రాణి కర్ణ
| రాణి కర్ణ | |
|---|---|
 | |
| జననం | 1939 హైదరాబాద్, సింధ్, బ్రిటిష్ ఇండియా |
| మరణం | 7 మే 2018 కోల్‌కతా |
| వృత్తి | కథక్ నర్తకి |
| భార్య / భర్త | నాయక్ |
| తల్లిదండ్రులు | అసందాస్ కర్ణా |
| పురస్కారాలు | పద్మశ్రీ ఉపరాష్ట్రపతి బంగారు పతకం ఆర్డర్ ఆఫ్ ది క్వీన్ ఆఫ్ లావోస్ సంగీత నాటక అకాడమీ అవార్డు సంగీత వారిది విజయరత్న సీనియర్ ఫెలోషిప్ - భారత ప్రభుత్వం |
రాణి కర్ణ ఒక భారతీయ శాస్త్రీయ నృత్యకారిణి, కథక్ యొక్క భారతీయ నృత్యరూపంలో ఆమె ప్రావీణ్యానికి ప్రసిద్ది చెందింది, కళారూపం యొక్క గొప్ప ప్రతిపాదకులలో ఒకరిగా చాలా మందిచే పరిగణించబడుతుంది.[1][2] నృత్య రంగానికి ఆమె చేసిన సేవలకు గాను భారత ప్రభుత్వం 2014లో నాల్గవ అత్యున్నత పౌర పురస్కారమైన పద్మశ్రీతో సత్కరించింది.[3]
జీవిత చరిత్ర[మార్చు]
రాణి కర్ణ 1939లో, హైదరాబాద్‌లో [4] అమీర్ల సింధీ కుటుంబంలో, [5] [6] ప్రస్తుత పాకిస్తాన్, పూర్వపు బ్రిటిష్ ఇండియాలో జన్మించారు.[1] [2] [7] ఆమె తండ్రి, అసందాస్ కర్ణా నిజానికి లార్కానా ప్రాంతంలోని కర్ణమలాని కుటుంబానికి చెందినవారు. కర్ణమలని ఇంటి పేరు, కొంత కాలానికి, కరణాని అని, చివరికి కర్ణ అని సంక్షిప్తీకరించబడింది. 1942లో, యువరాణికి మూడేళ్ల వయసులో ఆమె కుటుంబం ఢిల్లీకి వెళ్లింది.[2] ఆమె ఢిల్లీలో తన ప్రారంభ పాఠశాల విద్యను అభ్యసించింది, ఢిల్లీలోని హిందూ కళాశాల నుండి బోటనీలో పట్టభద్రురాలైంది. ఆమె తర్వాత వృక్షశాస్త్రంలో ఆనర్స్ డిగ్రీ కూడా చేసింది, అయితే తన నృత్య వృత్తిపై దృష్టి పెట్టడానికి విద్యావేత్తలను విడిచిపెట్టింది.[2]
రాణి కర్ణాకు మూడేళ్ళ వయసున్నప్పుడు ఆమె కుటుంబం సింధ్ నుండి ఢిల్లీకి వలస వచ్చి కన్నాట్ ప్లేస్ లో స్థిరపడింది.[8] పొరుగువారిని చూసి నాట్యం పట్ల మక్కువ పెంచుకుని,[8][9] ఆ కళను నేర్చుకోవాలని పట్టుబట్టి, నాలుగు సంవత్సరాల వయసు నుంచే నాట్యం నేర్చుకోవడం,[6][10] కథక్, ఒడిస్సీ, భరతనాట్యం, మణిపురి నేర్చుకోవడం ప్రారంభించింది.[2] ఆమె ప్రారంభ గురువులు నృత్యాచార్య నారాయణ్ ప్రసాద్, సుందర్ ప్రసాద్. గురు హీరాలాల్ వద్ద జైపూర్ ఘరానా శైలి, పండిట్ బిర్జు మహారాజ్ వద్ద లక్నో ఘరానా పద్ధతుల్లో ప్రావీణ్యం పొందడానికి ఆమె తన చదువును కొనసాగించింది.[2]
1963 లో ఒడియా కుటుంబంలో వివాహం చేసుకున్నప్పుడు రాణి కర్నా తన నివాసాన్ని భువనేశ్వర్ కు మార్చింది,[1][10] ఇది ప్రసిద్ధ ఒడిస్సీ నృత్యకారిణి కుంకుమ మొహంతిని కలిసే అవకాశాన్ని ఇచ్చింది. ఆమె ద్వారా, రాణి కర్ణా ప్రసిద్ధ గురువు, కేలుచరణ్ మహాపాత్రతో పరిచయం పెంచుకుంది. 1966 నుండి 1985 వరకు గురువు నుండి ఒడిస్సీని నేర్చుకుంది.[2][4][5] ఆమె ప్రసిద్ధ రుక్మిణీ దేవి అరుండేల్ యొక్క శిష్యురాలు అముబి సింగ్, నరేంద్ర కుమార్, లలితా శాస్త్రి వంటి అనేక ఇతర ప్రసిద్ధ గురువుల వద్ద కూడా శిక్షణ పొందింది.[4][11]
