భారత రాజ్యాంగ నూట మూడవ సవరణ
భారత రాజ్యాంగానికి 103వ సవరణ , అధికారికంగా రాజ్యాంగం (103వ సవరణ) చట్టం, 2019 అని పిలుస్తారు, కేంద్ర ప్రభుత్వ ఆధ్వర్యంలో నడిచే విద్యాసంస్థలు, ప్రైవేట్ విద్యాసంస్థల్లో (మైనారిటీ విద్యాసంస్థలు మినహా) ప్రవేశానికి, ఆర్థికంగా వెనుకబడిన వారికి 10% అందిస్తుంది. రిజర్వేషన్‌ను ఈ సవరణ రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నిర్వహించే విద్యాసంస్థలు లేదా రాష్ట్ర ప్రభుత్వ ఉద్యోగాలలో అటువంటి రిజర్వేషన్‌ను తప్పనిసరి చేయలేదు.[1] అయితే, కొన్ని రాష్ట్రాలు ఆర్థికంగా వెనుకబడిన వర్గాలకు 10% రిజర్వేషన్లను అమలు చేయడానికి ఎంచుకున్నాయి.[2]
| సిరీస్‌లో భాగం |
| భారత రాజ్యాంగం |
|---|
| ఉపోద్ఘాతం |
| భాగం |
| షెడ్యూల్స్ |
| అనుబంధాలు |
| సవరణలు |
| సంబంధిత అంశాలు |
|
ప్రస్తుతం, వార్షిక స్థూల కుటుంబ ఆదాయం రూ. 8 లక్షల వరకు ఉన్న వ్యక్తులు కోటాను పొందవచ్చు. 5 ఎకరాల కంటే ఎక్కువ సాగు భూమిని కలిగి ఉన్న కుటుంబాలు, 1,000 చదరపు అడుగుల కంటే ఎక్కువ విస్తీర్ణంలో ఉన్న ఇల్లు, నోటిఫైడ్ మునిసిపల్ ప్రాంతంలో 100-గజాల కంటే ఎక్కువ ప్లాట్లు లేదా నాన్-నోటిఫైడ్ మునిసిపల్ ప్రాంతంలో 200-గజాల కంటే ఎక్కువ ప్లాట్ కలిగి ఉంటారు.[3] రిజర్వేషన్ల ప్రయోజనం పొందలేము ఇప్పటికే షెడ్యూల్డ్ కులాలు, షెడ్యూల్డ్ తెగలు, ఇతర వెనుకబడిన తరగతుల "నాన్ క్రీమీ లేయర్" వంటి రిజర్వేషన్లను కలిగి ఉన్న వర్గాలకు చెందిన వ్యక్తులు కూడా ఈ కోటాకు లోబడి ఉంటారు (8 లక్షల పరిమితిని దాటిన OBCల క్రీమీ లేయర్). కింద రిజర్వేషన్‌కు అర్హులు.[4]
శాసన చరిత్ర
[మార్చు]రాజ్యాంగం (103వ సవరణ) చట్టం, 2019 బిల్లును 8 జనవరి 2019న లోక్‌సభలో రాజ్యాంగ (124వ సవరణ) బిల్లు, 2019గా ప్రవేశపెట్టారు. దీనిని కేంద్ర మంత్రి థావర్ చంద్ గెహ్లాట్ ప్రవేశపెట్టారు. ఈ బిల్లు రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 15, 16లను సవరించాలని కోరింది.[5]
శీతాకాల సమావేశాల చివరి రోజు 2019 జనవరి 9న లోక్‌సభ బిల్లును ఆమోదించింది. బిల్లుకు హాజరైన 326 మంది సభ్యుల నుంచి అఖండమైన మద్దతు లభించగా, అనుకూలంగా 323 ఓట్లు రాగా, వ్యతిరేకంగా 3 ఓట్లు మాత్రమే వచ్చాయి.[6] ప్రధాన మంత్రి నరేంద్ర మోడీ ఈ బిల్లు ఆమోదాన్ని "మన దేశ చరిత్రలో ఒక చారిత్రాత్మక ఘట్టం" అని పేర్కొన్నారు.[7]
ఈ బిల్లును మరుసటి రోజు రాజ్యసభలో ప్రవేశపెట్టారు . విపక్ష సభ్యులు ప్రతిపాదించిన 5 సవరణలను సభ తిరస్కరించింది. ద్రావిడ మున్నేట్ర కజగం (డీఎంకే) ఎంపీ కనిమొళి వామపక్షాల మద్దతుతో బిల్లును పార్లమెంటరీ సెలెక్ట్ కమిటీకి పంపాలని ప్రతిపాదనను సమర్పించారు . తీర్మానానికి అనుకూలంగా 18 మంది, వ్యతిరేకంగా 155 మంది, ఒకరు గైర్హాజరవడంతో తిరస్కరణకు గురైంది. లోక్‌సభ ఆమోదించిన బిల్లుకు రాజ్యసభ 10 జనవరి 2019న అనుకూలంగా 165 ఓట్లు, వ్యతిరేకంగా 7 ఓట్లతో ఆమోదం పొందింది.[8][9]
