (అల్ఫారో లివ్స్, డామిమిట్!) కు ఎలోయ్ అల్ఫారో గౌరవార్ధం ఆయన పేరు పెట్టారు. నిరంతర ఆర్థిక సమస్యలు ఐ.డి.కి తగ్గిన జనాదరణను అణగదొక్కాయి, ప్రతిపక్ష పార్టీలు 1999 లో కాంగ్రెస్ మీద నియంత్రణను సాధించాయి.

అమెరిండియన్ జనాభా ఆవిర్భావం ఇటీవలి సంవత్సరాల్లో దేశంలోని ప్రజాస్వామ్య అస్థిరతను అధికంచేసింది. భూ సంస్కరణ, నిరుద్యోగం, సాంఘిక సేవల కేటాయింపు లోపం, ఉన్నత వర్గాలు భూమిమీద ఆధిపత్యం కలిగి ఉండడం, భూస్వాముల చారిత్రాత్మక దోపిడీ, వాగ్దానాలపై వైఫల్యాలు ప్రజలను ప్రేరేపించాయి.వారి ఉద్యమం, ఉన్నత, వామపక్ష ఉద్యమాలు రెండింటినీ నిరంతరంగా అస్థిరపరిచే ప్రయత్నాలతో పాటు, కార్యనిర్వాహక కార్యాలయం యొక్క క్షీణతకు దారితీసింది. జనాభా, ఇతర ఉద్యమాల కారణంగా అధికరించిన అస్థిరత 2005లో అధ్యక్షుని పదవి నుండి తొగగించడానికి అనుమతించాయి.ఉపాధ్యక్షుడు అల్ఫ్రెడో పలాకొ అధికారబాధ్యత వహించాడు. 2006 ఎన్నికలలో రఫీల్ కొర్రియా అధ్యక్షపీఠం అధిరోహించాడు. [11] 2008 డిసెంబరులో ఈక్వడార్ జాతీయ రుణం చట్టవిరుద్ధమైనదిగా ప్రకటించబడింది. ముందు ప్రభుత్వాల అవినీతి, నియంతృత్వ కారణంగా రుణం అని వాదించబడింది. 3 డాలర్ల బిలియన్ విలువైన బాండ్లపై దేశం డిఫాల్ట్‌గా ఉంటుందని ఆయన ప్రకటించారు. అతను అంతర్జాతీయ న్యాయస్థానాలలో రుణదాతలతో పోరాడటానికి ప్రతిజ్ఞ చేసాడు, అత్యుత్తమ బాండ్ల ధరను 60% కంటే ఎక్కువ తగ్గించడంలో విజయం సాధించాడు. [12] అతను 2009 జూన్‌లో అమెరికాస్‌కు బొలీవారియన్ కూటమిలో ఈక్వడార్‌ను చేర్చాడు. ఈ రోజు వరకు కొర్రియా పరిపాలన ఈక్వెడార్‌లో అధిక స్థాయి పేదరికం, నిరుద్యోగం తగ్గించడంలో విజయం సాధించింది.

[13][14][15][16][17]

భౌగోళికం[మార్చు]

Ecuador topography
A vicuña, one of two wild South American camelids. In the background the point on the Earth's surface that is farthest from the Earth's center, Chimborazo volcano.[18][19]

ఈక్వడార్ వైశాల్యం గాలపగోస్ దీవులతో సహా 2,83,561చ.కి.మీ ఇందులో 2,76,841 చ.కి.మీ (1,06,889 చ.మై) భూమి, 6,720 చ.కి.మీ. (2,595 చ.కి.మీ) జలభాగం.[20] ఈక్వెడార్ ఉరుగ్వే, సురినామ్,గయానా, దక్షిణ అమెరికాలో ఫ్రెంచ్ గయానా కంటే పెద్దది.ఈక్వెడార్ 2 ° ఉ, 5 ° ద అక్షాంశాల మధ్య పసిఫిక్ మహాసముద్రం పశ్చిమసరిహద్దులో ఉంది. 2,337 కి.మీ. (1,452 మై) పొడవైన తీర ప్రాంతం ఉంది. ఇది 2,010 కిమీ (1,250 మైళ్ళు) భూభాగ సరిహద్దులను కలిగి ఉంది. ఉత్తరాన 590 కిలోమీటర్ల (367 మైళ్ళు) సరిహద్దులో కొలంబియా, తూర్పు, దక్షిణాన 1,420 కి.మీ. (882 మై) సరిహద్దులో పెరూ ఉన్నాయి. ఇది భూమధ్యరేఖపై ఉన్న పశ్చిమ దేశం.[21]

దేశంలో నాలుగు ప్రధాన భౌగోళిక ప్రాంతాలు ఉన్నాయి:

  • లా కోస్టా లేదా తీరం: సముద్రతీర ప్రాంతం ఆండియన్ శ్రేణి పశ్చిమ ప్రాంతానికి చెందినది -ఇందులో ఎస్మెరాల్డాస్, గుయాస్, లాస్ రియోస్, మానబి, ఎల్ ఓరో, శాంటా ఎలెనా ప్రాంతాలు భాగంగా ఉన్నాయి. ఇది దేశం అత్యంత సారవంతమైన, ఉత్పాదక వ్యవసాయ అనుకూల క్షేత్రం. ఇది కంపెనీలు డోల్, చికిటా సంస్థల ఎగుమతులకు అవసరమైన అరటిని ఉత్పత్తి చేస్తున్న పెద్ద అరటి తోటల స్థానంగా ఉంది. ఈ ప్రాంతం ఈక్వడార్ బియ్యం పంటను కూడా ఉత్పత్తి చేస్తుంది. నిజంగా తీరప్రాంత రాష్ట్రాలు విస్తారమైన చేపలను కలిగి ఉన్నాయి. అతిపెద్ద తీర నగరంగా గుయావాక్విల్ ప్రాధాన్యత కలిగి ఉంది.
  • లా సియెర్రా, లేదా పర్వత ప్రాంతం : సియర్రా ఆండియన్, ఇంటర్డియన్ హైలాండ్ ప్రోవిన్సులను కలిగి ఉంది - అజువ, కనార్, కచీ, చింబోరాజో, ఇంబబూరా, లోజా, పిచిన్చా, తుంగురావు ఇందులో భాగంగా ఉంది. ఈ భూభాగంలో ఈక్వడార్ అగ్నిపర్వతాలు, మంచుతో కప్పబడిన శిఖరాలు ఉన్నాయి. వ్యవసాయం బంగాళాదుంప, మొక్కజొన్న, క్విన్యువా సంప్రదాయ పంటలపై కేంద్రీకృతమై ఉంది. ప్రధానంగా ఈప్రాంతంలో అమెరిన్డియన్, కిచువా ప్రజలు నివసిస్తున్నారు. ఈప్రాంతంలోని అతిపెద్ద నగరం సియర్రాన్ క్విటో.
  • ఎల్ ఒరిఎంటేగా పిలవబడే లా అమెజోనియ: అమెజాన్ అరణ్య ప్రాంతాలు - మోరోనా శాంటియాగో, నాపో, ఓరెల్లనా, పాస్టాజా, సుకుమ్బియాస్,, జామోరా-చిన్చిప్. అమెజాన్ అమెరిన్డియన్ గిరిజనులకు సాంప్రదాయకంగా జీవిస్తూ ఉండటానికి విస్తృతమైన విస్తీర్ణంలో ఉన్న విస్తృతమైన విస్తీర్ణం కలిగిన భారీ అమెజాన్ జాతీయ ఉద్యానవనాలు, అమెరిన్డియన్ వెలుపలి మనుష్యులు ప్రవేశించడానికి వీలుకాని మండలాలు ఈ ప్రాంతంలో ప్రధానంగా ఉన్నాయి. ఈక్వడార్లో అతిపెద్ద పెట్రోలియం రిజర్వులతో కూడిన ప్రాంతం కూడా ఉంది. ఇక్కడ ఎగువ అమెజాన్ భాగాలు పెట్రోలియం కంపెనీలచే విస్తృతంగా దోపిడీ చేయబడ్డాయి. అమెరిన్డియన్ షుర్, హుయోరాని, కిచువాలను జనాభా ప్రధానంగా మిశ్రమజాతికి చెందినది.అయినప్పటికీ లోతైన అడవిలో అనేక తెగలు ఉన్నాయి. ఒరియంటేలో అతిపెద్ద నగరం బహుశా సుకుంబియోస్‌లో లాగో అగ్రియో, మొరోనా శాంటియాగోలో మాకాస్ విస్తరించి ఉంది.
  • లా రెగియాన్ ఇన్సూలర్ ఈ ప్రాంతం పసిఫిక్ మహాసముద్రంలోని ప్రధాన భూభాగానికి పశ్చిమంలో 1,000 కిలోమీటర్ల (620 మైళ్ళు)దూరంలో గల గాలాపగోస్ ద్వీపాలను అంతర్భాగంగా కలిగి ఉంది.

ఈక్వడార్ రాజధాని క్యుటో, ఇది సియర్రా ప్రాంతంలో పిచిన్చా ప్రావింస్‌లో ఉంది. గుయయాస్ ప్రావిన్స్‌లో అతిపెద్ద నగరం గ్వాయాక్విల్ ఉంది. క్యిటో దక్షిణాన ఉన్న కోటాపాక్సి ప్రపంచంలో అత్యధిక చురుకైన అగ్నిపర్వతాలను కలిగి ఉంది. మౌంట్ చింబోరాజో (సముద్ర మట్టానికి 6,268 మీ, లేదా 20,560 అడుగుల ఎత్తు) భూమి ఉపరితలం నుండి భూమి ఉపరితలం అత్యంత సుదూర ప్రదేశంగా పరిగణించబడుతుంది.[22]

వాతావరణం[మార్చు]

Ecuador map of Köppen climate classification.

ఈక్వడార్ వాతావరణంలో అత్యధిక వైవిధ్యం ఉంటుంది. అధికంగా ఎత్తును అనుసరించి వాతావరణస్థితి నిర్ణయించబడుతుంది. పర్వత లోయలలో తేలికపాటి సంవత్సరం పొడవునా, తీర ప్రాంతాలలో తేమతో కూడిన ఉపఉష్ణమండల వాతావరణం, లోతట్టు ప్రాంతాలలో వర్షారణ్యాలు ఉన్నాయి. పసిఫిక్ తీర ప్రాంతంలో ఉష్ణమండల వాతావరణం, తీవ్రమైన వర్షపాతం ఉంటుంది. ఆండియన్ పర్వతప్రాంతాలలో వాతావరణం సమశీతోష్ణ, పొడిగా ఉంటుంది. పర్వతాల తూర్పు వైపు ఉన్న అమెజాన్ నదీముఖద్వారం ఇతర వర్షాధార మండలాల వాతావరణాన్ని పంచుకుంటుంది.

భూమధ్యరేఖ సమీపప్రాంతంగా ఉన్న కారణంగా ఈక్వడార్ ఒక సంవత్సరం కాలంలో పగటిపూట కొద్దిపాటి వైవిధ్యాన్ని అనుభవిస్తుంది. సూర్యోదయం, సూర్యాస్తమయం ప్రతిరోజు రెండు ఆరు గంటల సమయంలో జరుగుతాయి.[22]

Hydrology[మార్చు]

Pastaza River

అమెజాన్ పరీవాహక ప్రాంతం తూర్పు వైపున, పసిఫిక్ ఉత్తర-దక్షిణ నదులు మాటజే, శాంటియాగో, ఎస్మెరాల్డాస్, చోన్, గుయాస్, జూబొన్స్, పూయాగో-టుంపెస్లతో మద్య ఆండీస్ పర్వతశ్రేణి పరీవాహక విభాజకంగా ఉంది.

ఈక్వడార్లోని దాదాపు అన్ని నదులూ లా సియెర్రా ప్రాంతంలో ఏర్పడి పశ్చిమం వైపు పసిఫిక్ మహాసముద్రం వైపు, తూర్పు వైపు అమెజాన్ నది వైపు ప్రవహిస్తున్నాయి. మంచుతో కప్పబడిన శిఖరాల అంచుల వద్ద లేదా ఎత్తులో సమృద్ధమైన వర్షపాతం ఆధారంగా జలాలను సేకరించి ప్రవహిస్తున్నాయి. లా సియెర్రా ప్రాంతంలో ప్రవాహాలు, నదులు సన్నగా ఉంటాయి, వేగవంతమైన వాలులలో వేగంగా ప్రవహిస్తున్నాయి. ఇతర ప్రాంతాల దిగువ ఎత్తులో ఉన్న ఆండీస్ పర్వతశ్రేణి నుండి ప్రవహిస్తుండటం వలన అవి నెమ్మదిగా ప్రవహిస్తూ విస్తరిస్తున్నాయి. అయితే అవి మళ్లీ వేగంగా పెరుగుతాయి. కోస్టా, ఓరియంటే స్థాయి ప్రాంతాల్లోకి ప్రవేశించినప్పుడు ఉన్నత స్థాయి నదులు వెడల్పుగా విస్తరించాయి.

కోస్టాలో బాహ్య తీరం ఎక్కువగా అడపాదడపా ప్రవహించే నదులను కలిగి ఉంటాయి. ఇవి డిసెంబరు నుండి మే నెల వరకు నిరంతర వర్షాలు, పొడి సీజన్లో ఖాళీ నదీ ప్రదేశాలుగా మారతాయి. కొన్ని మినహాయింపులు పొడవైన, శాశ్వత నదులు, పసిఫిక్ మహాసముద్రంలో ఉన్న మార్గంలో అంతర్గత తీరం, లా సియెర్రా నుండి బాహ్య తీరం అంతటా ప్రవహిస్తున్నాయి. అంతర్గత తీరం విరుద్దంగా వర్షాకాలం సమయంలో వరదలు కొన్నిసార్లు చిత్తడినేలలు ఏర్పడే శాశ్వత నదులు మడుగులను ఏర్పరుస్తుంటాయి.