రాణి కర్ణ భారతదేశం అంతటా, వెలుపల విస్తృతంగా ప్రదర్శన ఇచ్చింది, [10] భారతదేశంలోని దాదాపు అన్ని ప్రధాన శాస్త్రీయ నృత్య ఉత్సవాల్లో ప్రదర్శన ఇచ్చింది.[7] [10] ఆమె ప్రదర్శనలు యుకే, రష్యా అనేక ఇతర యూరోపియన్ దేశాలలో ప్రశంసలు అందుకున్నాయి.[7] [9] [10]
రాణి కర్ణా 1978 లో తన భర్త నాయక్ కోల్కతాకు బదిలీ అయినప్పుడు భువనేశ్వర్ నుండి కోల్కతాకు బదిలీ అయినప్పటి నుండి కోల్కతాలో నివసిస్తున్నారు,[8] సంస్కృతికి శ్రేయాస్కర్ డైరెక్టర్గా తన విధులకు హాజరయ్యారు, ఇటీవలి వరకు చురుకుగా ఉన్నారు, ఆమె చివరి బహిరంగ ప్రదర్శన 2013 లో 74 సంవత్సరాల వయస్సులో జరిగింది.[8] ఆమె 79 సంవత్సరాల వయస్సులో 2018 మే 7 న మరణించింది.[12]
వారసత్వం[మార్చు]
రాణి కర్ణా తన ప్రదర్శనల ద్వారా కథక్ వ్యాప్తికి తోడ్పడటమే కాకుండా, జైపూర్, లక్నో ఘరానాల సంప్రదాయాలను ఏకీకృతం చేసిన ఘనతను పొందింది.[1][7][9][10][13] అనేక మంది విమర్శకులు వివిధ సాంస్కృతిక సంప్రదాయాలను కథక్ లోకి తీసుకురావడంలో, వారి సాహిత్యం, సంగీతం, నృత్యాన్ని సమ్మిళితం చేయడంలో ఆమె చేసిన కృషిని గుర్తించారు.[1][8] ఆమె కళాత్మకతతో పాటు సృజనాత్మక వ్యక్తీకరణను మిళితం చేసిందని చెబుతారు.[2] ఆమె ఢిల్లీ విశ్వవిద్యాలయానికి చెందిన ప్రొఫెసర్ ఎస్.కె.సక్సేనాతో కలిసి కథక్ సౌందర్యంపై పరిశోధన చేశారు, ఆ పరిశోధనా రచనకు మంచి గుర్తింపు ఉంది.[14]
ఆమె సంస్కృతికి శ్రేయాస్కర్, 1995 అనే నృత్య అకాడమీని స్థాపించింది,[4] కోల్కతాలోని భారతీయ విద్యా భవన్ యొక్క విభాగమైన సంగీత, నృత్య శిక్షన్ భారతికి మార్గనిర్దేశం చేస్తుంది. కలకత్తా స్కూల్ ఆఫ్ మ్యూజిక్ వ్యవస్థాపకురాలు, మొదటి డైరెక్టర్ అయిన ఆమె 1978 నుండి 1993 వరకు అక్కడే పనిచేశారు.[7][10] ఆమె కోల్కతాలోని అరబిందో భవన్లో అహానా పేరుతో నృత్య విభాగాన్ని స్థాపించింది.1980 నుండి 1987 వరకు విభాగానికి నాయకత్వం వహించింది.[1]
సంస్కృతికి శ్రేయస్కర్[మార్చు]
సంస్కృతికి శ్రేయాస్కర్ అనేది 1995 లో రాణి కర్ణ చేత స్థాపించబడిన ఒక నృత్య అకాడమీ,[4][10] కథక్ యొక్క నృత్య రూపాన్ని ప్రచారం చేయడానికి, సాధారణంగా ప్రదర్శన కళలను అభివృద్ధి చేసే లక్ష్యంతో. కోల్ కతాలోని జోధ్ పూర్ పార్క్ వెంట ఉన్న ఈ అకాడమీ వివిధ నృత్య రీతుల్లో వివిధ కోర్సులను అందిస్తోంది. అకాడమీ, దాని విద్యార్థులు భారతదేశం అంతటా వివిధ సాంస్కృతిక ఉత్సవాలలో పాల్గొన్నారు:[5]
- కోణారక్ ఫెస్టివల్ - 1994
- జైపూర్ కథక్ ఫెస్టివల్, న్యూఢిల్లీ - 1995
- రవీంద్ర జన్మోత్సవ్, కలకత్తా - 1996, 1998, 1999
- వసంతోత్సవ్, న్యూఢిల్లీ - 2000
- నాట్యాంజలి ఉత్సవం, చిదంబరం - 2000
- పూరి బీచ్ ఫెస్టివల్ - 2000
- కథక్ మహోత్సవ్, కలకత్తా - 2000
- త్యాగరాజ ఉత్సవం, తిరుపతి - 2000
- విరాసత్ ఫెస్టివల్, మంగళూరు - 2000.
