బేగా బేగం

వికీపీడియా నుండి
Jump to navigation Jump to search

బేగా బేగం (1511 - 1582 జనవరి 17), రెండవ మొఘల్ చక్రవర్తి అయిన హుమాయున్ మొదటి భార్య. ఆమె 26 డిసెంబర్ 1530 నుండి 17 మే 1540 వరకు, 22 ఫిబ్రవరి 1555 నుండి 27 జనవరి 1556 వరకు రెండవ మొఘల్ చక్రవర్తి అయిన హుమాయున్ మొఘల్ సామ్రాజ్య ప్రధాన సామ్రాజ్ఞిగా ఉంది. [1][2][3][4]హుమాయూన్ మొదటి భార్య కాబట్టి ఆమెను జాన్- ఇ-కలాన్ అని పిలిచారు. హజ్ తీర్థయాత్ర చేసిన తరువాత ఆమెను హాజీ బేగం అని కూడా పిలిచారు.[5]

బేగా బేగం
మొఘల్ సామ్రాజ్ఞి
పాదుషా బేగం
First Tenure1530 – 1540
పూర్వాధికారిమహం బేగం
Second Tenure1555 – 1556
Successorహమీదా బాను బేగం
జననంబేగా బేగం
సుమారు 1511
ఖురాసాన్, పెర్షియన్
మరణం1582 జనవరి 17(1582-01-17) (వయసు 70–71)
ఢిల్లీ, భారతదేశం
Burial
హుమాయూన్ సమాధి, ఢిల్లీ
Spouseహుమాయూన్
వంశము
  • Al-aman Mirza
  • Aqiqa Sultan Begum
HouseTimurid (by marriage)
తండ్రియాద్గార్ బేగ్
మతంఇస్లాం

16వ శతాబ్దం చివరలో ఢిల్లీ దగ్గర తన భర్త హుమాయూన్ సమాధితో బేగా బేగం మొఘల్ సామ్రాజ్యం స్మారక చిహ్నాలను ప్రారంభించే సంప్రదాయాన్ని ప్రారంభించింది. ఇస్లామిక్ భారతదేశంలో ఈ మొట్టమొదటి భారీ స్మారక సమాధి కళాఖండంగా రూపొంది తరువాతి మొఘల్ వాస్తుశిల్పం అయిన తాజ్ మహల్ రూపకల్పనను నిర్ణయాత్మకంగా ప్రభావితం చేసిందిగా పరిగణిస్తారు.[6][7][8][9][10][11][12]

బాల్యం, వివాహం

[మార్చు]

బేగా బేగం ఖురాసాన్ చెందిన పర్షియన్. హుమాయూన్ మామ తఘై యాద్గర్ బేగ్ కుమార్తె, అతను కమ్రాన్ మీర్జా భార్య గుల్రుఖ్ బేగం తండ్రి, సుల్తాన్ అలీ మీర్జా సోదరుడు. [13][14]ఆమె తెలివైనది. బాగా చదువుకున్న మహిళ, వైద్యశాస్త్రం, చికిత్స గురించి కూడా ఆమెకు విస్తారమైన జ్ఞానం ఉంది.

బేగా తన మొదటి బంధువు యువరాజు అయిన నాసిర్ ఉద్ - దిన్ ను 1527లో వివాహం చేసుకుంది. అతను తరువాత హుమాయున్ అని పిలువబడ్డాడు.[15] ప్రావిన్స్ వైస్రాయ్ తన రెండవసారి పదవీకాలంలో (1527 - 1529) బదక్షాన్ లో ఉన్నప్పుడు హుమాయూన్ వివాహం జరిగింది. 1528 నవంబరులో ఆమె హుమాయూన్ మొదటి కుమారుడు షహజాదా అల్ - అమన్ మీర్జాకు జన్మనిచ్చింది. వారసుడు పుట్టినందుకు బాబర్ చక్రవర్తి ఈ సామ్రాజ్య దంపతులను ఎంతో అభినందించాడు, అయితే అతని పేరు ' అల్ - అమన్ ' ను అశుభంగా భావించాడు. యువరాజు కూడా తన బాల్యంలోనే మరణించాడు.[16]