ఓరియంటేలో పాస్టాజా, నాపో, పుటుమయో నదులు ప్రవహిస్తున్నాయి. చంబో, పటేట్ నదుల సంగమం ద్వారా పాస్తాజా ఏర్పడుతుంది. రెండూ సియర్రాలో జన్మిస్తాయి. పాస్తాజాలో అగోయన్ జలపాతం ఏర్పరుస్తుంది. ఇది అరవై-మీటర్ల (200 అడుగుల) ఎత్తు నుండి ప్రవహిస్తూ ఈక్వడార్లో అత్యంత ఎత్తైన జలపాతంగా గుర్తించబడుతుంది. నాప మౌంట్ కోటాపాక్కి సమీపంలో జన్మిస్తుంది. తూర్పు లోతట్టు ప్రాంతాలలో రవాణా కోసం ఉపయోగించే ప్రధాన నదిగా గుర్తించబడుతుంది. నాపో నది 500 నుండి 1,800 మీ (1,600 to 5,900 అడుగులు) వరకు వెడల్పు ఉంటుంది. దాని ఎగువ భాగంలో నాపో వేగంగా ప్రవహిస్తుంది. సంగమప్రాంతానికి చేరేలోపు నాపో ప్రధాన ఉపనదులలో ఒకటైన కోకా నది వేగం తగ్గి, దిగువ స్థాయికి చేరుతుంది. పుటమాయో కొలంబియా సరిహద్దు భాగంగా ఉంది. ఈ నదులు అన్ని అమెజాన్ నదిలోకి ప్రవహిస్తున్నాయి. గాలపగోస్ దీవులకు ఎటువంటి ముఖ్యమైన నదులు లేవు. పసిఫిక్ మహాసముద్రంతో చుట్టుముట్టబడినప్పటికీ, పెద్ద ద్వీపాలలో చాలా మంచినీటి ఊటలు ఉన్నాయి.

Biodiversity[మార్చు]

Turtles and Dryas iulia, Ecuador.

కన్జర్వేషన్ ఇంటర్నేషనల్ ఆధారంగా జీవవైద్యం ఉన్న 17 దేశాలలో ఈక్వడార్ ఒకటి.[6] చదరపు కిలోమీటరు నిష్పత్తిలో అత్యధిక జీవవైవిధ్యం కలిగివున్న దేశాలలో ఈక్వడార్ మొదటి స్థానంలో ఉంది.[23][24] ఈక్వడార్లో 1,600 పక్షి జాతులు (15% ప్రపంచ ప్రసిద్ధి చెందిన పక్షి జాతులు) గాలాపాగోస్లో 38 స్థానిక జాతి పక్షులూ ఉన్నాయి. 16,000 కంటే అధికమైన మొక్కల జాతులు ఉన్నాయి. దేశంలో 106 స్థానిక సరీసృపాలు, 138 స్థానిక ఉభయచరాలు, 6,000 రకాల సీతాకోకచిలుకలు ఉన్నాయి. గాలపగోస్ ద్వీపాలు వైవిధ్యమైన జంతుజాలం ఉన్నప్రాంతంగా భావిస్తారు. ఇవి డార్విన్ పరిణామ సిద్ధాంతం, యునెస్కో ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశం జన్మ స్థలంగా ప్రత్యేకత కలిగి ఉంది.[25]

ప్రకృతి హక్కులను గుర్తించే మొదటి రాజ్యాంగం ఈక్వడార్.[26]

జాతీయ జీవవైవిధ్య సంపదను సంరక్షించడానికి ప్రాధాన్యత ఇస్తూ బ్యూన్ వివిర్ (మంచి జీవనము ఆబ్జెక్టివ్ 4) జాతీయ ప్రణాళిక రూపొందించబడింది. వభావం యొక్క హక్కులను హామీ, పాలసీ 1: దాని భూమి, సముద్ర జీవవైవిధ్యంతో సహా, ఇది ఒక వ్యూహాత్మక రంగంగా పరిగణించబడుతుంది .ఈక్వడార్ భూభాగ, సముద్రభాగ జాతీయసంపదను సంరక్షణ, నిర్వహణ ప్రణాళికలో భాగంగా ఉన్నాయి.

[27] ఈ ప్రణాళిక రచన 2008 నాటికి ఈక్వడార్ భూభాగంలో 19% రక్షిత ప్రాంతంలో ఉంది. దేశంలో జీవవైవిధ్యాన్ని కాపాడటానికి 32% భూమిని రక్షించాలని కూడా ప్రణాళిక పేర్కొంది.[23] ప్రస్తుత రక్షిత ప్రాంతాలు 11 జాతీయ పార్కులు, 10 వన్యప్రాణి శరణాలయాలు, 9 పర్యావరణ నిల్వలు, ఇతర ప్రాంతాలు.ప్రైవేట్ భూస్వాములు లేదా కమ్యూనిటీ భూస్వాములు (అమెరిన్డియన్ తెగల వంటివి) వారి భూమిని స్థానిక అడవుల వంటి స్థానిక జీవావరణవ్యవస్థలుగా [28] కాపాడుకోవటానికి 2008 లో ప్రారంభమైన కార్యక్రమం సోషియోబొస్క్యూ మొత్తం భూభాగంలో 2.3% (6,295 చ.కి.మీ లేదా 629,500 హె) లేదా పశ్చిక భూములు ఎన్నికచేయబడ్డాయి. ఈప్రణాళిక ప్రైవేట్ వ్యవసాయదారులను, అమెరిండియన్ల వంటి కమ్యూనిటీ వ్యవసాయదారులకు పశ్చిక మైదానాలు, వన్యప్రాంతాలను సంరక్షించడానికి ధనరూపంగా చెల్లిస్తుంది. ఈ కార్యక్రమానికి అర్హత, సబ్సిడీ రేట్లు ఈ ప్రాంతంలో పేదరికం ఆధారంగా, హెక్టార్ల సంఖ్యను రక్షించడం, భూమి పర్యావరణ వ్యవస్థ ఇతర కారకాలతో పాటు నిర్ణయించడం జరుగుతుంది.[29] యునెస్కో జాబితాలో ఉన్నప్పటికీ గాలపగోస్ ఈ పరిసర పర్యావరణ వ్యవస్థ ఉనికికి ప్రతికూల పర్యావరణ ప్రభావాలను ఎదుర్కొంటున్నది.[30] అదనంగా అమెజాన్ వర్షారణ్యం చమురు దోపిడీ పర్యావరణంలోకి ట్రీట్మెంటు చేయని వ్యర్ధాలు గ్యాస్, ముడి చమురు బిల్లియన్ల గాలన్ల విడుదలకు దారితీసింది, పర్యావరణ వ్యవస్థలను కలుషితం చేస్తుంది, అమెరిన్డియన్ ప్రజలకు హానికరమైన ఆరోగ్య ప్రభావాలకు దారితీస్తుంది.[31]

ఆర్ధికరంగం[మార్చు]

Tree map of products exported by Ecuador in the HS4 product classification.

ఈక్వడార్ ఒక అభివృద్ధి చెందుతున్న ఆర్థిక వ్యవస్థను కలిగి ఉంది. ఆర్థికవ్యవస్థ అధికంగా పెట్రోలియం, వ్యవసాయ ఉత్పత్తులు మొదలైన అత్యావసర వస్తువులపై ఆధారపడి ఉంది.దేశం మధ్యస్థ ఆదాయ దేశంగా వర్గీకరించబడింది. ఈక్వడార్ ఆర్థిక వ్యవస్థ లాటిన్ అమెరికాలో దేశాలలో 8 వ స్థానంలో ఉంది. ఈక్వడార్ 2000, 2006 మధ్య సగటున 4.6% ఆర్థిక వృద్ధిని సాధించింది.[32] లాటిన్ అమెరికా, కరేబియన్ (ఇ.సి.ఎల్.ఎ.సి.) ఐక్యరాజ్యసమితి ఆర్థిక కమిషన్ ప్రకారం 2007 నుండి 2012 వరకు ఈక్వడార్ సరాసరి వార్షిక జి.డి.పి 4.3%.లాటిన్ అమెరికా, కరేబియన్ సగటు 3.5% అభివృద్ధి చెందింది. [33] ఈక్వడార్ సంక్షోభ సమయంలో అధిక అభివృద్ధిని సాధించగలిగింది. జనవరి 2009 లో సెంట్రల్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఈక్వడార్ (బి.సి.ఇ.) 2010 వృద్ధి రేటును 6.88% అభివృద్ధి చెందింది. [34] 2011 లో జి.డి.పి. 8% అభివృద్ధి చెందింది. ఆర్థికాభివృద్ధిలో ఈక్వడార్ లాటిన్ అమెరికా దేశాలలో 3 వ స్థానంలో ఉంది. మొదటి రెండు స్థానాలలో పనామా (1 వ స్థానం) అర్జెంటీనా (2 వ స్థానం)లో ఉన్నాయి.[35] 1999, 2007 మధ్యకాలంలో, జి.డి.పి. రెట్టింపు అయింది. ఇది బి.సి.ఎ. ఆధారంగా $ 65,490 మిలియన్ల డాలర్లకు చేరుకుంది.[36] జనవరి 2008 లో ద్రవ్యోల్బణం శాతం 1.14% ఉండగా గత ఏడాది రికార్డు స్థాయిలో నమోదు అయినట్లు ప్రభుత్వం పేర్కొంది.[37][38] డిసెంబరు 2007 నుండి సెప్టెంబరు 2008 వరకు నెలవారీ నిరుద్యోగం 6%, 8% ఉంది. ఏదేమైనప్పటికీ అది అక్టోబరులో సుమారు 9% అధికరించి, నవంబరు 2008 లో 8% తగ్గింది.[39] ప్రపంచ ఆర్థిక సంక్షోభం లాటిన్ అమెరికా ఆర్థిక వ్యవస్థలపై ప్రభావం చూపడంతో 2009 నాటికి ఈక్వడార్లో నిరుద్యోగం సగటున 8.5% ఉంది.తరువాత 2010 లో 7.6%, 2011 లో 6.0%, 2012 లో 4.8%.[40] 1999, 2010 మధ్య తీవ్ర పేదరికం గణనీయంగా తగ్గింది.

[41] 2001 లో 40%గా అంచనా వేయబడిన తీవ్రపేదరికం 2011 నాటికి 17.4%కు తగ్గింది.[42] యు.ఎస్. డాలర్లు స్వీకరించిన తర్వాత వలసలు, ఆర్థిక స్థిరత్వం సాధ్యమైంది. అయినప్పటికీ 2008 లో ఈక్వడార్ వలసదారులు పని చేసే దేశాలలో చెడు ఆర్థిక పరిస్థితులు మొదలైయ్యాయి. ప్రధానంగా సామాజిక వర్గాలు విద్య, ఆరోగ్యాల కొరకు చేస్తున్న వ్యయం అధికరించడం తీవ్రదారిద్యం తగ్గిందనడానికి నిదర్శనం అయింది.[43]