అకాడమీ, ఇది అందించే కోర్సులతో పాటు, వర్క్ షాప్ లు, ప్రత్యక్ష ప్రదర్శనలు నిర్వహిస్తుంది. ఇది రవీంద్రభారతి విశ్వవిద్యాలయం, న్యూఢిల్లీలోని నెహ్రూ చిల్డ్రన్స్ మ్యూజియంతో కలిసి క్రమం తప్పకుండా వర్క్ షాప్ లను నిర్వహిస్తుంది.[5] దీనికి ఒడిశాలో అనుబంధ కేంద్రం కూడా ఉంది, ఇది 2005 లో ప్రారంభించబడింది.[4]
అవార్డులు, గుర్తింపులు[మార్చు]
రాణి కర్ణ కథక్ నృత్యానికి ఆమె చేసిన కృషికి గుర్తింపుగా 2014లో పద్మశ్రీ పురస్కారంతో భారత ప్రభుత్వం ఆమెను సత్కరించింది.[3][14] ఆమె అనేక ఇతర అవార్డులు, గౌరవాలను కూడా పొందింది:
- ఉపరాష్ట్రపతి బంగారు పతకం - శంకర్స్ వీక్లీ - 1954 [15] [16]
- ఆర్డర్ ఆఫ్ ది క్వీన్ ఆఫ్ లావోస్ - 1964 [16]
- సంగీత వారిది - భారతీయ కళా కేంద్రం, న్యూఢిల్లీ - 1977 [16]
- విజయరత్న - ఇండియన్ ఇంటర్నేషనల్ ఫ్రెండ్షిప్ సొసైటీ, న్యూఢిల్లీ - 1990 [16]
- సీనియర్ ఫెలో - సాంస్కృతిక శాఖ, మానవ వనరుల అభివృద్ధి మంత్రిత్వ శాఖ - భారత ప్రభుత్వం [15]
- సంగీత నాటక అకాడమీ అవార్డు - 1996 [15]
- గౌరవ పురస్కారం - అఖిల భారతీయ సింధి బోలి, సాహిత్య సభ - 1998 [15]
ఇది కూడ చూడు[మార్చు]
మూలాలు[మార్చు]
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 "PAD MA". PAD MA. 12 June 2013. Retrieved 25 September 2014.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 "Sindhistan". Sindhistan. 2012. Retrieved 25 September 2014.
- ↑ 3.0 3.1 "Padma Awards Announced". Circular. Press Information Bureau, Government of India. 25 January 2014. Archived from the original on 22 February 2014. Retrieved 23 August 2014.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 "New Indian Express". 7 December 2013. Archived from the original on 22 జనవరి 2014. Retrieved 25 September 2014.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 "Rani Karnaa bio". Rani Karnaa.net. 2012. Retrieved 25 September 2014.
- ↑ 6.0 6.1 "Meri News". Meri News. 7 April 2009. Archived from the original on 4 మార్చి 2016. Retrieved 25 September 2014.
- ↑ 7.0 7.1 7.2 7.3 7.4 "Seher Now". Seher Now. 7 October 2012. Retrieved 25 September 2014.
- ↑ 8.0 8.1 8.2 8.3 8.4 "Kathak guru Rani Karnaa's journey of life and dance". Narthaki.com. 3 July 2011. Retrieved 25 September 2014.
- ↑ 9.0 9.1 9.2 "IUE Mag". IUE Mag. 28 August 2014. Archived from the original on 4 మార్చి 2016. Retrieved 25 September 2014.
- ↑ 10.0 10.1 10.2 10.3 10.4 10.5 10.6 10.7 "The Telegraph". The Telegraph. 7 July 2010. Archived from the original on 4 March 2016. Retrieved 25 September 2014.
- ↑ "The Hindu". The Hindu. 9 August 2013. Retrieved 25 September 2014.
- ↑ Kothari, Sunil (2018-05-11). "Rani Karnaa, an erudite ambassador of Kathak". The Hindu (in Indian English). ISSN 0971-751X. Retrieved 2021-06-03.
- ↑ "Buzz in Town". Buzz in Town. 2013. Archived from the original on 25 September 2014. Retrieved 25 September 2014.
- ↑ 14.0 14.1 "Buzz in Town". Buzz in Town. 2013. Archived from the original on 25 September 2014. Retrieved 25 September 2014.
- ↑ 15.0 15.1 15.2 15.3 "Sindhistan". Sindhistan. 2012. Retrieved 25 September 2014.
- ↑ 16.0 16.1 16.2 16.3 "IUE Mag". IUE Mag. 28 August 2014. Archived from the original on 4 మార్చి 2016. Retrieved 25 September 2014.