దేశముఖ్
దేశముఖ్ (Dēśamukh), (Marathi: देशमुख, Kannada: ದೇಶ್ಮುಖ್) అనేది చారిత్రకంగా పాలనాధికారులకు అభించిన ఒక హోదాను సూచించే పదం. ఈ బిరుద నామాన్నే మహారాష్ట్ర, కర్నాటక, ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణ వంటి కొన్ని ప్రాంతాలలో ఇంటిపేరుగా ఉపయోగిస్తున్నారు.
దేశముఖ్ అర్ధం
[మార్చు]దేశ అంటే స్థలం, ప్రదేశం అని ముఖ్ అనేది అధిపతి నాయకుడు అనే అర్ధంలో ఒకానొక స్థలానికి అధికారిగా వుండేవారు అని సంస్కృత అర్థం.
చరిత్ర
[మార్చు]దేశ్ ముఖ్ అనేది మహారాష్ట్ర, ఆంధ్రప్రదేశ్ తెలంగాణ మధ్యప్రదేశ్ భూభాగాలలో మంజూరు చేయబడిన వ్యక్తికి ఇచ్చిన చారిత్రక బిరుదు. మంజూరు చేసిన భూభాగాన్ని సాధారణంగా దేశముఖి అని పిలుస్తారు. సేకరించిన పన్నులలో కొంత భాగానికి అర్హత ఉన్నందున ఆ ప్రాంత పాలకునిగా దేశ్ ముఖ్ అందుకునే వారు, అందుకుగానూ పోలీసు న్యాయ విధులు వారి వారి భూభాగంలో ప్రాథమిక సేవలను నిర్వహించడం కూడా దేవ్ ముఖ్ ల కర్తవ్యం గా వుండేది. ఇది సాధారణంగా వంశపారంపర్య వ్యవస్థ. దేశ్ ముఖ్ బిరుదు పేరున్న కుటుంబానికి ఈ ప్రాంతం నుండి వచ్చే ఆదాయాలు న్యాయపాలనలో ఉంచే బాధ్యతను అందించింది.
1947 లో భారతదేశం స్వాతంత్ర్యం పొందిన తరువాత దేశ్ముఖ్ వ్యవస్థను రద్దు చేశారు, దేశ్ముఖుల భూములను ప్రభుత్వం జప్తు చేసింది.
ఇది భారతదేశంలోని జమీందార్ జాగీర్ దార్ వ్యవస్థలకు అనేక అంశాలలో సమానంగా ఉంది దీనిని భూస్వామ్య వ్యవస్థగా పరిగణించవచ్చు. సాధారణంగా వసూలు చేసిన పన్నులు చాలా సరళంగా పంపిణీ చేయబడతాయి, అప్పుడప్పుడు దేశ్ ముఖ్ లు వేద ఆచారాలలో పాల్గొంటారు, దీనిలో వారు అన్ని భౌతిక ఆస్తులను ప్రజలకు పునః పంపిణీ చేశారు. అయితే, దేశ్ముఖ్ అనే బిరుదు ఒక నిర్దిష్ట మతంతో లేదా కులంతో సంబంధం కలిగి ఉండదు. దేశ్ముఖిలను దక్కన్ సుల్తానులు, మొఘల్ చక్రవర్తులు, హైదరాబాద్ నిజాంలు ఇతర ముస్లిం పాలకులు మరాఠా చక్రవర్తులు (ఛత్రపతిలు) దేశస్థ బ్రాహ్మణులకు మంజూరు చేశారు, చంద్రసేనియ కాయస్థ ప్రభువులు, చిట్పావన్ బ్రాహ్మణులు, మరాఠాలు ముస్లింలు పొందారు.
ఇవి కూడా చూడండి
[మార్చు]పేర్గాంచిన దేశముఖ్ లు
[మార్చు]- నానాజీ దేశ్ముఖ్, సామాజిక కార్యకర్త, భారతీయ జనసంఘ్ వ్యవస్థాపకుడు, బిజెపి ఎంపి; భారత్ రత్న.
- గోపాల్ హరి దేశ్ముఖ్, రచయిత సామాజిక సంస్కర్త లోఖిత్వాడించి శతపత్రేకు మంచి పేరు తెచ్చుకున్నారు.
- సి.డి. దేశ్ముఖ్, ఆర్థికవేత్త, రిజర్వ్ బ్యాంక్ మాజీ గవర్నర్, కేంద్ర మంత్రివర్గంలో మాజీ ఆర్థిక మంత్రి.
- దుర్గాబాయి దేశ్ముఖ్, సి.డి భార్య. దేశ్ముఖ్ ఆంధ్ర మహిలా సభ వ్యవస్థాపకుడు.