ఎస్మెరాల్దాస్లో శుద్ధి కర్మాగారాలు

చమురు నిల్వలు ఎగుమతిలో 40%, సానుకూల వాణిజ్య సంతులనాన్ని కొనసాగించడానికి దోహదం చేస్తాయి.[44] 1960 ల చివర నుండి చమురు ఉత్పత్తిని పెంచడం, 2011 నాటికి 6.51 బిలియన్ బ్యారెల్స్ నిల్వలు సాధించడం అంచనా వేయబడ్డాయి.[45] ఆగస్టు 2012 మొత్తం వాణిజ్య సంతులనం 2012 మొదటి ఆరు నెలలు దాదాపు $ 390 మిలియన్ మిగులు, 2007 తో పోలిస్తే భారీ సంఖ్య. ఇది కేవలం 2006 లో $ 5.7 మిలియన్ ఉండే మిగులు 2012 నాటికి సుమారు 425 మిలియన్ డాలర్లు పెరిగింది.[42] చమురు వర్తక నిలువలు 2008 లో 3.295 మిలియన్ డాలర్ల ఆదాయాన్ని కలిగిఉండగా, నాన్-ఆయిల్ ఇందుకు ప్రతికూలంగా ఉంది. ఇది 2.842 మిలియన్ డాలర్లు. యునైటెడ్ స్టేట్స్, చిలీ, ఐరోపా సమాఖ్య, బొలీవియా, పెరూ, బ్రెజిల్, మెక్సికోతో వాణిజ్య సంతులనం అనుకూలమైనది. అర్జెంటీనా, కొలంబియా, ఆసియాతో వాణిజ్య సంతులనం ప్రతికూలంగా ఉంది.[46] వ్యవసాయ రంగంలో ఈక్వెడార్ ఎగుమతులలో అరటి (ఉత్పత్తి, ఎగుమతిలో ప్రపంచవ్యాప్తంగా మొట్టమొదటి స్థానం) పువ్వులు, కోకో ఉత్పత్తిలో ఏడవ స్థానంలో ఉంది.[47] ఈక్వెడార్ తోటల యజమానులు కాఫీ, బియ్యం, బంగాళాదుంపలు, కాసావా (మనియోక్, టాపికోకా), చెరుకును ఉత్పత్తి చేస్తున్నారు.అదనంగా పశువులు, గొర్రెలు, పందులు, గొడ్డు మాంసం, పంది మాంసం, పాల ఉత్పత్తులు; చేపలు, రొయ్యలు;, బల్సా కలప ప్రధాన ఆధానవనరులుగా ఉన్నాయి.[48] దేశంలో కలప,యూకలిఫ్టస్, మాన్‌గ్రోవ్స్ వంటి వనరులు దేశవ్యాప్తంగా విస్తారంగా ఉన్నాయి.[49] పైన్స్, సెడార్లు లా సియెర్రా ప్రాంతంలో, గుయాస్ నది బేసిన్లో వాల్నట్, రోజ్మేరీ,, బాల్సా కలప పండిస్తారు.[50] ఈ పరిశ్రమకు ప్రధానంగా గుయావాక్విల్ అతి పెద్ద పారిశ్రామిక కేంద్రంగా ఉంది.సమీపకాలంలో క్విటోలో కేంద్రంగా అభివృద్ధి చెందుతూ ఉంది. ఇటీవలి సంవత్సరాలలో పరిశ్రమ గణనీయంగా పెరిగింది. ఈ నగరం దేశంలోని అతిపెద్ద వ్యాపార కేంద్రంగా కూడా ఉంది.[51] పారిశ్రామిక ఉత్పత్తి ప్రధానంగా దేశీయ మార్కెట్కు మార్గదర్శకం వహిస్తుంది. [Citation needed] అయినప్పటికీ ఉత్పత్తి చేయబడిన లేదా ప్రాసెస్ చేయబడ్డ పరిశ్రమల ఎగుమతి పరిమితంగా ఉంది. [ఆధారం కోరబడినది] వీటిలో తయారుగా ఉన్న ఆహారాలు, మద్యం, ఆభరణాలు, ఫర్నిచర్, మరిన్ని ఉన్నాయి. [ఆధారాన్ని కోరిన] కున్కాలో చిన్న పారిశ్రామిక కార్యకలాపాలు కూడా కేంద్రీకృతమై ఉన్నాయి.[52] ఈక్వడార్లో వివిధ రకాల వాతావరణాలు, జీవవైవిధ్యం, ప్రభుత్వ ప్రయత్నాల కారణంగా పర్యాటక రంగం కారణంగా ఆదాయాలు గత సంవత్సరాల్లో పెరుగుతున్నాయి.

గ్వాయాక్విల్లో వరల్డ్ ట్రేడ్ సెంటర్ ప్రధాన కార్యాలయం

దేశాలు, నేషన్స్ ఆండెన్ కమ్యూనిటీ ఆఫ్ నేషస్ వంటి ఒప్పందాలకు ఈక్వడార్ మద్యవర్తిత్వం వహించింది,[53][54] మెర్కోసర్ అసోసియేట్ సభ్యుడు.ఇది ఇంటర్-అమెరికన్ డెవలప్మెంట్ బ్యాంక్ (ఐ.డి.బి.), వరల్డ్ బ్యాంక్, ఇంటర్నేషనల్ మానిటరి ఫండ్ (ఐ.ఎం.ఎఫ్.), కార్పోసియోన్ అండైనా డి ఫోమోంటో (సి.ఎ.ఎఫ్.), ఇతర బహుపాద ఏజన్సీలతోపాటు, వరల్డ్ ట్రేడ్ ఆర్గనైజేషన్ (డబల్యూ.టి.ఒ.) పై పనిచేస్తుంది.[55][56][57] ఏప్రిల్ 2007 లో ఈక్వడార్ ఐ.ఎం.ఎఫ్.కు తన రుణాన్ని చెల్లించింది. తద్వారా దేశంలోని ఏజెన్సీ మధ్యవర్తిత్వం యుగం ముగిసింది. [Ecclesiastical Settlement] ఈక్వెడార్ ప్రభుత్వ ఆర్థిక సెంట్రల్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఈక్వేడార్ (బి.సి.ఇ.), నేషనల్ డెవలప్మెంట్ బ్యాంక్ (బి.ఎన్.ఎఫ్.), స్టేట్ బ్యాంక్,ది నా

రవాణా[మార్చు]

The Trolebús bus rapid transit system that runs through Quito. It is the principal BRT in Ecuador.
Railways in Ecuador (interactive map)

ఈక్వడారి రైల్రోడ్ పునరావాసం, పునఃప్రారంభించడం, పర్యాటక ఆకర్షణగా దీనిని ఉపయోగించడం అనేది రవాణా సంబంధిత ఇటీవలి పరిణామాలలో ఒకటి.[58] ఇటీవలి సంవత్సరాలలో ఈక్వడార్ రహదారులు అభివృద్ధి చేయబడ్డాయి.అభివృద్ధి చేయబడిన రహదారులలో పాన్ అమెరికన్ (రూముచాకా నుండి అంబోటో వరకు నాలుగు నుంచి ఆరు మార్గాల్లో విస్తరించడం, అంబాటో, రియోబాంబల విస్తరణలో రియోబాంబ నుండి లాజా వరకు 4 దారుల ముగింపు,) ప్రధాన మార్గాల ఉన్నాయి. లోజా, పెరూ సరిహద్దు మధ్య ఉన్న విభాగం లేనప్పుడు రూట్ ఎస్పెసోలిలస్, రుట డెల్ సోల్ (ఈక్వడారి తీరం వెంట ప్రయాణించేది), అమెజాన్ వెన్నెముక (ఈక్వడారియన్ అమెజాన్) చాలా ఎక్కువ నగరాల్లో లింక్ చేస్తూ ఉండేది.

ప్రధాన ప్రాజెక్ట్ రోడ్డును అభివృద్ధి చేస్తున్న మరొక ప్రాజెక్ట్ మంటా - తేన. రహదారి గుయావాక్విల్ - సాలినాస్ హైవే అలోయాగ్ శాంటో డొమింగో, రియోబాంబ - మాకాస్ (ఇది సంగయ్ నేషనల్ పార్క్‌ను దాటుతుంది).సమీపకాలంలో నూతరవాణానంగా గ్యుయాక్విల్లో నేషనల్ యూనిటీ బ్రిడ్జ్ కాంప్లెక్స్, ఫ్రాన్సిస్కో డి ఒరెల్లానాలోని నపో నదిపై వంతెన, నగరంలో ఎస్మెరాల్డాస్ నది వంతెన, బాహియా - శాన్ విన్సెంట్ బ్రిడ్జ్ (లాటిన్ అమెరికన్ పసిఫిక్ తీరంలో అతిపెద్దది) అభివృద్ధి చేయబడ్డాయి.

క్విటోలోని మారిసిస్ సుక్రే అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయము, గుయావాక్విలో ఉన్న జోస్ జోయాక్విన్ ఒల్మెడో ఇంటర్నేషనల్ ఎయిర్పోర్ట్ ప్రయాణీకుల రద్దీ అధికరించిన కారణంగా అధునికీకరణ చేయవలసిన అవసరం ఉంది. గ్వాయాక్విల్‌లో నూతన ఎయిర్ టెర్మినల్ను కలిగి ఉంది. ఒకప్పుడు దక్షిణ అమెరికాలో అత్యుత్తమమైనది, లాటిన్ అమెరికాలో ఉత్తమమైనదిగా గుర్తించబడింది.[59] క్విటోలో తబబెలాలో నిర్మించబడిన నూతన విమానాశ్రయం కెనడియన్ల సహాయంతో 2013 ఫిబ్రవరిలో ప్రారంభించబడింది. అయినప్పటికీ క్విటో సిటీ సెంటర్ నుండి నూతన విమానాశ్రయానికి చేరుకునే ప్రధాన రహదారి 2014 చివరిలో మాత్రమే పూర్తవుతుంది. విమానాశ్రయంలో నుండి డౌన్ టౌన్ చేరడానికి రద్దీ సమయంలో ప్రస్తుతం రెండు గంటలపాటు ప్రయాణించాలి.[60] క్విటో పాత సిటీ సెంటర్ విమానాశ్రయం పార్క్ ల్యాండ్ గా, లైట్ తయారీ పరిశ్రమలకు ఉపయోగించబడింది.

మంచినీటి సరఫరా , పారిశుధ్యం[మార్చు]

ఈక్వెడార్లో తాగునీటి సరఫరా, పారిశుద్ధ్యం అనేక విజయాలను, సవాళ్లను కలిగి ఉంటుంది. 1990 లో 82% పట్టణ ప్రాంతాలలో 2010 లో 96% శుద్ధీకరించిన మంచినీరు సరఫరా చేయబడుతుంది,[61] మెరుగైన పారిశుభ్రత 1990 లో 77% పట్టణ ప్రాంతాలలో 2010 లో 96% రెండింటిలోనూ గణనీయమైన అభివృద్ధి చెందింది. పట్టణ ప్రాంతాల్లో కవరేజ్లో గణనీయమైన పెరుగుదలను ప్రభుత్వ సంస్థ ఎమాప్-క్యూ రాజధాని క్యుటోలో సేవలను అందించింది. దేశంలోని అతి పెద్ద నగరమైన గ్వాయాక్విల్లో ప్రైవేటు రాయితీ అభివృద్ధి సాధించింది. అయినప్పటికీ మునిసిపాలిటీలు కేంద్ర ప్రభుత్వ పెట్టుబడులపై ఆధారపడి ఉంటాయి. పట్టణ ప్రాంతాల్లో దాదాపు సగం అడపాదడపా నీటి సరఫరా ఆగిపోతూ ఉంటుంది. ప్రభావితం చేస్తుంది. అంతేకాకుండా మొత్తం సేకరించిన మురుగునీటిలో కేవలం 8% మాత్రమే శుద్ధి చేయబడుతుంది. ఆదాయంలేని నీటి స్థాయి 65%గా అంచనా వేయబడింది, ఇది లాటిన్ అమెరికాలో అత్యధికం.

గణాంకాలు[మార్చు]

Ethnic groups in Ecuador[62]
Ethnic group percent
Mestizo (mixed Amerindian and White)
  
71.9%
Montubio
  
7.4%
Amerindian
  
7%
White
  
6.1%
Afro Ecuadorian
  
4.3%
Mulato
  
1.9%
Black
  
1%
Other
  
0.4%

ఈక్వడార్ జనాభా జాతిపరంగా వైవిధ్యమైనది, ఐక్యరాజ్యసమితి అంచనాలు ఈక్వడార్ (2010 నాటికి) అమెరిన్డియన్ ప్రజలతో కలిసిన స్పానిష్ వలసవాదుల వారసులు అయిన మేస్టిజోస్ అతిపెద్ద జాతి సమూహంగా ఉండడమే కాక వీరు జనాభాలో 71% మంది ఉన్నారు. ఈక్వెడార్ జనాభాలో 6.1% మంది శ్వేతజాతి ఈక్వెడారియన్స్ (వైట్ లాటిన్ అమెరికన్), ఈక్వడార్ అంతటా ఉన్నా పట్టణ ప్రాంతాలలో అధికంగా ఉన్నారు. ఈక్వడార్ శ్వేతజాతీయుల వలసలు స్పెయిన్ నుండి ప్రధానంగా ఉండేవి. అయినప్పటికీ ఈక్వడార్ శ్వేతజాతి ప్రజలు యూరోపియన్ వలసదారుల మిశ్రమంగా ఉన్నారు. ప్రధానంగా స్పెయిన్ నుండి ఇటలీ, ఫ్రాన్స్, జర్మనీ, స్విట్జర్లాండ్ నుండి 20 వ శతాబ్దంలో స్థిరపడ్డారు. ఈక్వెడార్ కూడా మధ్య తూర్పు ప్రజలను కలిగి ఉంది. వీరు తెల్ల మైనారిటీలో కలిసి పోయారు. వీరిలో ఆర్థికంగా బాగా లెబనీస్, పాలస్తీనా సంతతికి చెందిన వలసదారులు ఉన్నారు. వీరు క్రిస్టియన్ లేదా ముస్లింలు (ఈక్వడార్లో ఇస్లాం). దీనికి అదనంగా ఒక చిన్న యూరోపియన్ యూదు (ఈక్వెడారియన్ యూదుల) జనాభా ఉంది. ఇది ప్రధానంగా క్విటోలో, క్వాయాక్విల్లో అతి తక్కువ స్థాయిలో ఉంది.[63]

అమెరిన్డియన్లు ప్రస్తుత జనాభాలో 7% మంది ఉన్నారు. ఈక్వడార్ తీర ప్రాంతాల ఎక్కువగా గ్రామీణ ప్రాంతాలలో నివసిస్తున్న మాంట్యువియో జనాభా ప్రజలలో 7.4% ఉన్నారు.వీరిని పర్డో వర్గీకరించబడ్డారు. ఈక్వడార్లో ఉన్న ముస్లింలలో (7%) ముస్కోటీలు, జాంబోస్లు ఉన్నారు. వీరు అధికంగా ఎస్మెరాల్డాస్ ప్రావిన్స్లో, తీరప్రాంత ఈక్వడార్లోని మెస్టిజో ప్రావిన్స్లలోని - గుయాస్, మనాబిలలో చాలా తక్కువ స్థాయిలో ఉన్నారు. ఆండీస్ ఎగువ పర్వతప్రాంతాలలో ప్రధానంగా మెస్టిజో, శ్వేతజాతీయులు, అమెరిన్డియన్ జనాభా ఉనికిలో ఉంది. ఆఫ్రికన్ ప్రజలు దాదాపుగా ఉనికిలో లేనప్పటికీ చోటా వ్యాలీ అని పిలువబడే ఇమ్బబురు రాష్ట్రాల్లో ఒక చిన్న వర్గంగా మాత్రమే ఉన్నారు.

