జోహన్ గాడోలిన్
 జోహన్ గాడోలిన్ - తపాలా బిళ్ళ | |
| జననం | 1760 జూన్ 5 టర్కు, స్వీడిష్ ఫిన్లాండ్ |
|---|---|
| మరణం | 1852 ఆగస్టు 15 (వయసు 92) మైనామకి, గ్రాండ్ డచీ ఆఫ్ ఫిన్లాండ్, రష్యన్ ఎంపైర్ |
| జాతీయత | ఫిన్నిష్ |
| రంగము | రసాయన శాస్త్రం |
| ప్రాముఖ్యత | యిట్రియం |
జోహన్ గాడోలిన్ (ఆంగ్లం: Johan Gadolin; 1760 జూన్ 5 - 1852 ఆగస్టు 15) ఫిన్నిష్ రసాయన శాస్త్రవేత్త, భౌతిక శాస్త్రవేత్త, ఖనిజ శాస్త్రవేత్త. గడోలిన్ మొదటి అరుదైన-భూమి సమ్మేళనం యట్రియం కలిగిన "కొత్త భూమి" కనుగొన్నాడు, తరువాత ఇది ఒక రసాయన మూలకం అని నిర్ధారించబడింది. అతను ఫిన్నిష్ రసాయన శాస్త్ర పరిశోధన స్థాపకుడిగా, రాయల్ అకాడమీ ఆఫ్ తుర్కులో (Åbo Kungliga Akademi) కెమిస్ట్రీ చైర్ రెండవ హోల్డర్ గా పరిగణించబడ్డాడు. గడోలిన్ తన విజయాలకు ప్రసిద్ధి చెందాడు, ఆర్డర్ ఆఫ్ సెయింట్ వ్లాదిమిర్, ఆర్డర్ ఆఫ్ సెంట్ అన్నా అవార్డులను అందుకున్నాడు.
ప్రారంభ జీవితం, విద్య
[మార్చు]జోహన్ గడోలిన్ ఫిన్లాండ్ (అప్పుడు స్వీడన్ ఒక భాగం) లో జన్మించాడు.[1][2] ఆయన భౌతిక శాస్త్రం, వేదాంతశాస్త్రం ప్రొఫెసర్ అయిన జాకబ్ గాడోలిన్ కుమారుడు.[3] ఆయన పదిహేను సంవత్సరాల వయస్సులో రాయల్ అకాడమీ ఆఫ్ టర్కులో (Åbo Kungliga Akademi) గణితాన్ని అధ్యయనం చేయడం ప్రారంభించాడు. తరువాత అతను తన మేజర్ ను కెమిస్ట్రీకి మార్చాడు, అబో(Åbo)లో ద కెమిస్ట్రీ మొదటి చైర్ అయిన పెహర్ అడ్రియన్ గాడ్ చదువుకున్నాడు.[3]
1779లో ఆయన ఉప్ప్సాలా విశ్వవిద్యాలయానికి వెళ్లాడు. 1781లో, అతను తన డిసర్టేషన్ డిసర్టాషియో కెమికా డి అనాలిసిస్ ఫెర్రీ (Δ కెమికల్ డిసర్టేశన్ ఆన్ ది అనాలిసిస్ ఆఫ్ ఐరన్) ను టోర్బెర్న్ బెర్గ్మాన్ ఆధ్వర్యంలో ప్రచురించాడు.[4][5][6] బెర్గ్మాన్ ఒక ముఖ్యమైన పరిశోధనా పాఠశాలను స్థాపించాడు, ఆయన, జోహన్ గోట్లీబ్ గన్, కార్ల్ విల్హెల్మ్ షీలే సహా అతని విద్యార్థులలో చాలా మంది సన్నిహిత మిత్రులు అయ్యారు.[7][8]
కెరీర్
[మార్చు]గడోలిన్ తన స్థానిక స్వీడిష్ తో పాటు లాటిన్, ఫిన్నిష్, రష్యన్, జర్మన్, ఇంగ్లీష్, ఫ్రెంచ్ భాషలలో అనర్గళంగా మాట్లాడేవాడు.[5] అతను 1784లో ఉప్సాలాలో రసాయన శాస్త్రం చైర్ పర్సన్ (the chair of chemistry at Uppsala)గా ఉన్నాడు, కానీ దానికి బదులుగా జోహన్ అఫ్జెలియస్ ను ఎంపిక చేశారు. గడోలిన్ 1785లో అబోలో అసాధారణ ప్రొఫెసర్ అయ్యాడు.[3] 1786లో ప్రారంభించి, అతను ఐరోపాలో రసాయన "గొప్ప పర్యటన" చేసాడు, వివిధ దేశాలలో విశ్వవిద్యాలయాలు, గనులను సందర్శించాడు. అతను జర్మనీలోని కెమిస్సే అన్నలెన్ పత్రిక సంపాదకుడు లోరెంజ్ క్రెల్, ఐర్లాండ్లోని అడైర్ క్రాఫోర్డ్, రిచర్డ్ కిర్వాన్ కలిసి పనిచేశాడు.[9]
గడోలిన్ 1790లో రాయల్ స్వీడిష్ అకాడమీ ఆఫ్ సైన్సెస్ సభ్యుడిగా ఎన్నికయ్యాడు.