మహారాణి

[మార్చు]

1530 డిసెంబరులో బాబర్ చక్రవర్తి మరణించిన తరువాత , హుమాయూన్ ఇరవై మూడు సంవత్సరాల వయస్సులో సింహాసనాన్ని అధిష్టించగా, బేగా కేవలం పందొమ్మిది సంవత్సరాల వయస్సులో సామ్రాజ్ఞి అయింది. ఆ తర్వాత ఆమె తన భర్తతో కలిసి తొలిసారి భారతదేశానికి వచ్చింది. హుమాయూన్ తన జీవితాంతం బేగాను ఎంతో గౌరవించేవాడు అతని మరణం వరకు అతనికి ఇష్టమైన భార్యగా ఉండిపోయింది.[17][18]

1531లో కాబూల్ నుండి ఆగ్రా వచ్చిన తరువాత బేగా తన రెండవ గర్భం గురించి రాజ కుటుంబానికి ప్రకటించింది, ఆమె తన చివరి బిడ్డకు అకీకా సుల్తాన్ బేగంకు జన్మనిచ్చింది.[19]1539లో బేగా తన భర్తతో కలిసి బెంగాల్ లో చౌసా వెళ్ళింది. అక్కడ షేర్ షా దళాలు మొఘల్ భూభాగంపై ఆకస్మిక దాడి జరిపి, షేర్ షా సూరి ఆమెను ఖైదీగా తీసుకువెళ్లాడు. [20] నికోలావ్ మానూచి (ఒక వెనీషియన్ రచయత, ప్రయాణీకుడు) చెప్పినట్లు ఆమె బందీగా ఉంచబడిన ఏకైక మొఘల్ సామ్రాజ్ఞి.[21]

1539 జూన్ 26 ఉదయం హుమాయూన్ ఆమె నిర్బంధం గురించి తెలుసుకున్నాడు, వెంటనే గుర్రంపై ఎగిరి తార్ది బేగ్, బాబా బేగ్, కోచ్ బేగ్, మిస్టర్ బచ్చా బహదూర్ అనే నలుగురు ప్రభువులతోలతో వెళ్ళాడు. సామ్రాజ్ఞిని కాపాడటానికి వారు ఆఫ్ఘన్ జనసమూహం గుండా పోరాడటానికి ప్రయత్నించారు. అప్పుడు తార్ది బేగ్ మినహా అందరినీ నరికివేశారు. ఆయన ఒక్కడే హుమాయూన్ వద్దకు తిరిగి వచ్చాడు. తాజ్కిరత్ - ఉల్ - ఉమర్ద్ మీర్, పెహ్ల్వాన్ బదక్షి అనే వ్యక్తి మరణాన్ని ప్రస్తావించింది. మొదట్లో ఇద్దరు నమ్మకమైన అధికారులు - బాబా జూలైర్ క్యూ బేగ్ - చక్రవర్తి ఆదేశాలను అమలు చేయడానికి ప్రయత్నిస్తున్నప్పుడు , "రాణి ఆవరణ ద్వారం వద్ద" "బలిదానం" కు పాల్పడింది . వ్యక్తిగత గుడారాల ప్రవేశద్వారం వద్ద ఆమెను చంపారు.[22]