మతం[మార్చు]

Basílica del Voto Nacional in old downtown Quito
Religion in Ecuador[62]
Religion percent
Roman Catholic
  
74%
Protestant
  
10.4%
Atheist
  
7.9%
Other
  
6.4%
Jehovah's Witness
  
1.2%
Black
  
1%
Agnostic
  
0.1%
Other
  
0.4%

" ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ స్టాటిస్టిక్స్ అండ్ సెన్సస్ " ఆధారంగా దేశం ప్రజలలో 91.95% మతవిశ్వాసం ఉంది. వీరిలో 7.94% నాస్తికులు, 0.11% అగోనిస్టులు ఉన్నారు. ప్రజలలో 80.44% రోమన్ కాథలిక్కులు లాటిన్ రైట్ (ఈక్వెడార్లో రోమన్ కాథలిక్ డియోసెస్ చూడండి) ప్రాంతాలలో ఉన్నారు. 11.30% ఎవాంజెలికల్ ప్రొటెస్టంట్లు, 1.29% యెహోవాసాక్షులు, 6.97% ఇతరులు (ప్రధానంగా యూదు, బౌద్ధులు, తరువాతి రోజు సెయింట్స్)ఉన్నారు.[64][65]

Church of San Francisco

ఈక్వడార్ గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో అమెరిన్డియన్ నమ్మకాలు, కాథలిసిజం కొన్నిసార్లు సమీకృతమవుతాయి. చాలా ఉత్సవాలు, వార్షిక పెరేడ్లు మతపరమైన ఉత్సవాలను ఆధారంగా నిర్వహించబడుతూ ఉంటాయి. వీటిలో చాలా ఆచారాలు, చిహ్నాల కలయికను కలిగి ఉంటాయి. [ఆధారం కోరబడినది]

స్వల్పసంఖ్యలో తూర్పు సంప్రదాయ క్రైస్తవులు, అమెరిన్డియన్ మతాలు, ముస్లింలు (ఈక్వడార్లో ఇస్లాం చూడండి), బౌద్ధులు, బహాయి ఉన్నారు. ప్రభుత్వ గణాంకాల ఆధారంగా ది చర్చ్ ఆఫ్ జీసస్ క్రైస్ట్ అఫ్ లాటర్-డే సెయింట్స్ జనాభాలో సుమారు 1.4% మంది లేదా 2012 చివరి నాటికి సంఖ్యాపరంగా 2,11,165 మంది ఉన్నారని భావిస్తున్నారు.[66] ప్రభుత్వ గణాంకాల ఆధారంగా 2012 లో దేశంలో 77,323 మంది యెహోవాసాక్షులు ఉన్నారు.[67] 16 వ, 17 వ శతాబ్దాలలో మొట్టమొదటి యూదులు ఈక్వడార్‌కు వచ్చారు. చాలామంది సెఫర్డిక్ ఆన్సిమ్ (క్రైప్టో-యూదువులు), ఇప్పటికీ జుడాయి-స్పానిష్ (లాడోనో) భాష మాట్లాడతారు. [68][ఆధారం చూపాలి] ప్రస్తుత ఈక్వడార్ యూదు సమాజంలో (కమ్యునిడాడ్ జుడియ డెల్ ఈక్వేడార్) 200 సభ్యులు ఉన్నారు. అయినప్పటికీ ఈ సంఖ్య తగ్గుముఖం పడుతోంది. ఎందుకంటే యువకులు యునైటెడ్ స్టేట్స్ లేదా ఇజ్రాయెల్ పనిచేయడానికి యువత దేశాన్ని వదిలి వెళ్ళడమే ఇందుకు కారణం. సంఘానికి ఒక యూదు కేంద్రం ఒక కంట్రీ క్లబ్, ఒక శ్మశానం కలిగి ఉంది. ఇది ఆల్బర్ట్ ఐన్స్టీన్ స్కూల్కు మద్దతు ఇస్తుంది. ఇక్కడ యూదు చరిత్ర, మతం,, హిబ్రూ తరగతులు అందించబడతాయి. క్యున్కాలో చాలా చిన్న వర్గాలు ఉన్నాయి. కమ్నిదాద్ డే కులో ఇజితితాట గుయావాక్విల్ యూదులను తిరిగి కలిపేసింది. ఈ సమాజం ఈక్వెడార్ యూదు సమాజం స్వతంత్రంగా పనిచేస్తుంది. ఈ సమాజంలో 30 మంది సభ్యులు మాత్రమే కలిగి ఉంది.[69]

దేశాలు[మార్చు]

ఈక్వడారియన్ రాజ్యాంగం వారి స్థానిక జాతి సమూహాలతో వారి అనుబంధాన్ని ప్లూరి-జాతీయతను గుర్తిస్తుంది. అందువల్ల, క్రియోలస్, మేస్టిజోస్, ఆఫ్రో-ఈక్వడారియన్లతో పాటుగా, కొందరు ప్రజలు తీరంలోని కొన్ని ప్రాంతాల్లో చెల్లాచెదురుగా ఉన్న అమెరిన్డియన్ దేశాలకు చెందినవారు ఉన్నారు.క్వెచువా, అమెజానియన్ అడవి ప్రాంతంలో చెదురుమదురుగా ఆండియన్ గ్రామాలు ఉన్నాయి.

జన్యు మూలాలు[మార్చు]

జనాభా జన్యుశాస్త్రం మార్చు మూలపాఠస్తం సవరించు 2015 వ సంవత్సరపు జన్యుపరమైన డి.ఎన్.ఎ. శోధన ఆధారంగా ఈక్వెడారియన్ సగటు 52.96% స్థానిక అమెరికన్, 41.77% యూరోపియన్, 5.26% ఉప-సహారా ఆఫ్రికన్ సంతతికి చెందిన వారై ఉంటారని భావిస్తున్నారు.[70]

జనసాంధ్రత[మార్చు]

ఈక్వడార్లో ఎక్కువమంది సెంట్రల్ ప్రోవిన్సులలో ఆండీస్ పర్వతాలలో లేదా పసిఫిక్ తీరాన నివసిస్తున్నారు. పర్వతాల తూర్పున (ఎల్ ఓరిఎంటే) ఉష్ణమండల అరణ్య ప్రాంతంలో జనసంఖ్య తక్కువగా ఉంది, ఇక్కడ దేశజనాభాలో కేవలం 3% మాత్రమే ఉంటారు. ప్రతి మరణానికి పుట్టిన రేటు 2-1. సాధారణంగా తల్లిదండ్రుల అంగీకారంతో 14 సంవత్సరాల నుండి, అంతకంటే అధిక వయసులో వివాహాలు జరుగుతుంటాయి. జనాభాలో సుమారు 12.4% ప్రజలు 15-19 సంవత్సరాల వయసులో వివాహం చేసుకున్నారు. విడాకుల రేట్లు మితంగా ఉంటాయి.[71]

Largest cities of Ecuador

Guayaquil
Guayaquil
Quito
Quito
Cuenca
Cuenca
City Province Population

Santo Domingo
Santo Domingo

Machala
Machala
1 Guayaquil Guayas 2 710 915
2 Quito Pichincha 2 342 191
3 Cuenca Azuay 331 888
4 Santo Domingo Santo Domingo de los Tsáchilas 305 632
5 Machala El Oro 241 606
6 Durán Guayas 235 769
7 Portoviejo Manabí 223 086
8 Manta Manabí 221 122
9 Loja Loja 180 617
10 Ambato Tungurahua 178 538

Status According to the 2010 Census[72]

స్వదేశీ వలసలు , విదేశీ వలసలు[మార్చు]

ఈక్వడార్‌లో స్వల్పసంఖ్యలో (2,500) ఉన్న ఆసియన్ లాటినో సమాజానికి చెందిన ప్రజలు జపనీస్, చైనీస్ సంతతివారి పూర్వీకులు 19 వ శతాబ్దం చివరలో గని కూలీలు, వ్యవసాయదారులు, మత్స్యకారులుగా వచ్చారు.[22] రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం ప్రారంభ సంవత్సరాల్లో ఈక్వడార్ కొంతమంది వలసదారులను అంగీకరించింది, 1939 లో అనేక దక్షిణ అమెరికా దేశాలు, జర్మనీ నుండి 165 మంది కోయినిగ్స్టీన్ నౌకలో వచ్చిచేరిన యూదు శరణార్ధులను మిగిలిన దక్షిణ అమెరికన్ దేశాలు తిరస్కరించినప్పటికీ ఈక్వడార్ వారికి ప్రవేశ అనుమతిలను మంజూరు చేసింది.

[73] ఇటీవలి సంవత్సరాల్లో, ఈక్వడార్ ఉత్తర అమెరికా బహిష్కృతులలో ప్రజాదరణ పొందింది. [74]

వారు ప్రామాణిక సాంస్కృతిక అనుభవం, అందమైన సహజ పరిసరాలు వారిని ఇక్కడకు ఆకర్షితులై చేరుకుంటున్నారు. అంతేకాకుండా ఈక్వడార్ నివాస అనుకూలత వారు నిరవధికంగా అక్కడ స్థిరపడాలని నిర్ణయించుకోడానికి ప్రేరణ కలిగిస్తుంది. ఈక్వడార్కు అనేక నిర్వాసాలను తీసుకువచ్చే మరొక ఆకర్షణ తక్కువ జీవన వ్యయం. సహజవాయువు (గ్యాస్) నుండి కిరాణా సరుకులు ఉత్తర అమెరికాలో ఉన్నదానికంటే ఇక్కడ చాలా తక్కువ వ్యయం అవుతుంది కాబట్టి వారి పదవీ విరమణ బడ్జెట్ అధికరించడానికి ఇది ఒక ప్రముఖ ఎన్నికగా ఉంది.

ఈక్వడార్ రియల్ ఎస్టేట్ కూడా దాని ఉష్ణమండల సమకాలీన దేశాలకంటే చాలా తక్కువగా ఉంది. అయితే ఎక్కువ ఉత్తర అమెరికన్లు ఈక్వడార్ సామర్థ్యాన్ని తెలుసుకున్నందున, ఆస్తి ధరలు ఒక దశాబ్దం క్రితం నుండి అధికరిస్తున్నాయి. ముఖ్యంగా నిర్వాసితులు, పర్యాటకులలో కేంద్రీకరించి ఉన్న ప్రాంతాలలో.

సంస్కృతి[మార్చు]

2010 కార్నవల్ డెల్ ప్యూబ్లో పాల్గొన్న ఈక్వెడారియన్ వస్త్రలో ఒక మేస్టిజో మహిళ

ఈక్వెడార్ ప్రధాన సంస్కృతి దాని హిస్పానిక్ మెస్టిజో ఆధారంగా నిర్వచించబడుతుంది., వారి పూర్వీకుల మాదిరిగా, ఇది సాంప్రదాయకంగా స్పానిష్ వారసత్వాన్ని కలిగి ఉంది. అమెరిన్డియన్ సంప్రదాయాలు, కొన్ని సందర్భాల్లో ఆఫ్రికన్ అంశాలచే వేర్వేరు స్థాయిల్లో ప్రభావితమై ఉంది. 1499 లో ఐరోపావాసులు రావడంతో ఈక్వడార్‌కు ఆధునిక వలసల మొదటి, అత్యంత గణనీయమైన తరంగంలో స్పానిష్ వలసవాదులు ఈప్రాంతంలో ప్రవేశించారు. 19 వ శతాబ్దం చివర్లో, ఇరవయ్యవ శతాబ్దాల్లో తక్కువ సంఖ్యలో ఇతర యూరోపియన్లు, నార్త్ అమెరికన్లు దేశంలోకి వలస వచ్చారు, చిన్న సంఖ్యలో, పోల్స్, లిథువేనియన్లు, ఇంగ్లీష్, ఐరిష్,, క్రోయాట్స్ రెండో ప్రపంచ యుద్ధం సమయంలో, తరువాత వలసగా ఇక్కడకు చేరుకున్నారు.

