గుహాలయాలు
.jpg)
గుహాలయం లేదా గుహలయాలు, అనేవి సహజంగా ఏర్పడిన ఘన శిలలను త్రవ్వడం ద్వారా పెద్ద పెద్ద రాళ్లను, కొండలను గుహవలె అవి పుట్టిన చోటనే తొలచి, అక్కడే ఆ రాళ్లనే ఆలయాలుగా మలచి నిర్మించిన దేవాలయలను గుహాలయాలు అంటారు.[1]ఎల్లోరా, అజంతా వద్ద ఉన్న రాతితో కప్పబడిన దేవాలయాల నిర్మాణ అద్భుతాలు గుహాలయాలుగా చెప్పుకోవచ్చు.[2]శిలలను తొలచినిర్మించిన నిర్మాణాలు మనిషి ప్రారంభం నుండి రూపొందించబడ్డాయి.. భారతదేశం, చైనాలో, గుహ, గుహాలు అనే పదాలు తరచూ మానవ నిర్మిత నిర్మాణానికి వర్తించబడతాయి.రాయిని తొలచి నిర్మించిన నిర్మాణాలు సాంప్రదాయకంగా నిర్మించిన నిర్మాణాల నుండి అనేక విధాలుగా విభిన్నంగా ఉన్నప్పటికీ, సాంప్రదాయ నిర్మాణ రూపాల ముఖభాగాన్ని లేదా లోపలి భాగాన్ని ప్రతిబింబించేలా అనేక రాక్-కట్ నిర్మాణాలు తయారు చేయబడ్డాయి.గుహాలయాలు సాధారణంగా అనుకున్న స్థలం పైకప్పు వద్ద చెక్కడం ప్రారంభించి, లోపలి భాగం ఏర్పాటుకు క్రిందికి తొలుస్తారు.క్రింద ఉన్న కార్మికులపై రాళ్ళు పడకుండా ఈ సాంకేతికత జాగ్రత్త వహిస్తుంది.రాక్-కట్ ఆర్కిటెక్చర్ మూడు ప్రధాన దేవాలయాలు భారతదేశంలో అజంతా, ఎల్లోరా గుహాలయోలు, [3] సమాధులు (పెట్రా, జోర్డాన్ ), [4] గుహ నివాసాలు (కప్పడోసియా, టర్కీ) [5]లో ఉన్నాయి .
చరిత్ర
[మార్చు]
పశ్చిమ దక్కను ప్రాంతంలో సా.శ.పూ.. 100 సా.శ. 170 మధ్య కాలం నాటి అనేక ప్రారంభ గుహ దేవాలయాలు ఉన్నాయి.ఈ గుహ దేవాలయాలు చాలా బౌద్ధ మఠాలు, పుణ్యక్షేత్రాలుగా నిలిచాయి.ఈ గుహలలో రాతి గుహాలయాలుతోపాటు చెక్క నిర్మాణాలు కూడా ఉన్నాయి.కానీ కాలక్రమేణా క్షీణిస్తూ వచ్చాయి. సా.స.పూ. రెండవ శతాబ్దం నాటి భాజా గుహాలయాలు, మహారాష్ట్రలోని పూణే నగరంలో మొత్తం 22 గుహలయాలు ఉన్నాయి.సా.శ.పూ.ఒకటవ వ శతాబ్దం నాటి బెడ్సే లేదా బెడ్సా గుహలు, పూణేలోని మావల్ తాలూకాలో ఉన్నాయి. పురాతన భారతీయ బౌద్ధ రాక్-కట్ గుహగా అభివృద్ధి చెందిన కార్లా లేదా కార్లే గుహలు లేదా కార్లా ఆనవాళ్లు సా.శ.పూ. రెండవ శతాబ్దం నుండి సా.శ. ఐదవ శతాబ్దం మధ్య మహారాష్ట్రలోని కార్లిలో ఉన్నాయి. మహారాష్ట్రలోని ముంబై పశ్చిమ శివార్లలోని " సంజయ్ గాంధీ నేషనల్ పార్క్ " అడవులలో సా.శ.పూ. ఒకటవ వ శతాబ్దం నుండి సా.శ.పూ. 10 వ శతాబ్దం మధ్య రాతి కట్ స్మారక కట్టడాలతో కూడిన కన్హేరి గుహలు, సాశ.పూ. రెండవ శతాబ్దం నుండి సా.శ. 480, 650 వరకు 30 రాక్-కట్ బౌద్ధ గుహ స్మారక చిహ్నాలతో కూడిన ప్రసిద్ధ అజంతా గుహలు, మహారాష్ట్రలోని ఔరంగాబాద్ జిల్లాలో ఉన్నాయి.[6]