బందిఖానాలో ఉన్నప్పుడు సామ్రాజ్ఞిని షేర్ షా అత్యంత మర్యాదగా , గౌరవంగా చూసుకున్నాడు, తన అత్యంత విశ్వసనీయ సైనికాధికారి ఖ్వాస్ ఖాన్ వెంట ఆమెను హుమాయూన్ వద్దకు తిరిగి తీసుకువచ్చాడు.[23][24] దురదృష్టవశాత్తు చౌసాలో జరిగిన అగ్నిపరీక్ష జూన్ 27న ఆమె ఎనిమిదేళ్ల కుమార్తె అకీకా సుల్తాన్ బేగం మరణానికి దారితీసింది. [25] హుమాయూన్ చాలా కుంగి పోయాడు. తన కుమార్తెను మొదట చౌసాకు తీసుకువచ్చినందుకు పశ్చాత్తాపం చెందాడు. తన తమ్ముడు హిందాల్ మీర్జాకు చెప్పినట్లు అతను తనను తాను నిందించుకున్నాడు ' మునుపటి గందరగోళంలో అతని కుమార్తె అకీకా బీబీ అదృశ్యమైంది. నేను ఆమెను ఎందుకు చంపలేదు. ఆమె శత్రువు చేతుల్లోకి రాకుండా ఉండేది' అని పశ్చాత్తాపంతో బాధపడ్డాను.[26][27]

హుమాయూన్ పర్షియా సుదీర్ఘ ప్రవాసం చేసినంత కాలం సఫావిద్ రాజవంశం ఆస్థానంలో బేగా కూడా అతనితోనే ఉంది.[28]ఆమె రాష్ట్ర వ్యవహారాలపై కూడా చురుకైన ఆసక్తిని కనబరిచింది. బేగా బేగం బావ జాహిద్ బేగ్ను బెంగాల్ గవర్నర్గా నియమించినప్పుడు ఆయనకు అనుకూలంగా వ్యవహరించారు, కానీ ఆయన దానిని తిరస్కరించారు. హుమాయూన్ అతన్ని శిక్షించాలని అనుకున్నాడు, కానీ ఆమె అతని కోసం మధ్యవర్తిత్వం చేసింది.[29]

డోవగెర్ సామ్రాజ్ఞి

[మార్చు]

1556లో హుమాయూన్ మరణించినప్పుడు, తన భర్త మరణంతో చాలా బాధపడిన బేగా బేగం, అప్పటి నుండి తన జీవితాన్ని దివంగత చక్రవర్తి స్మారక చిహ్నం నిర్మించడం కోసం ఢిల్లీలో యమునా నది సమీపంలో సామ్రాజ్యంలోని అత్యంత అద్భుతమైన సమాధిని నిర్మించడం అనే ఏకైక ప్రయోజనం కోసం అంకితం చేసింది.[30]1564లో బేగా బేగం హజ్ కోసం మక్కా, మదీనా తీర్థయాత్రను చేపట్టింది, కానీ మూడు సంవత్సరాల పాటు ఆమె సభకు రాకముందు ఆమె తన సొంత ఖర్చుతో సమాధి నిర్మాణానికి ఏర్పాట్లు చేసింది. [31]ఆమె 1567లో హజ్ నుండి తిరిగి వచ్చి ఢిల్లీలో పదవీ విరమణ చేసి, ఈ సమాధి నిర్మాణ పనిని పర్యవేక్షించింది.[32][33]

సమాధి నిర్మాణానికి సామ్రాజ్ఞి ఎంపిక చేసిన పర్షియన్ వాస్తుశిల్పి మిరక్ మీర్జా ఘియాస్. [34]బేగా బేగం విద్య అందు ఆసక్తి కలిగి ఉండడంతో సమాధి సమీపంలో ఆమె ఒక మదర్సాను స్థాపించింది. సమాధి సమీపంలో అరబ్ సరాయ్ నిర్మాణానికి కూడా ఆమె బాధ్యత వహించింది.[35]

మరణం

[మార్చు]

బేగా బేగం స్వల్ప అనారోగ్యంతో 1582లో ఢిల్లీలో మరణించింది, ఆమె సవతి కుమారుడు అక్బర్ చక్రవర్తి సంతాపం వ్యక్తం చేశారు, ఆమెతో ఆమెకు చాలా సన్నిహిత సంబంధం ఉంది. అక్బర్ వాస్తవానికి ఆమెను తన స్వంత తల్లిగా భావించాడు. అతని జన్మనిచ్చిన తల్లి హమీదా బాను బేగం. అక్బర్ చక్రవర్తికి రెండవ తల్లి 'అబ్ద్ అల్ - ఖాదిర్ బదాయునీ' (బదాయునీ బేగా బేగం)అని పిలిచాడు. [36]అక్బర్ ఆమె మృతదేహాన్ని హుమాయూన్ సమాధి వద్దకు తీసుకువెళ్లాడు సమాధి చేసాడు [37]

వారసత్వం

[మార్చు]
హుమాయూన్ సమాధి బేగా బేగం నిర్మించారు, అక్కడ ఆమె తరువాత ఖననం చేయబడింది.