Alpaca textile at the Otavalo Artisan Market in the Andes Mountains, Ecuador
Hand Painted Handcrafts at the Otavalo Artisan Market

ఆఫ్రికన్ బానిసత్వం ఆండీస్ పర్వతప్రాంతంలో రద్దైన తరువాత స్పానిష్ కాలనీల ప్రభుత్వం అమెరిన్డియన్ ప్రజలను నుండి బలవంతంగా కులీలుగా మార్చుకున్నది. ఆఫ్రికన్ సంతతికి చెందిన మైనారిటీ జనాభా ఎక్కువగా తీరప్రాంత ఉత్తర ప్రాంతం ఎస్మెరాల్డాస్లో కనిపిస్తుంది. వీరు ఈక్వెడార్ ఉత్తర తీరంలో 17 వ శతాబ్దానికి చెందిన ఒక బానిస వాణిజ్యం నౌకమార్గంలో సంభవించిన నౌకాప్రమాదాలలో చిక్కుకుని ఇక్కడకు చేరుకున్నారు. కొంతమంది నల్ల ఆఫ్రికన్ ప్రజలు నౌకలు సముద్రంలో చిక్కుకున్నప్పుడు ప్రాణాలతో బయటపడిన వారు తీరానికి చేరి ఇక్కడ ఉన్న దట్టమైన అరణ్యాలలో వారి నాయకుని నాయకత్వంలో తిరుగుతుంటారు. వారు తమ అసలు సంస్కృతిని కాపాడుకునే స్వేచ్ఛా మానవులుగా మిగిలిపోయారు. ఇతర సముద్ర తీరం లేదా ఆండియన్ ప్రాంతం సంస్కృతి వీరిని ప్రభావితం చేయలేదు. కొద్దిరోజుల తర్వాత కొలంబియా నుండి పారిపోయిన బానిసలు సిమర్రోన్స్ అని పిలువబడే ఆఫ్రికన్ బానిసలు వీరితో కలిసారు. ఇంపాబురా రాష్ట్రంలోని చిన్న చోటా లోయ ప్రావిన్స్‌లో మెస్టిజోప్రజలు ఆధిక్యత కలిగిన ప్రాంతంలో ఆఫ్రికన్ల చిన్న కమ్యూనిటీ ఉంది. ఈ నల్లజాతీయులను జెస్యూట్లు తమ చెరకు తోటలలో పనిచేయడానికి ఆఫ్రికా నుండి కొలంబియాకు తీసుకువచ్చిన ఆఫ్రికన్ల వారసులు. సాధారణ నియమంగా, జాంబోస్, ములాటాలు అంశాలు లాగో, జరుమా, జామోరాల్లో బంగారు మైనర్లుగా గుయాక్విల్ నగరం చుట్టూ నౌకానిర్మాతలుగా, తోటల పెంపకందారులుగా చరిత్ర మొత్తం తీరప్రాంత ఈక్వడార్‌లో అధిక సంఖ్యలో జనాభాతో కలిసి ఉన్నారు. నేడు మీరు లోజా మేస్టిజో ప్రజలు సంఖ్యాపరంగా ఆధిక్యత కలిగిన కాటామాయో లోయలో చిన్న ఆఫ్రికన్ కమ్యూనిటీని కలిపిస్తుంది.

ఈక్వడార్ అమెరిన్డియన్ సమాజాలు ప్రధాన స్రవంతి సంస్కృతిలో వివిధ స్థాయిలలో విలీనం చేయబడ్డాయి[75] కానీ కొందరు తమ సొంత స్థానిక సంస్కృతులు ప్రత్యేకంగా అమెజాన్ నదీ ముఖద్వారంలో ఎక్కువమంది సుదూర అమెరిండియన్ సమూహాలను సంప్రదాయాన్ని పాటిస్తారు. జనాభాలో 90% కంటే ఎక్కువ మంది మొదటి భాషగా స్పానిష్ మాట్లాడతారు, 98% కంటే ఎక్కువ మొదటి లేదా రెండవ భాషగా మాట్లాడతారు. ఈక్వడార్ జనాభాలో భాగంగా అమెరిన్డియన్ భాషలను మాట్లాడుతుంటారు. కొన్ని సందర్భాల్లో రెండవ భాషగా ఉంటుంది. జనాభాలో 2% మంది ప్రజలు అమెరిడియన్ భాషలను మాత్రమే మాట్లాడుతారు.

Language[మార్చు]

Languages in Ecuador[62]
Language percent
Spanish (Castilian)
  
93%
Quechua
  
4.1%
Foreign
  
2.2%
Other Indigenous
  
0.7%

చాలామంది ఈక్వడార్సియన్లు స్పానిష్ మాట్లాడతారు. అయితే పలువురు అమెరిన్డియన్ భాష మాట్లాడతారు. ఉదాహరణకు కిచ్వా (క్విచూవా అని కూడా పిలుస్తారు), ఇది క్యుచూయు భాషలలో ఒకటి, ఈక్వెడార్, బొలీవియా, కొలంబియా, పెరులో సుమారు 2.5 మిలియన్ల మంది ప్రజలు మాట్లాడతారు. [76]

ఈక్వడార్లో మాట్లాడే ఇతర అమెరిన్డియన్ భాషలు అవాక్షిత్ (అవా చేత మాట్లాడేవారు), ఏ'ఇంగే (కోఫన్ మాట్లాడేవారు), షుర్ర్ చిచం (షుర్ మాట్లాడేవారు), అచూవార్-శియుయార్ (అచార్, షియాజార్ మాట్లాడేవారు), చల్లాలాచి (చాచీచే మాట్లాడతారు), సకికి (సిచీలాచే మాట్లాడతారు), పికోకా (సియోనా, సెకోయా మాట్లాడేవారు), వవో తెడెడియో (వారాయి మాట్లాడతారు) ప్రజలు ఉన్నారు. ఈక్వడారియన్ స్పానిష్ అధిక లక్షణాలు స్పానిష్-మాట్లాడే ప్రపంచానికి సమానంగా ఉన్నప్పటికీ వీరిలో కొన్ని భేదాలు ఉన్నాయి.

సంగీతం[మార్చు]

Julio Jaramillo is an icon of music.

ఈక్వడార్ సంగీతం సుదీర్ఘ చరిత్ర కలిగి ఉంది. పసిల్లో అనేది స్వదేశ లాటిన్ సంగీతం శైలి. ఈక్వడార్లో ఇది జాతీయ శైలి సంగీతం .సుదీర్ఘమైన దేశచరిత్రలో అనేక సంస్కృతులు ప్రభావితం చేసిన కారణంగా కొత్త రకాల సంగీతాన్ని సృష్టించాయి. ఆల్బాజో, పాసకల్లె, ఫాక్స్ ఇన్కాకో, టొనాడ, కాపిష్కా, బాంబా (ఆఫ్రో-ఈక్వెడారియన్ సమాజాలలో అత్యధికంగా స్థాపించబడ్డాయి) వంటి సాంప్రదాయిక సంగీతం కూడా వివిధ రకాలుగా ఉన్నాయి. టెకనోకంబియా, రోకోలా విదేశీ సంస్కృతుల ప్రభావానికి సాక్ష్యంగా ఉన్నాయి. ఈక్వడార్లో అత్యంత ప్రాముఖ్యత చెందిన సాంప్రదాయ నృత్యరూపాలలో ఒకటి సాన్జయానిటో. ఇది వాస్తవానికి ఉత్తర ఈక్వడార్ (ఒతావాలో- ఇంబబురా) నుండి. సంజనిటో అనేది మేస్టిజో, అమెరిన్డియన్ సమాజాల సంబరాలలో ఆడిన ఒక నృత్య సంగీతం. ఈక్వడారియన్ సంగీత విద్వాంసుడు సెగుండా లూయిస్ మోర్నో ఆధారంగా శాన్ జువానిటో శాన్ జువాన్ బటిస్టా పుట్టినరోజు సందర్భంగా అమెరిండియన్ ప్రజలచే నృత్యం ప్రదర్శించబడింది. ఈ ముఖ్యమైన తేదీ జూన్ 24 న స్పెయిన్ దేశస్థులచే స్థాపించబడింది. అదేసమయంలో అమెరిన్డియన్ ప్రజలు ఇంతి రాయ్మి వారి ఆచారాలను జరుపుకుంటారు.

Cuisine[మార్చు]

Ecuadorian ceviche, made of shrimp and lemon, onions, tomatoes and some herbs. Tomato sauce, mustard and orange are used at some places, but does not form a part of the basic recipe.

ఈక్వడార్ వంటకాలు విభిన్నంగా ఉంటాయి. భూభాగం ఎత్తు, సంబంధిత వ్యవసాయ ఉత్పత్తులు ఆహారవిధానంలో వైవిధ్యం ఏర్పడడానికి ప్రధానకారణంగా ఉన్నాయి. ఈక్వడార్‌లో అనేక ప్రాంతాలు సూప్ సాంప్రదాయిక భోజనం, బియ్యం, ప్రోటీన్, డెజర్ట్, కాఫీ భాగంగా ఉంటాయి. భోజనం సాధారణంగా తేలికైనది, కొన్నిసార్లు కాఫీ లేదా మూలికా టీ బ్రెడ్ భాగంగా ఉంటాయి. [ఆధారాన్ని కోరిన][ఆధారం చూపాలి] పర్వత ప్రాంతంలో పంది మాంసం, గొడ్డు మాంసం, కోడి మాంసం, కుయ్యి (గినియా పంది) ప్రజాదరణ పొంది ఉన్నాయి. పలు రకాల ధాన్యాలు (ముఖ్యంగా బియ్యం, మొక్కజొన్న) లేదా బంగాళాదుంపలతో వడ్డిస్తారు. [ఆధారం కోరబడినది][ఆధారం చూపాలి] తీర ప్రాంతంలో, చేపలు, రొయ్యలు, సెవిచే ఆహారం కీలకమైన భాగాలుగా చాలా ప్రాచుర్యం పొందింది. సాధారణంగా సెవిచెస్ వేయించిన అరటితో వడ్డిస్తారు. (చిఫ్లెస్ వై పటాకొనెస్), పాప్ కార్న్, లేదా టోస్టడో. అరటి-, వేరుశెనగ ఆధారిత వంటకాలు చాలా తీరప్రాంత భోజనాల భాగంగా ఉంటాయి. ఎన్కోకాడోలు (ఒక కొబ్బరి సాస్‌ను కలిగి ఉన్న వంటకాలు) కూడా బాగా ప్రాచుర్యం పొందాయి. చుర్రాస్కో తీర ప్రాంతం ప్రధాన ఆహారంగా ఉంది. ప్రత్యేకంగా గుయావాక్విల్. ఆర్రోజ్ కాన్ మెనెస్ట్రర్ వై కార్నే ఆసాడ (బీన్స్, కాల్చిన గొడ్డు మాంసంతో బియ్యం) అనేది గుయాక్విల్ సాంప్రదాయ వంటలలో ఒకటి. దీనిని తరచూ వడ్డిస్తారు. ఈ ప్రాంతం అరటి, కోకో బీన్స్ (చాక్లెట్‌ను తయారు చేయడం), రొయ్యలు, టిలాపియా, మామిడి,, పాషన్ పండు వంటి ఇతర ఉత్పత్తులలో ఒక ప్రముఖ్యత కలిగి ఉన్నాయి. [ఆధారం కోరబడినది][ఆధారం చూపాలి]అమెజాన్ ప్రాంతంలో ప్రధాన ఆహారం యుకా, కస్సావా అంటారు.ఈప్రాంతంలో అరటి ట్రీ గ్రేప్స్, పీచ్ పాల్మ్‌స్ విస్తారంగా లభిస్తాయి.[ఆధారం చూపాలి]

Centro de Arte Contemporáneo, Quito
Antiguo Hospital Militar (Centro Histórico, Quito)

సాహిత్యం[మార్చు]

స్పానిష్ ఈక్వడార్‌లో ప్రారంభ సాహిత్యం,మిగిలిన స్పానిష్ అమెరికాలో ఉన్నట్లు స్పానిష్ స్వర్ణ యుగం ప్రభావితమైంది. నేటి ఇబ్రారాలోని ఉత్తర గ్రామంలోని అమెరిన్డియన్ ప్రధాన అధికారి జసింటో కొల్లాహుజో [77] 1600 ల చివరిలో జన్మించిన ప్రారంభ ఉదాహరణలలో ఒకటి. స్పెయిన్లో స్థానిక ప్రజల ప్రారంభ అణచివేత, వివక్షత ఉన్నప్పటికీ కొల్లాహుజో క్యాస్టిలియన్లో చదవటానికి, వ్రాయడానికి నేర్చుకున్నాడు. కాని అతని రచన క్వెచువాలో వ్రాయబడింది. క్విపును భాషను స్పెయిన్ [78] నిషేధించింది, వారి పనిని కాపాడటానికి అనేకమంది ఇన్‌కా కవులు తమ స్థానిక క్వెచువా భాషలో వ్రాయడానికి లాటిన్ వర్ణమాల ఉపయోగించుకోవలసి వచ్చింది. అమెరికాలో అమెరిడియన్ భాషలలో ఇన్‌కా చరిత్ర నాటకం ఒలాంటే ఉనికిలో ఉన్న అతిపురానమైన సాహిత్యంగా భావించబడుతుంది. [79] ఉనికిలో ఉన్న అతి పురాతనమైన సాహిత్య రచన ఓలాంటే వెనుక చరిత్ర కొల్లాహుజో సాహిత్యానికి కొన్ని పోలికలను కలిగి ఉంది. కొల్లాహుజో ఖైదు చేయబడ్డాడు, అతని మొత్తం పనిని తగులబెట్టారు. అనేక శతాబ్దాల తర్వాత వెలుగులోకి వచ్చేందుకు ఆయన సాహిత్య రచన ఉనికిలోకి వచ్చింది. క్విటోలో ఒక కలోనియల్ చర్చి గోడలను పునరుద్ధరించే సమయంలో దాచిన మాన్యుస్క్రిప్ట్ లభించింది . కాపాగాజో చే వ్రాయబడిన ఒక పద్యం ఎలెజి టొ ది డెడ్ ఆఫ్ అతాహుయాల్పా [77] ఎకేజీ టు ది డెడ్ ఆఫ్ అతహువల్పా క్వెచువా నుండి స్పానిష్ అనువాదం చేయబడింది. ఇది వారి రాజు అటాహువల్పాని కోల్పోయిన ఇన్‌కా ప్రజల దుఃఖం, అశక్తి వివరిస్తుంది.ఇతర ఈక్వడార్ రచయితలలో 1725 లో దౌలేలో జన్మించిన జెస్యూట్స్ జువాన్ బటిస్టా అగైరెర్, 1727 లో రియోబాంబలో జన్మించిన ఫాదర్ జువాన్ డి వెలస్కో ఉన్నారు. డి వెలస్కో, క్యిటో సామ్రాజ్యంలో (నేడు ఈక్వడార్) సామ్రాజ్యానికి చెందిన దేశాలు, ప్రధానోపాధ్యాయులు గురించి రాశారు. స్పానిష్ రాక. అతని చారిత్రక వృత్తాంతాలు జాతీయవాదం, పూర్వ కాల చరిత్ర శృంగార దృక్పధాన్ని కలిగి ఉన్నాయి.