- డాక్టర్ గోపాల్‌రావ్ ఖేద్కర్ (దేశ్ముఖ్). 1900- 1970 మహారాష్ట్ర ప్రదేశ్ కాంగ్రెస్ కమిటీ మొదటి అధ్యక్షుడు.
- రామరావు మాధవరావు దేశ్ముఖ్ (మరాఠీ: रामराव माधवराव देश्मुख) (1892-1981) మహారాష్ట్రలోని అమరావతి నుండి వచ్చిన రాజకీయ విద్యా వ్యక్తి. ఆ సమయంలో ఈ ప్రాంతానికి చెందిన అతి కొద్ది మంది న్యాయవాదులలో ఆయన ఒకరు.
- జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ మంత్రివర్గంలో వ్యవసాయ మంత్రి అమరావతి, సామాజిక రాజకీయ నాయకుడు, శివాజీ ఎడ్యుకేషన్ సొసైటీ వ్యవస్థాపకుడు డాక్టర్ పంజాబ్రవు దేశ్ముఖ్.
- శేషరావు దేశ్ముఖ్ పర్భాని
- విలాస్రావ్ దేశ్ముఖ్, మహారాష్ట్ర మాజీ ముఖ్యమంత్రి.
- శివాజీరావు శంకరరావు దేశ్ముఖ్ పార్లమెంటు సభ్యుడు పర్భాని
- దిలీప్ రావ్ దేశ్ముఖ్ (జననం 1950), భారత రాజకీయవేత్త మహారాష్ట్ర రాష్ట్ర ప్రభుత్వంలో మాజీ మంత్రి
- విజయ్ దేశ్ ముఖ్, మహారాష్ట్ర రాష్ట్ర మంత్రి సోలాపూర్ నుండి.
- అమిత్ దేశముఖ్ (జననం 1976), లాతూర్ కేంద్రంగా పనిచేస్తున్న భారతీయ రాజకీయ నాయకుడు మహారాష్ట్ర ప్రభుత్వంలో మంత్రి
- రితేష్ దేశ్ముఖ్, హిందీ సినీ నటుడు; విలాస్రావ్ దేశ్ముఖ్ కుమారుడు.
- శివాజీరావ్ దేశ్ముఖ్, మహారాష్ట్ర లెజిస్లేటివ్ కౌన్సిల్ మాజీ చైర్మన్
- ధీరజ్ దేశ్ముఖ్ (జననం 1980), మరాఠ్వాడ ప్రాంతానికి చెందిన భారతీయ రాజకీయ నాయకుడు మహారాష్ట్ర శాసనసభ సభ్యుడు
- అనిల్ దేశ్ముఖ్, ఎన్‌సిపి నుండి మహారాష్ట్ర హోంమంత్రి
- మహారాష్ట్ర మాజీ కేబినెట్ మంత్రి సుభాష్ సురేష్‌చంద్ర దేశ్ముఖ్
- సంధ్య శాంతారామ్ (నీ విజయ దేశ్ముఖ్ ), నటి
- రంజన దేశ్ ముఖ్, మరాఠీ నటి
మూలాలు
[మార్చు]బయటి లంకెలు
[మార్చు]- Dora and Gadi: Manifestation of Landlord Domination in Telangana, I. Thirumali, Economic and Political Weekly, Vol. 27, No. 9 (Feb. 29, 1992), pp. 477–482
- Telangana Movement Revisited, K. Balagopal, Economic and Political Weekly, Vol. 18, No. 18 (Apr. 30, 1983), pp. 709–712
- The Imperial Crisis in the Deccan, J. F. Richards, The Journal of Asian Studies, Vol. 35, No. 2 (Feb., 1976), pp. 237–256
- The Telangana Armed Struggle, Barry Pavier, Economic and Political Weekly, Vol. 9, No. 32/34, Special Number (Aug., 1974), pp. 1413+1417-1420
- Anatomy of Rebellion, Claude Emerson Welch, SUNY Press, 1980 ISBN 0-87395-441-6, ISBN 978-0-87395-441-9
- Report of Land Tenures of the Dekkan, by Major W. H. Skyes, Statistical Reporter to the Government of Bombay, Chapter VII pg9, Parliamentary Papers, Great Britain Parliament, House of Commons, HMSO 1866
- Indian Village, S. C. Dube, Morris Edward Opler, Routledge, 2003, pp. 45
- The Landed Gentry of the Telangana, Andhra Pradesh, Hugh Gray in Elites in South Asia, eds Edmund Leach and S.N. Mukherjee, Cambridge University Press, 1970
- Telangana People's Struggle and Its Lessons, P. Sundarayya, Foundation Books, 2006