శరణ్ రాణి బ్యాక్లీవాల్
| శరణ్ రాణి బ్యాక్లీవాల్ | |
|---|---|
| దస్త్రం:Sharan Rani.jpg శరణ్ రాణి | |
| వ్యక్తిగత సమాచారం | |
| జన్మ నామం | శరణ్ రాణి మాథుర్ |
| జననం | 1929 ఏప్రిల్ 9 ఢిల్లీ |
| మరణం | 2008 ఏప్రిల్ 8 (వయసు 78) ఢిల్లీ |
| సంగీత శైలి | భారత శాస్త్రీయ సంగీతం |
| వృత్తి | వాయిద్యకారిణి, సంగీత విద్వాంసురాలు |
| వాయిద్యాలు | సరోద్ |
శరణ్ రాణి (ఏప్రిల్ 9, 1929 - ఏప్రిల్ 8, 2008) భారతీయ శాస్త్రీయ సరోద్ వాద్యకారిణి, సంగీత విద్వాంసురాలు. [1] [2]
ఆమె 15వ శతాబ్దం నుండి 19వ శతాబ్దానికి చెందిన 379 సంగీత వాయిద్యాల యొక్క ప్రైవేట్ సేకరణ ఇప్పుడు న్యూ ఢిల్లీలోని నేషనల్ మ్యూజియంలోని "శరణ్ రాణి బ్యాక్లీవాల్ సంగీత వాయిద్యాల గ్యాలరీ"లో భాగంగా ఉంది. [3]
ప్రారంభ జీవితం, శిక్షణ
[మార్చు]ఆమె పాత ఢిల్లీలోని గోడల నగరంలో ప్రసిద్ధ వ్యాపారవేత్తలు, విద్యావేత్తల సంప్రదాయవాద హిందూ కుటుంబంలో శరణ్ రాణి మాథుర్‌గా జన్మించింది. [4] చిన్న వయస్సులో, ఆమె మాస్టర్ సంగీత విద్వాంసులు అల్లావుద్దీన్ ఖాన్, అతని కుమారుడు అలీ అక్బర్ ఖాన్ నుండి సరోద్ వాయించడం నేర్చుకుంది. ఆమె అపారమైన కుటుంబ వ్యతిరేకతను ఎదుర్కొంటూ తన సంగీత వృత్తిని ప్రారంభించింది. భారతీయ చరిత్రలో ఈ కాలంలో, సంగీత విద్వాంసుడు వృత్తి అనేది ఘరానాలకు (సంగీతం వంశపారంపర్య వృత్తిగా ఉన్న కుటుంబాలు) లేదా నాచ్ అమ్మాయిలు లేదా బైజీలకు విలక్షణమైనదిగా పరిగణించబడుతుంది, ఇది గౌరవప్రదమైన, సంగీతేతర కుటుంబంలోని కుమార్తెకు తగినది కాదు. ఆమె అచ్చన్ మహారాజ్ నుండి శాస్త్రీయ భారతీయ నృత్యం యొక్క కథక్ రూపాన్ని, నభా కుమార్ సిన్హా నుండి మణిపురి నృత్యాన్ని కూడా నేర్చుకుంది. [5] 1953లో, ఆమె ఢిల్లీ విశ్వవిద్యాలయం నుండి ఎంఎ చేసి, ఇంద్రప్రస్థ మహిళా కళాశాలలో చదివారు.
సంగీత వృత్తి
[మార్చు]1930ల చివరి నుండి, శరణ్ రాణి ఏడు దశాబ్దాల పాటు భారతదేశంలోని కచేరీ వేదికపై తన సరోద్ పఠనాలను అందించింది. యునెస్కో కోసం రికార్డ్ చేసిన, యునైటెడ్ స్టేట్స్, బ్రిటన్, ఫ్రాన్స్‌లోని ప్రధాన రికార్డ్ కంపెనీలతో సంగీత రికార్డింగ్‌లను విడుదల చేసిన వారిలో ఆమె మొదటిది. జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ ప్రకారం, ఆమె "భారతదేశ సాంస్కృతిక రాయబారి" [6] డాక్టర్ జాకీర్ హుస్సేన్ ఆమె గురించి ఇలా అన్నారు, "శరణ్ రాణి సంగీతంలో పరిపూర్ణతను సాధించింది. అందువల్ల ఆమె ప్రపంచం మొత్తం ప్రేమను పొందుతుంది". ప్రముఖ సంగీత విద్వాంసుడు యెహూదీ మెనూహిన్ ఆమె గురించి చెప్పాడు : "ఈ గొప్ప కళాకారిణి పట్ల మనకున్న ప్రేమ, గౌరవాన్ని వ్యక్తీకరించడానికి ప్రయత్నించే అనేక మంది మెచ్చుకునే, కృతజ్ఞత గల వ్యక్తులకు నా స్వరాన్ని జోడించడానికి నేను తొందరపడుతున్నాను" [7]
సుసంపన్నమైన ధృపద్ సంప్రదాయం అంతరించిపోతోందని ఆందోళన చెందుతూ, తబలా, పఖావాజ్ రెండింటితో పాటు ఆమె సోలో రిసైటల్స్‌లో కొన్ని ఉన్నాయి.