జువాన్ మోంటాల్వో

వలసరాజ్యం, ప్రారంభ గణతంత్ర కాలం నుండి ప్రముఖ రచయితలు యుగెనియో ఎస్సెజో, ఈక్వెడార్ వలసరాజ్యాల కాలంలో మొదటి వార్తాపత్రిక ప్రింటర్, ప్రధాన రచయిత; జోస్ జోయాక్విన్ డి ఓల్మెడో (గుయావాక్విలో జన్మించాడు), విక్టోరియా డి జునిన్ పేరుతో సిమోన్ బోలివర్కు అతని మేధాశక్తికి ప్రసిద్ధిచెందాడు. ప్రముఖ వ్యాసకర్త, నవలా రచయిత అయిన జువాన్ మోంటల్వో. జువాన్ లియోన్ మేరా, తన పని కుమాండా లేదా సావేజెస్లో ట్రాజెడీ, ఈక్వెడారియన్ నేషనల్ గీతం; జువాన్ ఎ. మార్టినెజ్ ఎ లా లా కోస్టా; డోలోర్స్ వీంటిమిల్లా,[80] ఇతరులు ఉన్నారు.సమకాలీన ఈక్వెడారియన్ రచయితలు నవలారచయిత జార్జ్ ఎన్రిక్ అడోమ్; కవి జార్జ్ కారెరా ఆండ్రేడ్; వ్యాసకర్త బెంజమిన్ కారియోన్; కవర్లు మెడార్డో ఏంజిల్ సిల్వా, జార్జ్ క్రేరే ఆండ్రెడ్,, లూయిస్ అల్బెర్టో కోస్టలేస్; నవలా రచయిత్రి ఎన్రిక్ గిల్ గిల్బర్ట్; నవలారచయిత జార్జ్ ఇకాజా (నవల హుసిప్పుంకా రచయిత, చాలా భాషలకు అనువదించబడింది); చిన్న కథా రచయిత పాబ్లో పాలసియో;, నవలా రచయిత అలిసియా యానేజ్ కోసియో ప్రాధాన్యత వహిస్తున్నారు.

ఈక్వడార్ సాహిత్యం గణనీయమైన మర్మంగా ఉన్నప్పటికీ సమకాలీన పాశ్చాత్య సాహిత్యంలో ఇది చాలా అరుదుగా కనిపిస్తుంది. ఒక మినహాయింపు ది ఈక్వడారియన్ డిసెప్షన్, అమెరికన్ బేర్ మిల్స్ రచించిన హత్య మిస్టరీ థ్రిల్లర్. దీనిలో, జార్జి డి హౌట్, యునైటెడ్ స్టేట్స్ నుండి ఒక వెబ్ సైట్ డిజైనర్ గుయాక్విల్కు తప్పుడు సమాచారంతో ఆకర్షించబడతాడు. అవినీతిపరుడైన అమెరికన్ పురావస్తు శాస్త్రవేత్త ప్లాట్లు వెనుక ఉంది డీ హౌట్ బుకానీర్ పూర్వీకుడు దాచిన నిధిని గుర్తించడానికి తాళాలను కలిగి ఉంటాడని నమ్మాడు. కథ 16 వ శతాబ్దంలో గ్వాయాక్విల్‌ను భయపెట్టిన జార్జ్ డి హౌట్ పేరుతో ఒక నిజమైన పైరేట్ ఆధారంగా రూపొందించబడింది.

కళ[మార్చు]

ఈక్వడార్ నుండి వచ్చిన ఉత్తమమైన కళ శైలులు 16 వ శతాబ్దం నుండి 18 వ శతాబ్దాల వరకు అభివృద్ధి చెందిన ఎస్కులేవా క్వటినాకు చెందినవి. వాటిలో క్విటోలోని వివిధ పాత చర్చిలలో ప్రదర్శంచబడ్డాయి. ఈక్వడారియన్ చిత్రకారులలో ఇడియార్డో కింగ్మాన్, ఓస్వాల్డో గుయాసమిన్, ఇండిజీనిస్ట్ మూవ్మెంట్ నుండి కేమిలో ఎగాస్ ఉన్నారు. మాన్యువల్ రెన్డన్, జైమ్ జాపాటా, ఎన్రిక్ తబారా, ఐయల్బల్ విలాసిస్, థియో కాన్స్టాంటె, లూయిస్ మోలినారి, అరాసిలీ గిల్బెర్ట్, జుడిత్ గుటైరెజ్, ఫెలిక్స్ అరౌజ్,, ఇన్ఫార్మాలిస్ట్ మూవ్మెంట్ నుండి ఎస్తేర్డో మాల్డోనాడో; వ్యక్తీకరణవాదం, అలంకారిక శైలి,[81][82][83] లూయిస్ బుర్గోస్ ఫ్లోర్ నుండి అతని అభ్యుదయ శైలితో టెడ్డీ కాబాన్న. టిగువా, ఈక్వెడార్లోని అమెరిండియన్ ప్రజలు కూడా వారి సాంప్రదాయ చిత్రాలకు ప్రపంచ ప్రఖ్యాతి చెందారు [ఆధారాన్ని కోరారు].

క్రీడలు[మార్చు]

Jefferson Pérez, Olympic gold medalist
Estadio Monumental of Guayaquil.

చాలా దక్షిణ అమెరికా దేశాల్లో వలె ఈక్వడార్లో అత్యంత ప్రజాదరణ పొందిన క్రీడ ఫుట్ బాల్. దీని ప్రసిద్ధ ప్రొఫెషనల్ జట్లలో క్విటో నుండి లిగా డి క్యిటో; గ్వాయాక్విల్ నుండి ఎమెలెక్; క్విటో నుండి డిపోరివో క్యుటో, ఎల్ నేషినల్; రియోబాంబ నుండి ఓల్డెడో;, డెన్పోరివో కుయెంకా నుండి కున్కా ప్రధానమైనవి. ప్రస్తుతం ఈక్వడార్లో అత్యంత విజయవంతమైన ఫుట్ బాల్ జట్టు ఎల్.డి.యు.క్యుటో, ఇది కోకా లిబెర్టాడోర్స్, కోప్‌ సుడమేరికానా, రికోపా సుడమేరికానాలను గెలుచుకున్న ఈక్వడారియన్ జట్టు మాత్రమే; వారు 2008 ఎఫ్.ఐ.ఎఫ్.ఎ క్లబ్ వరల్డ్ కప్లో రన్నర్స్-అప్గా ఉన్నారు. దేశంలో అత్యధికంగా వీక్షించిన క్రీడా కార్యక్రమాలు ఈక్వడారియన్ జాతీయ జట్టు మ్యాచులు . [ఆధారం కోరబడినది] ఈక్వెడార్ 2002, 2006, & 2014 ఎఫ్.ఐ.ఎఫ్.ఎ. వరల్డ్ కప్ ఆఖరి రౌండులకు అర్హత సాధించింది. 2002 ఎఫ్.ఐ.ఎఫ్.ఎ. ప్రపంచ కప్ క్వాలిఫైయింగ్ ప్రచారం దేశంలో, దాని నివాసులకు భారీ విజయాన్ని సాధించింది. క్యుటోలోని హోం స్టేడియం అసాధారణంగా అధిక ఎత్తును సందర్శించడం జట్ల పనితీరును ప్రభావితం చేస్తుంది. ఈక్వెడార్ అర్జెంటీనా వెనుక ఉన్న క్వాలిఫయర్స్లో 2 వ స్థానానికి చేరుకుంది, ప్రపంచ ఛాంపియన్స్, బ్రెజిల్‌గా అవతరించిన జట్టు పూర్తి చేసింది. 2006 ఎఫ్.ఐ.ఎఫ్.ఎ.వరల్డ్ కప్‌లో ఈక్వడార్ పోలాండ్, కోస్టా రికాల ముందు 2006 ప్రపంచ కప్‌లో గ్రూప్ ఎలో రెండవ స్థానంలో నిలిచింది. వారు రెండో రౌండ్లో ఇంగ్లాండ్ చేతిలో ఓడిపోయారు.ఈక్వడార్ ఒలంపిక్ క్రీడల్లో కేవలం రెండు పతకాలు మాత్రమే గెలుచుకుంది, రెండూ కూడా 20 కిలోమీటర్లు (12 మైళ్ళు) రాచెవాకర్ జెఫెర్సన్ పెరెజ్ సాధించాడు. పెరెజ్ 20-కి.మీ (12 మై) దూరం కోసం 1:17:21 2003 ప్రపంచ ఛాంపియన్షిప్‌లో ప్రపంచాన్ని ఉత్తమంగా ఉంచింది.[84]

ఆరోగ్యం[మార్చు]

IESS Hospital in Latacunga

ఈక్వెడారియన్ ప్రభుత్వ ఆరోగ్య సంరక్షణ వ్యవస్థ ప్రస్తుత నిర్మాణం 1967 నాటిది.[85][86] పబ్లిక్ హెల్త్ పాలసీలు, ఆరోగ్య సంరక్షణ ప్రణాళికల నియంత్రణ, ఏర్పాటుకు ప్రజా ఆరోగ్య శాఖ సంస్థ (మంత్రిత్వ శాఖ డి సాలడ్ పబ్లికా డెల్ ఈక్వెడార్) బాధ్యత వహిస్తుంది. ప్రజా ఆరోగ్య మంత్రి రిపబ్లిక్ అధ్యక్షుడిని నేరుగా నియమిస్తారు. ప్రస్తుత మంత్రి, లేదా ఈక్వడారియన్ జనరల్ సర్జన్, మార్గరీట గువేరా. పబ్లిక్ హెల్త్ మంత్రిత్వశాఖ తత్వశాస్త్రం అనేది అత్యంత బలహీన జనాభాకు సామాజిక మద్దతు, సేవ,[87] దాని ప్రధాన ప్రణాళిక చర్యలు సమాజ ఆరోగ్య, నివారణ ఔషధం లక్ష్యంగా చేసుకుని కార్యక్రమ ప్రణాళిక రూపుదిద్దబడింది.[87] పబ్లిక్ హెల్త్‌కేర్ సిస్టంలో బహిరంగ సాధారణ ఆసుపత్రులలో రోగులను ఔషధాల క్లినిక్‌లో (కన్సల్ట ఎక్స్టెర్నా) సాధారణ వ్యాయామాలు, నిపుణులచే అనుమతిస్తుంది. ఇది చిన్నారుల గైనకాలజీ, క్లినిక్ ఔషధం, శస్త్రచికిత్స నాలుగు ప్రాథమిక ప్రత్యేకతలు.[88] దీర్ఘకాలిక వ్యాధులకు చికిత్స చేసే ప్రత్యేక ఆసుపత్రులు కూడా ఉన్నాయి. జనాభాలోని ఒక నిర్దిష్ట సమూహాన్ని లక్ష్యంగా పెట్టుకోవడం లేదా కొన్ని వైద్య ప్రత్యేకతలలో మెరుగైన చికిత్సను అందిస్తారు. ఈ సమూహంలో కొన్ని ఉదాహరణలు గైనెకోలాజికల్ హాస్పిటల్స్ లేదా మెటర్నిటీస్, చిల్డ్రన్ హాస్పిటల్స్, వృద్ధాప్యశాల ఆసుపత్రులు, ఆన్కోలజీ ఇన్స్టిట్యూట్స్.రాష్ట్రాలు ప్రధాన నగరాల్లో లేదా రాజధానిలో బాగా ఆధ్వర్యంలోని సాధారణ ఆసుపత్రులు ఉన్నప్పటికీ బాలల, గైనకాలజీ, క్లినికల్ మెడిసిన్, శస్త్రచికిత్సలో కుటుంబ సంరక్షణ సంప్రదింపులు, చికిత్సల కోసం చిన్న పట్టణాలు, కాన్టన్ నగరాల్లో ప్రాథమిక ఆస్పత్రులు ఉన్నాయి.[88] గ్రామీణ ప్రాంతాలు. ఇవి రోజువారీ ఆసుపత్రులే. ఈ ఆసుపత్రిలో మహానగర ప్రాంతలలో 24 గంటలలోపు రోగులకు చికిత్స అందిస్తుంది.[88] అమెరిన్డియన్ జనాభా గణనీయంగా ఉన్న గ్రామీణ ప్రాంతాలలోని వైద్యులు చిన్న క్లినిక్కులలో ఉంటూ వైద్యబాధ్యతలు నిర్వహిస్తున్నారు. ప్రధాన పట్టణాలలో రోజువారీ ఆసుపత్రులలో అదే పద్ధతిలో రోగుల చికిత్సకు వారి బాధ్యత కింద చిన్న క్లినిక్లు ఉన్నాయి. ఈ సందర్భంలో చికిత్స సంఘం సంస్కృతిని గౌరవిస్తుంది.[88] ప్రజారోగ్య వ్యవస్థను ఈక్వడారియన్ సోషల్ సెక్యూరిటీ హెల్త్కేర్ సేవతోలా కాకుండా ఇది అధికారిక ఉద్యోగాలతో ఉన్న వ్యక్తులకు వైద్యసేవలు అందిస్తుంది. సాంప్రదాయ ఉద్యోగం లేని పౌరులు ఇప్పటికీ సాంఘిక భద్రతా వ్యవస్థకు స్వచ్ఛందంగా దోహదపడవచ్చు, సాంఘిక భద్రతా వ్యవస్థ ద్వారా అందించబడిన వైద్య సేవలు అందుకోవచ్చు. ఈక్వడారియన్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ సోషల్ సెక్యూరిటీ (ఐఎస్ఎస్ఎస్) అనేక ప్రధాన ఆసుపత్రులను కలిగి ఉంది.[89] ఈక్వడార్ ప్రస్తుతం 20 అత్యంత సమర్థవంతమైన ఆరోగ్య సంరక్షణ అందిస్తున్న దేశాలలో ఒకటిగా ఉంది. ఇది 2000 సంవత్సరంలో తిరిగి 111 వ స్థానంలో ఉంది.[90] ఈక్వడార్లకు ఆయుఃపరిమితి 75.6.[91] శిశు మరణాల నిష్పత్తి 1000: 13.[92] 1950 లో 140 శిశుమరణాలు ఉండగా 1980 ల నాటికి అది 76కి చేరుకుంది.