పెహర్ అడ్రియన్ గాద్ద్ మరణం తరువాత 1797లో రాయల్ అకాడమీ ఆఫ్ తుర్కు గాడోలిన్ రసాయన శాస్త్రంలో సాధారణ ప్రొఫెసర్ అయ్యాడు.[10] అతను 1822లో పదవీ విరమణ చేసే వరకు ఆ పదవిని కొనసాగించాడు.[3] విద్యార్థులకు ప్రయోగశాలను అందుబాటులోకి తెచ్చిన మొదటి రసాయన శాస్త్రవేత్తలలో ఆయన ఒకరు. అతను తన ప్రైవేట్ ప్రయోగశాలను ఉపయోగించడానికి కూడా విద్యార్థులను అనుమతించాడు.[11]
విజయాలు
[మార్చు]గడోలిన్ వివిధ రంగాలలో కృషి చేశాడు. అతను ఎన్నడూ ఫ్రాన్స్ ను సందర్శించనప్పటికీ, అతను ఆంటోయిన్ లావోసియర్ దహన సిద్ధాంతానికి ప్రతిపాదకుడు అయ్యాడు.[5][3] గాడోలిన్ ఇన్లెడింగ్ టిల్ చెమియన్ (1798) నార్డిక్ దేశాలలో ఫ్లోజిస్టన్ సిద్ధాంతాన్ని ప్రశ్నించిన, ఆధునిక పద్ధతిలో దహనంలో ఆక్సిజన్ పాత్రను చర్చించిన మొదటి రసాయన శాస్త్ర పాఠ్యపుస్తకం.[11]
అధ్యయనాలు
[మార్చు]గాడోలిన్ వేడిని రసాయన మార్పులతో అనుసంధానించే విషయాన్ని అధ్యయనం చేశాడు, ముఖ్యంగా వేడిని గ్రహించగల వివిధ పదార్ధాల సామర్థ్యాన్ని (నిర్దిష్ట ఉష్ణం, స్థితి మార్పుల సమయంలో వేడిని గ్రహించడం (లేటెంట్ హీట్).[12] ఈ థర్మోకెమికల్ పనికి చాలా ఖచ్చితమైన కొలతలు అవసరం .[13] గడోలిన్ 1784 నాటికి నిర్దిష్ట వేడి మీద, 1791 లో ఆవిరి గుప్త వేడి మీద ముఖ్యమైన పత్రాలను ప్రచురించాడు.[3] మంచు వేడి మంచు వేడికి సమానమని అతను ప్రదర్శించాడు,, ఒక ప్రామాణిక వేడి పట్టికను ప్రచురించాడు.[5][14]
గడోలిన్ మొదటి అరుదైన-భూమి మూలకం, యట్రియం వర్ణనకు ప్రసిద్ధి చెందాడు. 1792లో కార్ల్ ఆక్సెల్ అర్హెనియస్ చేత స్టాక్హోమ్ సమీపంలోని స్వీడిష్ గ్రామం యెటెర్బీ క్వారీ కనుగొనబడిన నల్ల, భారీ ఖనిజ నమూనాను గడోలిన్ అందుకున్నాడు.[15] జాగ్రత్తగా చేసిన ప్రయోగాల ద్వారా, గాడోలిన్ నమూనాలో సుమారు 38% గతంలో తెలియని "భూమి" అని నిర్ధారించారు, ఇది తరువాత యట్రియా అని పేరు పెట్టబడింది.[16] యట్రియా, యట్రియం ఆక్సైడ్, మొట్టమొదటి అరుదైన-భూమి లోహ సమ్మేళనం-ఆ సమయంలో, ఇది ఆధునిక కోణంలో ఇంకా ఒక మూలకం పరిగణించబడలేదు. అతని రచనలు 1794 లో ప్రచురించబడ్డాయి.[17]
గాడోలిన్ పరిశీలించిన ఖనిజానికి 1800లో గాడోలినైట్ అని పేరు పెట్టారు.[18] గాడోలినియం మూలకం, దాని ఆక్సైడ్ గాడోలినియా గాడోలిన్ పేరు పెట్టారు.[19]