రాణి ఆల్ ఇండియా రేడియో, దూరదర్శన్ యొక్క ప్రారంభ కళాకారులలో ఒకరు. ఆమెను 'సరోద్ రాణి' (సరోద్ రాణి) అని పిలుస్తారు. శరణ్ రాణి అంతర్జాతీయ ఖ్యాతిని పొందిన భారతదేశపు మొదటి మహిళా వాయిద్యకారిణి. [8] [9]
సంగీత రచన, బోధన
[మార్చు]బ్యాక్లీవాల్ సరోద్ చరిత్రను కూడా రాశారు, ది డివైన్ సరోద్: ఇట్స్ ఆరిజిన్, యాంటిక్విటీ అండ్ డెవలప్‌మెంట్, [10] దీనిని 1992లో అప్పటి భారత ఉపరాష్ట్రపతి కే.ఆర్ నారాయణన్ విడుదల చేశారు. [11] ది డివైన్ సరోద్ యొక్క రెండవ ఎడిషన్ 2008లో భారత మాజీ ప్రధాన మంత్రి ఐ.కె గుజ్రాల్ ద్వారా విడుదల చేయబడింది. ఆమె సంగీతంపై అనేక వ్యాసాలు కూడా రాసింది.
బ్యాక్లీవాల్ గురు-శిష్య సంప్రదాయం ద్వారా సంగీతాన్ని బోధించారు, ఆమె విద్యార్థుల నుండి ఎటువంటి రుసుము తీసుకోలేదు. చాలా మంది విద్యార్థులు ఆమె నివాసి-శిష్యులుగా ఆమె ఇంట్లో చాలా సంవత్సరాలు ఉచితంగా నివసించారు.[10]
బ్యాక్లీవాల్ భారతదేశంలోని వివిధ రాష్ట్రాల నుండి వివిధ రకాల సంగీత వాయిద్యాలను న్యూ ఢిల్లీలోని నేషనల్ మ్యూజియమ్‌కు విరాళంగా అందించారు, వివిధ కాల వ్యవధులను కవర్ చేస్తూ, ఒక పద్దతి తులనాత్మక, అభివృద్ధి అధ్యయనాన్ని అనుమతిస్తుంది. ఇవి 1980, 1982, 2002లో మూడు లింక్డ్ విరాళాలలో అందించబడ్డాయి. ఈ వాయిద్యాలు న్యూఢిల్లీలోని నేషనల్ మ్యూజియంలో 'శరణ్ రాణి బ్యాక్లీవాల్ గ్యాలరీ ఆఫ్ మ్యూజికల్ ఇన్‌స్ట్రుమెంట్స్' అని పిలువబడే శాశ్వత గ్యాలరీలో ఉంచబడ్డాయి, దీనిని 1980లో అప్పటి ప్రధాని ఇందిరా గాంధీ ప్రారంభించి జాతికి అంకితం చేశారు. 'జాతీయ ప్రాముఖ్యత కలిగిన అరుదైన సంగీత వాయిద్యాల సేకరణ.[11]
సంగీత వాయిద్యాల సేకరణ
[మార్చు]
సేకరణలో 15వ శతాబ్దం నుండి 19వ శతాబ్దం వరకు విస్తరించి ఉన్న వివిధ ఘరానాలు, ప్రాంతాలను సూచించే సాధనాలు ఉన్నాయి. ఇవి క్రింది విధంగా ఉన్నాయి: [12]
- మయూరి సితార్ (1850) రాజస్థాన్‌లోని రాజకుటుంబం నుండి సంపాదించారు
- కశ్మీర్‌కు చెందిన టైగర్ హెడ్ రబాబ్
- దర్బారి సితార్ (1850)
- వినా (1825)
వ్యక్తిగత జీవితం
[మార్చు]
1960లో, ఆమె ఢిల్లీలోని ప్రముఖ దిగంబర్ జైన్ వ్యాపార కుటుంబానికి చెందిన సుల్తాన్ సింగ్ బ్యాక్లీవాల్‌ను వివాహం చేసుకుంది. 1974లో, వారికి రాధికా నారాయణ్ అనే కుమార్తె ఉంది. [13] కొన్ని సంవత్సరాలు క్యాన్సర్‌తో పోరాడిన తర్వాత, ఆమె 8 ఏప్రిల్ 2008న తన 79వ పుట్టినరోజుకు ఒకరోజు ముందు మరణించింది.