[93]

ఐదు సంవత్సరాలలోపు పిల్లలలో 23% మంది తీవ్ర పోషకాహార లోపంతో ఉన్నారు.[92] కొన్ని గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో జనాభా త్రాగునీరు అందుబాటులో లేవు. సరఫరా నీటి ట్యాంకుల ద్వారా అందించబడుతుంది. 1,00,000 మందికి 686 మలేరియా కేసులు ఉన్నాయి.[94] డాక్టర్ సందర్శనలు, ప్రాథమిక శస్త్రచికిత్సలు,, ప్రాథమిక ఔషధాలతో సహా ప్రాథమిక ఆరోగ్య సంరక్షణ 2008 నుండి ఉచితంగా ఇవ్వబడింది.[92] అయితే కొన్ని ప్రజా ఆసుపత్రులు పేలవమైన పరిస్థితిలో ఉన్నాయి.అధికసంఖ్యలో ఉన్న రోగుల అవసరానికి తగినన్ని ఆసుపత్రులు లేనప్పటికీ ప్రైవేటు ఆసుపత్రులు, క్లినిక్లు అత్యధిక ప్రజలకు బాగా ఖరీదైనవిగా ఉన్నాయి.

విద్య[మార్చు]

ESPOL – Guayaquil
The Oldest Observatory in South America is the Quito Astronomical Observatory, founded in 1873 and located in Quito, Ecuador. The Quito Astronomical Observatory is managed by EPN.[95]

ఈక్వడార్ రాజ్యాంగం ప్రకారం పిల్లలు ప్రాథమిక స్థాయి విద్యను సాధించే వరకు పిల్లలు అందరూ నిర్బంధంగా పాఠశాలకు హాజరు కావలసి ఉంటుంది. ఇది తొమ్మిది పాఠశాల సంవత్సరాలలో అంచనా వేయబడింది.[96] 1996 లో నికర ప్రాథమిక నమోదు రేటు 96.9%, 71.8% మంది పిల్లలలో ఐదవ తరగతి వరకు పాఠశాలలో బస చేశి విద్యాభ్యాసం పూర్తి చేసారు.[96] ప్రాథమిక, ఉన్నత విద్య ఖర్చు ప్రభుత్వం భరిస్తుంది. అయితే కుటుంబాలు తరచూ ఫీజులు, రవాణా ఖర్చులు వంటి అదనపు ఖర్చులను ఎదుర్కొంటున్నాయి.[96] ప్రభుత్వ పాఠశాలల కేటాయింపు అవసరమైన స్థాయిల కంటే చాలా తక్కువగా ఉంటుంది. తరగతి పరిమాణాలు చాలా పెద్దవిగా ఉంటాయి, పరిమిత మార్గాల కుటుంబాలు తరచుగా విద్యకు చెల్లించాల్సిన అవసరాన్ని గుర్తించాయి. గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో కేవలం 10% మంది పిల్లలు ఉన్నత పాఠశాలలకు హాజరౌతూ ఉన్నారు. [ఆధారం కోరబడినది] విద్య మంత్రిత్వశాఖ పేర్కొన్న సార్థకాల సంఖ్య 6.7. [ఆధారం కోరబడినది]

Maldonado's High School Riobamba

ఈక్వడార్లో 61 విశ్వవిద్యాలయాలు ఉన్నాయి. వీటిలో చాలావరకు సంప్రదాయ స్పానిష్ విద్యా వ్యవస్థ ప్రకారం టెర్మినల్ డిగ్రీలను కలిగి ఉన్నాయి,[97] సుదీర్ఘ కాలంగా పురాతన విశ్వవిద్యాలయాలు కలిగి ఉన్న దేశంగా ఈక్వడార్‌ను అమెరికా ఖండాలు గౌరవిస్తున్నాయి. యూనివర్సిటీ ఆఫ్ శాన్ ఫుల్జెన్సియో అగస్టీన్లు 1586 లో స్థాపించబడింది. శాన్ గ్రెగోరియో మాగ్నో విశ్వవిద్యాలయం 1651 లో జెస్యూట్స్‌చేత స్థాపించబడింది. ఆక్వానో శాంటో టోమస్ విశ్వవిద్యాలయం 1681 లో డొమినికన్ ఆర్డర్ చేత స్థాపించబడింది.

సంప్రదాయబద్ధమైన టెర్మినల్ డిగ్రీల్లో డాక్టరేట్ కొరకు ఔషధం, లా స్కూల్స్ లేదా ఇంజనీరింగ్, ఫిజిక్స్, కెమిస్ట్రీ లేదా పాలిటెక్నిక్ లేదా టెక్నాలజీ ఇన్‌స్టిట్యూట్లకు గణిత శాస్త్రం కొరకు ఎంచుకోవచ్చు . ఇతర దేశాలలో పీహెచ్‌డి విషయంలో ఈ టెర్మినల్ డిగ్రీలు, ఒక ప్రొఫెసర్ లేదా పరిశోధకుడిగా అకాడెమియాలో ఒక వ్యక్తిని మార్గదర్శకుడుగా అంగీకరించే ప్రధాన అవసరంగా ఉంటుంది. వృత్తిపరమైన రంగంలో ఒక గుర్తింపు పొందిన సంస్థ మంజూరు చేసిన ఒక టెర్మినల్ డిగ్రీని విద్యార్థులకు వృత్తిపరమైన లైసెన్స్ను అందిస్తుంది.

అయినప్పటికీ 2004 లో నేషనల్ కౌన్సిల్ ఆఫ్ హయ్యర్ ఎడ్యుకేషన్ (సి.ఒ.ఎన్.ఇ.ఎస్.యు.పి.) ప్రతిభావంతులైన విదేశీ వారిని జత చేయడానికి గుర్తింపు పొందిన విశ్వవిద్యాలయాల డిగ్రీ-ప్రదాన పథకాల పునర్వ్యవస్థీకరణను ప్రారంభించింది. కొంతమంది కెరీర్ల కొత్త నిర్మాణం, విషయాలను, క్రెడిట్లను లేదా గతంలో ఇచ్చిన డిప్లొమాలు పేరుని కూడా తొలగించాయి. గతంల జె.డి. జురిస్ డాక్టర్ (డాక్టర్ ఎన్ జురిస్ప్రూడెసియా) గా పిలవబడే చట్టాన్ని టెర్మినల్ డిగ్రీ భర్తీ చేసింది. ఇది అంగోగ్రాడో (అటార్నీ)లో అండర్గ్రాడ్యుయేట్ డిగ్రీకి సమానం చేయడానికి క్రెడిట్ల సంఖ్యను భర్తీ చేసింది. మెడికల్ పాఠశాల కోసం అదే పద్ధతిలో విద్య సమయం గరిష్ఠంగా తొమ్మిది సంవత్సరాలుగా (మెడిసిన్, సర్జరీలో ఎం.డి. శీర్షికను పొందటానికి అవసరమైన కనీస స్థాయి) గణనీయంగా తగ్గించింది. డిప్లొమా టెర్మినల్, ఇది మెడియోకో (వైద్యుడు) పేరుతో ఇవ్వబడుతుంది. అందువలన విదేశీ విశ్వవిద్యాలయాల్లో వలె పథకాలు, పాఠ్య ప్రణాళికలను మంజూరు చేయడానికి విశ్వవిద్యాలయాలు తగిన ఏర్పాట్లు చేసేవరకు మెడికోలు ఒక ఎం.డి. లేక పి.హె.డి. విదేశాలలో మాత్రమే పొందవచ్చు. అయినప్పటికీ, ఒక మెడికొ కుటుంబం వైద్యుడు లేదా సాధారణ వైద్య వైద్యుడుగా వృత్తిని ప్రారంభించవచ్చు.

Biblioteca Municipal de Guayaquil

ఈ కొత్త పునర్వ్యవస్థీకరణ చాలా ప్రతిష్ఠాత్మకమైనప్పటికీ దేశంలో పట్టభద్రులైన అత్యంత విద్యావంతులైన నిపుణుల కోసం లేదా విదేశీ సంస్థల్లో పట్టభద్రుల కోసం డిప్లొమాలు సమైక్యతకు సరైన మార్గం లేదు. ప్రస్తుత విద్వాంసులకు విదేశీ డిగ్రీలను సంపాదించడానికి విధించిన వివాదాస్పద పాయింట్లు ఒకటి. ఈనాటికి ఒక మాస్టర్స్ డిగ్రీ అనేది విద్యావిషయక హోదా, కనీసం ఒక విదేశీ పీహెచ్‌డి రెగ్టర్ (విశ్వవిద్యాలయ అధ్యక్షుడు) లేదా డెకానో (డీన్) హోదాను పొందేందుకు లేదా కొనసాగించడానికి అవసరం. ఈక్వడార్ పరిశోధకులు, దేశంలో శిక్షణ పొందిన అనేకమంది విద్యావేత్తలు కోసం ఈ నిబంధనలు వితరణ నిరాశపరచేవి, చట్టవిరుద్ధమైనవి అని స్పష్టం చేశాయి. ఎందుకంటే స్పెషలైజేషన్ లేదా విజ్ఞాన పురోగతి కంటే టైటిల్ పేరు వివాదాస్పదం కావడం ప్రశ్నర్ధకంగా కనిపించింది.

ఈ, ఇతర సంస్కరణలు, ముఖ్యంగా ప్రభుత్వం యొక్క హయ్యర్ ఎడ్యుకేషన్ సిస్టం నియంత్రణను మంజూరు చేసిన ఒక సంస్కరణను సవరించడానికి ఒక చర్చ 2010 ఆగస్టు 4 న బహు పక్షపాత జాతీయ శాసనసభ ద్వారా ఏకాభిప్రాయంతో ఆమోదించబడింది, కాని అధ్యక్షుడు రాఫెల్ కొరియాచే వీటితో రద్దు చేయబడింది తన రాజకీయ పార్టీ, SENPLADES (ప్రణాళికా, అభివృద్ధి జాతీయ కార్యదర్శి) చేత మొదట తొలగించినట్లు చట్టం కచ్చితంగా ఉంచుకోవాలి. ఈ మార్పు కారణంగా, చాలా మంది విద్యావంతులైన నిపుణులు, పాత నిర్మాణంలో ఉన్న విద్యావేత్తలు ఉన్నారు, అయితే ప్రభుత్వ విశ్వవిద్యాలయాలలో 87% అధ్యాపకులు కేవలం మాస్టర్ డిగ్రీని పొందినట్లు అంచనా వేశారు, 5% కంటే తక్కువ మంది PhD కలిగి ఉన్నారు (అయితే చాలామంది ఇప్పటికే ఈక్వడారియన్-మంజూరు డాక్టరేట్ డిగ్రీలు).

ప్రభుత్వంచే హయ్యర్ ఎడ్యుకేషన్ సిస్టమ్కు మంజూరు చేయబడిన నియంత్రణ 2010 ఆగస్టు 4న మల్టీ పార్టిసన్ నేషనల్ అసెంబ్లీ ఏకాభిప్రాయంతో ఆమోదించబడింది. అధ్యక్షుడు రాఫెల్ కొరియా అయితే దానిని చట్టబద్ధంగా ఉంచాలని కోరుకున్నాడు.ఈ మార్పు కారణంగా చాలా మంది విద్యావంతులైన నిపుణులు, పాత నిర్మాణంలో ఉన్న విద్యావేత్తలు ఉన్నారు. అయితే ప్రభుత్వ విశ్వవిద్యాలయాలలో 87% అధ్యాపకులు కేవలం మాస్టర్ డిగ్రీని పొందినట్లు అంచనా వేశారు. 5% కంటే తక్కువ మంది మాత్రమే పి.హెచ్.డి. కలిగి ఉన్నారు. (అయితే చాలామంది ఇప్పటికే ఈక్వడారియన్-మంజూరు డాక్టరేట్ డిగ్రీలు). సుమారు 300 ఇన్స్టిట్యూట్స్ పోస్ట్-సెకండరీ ఒకేషనల్ లేదా టెక్నికల్ శిక్షణను అందిస్తాయి.