గాడోలిన్ కౌంటర్-కరెంట్ కండెన్సర్ల ప్రారంభ ఉదాహరణలలో ఒకదాన్ని ప్రచురించడానికి కూడా ప్రసిద్ధి చెందింది. 1791లో అతను "కౌంటర్-కరెంట్ సూత్రం" ను ఉపయోగించడం ద్వారా తన తండ్రి కండెన్సర్ రూపకల్పనను మెరుగుపరిచాడు. నీటి శీతలకరణి కొండపైకి ప్రవహించడం ద్వారా, కండెన్సర్ ప్రభావం పెరిగింది. ఈ సూత్రాన్ని తరువాత జస్టస్ లీబిగ్ ఉపయోగించారు, దీనిని నేడు సాధారణంగా లీబిగ్ కండెన్సర్ అని పిలుస్తారు.[20]
పురస్కారాలు
[మార్చు]గడోలిన్ కు నైట్ పదవి ఇవ్వబడింది, ఫిన్నిష్ హౌస్ ఆఫ్ నోబిలిటీ 245వ సంఖ్య క్రింద నమోదు చేయబడింది. అతనికి ఆర్డర్ ఆఫ్ సెయింట్ వ్లాదిమిర్, ఆర్డర్ ఆఫ్ సెయింట్ అన్నా కూడా లభించాయి. అతని వంశపారంపర్య పరికరంః అర్జెంటీనా, రెండు ముల్లెట్లతో బెండ్ అజూర్ మీద లేదా గులాబీ గులెస్, స్ఫటికాల మధ్య సరైనది.[21][22][23]
తరువాతి జీవితం
[మార్చు]జోహన్ గడోలిన్ మొదట వివాహం చేసుకున్నాడు, 35 సంవత్సరాల వయస్సులో, హెడ్విగ్ టిహ్లెమాన్, వీరితో అతనికి తొమ్మిది మంది పిల్లలు ఉన్నారు. తన భార్య మరణం తరువాత అతను 59 సంవత్సరాల వయస్సులో ఎబ్బా పాలాండర్ ను వివాహం చేసుకున్నాడు.[24] గడోలిన్ 1822లో 62 సంవత్సరాల వయస్సులో ప్రొఫెసర్ ఎమెరిటస్ గా పదవీ విరమణ చేసాడు.[25] ఆయన 30 సంవత్సరాలు నివసించిన ఒక గ్రామీణ ఎస్టేట్ కు మారాడు. ఆయన 1852 ఆగస్టు 15న ఫిన్లాండ్ లోని మైనమాకిలో మరణించాడు.
1827 తుర్కు అగ్నిప్రమాదం అబో పట్టణంలో చాలా భాగాన్ని దెబ్బతీసింది. గడోలిన్ ప్రయోగశాల, కేథడ్రల్ సమీపంలో ఖనిజాల సేకరణ నాశనం చేయబడ్డాయి.[26]
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ Weeks, Mary Elvira (1956). The discovery of the elements (6th ed.). Easton, PA: Journal of Chemical Education.
- ↑ Error on call to Template:cite paper: Parameter title must be specified
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 Kopperl, Sheldon J. (2008). Complete dictionary of scientific biography (Gadolin, Johan ed.). Detroit, MI: Charles Scribner's Sons. ISBN 978-0684313207. Retrieved 31 March 2015.