ఈ బిల్లుకు 2019 జనవరి 12న రాష్ట్రపతి రామ్‌నాథ్ కోవింద్ ఆమోదం లభించింది . 103వ సవరణ 14 జనవరి 2019 నుండి అమల్లోకి వచ్చిన తేదీనే భారత గెజిట్‌లో తెలియజేయబడింది.[10]
రాజ్యాంగ సవాలు
[మార్చు]రాజ్యసభలో బిల్లు ఆమోదం పొందిన కొద్ది గంటల్లోనే యూత్ ఫర్ ఈక్వాలిటీ అనే స్వచ్ఛంద సంస్థ సుప్రీంకోర్టులో బిల్లును సవాలు చేస్తూ ప్రజా ప్రయోజన పిటిషన్‌ను దాఖలు చేసింది. రాజ్యాంగంలోని ప్రాథమిక నిర్మాణాన్ని బిల్లు ఉల్లంఘిస్తోందని, ఆర్థిక అంశాల ప్రాతిపదికన రిజర్వేషన్లను అనుమతించడం లేదని ఎన్జీవోలు వాదించాయి. సుప్రీంకోర్టు గత తీర్పు ప్రకారం అన్ని కోటాలో గరిష్ట రిజర్వేషన్‌ను 50%గా నిర్ణయించిందని కూడా వారు వాదించారు. 103వ సవరణ మొత్తం రిజర్వేషన్ కోటాను 59.5%కి పెంచుతుంది. డిఎంకె 18 జనవరి 2019న సవరణను సవాలు చేస్తూ మద్రాసు హైకోర్టులో పిటిషన్ దాఖలు చేసింది. రిజర్వేషన్ అనేది ఒక వ్యక్తికి చెందిన సంఘం ఆధారంగా ఉండాలి, వారి ఆర్థిక స్థితిని బట్టి కాదని పార్టీ వాదించింది. 8 ఫిబ్రవరి 2019న, ప్రధాన న్యాయమూర్తి రంజన్ గొగోయ్ నేతృత్వంలోని సుప్రీంకోర్టు ధర్మాసనం సవరణపై స్టే ఇవ్వడానికి నిరాకరించింది, అయితే సవరణను సవాలు చేసే పిటిషన్లను విచారించడానికి అంగీకరించింది.
అటార్నీ జనరల్ కె.కె. వేణుగోపాల్ 31 జూలై 2019న సుప్రీంకోర్టు త్రిసభ్య ధర్మాసనం ముందు ప్రభుత్వ వైఖరిని సమర్థించారు, గణాంకాల ప్రకారం, ప్రస్తుత రిజర్వేషన్ పథకాల పరిధిలోకి రాని సమాజంలోని ఆర్థికంగా బలహీన వర్గాలకు ప్రయోజనం చేకూర్చేందుకు 103వ సవరణ అవసరమని వాదించారు. భారతీయ జనాభాలో చాలా పెద్ద భాగం. రాష్ట్ర విధాన నిర్దేశక సూత్రాలలోని ఆర్టికల్ 46 బలహీన వర్గాల జనాభా యొక్క విద్యా, ఆర్థిక ప్రయోజనాలను ప్రత్యేక శ్రద్ధతో ప్రోత్సహించాలని, సామాజిక అన్యాయం నుండి వారిని రక్షించాలని రాష్ట్రాన్ని ఆదేశించిందని వేణుగోపాల్ గుర్తించారు . అటార్నీ జనరల్ కూడా ఇలా అన్నారు, "దేశంలోని ఉన్నత విద్యా వ్యవస్థలో, ప్రైవేట్ అన్ ఎయిడెడ్ సంస్థలు వివిధ కార్యక్రమాలలో 1.34 కోట్ల మందికి పైగా విద్యార్ధులకు విద్యను అందించడంలో ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తున్నాయి. అందువల్ల ఈ సౌకర్యాలను సామాజిక, ఆర్థిక యాక్సెస్ చేయడం అత్యవసరం. ఆర్థికంగా బలహీన వర్గాలు." జస్టిస్ SA బాబ్డే నేతృత్వంలోని ధర్మాసనం కోర్టు తన ఆదేశాలను రిజర్వ్ చేస్తుందని, ఈ అంశాన్ని రాజ్యాంగ ధర్మాసనానికి రిఫర్ చేయాలా వద్దా అని నిర్ణయిస్తుందని ప్రకటించింది. స్టే ఆర్డర్‌ను ఆమోదించడానికి కోర్టు నిరాకరించింది, 103వ సవరణ అమలులో ఉంది. ఆగస్టు 2020లో, ఈ కేసు విచారణ కోసం ఐదుగురు న్యాయమూర్తుల రాజ్యాంగ ధర్మాసనానికి సూచించబడింది.