వెలుపలి లింకులు[మార్చు]


మూలాలు[మార్చు]

  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 "Ecuador". International Monetary Fund. Retrieved 2008-10-09.
  2. "City of Quito". UNESCO. Retrieved June 26, 2010.
  3. "Statistics of income tax for Ecuador Cities". sri.gob.ec. December 31, 2008. Retrieved December 31, 2008.
  4. "Historic Centre of Santa Ana de los Ríos de Cuenca". UNESCO. December 2, 1999. Retrieved June 26, 2010.
  5. "Ecuador Adopts New Constitution – With CELDF RIGHTS of NATURE Language". Archived from the original on October 3, 2008. Retrieved September 30, 2008.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link), Community Environmental Legal Defense Fund. Retrieved September 7, 2009.
  6. 6.0 6.1 "South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity". Archived from the original on October 11, 2007. Retrieved July 26, 2012.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link), Conservation.org (September 16, 2003).
  7. "Oficialmente Ecuador es el país de las orquídeas- Noticias de Cuenca - Azuay - Ecuador - Eltiempo de Cuenca". Archived from the original on 2014-11-29. Retrieved September 13, 2014.
  8. "Assessment for Blacks in Ecuador". CIDCM. Archived from the original on 2012-06-22. Retrieved 2017-10-20.
  9. Roos, Wilma and van Renterghem, Omer Ecuador, New York, 2000, p.5.
  10. 10.0 10.1 "Uppsala Conflict Data Program - Conflict Encyclopedia, General Conflict Information, Conflict name: Ecuador - Peru, In depth, Background to the 1995 fighting and Ecuador and Peru engage in armed conflict". Archived from the original on 2013-09-27. Retrieved July 15, 2013.
  11. Rory Carroll, Latin America correspondent (October 1, 2010). "Ecuador's president attacked by police". The Guardian. London. Retrieved September 12, 2011.
  12. "Avenger against oligarchy" wins in Ecuador[permanent dead link] The Real News, April 27, 2009.
  13. Romero, Simon (April 27, 2009). "Ecuador Re-elects President, Preliminary Results Show". The New York Times.
  14. "Public spending fuels Ecuador leader's popularity". Voxxi.com. January 25, 2012. Archived from the original on 2013-05-12. Retrieved September 4, 2012.
  15. "Correa's and Ecuador's Success drive The Economist Nuts" Archived 2015-04-16 at the Wayback Machine. New Economic Perspectives.
  16. Correa wins re-election and says banks and mass media don't rule anymore Archived 2015-03-18 at the Wayback Machine. The Real News. February 19, 2013. Retrieved January 1, 2014.
  17. "The 'Highest' Spot on Earth". NPR. April 7, 2007. Retrieved February 24, 2012.
  18. "Video Chimborazo VS Everest 3D". YouTube. Retrieved February 24, 2012.
  19. ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; CIAfactbook అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  20. Dowl, Aimee (2010). Ecuador and the Galápagos Islands. p. 53.
  21. 22.0 22.1 22.2 "Ecuador". The World Factbook. Archived from the original on 2015-12-08. Retrieved August 18, 2011.
  22. 23.0 23.1 Plan Nacional del Buen Vivir[dead link], Objective 4, Diagnostic, Section "La Biodiversidad y Patrimonio Natural", 2008 (Spanish)
  23. "Ecuador – Biodiversity Conservation" (PDF). Archived from the original (PDF) on March 23, 2006. Retrieved June 26, 2010.
  24. "Unesco World Heritage". UNESCO. Retrieved June 26, 2010.
  25. "Ecuador's Constitution". Pdba.georgetown.edu. Retrieved February 24, 2012.
  26. Plan Nacional del Buen Vivir[dead link], Objective No. 4, 2008 (Spanish)
  27. Ministry of the environment of Ecuador, Protected Areas Archived మార్చి 25, 2012 at the Wayback Machine
  28. Ministry of the environment, Sociobosque Program
  29. Lemonick, Michael D. (October 30, 1995). "Time Magazine Report". Time. Archived from the original on 2013-02-04. Retrieved June 26, 2010.
  30. San Sebastian, M.; Hurtig, A. K. (2004). "Oil Exploitation in the Amazon Basin of Ecuador: A Public Health Emergency". Pan American Journal of Public Health. 15 (3). doi:10.1590/S1020-49892004000300014.
  31. "Yahoo! Noticias España – Los titulares de hoy". Yahoo Noticias España. Retrieved September 13, 2014.
  32. ECUADOR GDP GREW 4.3 PERCENT AVERAGE PER YEAR FROM 2007 TO 2012 Archived 2014-11-29 at the Wayback Machine. NAM News Network (NNN) (February 14, 2013). Retrieved April 24, 2013.
  33. "El Banco Central de Ecuador sitúa el crecimiento del 2008 en más del 6%". soitu.es. Archived from the original on 2014-12-15. Retrieved September 13, 2014.
  34. Producto Interno Bruto (PIB) - Tasa de Crecimiento Real (%). Indexmundi.com. Retrieved January 28, 2013.
  35. Banco Central del Ecuador – Resumen de pib Archived 2012-10-29 at the Wayback Machine. Bce.fin.ec (July 11, 2012). Retrieved July 26, 2012.
  36. "Ecuador Inflation rate (consumer prices) – Economy". Retrieved September 13, 2014.
  37. Gill, Nathan. (January 6, 2012) Ecuadorian Inflation Accelerated to Three-Year High in 2011. Bloomberg. Retrieved August 21, 2012.
  38. "Ecuador en Cifras". Retrieved September 13, 2014.
  39. Comisión Económica para América Latina y el Caribe, CEPAL, Bases de Datos y Publicaciones Estadísticas "Tasa de desempleo." Archived 2015-03-18 at the Wayback Machine Retrieved on January 28, 2013.
  40. "New Paper Examines Ecuador's Success in Emerging from Economic Recession; Reducing Poverty and Unemployment - Press Releases". Archived from the original on 2014-11-11. Retrieved September 13, 2014.
  41. 42.0 42.1 Rebeca, Ray and Sara, Kozameh. (May 2012) Ecuador's Economy Since 2007. p. 15.
  42. "Ecuador". Archived from the original on 2013-06-05. Retrieved September 13, 2014.
  43. "Ecuador first-half trade surplus rises to $390 mln - Energy & Oil-Reuters". Archived from the original on 2014-09-28. Retrieved September 13, 2014.
  44. "Oil Reserves". Retrieved September 13, 2014.
  45. Ecuador: Evolucion de la Balanza Comercial Archived జూన్ 17, 2012 at the Wayback Machine. Banco Central del Ecuador (January–February 2008).
  46. "Downloads - Statistics – Production-Related Documents". Archived from the original on 2014-09-20. Retrieved September 13, 2014.
  47. "The World Fact Book". Central Intelligence Agency [U.S.] Central Intelligence Agency [U.S.] Archived from the original on 24 మార్చి 2017. Retrieved 30 March 2017.
  48. "Mapping for Results – Ecuador, Latin America & Caribbean". Retrieved September 13, 2014.
  49. Ecuador Facts, information, pictures | Encyclopedia.com articles about Ecuador. Encyclopedia.com. Retrieved September 14, 2012.
  50. "Ranking 2010 – Ranking completo". Archived from the original on 2014-11-17. Retrieved September 13, 2014.
  51. DUAL dmw. "Industrias en CUENCA". Archived from the original on అక్టోబరు 17, 2014. Retrieved నవంబరు 15, 2017.
  52. South American Community Nations – Andean Community -CAN Archived జూన్ 30, 2012 at the Wayback Machine. Comunidadandina.org. Retrieved August 21, 2012.
  53. "Profile: Mercosur – Common Market of the South". Retrieved September 13, 2014.
  54. Which are its member countries? Archived 2012-07-17 at the Wayback Machine aladi.org
  55. "UNASUR (South American organization) – Britannica Online Encyclopedia". Encyclopædia Britannica. Retrieved September 13, 2014.
  56. "Union of South American Nations". Archived from the original on 2015-01-25. Retrieved September 13, 2014.
  57. David Grijalva. "News And Updates". Archived from the original on ఫిబ్రవరి 1, 2014. Retrieved నవంబరు 16, 2017.
  58. "Best airport in the world – 2–5 million passengers - ASQ Awards". Archived from the original on 2012-09-03. Retrieved September 13, 2014.
  59. "Quito, Ecuador's New Airport – Gateway to the Galápagos". Archived from the original on 2013-06-17. Retrieved September 13, 2014.
  60. "Archived copy". Archived from the original on ఫిబ్రవరి 9, 2014. Retrieved నవంబరు 16, 2017.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  61. 62.0 62.1 62.2 "Central America and Caribbean :: PAPUA NEW GUINEA". CIA The World Factbook. Archived from the original on 2016-05-16. Retrieved 2017-11-16. ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; "CIAPAPUANEWGUINEA" అనే పేరును విభిన్న కంటెంటుతో అనేక సార్లు నిర్వచించారు
  62. EL UNIVERSO. "Población del país es joven y mestiza, dice censo del INEC - Data from the national census 2010 (2011-09-02)". El Universo. Retrieved September 13, 2014.
  63. (in Spanish) El 80% de ecuatorianos es católico Archived 2013-08-11 at the Wayback Machine. lahora.com.ec. August 15, 2012
  64. (in Spanish) El 80% de los ecuatorianos afirma ser católico, según el INEC. eluniverso.com. August 15, 2012
  65. "LDS Newsroom, Facts and Statistics, Ecuador". mormonnewsroom.org. Retrieved September 13, 2014.
  66. 2013 Yearbook of Jehovah's Witnesses
  67. "The Lost Sephardic Tribes of Latin America". Greater Miami Jewish Federation Community Post. Retrieved September 13, 2014.
  68. Población total 11,700,000 ~ Población judía 1000. Congreso Judío
  69. "Unravelling the hidden ancestry of American admixed populations". Nature Communications. March 24, 2015. doi:10.1038/ncomms7596. PMC 4374169.
  70. ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; censo de 2010 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  71. "Resultados Nacionales Censo de Población y Vivienda". Inec.gob.ec. Archived from the original on 2014-09-30. Retrieved February 24, 2012.
  72. "Ecuador: Virtual Jewish History Tour". American-Israeli Cooperative Enterprise. 2004. Retrieved June 23, 2013.
  73. "Cuenca Ecuador – How The American Dream Moved South". vivatropical.com. 2013. Retrieved January 13, 2015.
  74. Elisabeth Hurtel. "Photos Indigenous people of Ecuador". South-images.com. Archived from the original on సెప్టెంబరు 11, 2012. Retrieved నవంబరు 16, 2017.
  75. Kichwa Kichwa language page
  76. 77.0 77.1 Borja, Piedad. Boceto de Poesía Ecuatoriana,'Journal de la Academia de Literatura Hispanoamericana', 1972 Archived 2011-05-03 at the Wayback Machine
  77. Robertson, W.S., History of the Latin-American Nations, 1952
  78. Karnis, Surviving Pre-Columbian Drama, The Johns Hopkins University Press, 1952
  79. Dolores Veintimilla Brief biography Archived ఏప్రిల్ 25, 2012 at the Wayback Machine
  80. "Las esculturas de Teddy Cobeña las favoritas del público". Europa Press.
  81. "Teddy Cobeña expondrá en Europa y Asia". Diario Expreso.
  82. "Madrid guarda arte manabita". El Diario de Ecuador.
  83. "The pride of Ecuador". Synergos.org. August 14, 1996. Archived from the original on 2011-05-10. Retrieved December 22, 2010.
  84. Larrea, Julio. "25 Años de Vida Institucional", Imprenta del Ministerio de Salud Publica, Quito 2008.
  85. "History of the Ministry of Public Health". Msp.gob.ec. Archived from the original on March 17, 2012. Retrieved February 24, 2012.
  86. 87.0 87.1 "Program of the Ministry of Public Health – Ecuador". Msp.gob.ec. Archived from the original on October 5, 2010. Retrieved February 24, 2012.
  87. 88.0 88.1 88.2 88.3 "Public health care network – Ministry of Public Health – Ecuador". Msp.gob.ec. Archived from the original on December 6, 2010. Retrieved February 24, 2012.
  88. "Medical Services – Instituto Ecuatoriano de Seguridad Social". Iess.gob.ec. ఫిబ్రవరి 19, 2010. Archived from the original on ఫిబ్రవరి 21, 2012. Retrieved నవంబరు 16, 2017.
  89. "Most Efficient Health Care: Countries - Bloomberg Best (and Worst)". Bloomberg.
  90. CIA – The World Factbook – Rank Order – Life Expectancy At Birth Archived 2014-05-28 at the Wayback Machine
  91. 92.0 92.1 92.2 Olsont, David (September 19, 2009). "Still in its infancy, Ecuador's free health care has growing pains | Special Reports". PE.com. Archived from the original on December 25, 2010. Retrieved June 26, 2010.
  92. మూస:Csref
  93. "Ecuador". Archived from the original on October 26, 2007. Retrieved November 4, 2009.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link). Fightingdiseases.org
  94. "NASA Creating a Virtual Telescope with Two Small Spacecraft". NASA.
  95. 96.0 96.1 96.2 "Ecuador". The Department of Labor's 2001 Findings on the Worst Forms of Child Labor. Bureau of International Labor Affairs, U.S. Department of Labor. 2002. Archived from the original on మే 3, 2010. Retrieved నవంబరు 16, 2017.
  96. Spanish Education System, Spanish Education System (Text in Spanish)

బయటి లింకులు[మార్చు]

"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=ఈక్వడార్&oldid=4162368" నుండి వెలికితీశారు