బేగా బేగం ప్రయత్నాల ద్వారా హుమాయూన్ సమాధి నిర్మాణంతో మొఘల్ కాలంలో (పదహారవ నుండి పంతొమ్మిదవ శతాబ్దం వరకు) స్మారక చిహ్నాలను నిర్మించే పద్ధతి ప్రారంభమైంది.. ఇస్లామిక్ భారతదేశంలో ఈ మొట్టమొదటి భారీ స్మారక సమాధిని, మొఘల్ వాస్తుశిల్పం అయిన తాజ్ మహల్ రూపకల్పనను నిర్ణయాత్మకంగా ప్రభావితం చేసిన ప్రారంభ కళాఖండంగా పరిగణించుతున్నారు. సమాధి ప్రధానంగా పర్షియన్ నిర్మాణ పదజాలంపై ఆధారపడింది, కానీ తెలివిగా భారతీయీకరణ చేయబడింది. చుట్టుపక్కల ఉన్న తోట కూడా పర్షియన్ 'చహర్ బాగ్' (భారతదేశంలో క్వార్టర్డ్ గార్డెన్) రూపంలో మొదటి అద్భుతమైన తోట. ఈ సమాధి భారత రాజధానిలోఉత్తమ మొఘల్ స్మారక చిహ్నం.[38]