7 నవంబర్ 2022న, జన్హిత్ అభియాన్ v యూనియన్ ఆఫ్ ఇండియా రిట్ పిటిషన్ (సివిల్)లో 3:2 నిర్ణయం ద్వారా చట్టబద్ధమైన అనుమతిని అందించడానికి 103వ రాజ్యాంగ సవరణ యొక్క చెల్లుబాటును భారత సుప్రీంకోర్టు సమర్థించింది. విద్యాసంస్థలు, ప్రభుత్వ ఉద్యోగాలలో ప్రవేశం కోసం నాన్-రిజర్వ్డ్ తరగతుల నుండి ఆర్థికంగా బలహీన వర్గాలకు 10% రిజర్వేషన్ అమలు చేయబడింది, 50% పరిమితిని పేర్కొంది. కోటాలు తిరుగులేనివి కావు , ఆర్థిక ప్రాతిపదికన నిశ్చయాత్మక చర్యలు కుల-ఆధారిత రిజర్వేషన్లను తొలగించడంలో చాలా దూరం వెళ్తాయి. ఈ రాజ్యాంగ సవరణ కేంద్ర సంస్థల్లో మొత్తం రిజర్వేషన్లను 59.50%కి పెంచింది.
అమలు
[మార్చు]కేంద్ర ప్రభుత్వ కార్యక్రమాలలో EWS రిజర్వేషన్ల అర్హత ప్రమాణాలు దేశవ్యాప్తంగా ఒకే విధంగా ఉన్నప్పటికీ, వివిధ రాష్ట్రాల్లో అమలు చేసే విధానం మారుతూ ఉంటుంది. ఈ రిజర్వేషన్‌ను ఆమోదించిన మొదటి రాష్ట్రం గుజరాత్. ఆంధ్రప్రదేశ్, బీహార్, ఛత్తీస్‌గఢ్, ఢిల్లీ, గోవా, గుజరాత్, హర్యానా, హిమాచల్ ప్రదేశ్, జార్ఖండ్, కర్ణాటక, కేరళ, మధ్యప్రదేశ్, పంజాబ్, రాజస్థాన్, ఉత్తరప్రదేశ్, ఉత్తరాఖండ్, పశ్చిమ బెంగాల్ EWS కోటాను స్వీకరించాయి. తమిళనాడు దానిని స్వీకరించడానికి నిరాకరించింది.
ప్రస్తావనలు
[మార్చు]- ↑ "ET Explains: What is Constitution (One Hundred And Twenty-Fourth Amendment) Bill, 2019?". The Economic Times. 9 January 2019. Retrieved 14 January 2019.
- ↑ "After Gujarat, Telangana set to implement 10% quota for upper castes". The Times of India. 15 January 2019. Retrieved 21 June 2019.
- ↑ "Should 10% quota matter be referred to Constitution Bench? SC to decide on March 28". The Indian Express (in Indian English). 11 March 2019. Retrieved 11 March 2019.
- ↑ Parthasarathy, Suhrith (16 July 2019). "A test of law and justice". The Hindu (in Indian English). Retrieved 13 September 2019.
- ↑ "The Constitution (One Hundred and Twenty Fourth Amendment) Bill, 2019". PRS Legislative (in ఇంగ్లీష్). 8 January 2019. Retrieved 14 January 2019.
- ↑ Varma, Gyan (8 January 2019). "Quota bill passed in Lok Sabha with near unanimous vote". Livemint (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 14 January 2019.
- ↑ "Narendra Modi hails passage of quota bill in Lok Sabha". Livemint (in ఇంగ్లీష్). 9 January 2019. Retrieved 14 January 2019.
- ↑ "Centre's 10% Quota For Economically Weak From General Category Passes Rajya Sabha Test". News18. Retrieved 14 January 2019.
- ↑ "Rajya Sabha approves 10% reservation for poor in general category". Moneycontrol. Retrieved 14 January 2019.
- ↑ "NOTIFICATION" (PDF). egazette.nic.in. Retrieved 16 January 2019.