- ↑ Gadolin, Johan; Bergman, Torbern (1781). Dissertatio chemica de analysi ferri, quam, venia ampliss. facult. philos., praeside Torb. Bergman [...] publice ventilandam sistit Johannes Gadolin, aboa-fenno. In auditorio gustaviano majori d. 9 jun. anno 1781. Uppsala: Edman.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 Error on call to Template:cite paper: Parameter title must be specified
- ↑ Error on call to Template:cite paper: Parameter title must be specified
- ↑ Good, John Mason; Gregory, Olinthus; Bosworth, Newton (1819). "Scheele (Charles William)". Pantologia A new cabinet cyclopaedia, comprehending a complete series of essays, treatises, and systems, alphabetically arranged; with a general dictionary of arts, sciences, and words. London: J. Walker. ISBN 1179565665. Retrieved 31 March 2015.
- ↑ Authier, Andre (2013). Early Days of X-ray Crystallography. Oxford: Oxford University Press. p. 309. ISBN 978-0199659845. Retrieved 31 March 2015.
- ↑ Alho, Olli (1997). Finland: A Cultural Encyclopedia. Finnish Academy of Science & Letters. ISBN 978-9517178853. Retrieved 1 April 2015.
- ↑ Error on call to Template:cite paper: Parameter title must be specified
- ↑ 11.0 11.1 Enghag, Per (2004). Encyclopedia of the elements: technical data, history, processing, applications (1st reprint. ed.). Weinheim: Wiley-VCH. p. 437. ISBN 978-3527306664.
- ↑ Burns, William E. (2003). Science in the Enlightenment: An Encyclopedia. Santa Barbara: ABC-CLIO. pp. 122–123. ISBN 978-1576078860. Retrieved 1 April 2015.
- ↑ Heilbron, J.L. (1982). AbeBooks Elements of Early Modern Physics. Berkeley: University of California Press. p. 79. ISBN 978-0520045552. Retrieved 31 March 2015.
- ↑ Daintith, John; Tootill, E.; Gjertsen, D., eds. (1994). Biographical Encyclopedia of Scientists (2nd ed.). CRC Press. p. 324. ISBN 0750302879.
- ↑ Pyykkö, Pekka and Orama, Olli (1996). "What did Johan Gadolin actually do?" (PDF). In Evans, C. H. (ed.). Episodes from the History of the Rare Earth Elements. Dordrecht: Kluwer. pp. 1–12.
{{cite book}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link) - ↑ Moeller, Therald (2013). The Chemistry of the Lanthanides. Pergamon. pp. 39–44. ISBN 978-1483187631. Retrieved 10 March 2015.
- ↑ Error on call to Template:cite paper: Parameter title must be specified
- ↑ Forsyth, Maria; Hinton, Bruce (2014). Rare Earth-Based Corrosion Inhibitors. Woodhead Publishing. p. 4. ISBN 978-0857093479. Retrieved 31 March 2015.
- ↑ "Gadolinium". Periodic Table of Elements: LANL. Retrieved 31 March 2015.
- ↑ Error on call to Template:cite paper: Parameter title must be specified
- ↑ "Johan Gadolin (1760–1852)". Escutcheons of Science. Retrieved 1 April 2015.
- ↑ Dean, P B; Dean, K I (August 1996). "Sir Johan Gadolin of Turku: the grandfather of gadolinium" (PDF). Academic Radiology. 3 (Suppl 2): S165–9. doi:10.1016/S1076-6332(96)80523-X. PMID 8796552.
- ↑ "Johan Gadolin (1760–1852)". Escutcheons of Science. Retrieved 1 April 2015.
- ↑ Dean, P B; Dean, K I (August 1996). "Sir Johan Gadolin of Turku: the grandfather of gadolinium" (PDF). Academic Radiology. 3 (Suppl 2): S165–9. doi:10.1016/S1076-6332(96)80523-X. PMID 8796552.
- ↑ Dean, P B; Dean, K I (August 1996). "Sir Johan Gadolin of Turku: the grandfather of gadolinium" (PDF). Academic Radiology. 3 (Suppl 2): S165–9. doi:10.1016/S1076-6332(96)80523-X. PMID 8796552.
- ↑ Marshall, James L.; Marshall, Virginia R. (2008). "Rediscovery of the Elements: Yttrium and Johan Gadolin" (PDF). The Hexagon (Spring): 8–11.