అవార్డులు, సన్మానాలు
[మార్చు]2004లో, భారత ప్రభుత్వం ఎంపిక చేసిన కళాకారులకు 'నేషనల్ ఆర్టిస్ట్' బిరుదునిచ్చి సత్కరించింది. ఈ బిరుదును అందుకున్న ఏకైక మహిళా వాయిద్యకారుడు శరణ్ రాణి.
ఆమె అందుకున్న ఇతర అవార్డులు, గౌరవాలు:
- విష్ణు దిగంబర్ పరితోషిక్ (1953)
- పద్మశ్రీ (1968) [14]
- సాహిత్య కళా పరిషత్ అవార్డు (1974) [15]
- 'ఆచార్య', 'తంత్రి విలాస్' (1979)
- సంగీత నాటక అకాడమీ అవార్డు (1986) [16]
- రాజీవ్ గాంధీ అవార్డ్ ఫర్ వొకేషనల్ ఎక్సలెన్స్ (1993)
- ఢిల్లీ విశ్వవిద్యాలయం ద్వారా విశిష్ట పూర్వ విద్యార్థుల పురస్కారం (1997)
- నేషనల్ ఎక్సలెన్స్ అవార్డు (1999)
- పద్మ భూషణ్ (2000) [14]
- జీవితకాల సాఫల్య పురస్కారం (2000)
- మహారాణా మేవార్ ఫౌండేషన్ అవార్డు (2004)
- భోపాల్ నుండి కళా పరిషత్ అవార్డు (2005)
బాహ్య లింకులు
[మార్చు]- శరణ్ రాణి - ITC సంగీత్ రీసెర్చ్ అకాడమీ నుండి ఒక మాస్ట్రోకి నివాళి
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ "Sharan Rani passes away: (1929 - 2008)". ITC Sangeet Research Academy. Archived from the original on 16 May 2008.
- ↑ "When the music faded: Sharan Rani Backliwal, India's first woman sarod exponent, is no more". The Hindu. 11 April 2008. Archived from the original on 25 January 2013.
- ↑ "Collecting musical instruments with a mission". The Times of India. 25 September 2002. Archived from the original on 27 March 2013.
- ↑ "Collecting musical instruments with a mission". The Times of India. 25 September 2002. Archived from the original on 27 March 2013.
- ↑ "Strumming new tunes". India Today. 6 March 2008.
- ↑ "When the music faded". The Hindu (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2017-04-18.
- ↑ Lowen, Sharon (2019-05-28). "Sharan Rani, popularly known as 'Sarod Rani': A modern-day Mira". The Asian Age. Retrieved 2022-03-17.
- ↑ "Sharan Rani, popularly known as 'Sarod Rani': A modern-day Mira". 28 May 2019.
- ↑ "Sharan Rani Mathur".
- ↑ 10.0 10.1 Elizabeth Sleeman (2001). The International Who's Who of Women 2002. Psychology Press. p. 522. ISBN 978-1-85743-122-3.
- ↑ 11.0 11.1 "Collecting musical instruments with a mission". The Times of India. 25 September 2002. Archived from the original on 27 March 2013.
- ↑ "Collecting musical instruments with a mission - Times of India". The Times of India. Retrieved 2017-04-18.
- ↑ "Collecting musical instruments with a mission". The Times of India. 25 September 2002. Archived from the original on 27 March 2013.
- ↑ 14.0 14.1 "Padma Awards Directory (1954-2009)" (PDF). Ministry of Home Affairs. Archived from the original (PDF) on 10 May 2013.
- ↑ "Tribute to a Maestro-Sharan Rani".
- ↑ "SNA: List of Akademi Awardees". Sangeet Natak Akademi Official website. Archived from the original on 17 February 2012.