.jpg)
బౌద్ధ మిషనరీలు గుహలను పుణ్యక్షేత్రాలుగా, సన్యాస మతపరమైన భావనలకు అనుగుణంగా ఆశ్రయాలుగా ఉపయోగించారు.పురాతన బౌద్ధ, జైన గుహ బసదీలు, మఠాల దేవాలయాలు ప్రారంభంలోని రాక్-కట్ నిర్మాణానికి ఉదాహరణలగా చెప్పుకోవచ్చు.కన్హేరి, అజంతా గుహలు బౌద్ధ సన్యాసులచే చివరికి ఆక్రమించబడ్డాయి.మతం, వాణిజ్యం మధ్య అనుబంధ సూచనలు గుహల అవశేషాల నుండి స్పష్టంగా కనిపిస్తాయి.భారతదేశం గుండా చురుకైన అంతర్జాతీయ వాణిజ్య మార్గాల్లో చాలాసార్లు బౌద్ధ మిషనరీల సంస్థలో వ్యాపారులు ప్రయాణించారని చరిత్ర ద్వారా తెలుస్తుంది. భాజా గ్రామానికి 400 అడుగుల ఎత్తులో ఉన్న భాజా గుహలు అరేబియా సముద్రం నుండి తూర్పు వైపు దక్కన్ పీఠభూమి వరకు నడిచే ముఖ్యమైన వాణిజ్య మార్గంలో ఉన్నాయి.ఉదాహరణకు వీటిని చెప్పుకోవచ్చు. బౌద్ధ మతాలుకు చెందినవారు తరచుగా వాణిజ్య మార్గాల్లో ఉన్నప్పుడు ఈ బౌద్ధ నివాసాలలో ఆగిపోయిన వ్యాపారులకు బస సౌకర్యాలను కల్పించి, బౌద్ధమత భావజాలం, వాణిజ్య పద్ధతులను సమర్థించింది.[6]
సా.శ.పూ. 3 వ సహస్రాబ్ది కాలంలో మెసొపొటేమియాతో సింధు లోయ స్థానికులు సముద్ర వాణిజ్య సంబంధాన్ని ప్రారంభించారు.దానివలన ఆగ్నేయ ఆసియా, రోమన్ సామ్రాజ్యం మధ్య వాణిజ్యం అభివృద్ధి చెందడంతో, కొన్ని గుహ దేవాలయాలు విస్తృతమైన ముఖభాగాలు, తోరణాలు, స్తంభాలను చేర్చడంలాంటివి చేశారు.గుహ లోపలి భాగాలను విస్తారంగా చూశారు. గుహల లోపలి గోడలను సున్నితమైన శిల్పాలు, ఉపశమనాలు. చిత్రాలతో అలంకరించారు.గుహల వెలుపలి భాగాలను ముఖభాగాలతో ఇంకా ఎత్తుకు పెంచటం, లోపలి భాగాలను వివిధ ప్రయోజనాల కోసం విభజించటం చేసారు.ఇవి శతాబ్దాలు గడిచేకొద్దీ నైపుణ్యం కలిగిన చేతివృత్తులవారు చైత్యాలు అని పిలువబడే గుహ మందిరాల కోసం మరింత సరళమైన గుహాలుగా అభివృద్ధి చేశారు.ఇవి సన్యాసులు నివసించే సమ్మేళన ఆరాధన మందిరాలు, విహారాలు లేదా మఠాలు నిర్మాణాలుగా మార్చి, స్వేచ్ఛా భవనాల వలె మారాయి.ఈ పురాతన రాక్-కట్ గుహలపై అలంకరించబడిన కలపతో అమర్చిన ఇతివృత్తాలు నిర్మాణాన్ని నైపుణ్యంగా చెక్కిన ఆ కాలపు కళాకారుల నైపుణ్యాన్ని ప్రదర్శిస్తాయి.పూర్వపు రాక్-కట్ గర్భాగృహ స్తంభాల లోపలి వృత్తాకార గదిగా (గర్భగుడి), భక్తులు స్థూపం చుట్టూ ప్రదక్షిణలు చేయడానికి వీలుగా చెక్కబడినవి ఉన్నాయి.[6]