సూచనలు

[మార్చు]
  1. ↑ Annemarie Schimmel; Burzine K. Waghmar (2004). The Empire of the Great Mughals: History, Art and Culture. Reaktion Books. pp. 149. ISBN 9781861891853.
  2. ↑ Banerji, S.K. (1938). Humayun Badshah. Oxford University Press. pp. 97, 232.
  3. ↑ Neeru Misra; Tanay Misra (2003). The garden tomb of Humayun: an abode in paradise. Aryan Books International. p. 1.
  4. ↑ Nath, R. (1982). History of Mughal architecture (1. publ. ed.). Atlantic Highlands, N.J.: Humanities Press. ISBN 9780391026506.
  5. ↑ "Humayun's Tomb". Archived from the original on 25 January 2013. Retrieved 31 January 2013.
  6. ↑ Annemarie Schimmel; Burzine K. Waghmar (2004). The Empire of the Great Mughals: History, Art and Culture. Reaktion Books. pp. 149. ISBN 9781861891853.
  7. ↑ Kamiya, Takeo. "HUMAYUN'S TOMB in DELHI". UNESCO. Retrieved 12 July 2013.
  8. ↑ Burke, S. M. (1989). Akbar, the Greatest Mogul. Munshiram Manoharlal Publishers. p. 191.
  9. ↑ Eraly, Abraham (2007). The Mughal world: Life in India's Last Golden Age. Penguin Books. p. 369. ISBN 9780143102625.
  10. ↑ Smith, Vincent Arthur (1919). Akbar: The Great Mogul 1542-1605. Clarendon Press. p. 125.
  11. ↑ Henderson, Carol E. (2002). Culture and Customs of India. Greenwood Press. p. 90. ISBN 9780313305139.
  12. ↑ "Mausoleum that Humayun never built". The Hindu. April 28, 2003. Archived from the original on December 6, 2007. Retrieved 31 January 2013.
  13. ↑ Bhalla, A. S. (2015). Monuments, Power and Poverty in India: From Ashoka to the Raj. I.B.Tauris. p. 74. ISBN 978-1784530877.
  14. ↑ Banerji, S.K. (1938). Humayun Badshah. Oxford University Press. pp. 97, 232.
  15. ↑ Lal, K.S. (1988). The Mughal harem. New Delhi: Aditya Prakashan. p. 19. ISBN 9788185179032.
  16. ↑ Lal, Muni (1978). Humayun. Vikas Publ. House. pp. 81, 212. ISBN 9780706906455.
  17. ↑ B. P. Saha (1997). Begams, Concubines, and Memsahibs. Vikas Pub. House. p. 7.
  18. ↑ Fazl, Abul (1907). Akbar Nama, Volume 1. The Asiatic Society. p. 340.
  19. ↑ Gulbadan Begam; Beveridge, Annette S (1902). The History of Humayun (Humayun-Nama). Billing and Sons. pp. 14, 112.
  20. ↑ Lal, Muni (1978). Humayun. Vikas Publ. House. pp. 81, 212. ISBN 9780706906455.
  21. ↑ Agrawal, C.M., ed. (2001). Indian woman. Delhi: Indian Publishers Distributors. p. 247. ISBN 9788173412127.
  22. ↑ Lal, Muni (1978). Humayun. Vikas Publ. House. pp. 81, 212. ISBN 9780706906455.
  23. ↑ Burke, S. M. (1989). Akbar, the Greatest Mogul. Munshiram Manoharlal Publishers. p. 191.
  24. ↑ Erskine, William. A History of India Under the Two First Sovereigns of the House of Taimur, Báber and Humáyun, Volume 2. 1854: Longman, Brown, Green, and Longmans. p. 445.{{cite book}}: CS1 maint: location (link)
  25. ↑ Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland (1917). Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain & Ireland. Cambridge University Press for the Royal Asiatic Society. p. 552.
  26. ↑ Mukhia, Harbans (2007). The Mughals of India. Chichester: John Wiley & Sons. p. 69. ISBN 9780470758151.
  27. ↑ Gulbadan Begum (1902). The History of Humāyūn. Royal Asiatic Society. p. 143.
  28. ↑ Edward James Rap;son, Sir Wolseley Haig, Sir Richard Burn (1968). The Cambridge History of India, Volume 5. Cambridge University Press Archive. The tomb was built by Humayun's widow, Haji Begum, who shared his long exile at the court of the Safavids.{{cite book}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  29. ↑ Sharma, Sudha (2016). The Status of Muslim Women in Medieval India (in ఇంగ్లీష్). SAGE Publications India. p. 184. ISBN 9789351505679.
  30. ↑ Kamiya, Takeo. "HUMAYUN'S TOMB in DELHI". UNESCO. Retrieved 12 July 2013.
  31. ↑ Smith, Vincent Arthur (1919). Akbar: The Great Mogul 1542-1605. Clarendon Press. p. 75.
  32. ↑ Lal, Ruby (2005). Domesticity and power in the early Mughal world. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 212. ISBN 9780521850223.
  33. ↑ Neeru Misra; Tanay Misra (2003). The garden tomb of Humayun: an abode in paradise. Aryan Books International. p. 1.
  34. ↑ Helland, Janice (2005). Cherry, Deborah (ed.). Local/global : Women Artists in the Nineteenth Century. Ashgate. p. 70. ISBN 9780754631972.
  35. ↑ Capper, John (1997). Delhi, the capital of India (AES reprint. ed.). New Delhi: Asian Educational Services. p. 81. ISBN 9788120612822.
  36. ↑ Sharma, Sudha (2016). The Status of Muslim Women in Medieval India. SAGE Publications India. p. 65. ISBN 9789351505679.
  37. ↑ "Mausoleum that Humayun never built". The Hindu. April 28, 2003. Archived from the original on December 6, 2007. Retrieved 31 January 2013.
  38. ↑ Helland, Janice (2005). Cherry, Deborah (ed.). Local/global : Women Artists in the Nineteenth Century. Ashgate. p. 70. ISBN 9780754631972.
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=బేగా_బేగం&oldid=4344025" నుండి వెలికితీశారు