భారతదేశంలో హిందూ గుహాలయాలు అబివృద్ధి
[మార్చు].jpg)
హిందూ దేవాలయాలకు మొట్టమొదటి ఉదాహరణలు ఉత్తర కర్ణాటకలోని బాదామి పట్టణంలో ఉన్న బౌద్ధ గుహ ఆలయం. బాదమి గుహ దేవాలయాలు, ఇవి జైనులుతో పాటు నాలుగు హిందూ గుహ దేవాలయాలను కలిగి ఉంటాయి. ఈ గుహ దేవాలయాలు 6 వ శతాబ్దానికి చెందినవి, అలంకార స్తంభాలు, చక్కగా చెక్కిన శిల్పాలు, చక్కగా కోసిన పైకప్పు ప్యానెల్లను అలంకరించే బాదామి-చాళుక్య నిర్మాణానికి చక్కటి ఉదాహరణలుగా పరిగణించబడతాయి.ఈ గుహ దేవాలయాలను అలంకరించే అద్భుతమైన శిల్పాలు, తండవ-డ్యాన్స్ శివుడు గుహ ఒకటిలో నటరాజగా, విష్ణువు గుహ రెండులో త్రివిక్రముడుగా ఉపశమనం ఇవ్వడం హిందూ ఇతివృత్తాలను, దైవత్వాన్ని వివరిస్తుంది.[6]
ప్రస్తుత స్థితి
[మార్చు]క్షీణత, విధ్వంసంతో సహా అనేక కారణాల వల్ల అనేక పురాతన స్థూపాలు, మఠాలు, దేవాలయాలు నాశనమైనప్పటికీ, గుహ దేవాలయాలు సమయ పరీక్షగా నిలిచాయి.తక్కువ దృశ్యమానత కారణంగా మనుగడ సాగించాయి.ఎందుకంటే తాపీ, చెక్క పనులలో ఎక్కువ మన్నికైన పదార్థాలతో నిర్మించబడ్డాయి.[6]
ముఖ్యమైన గుహాలయాలు
[మార్చు]ఇవి కూడా చూడండి
[మార్చు]మూలాలు
[మార్చు]- ↑ "Definition of rock-cut architecture in Art History". oer2go.org. Archived from the original on 2021-05-06. Retrieved 2020-08-08.
- ↑ "rock-cut — definition, examples, related words and more at Wordnik". Wordnik.com. Retrieved 2020-08-08.
- ↑ "27 Caves in India That You Must Visit - Holidify". www.holidify.com. Retrieved 2020-08-08.
- ↑ ""Lost City" of Petra Still Has Secrets to Reveal". Science (in ఇంగ్లీష్). 2017-01-26. Retrieved 2020-08-08.
- ↑ "Cave Homes, Turkey". naturalhomes.org. Retrieved 2020-08-08.
- ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 6.4 "All About Rock-Cut Architecture in India". www.culturalindia.net (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-08-08.