టి.ఎన్.సదాలక్ష్మి

టి.ఎన్.సదాలక్ష్మి
నియోజకవర్గం	కామారెడ్డి శాసనసభ నియోజకవర్గం ఎల్లారెడ్డి శాసనసభ నియోజకవర్గం
వ్యక్తిగత వివరాలు
జననం	డిసెంబరు 25, 1928 బొల్లారం
మరణం	జూలై 24, 2004
రాజకీయ పార్టీ	తెలుగుదేశం పార్టీ తెలంగాణ కాంగ్రెస్ పార్టీ
జీవిత భాగస్వామి	టీవీ నారాయణ
సంతానం	టీ.ఎన్. వంశా తిలక్
మతం	హిందూ

తక్కెళ్ల ఎన్.సదాలక్ష్మి ప్రముఖ తెలంగాణ ఉద్యమకారిణి, రాజకీయ నాయకురాలు.

బాల్యం, విద్యాభ్యాసం

ఈమె 1928 డిసెంబరు 25 న సికింద్రాబాద్ లోని కంటోన్మెంట్ లో గల పెన్షన్‌పూరాలోని దళిత కుటుంబంలో కొండయ్య, గోపమ్మ దంపతులకు జన్మించారు. వీరిది మాదిగ ఉపకులమైన మెహతర్ కులం. తండ్రి కంటోన్మెంట్ ప్రాంతంలో సఫాయి పని చేసేవాడు. కానీ ఇంటి దగ్గర వైద్యం చేసేవాడు. తల్లి వడ్డీ వ్యాపారం చేసేది. వీరి సామాజిక వర్గంలో అప్పటి కాలంలో సదాలక్ష్మి కుటుంబం ఆర్థికంగా బలంగా ఉన్న కుటుంబంగానే లెక్క. ఆరుగురు పిల్లల తర్వాతి చివరి సంతానం అని తల్లితండ్రులు సదాలక్ష్మిని గారాబంతో పెంచారు. ఆడపిల్ల అన్న వివక్షత చూపలేదు. విద్య ప్రాధాన్యతను గుర్తించిన కుటుంబం కావడంతో సదాలక్ష్మిని ఆడపిల్ల అని చూడకుండా చదివించారు. ఈమె ప్రాథమిక విద్యాభ్యాసం బొల్లారం లోని ప్రైవేటు పాఠశాలలో, సికిందరాబాదు కీస్ హైస్కూల్‌లో జరిగింది. ఆ తరువాత కొన్నాళ్ళు నిజాం కళాశాలలో చదివింది. రజాకార్ల ఆగడాలు ఎక్కువగా ఉన్న ఆ రోజుల్లో ఈవిడ బొడ్లో కత్తి పెట్టుకొని బస్సులో రోజూ అంత దూరం వెళ్ళి చదువుకొనేదట. కో-ఎడ్యుకేషన్ కాలేజ్ అని పెద్దన్న నిజాం కాలేజీ మాన్పిస్తే, కొంతకాలం వ్యవధి తర్వాత తిరిగి విద్యాభ్యాసం కొనసాగిస్తూ, మద్రాసులోని క్వీన్ మేరీస్ మహిళా కళాశాలలో యఫ్.ఏ. కోర్సు చదివారు. పదవ తరగతి చదువుతుండగా తక్కెళ్ల వెంకట నారాయణతో పెండ్లి జరిగింది. 1944 సెప్టెంబరులో, మద్రాసులో వైద్యవిద్య చదివే రోజుల్లో, సికింద్రాబాదులోని జీరా కాంపౌండు వద్ద షెడ్యూల్డ్ కులాల సమాఖ్య ఆధ్వర్యంలో జరిగిన బహిరంగ సభలో బి.ఆర్.అంబేద్కర్ ఇచ్చిన ప్రసంగంతో ప్రభావితురాలై, వైద్యవిద్యను వదిలి క్రియాశీలక రాజకీయాల్లో చేరింది.

రాజకీయ జీవితం

చిన్న వయస్సులోనే ఆర్యసమాజం వైపు ఆకర్షితులైనారు. 1957లో తొలిసారిగా కామారెడ్డి నియోజకవర్గం నుంచి ఎస్.సి. రిజర్వుడు స్థానంలో కాంగ్రెస్ పార్టీ తరఫున శాసనసభకు ఎన్నికయ్యారు. ఆ తర్వాత ఉమ్మడి ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర రెండవ శాసనసభాకాలంలో, 1960 మార్చి 15న, డిప్యూటీ స్పీకరుగా (ఉప శాసనసభాపతి) ఏకగ్రీవంగా ఎన్నికై, 1962 మార్చి 1 వరకు ఆ పదవిని నిర్వహించింది. ఈమె ఉమ్మడి రాష్ట్రంలో తొలి మహిళా ఉపశాసనసభాధ్యక్షురాలు. 1962లో నిజామాబాదు జిల్లా ఎల్లారెడ్డి శాసనసభ నియోజకవర్గం నుంచి రెండవసారి శాసనసభకు ఎన్నికై, నీలం సంజీవరెడ్డి మంత్రివర్గంలో దేవాదాయ మరియు చిన్నమొత్తాల పొదుపుశాఖ సహాయమంత్రిగా 1962, మార్చి 19 నుండి 1964 ఫిబ్రవరి 28 వరకు పనిచేసింది. 1964 ఫిబ్రవరి 29 నుండి 1967, మార్చి 6 వరకు కాసు బ్రహ్మానందరెడ్డి మంత్రివర్గంలో సాంఘీక సంక్షేమశాఖ సహాయమంత్రిగా పనిచేసింది.

1967లో మరోసారి ఎల్లారెడ్డి శాసనసభ నియోజకవర్గం నుంచి పోటీచేసిన పరాజయం పొందారు. 1969లో తెలంగాణ ఉద్యమంలోనూ చురుకుగా పాల్గొన్నారు.ఈ ఉద్యమ సమయంలో ముఖ్య నాయకులంతా జైల్లో ఉంటే, తన బంగారాన్ని అమ్మి, వచ్చిన డబ్బుతో ఉద్యమాన్ని నడిపించిన ధీశాలి ఆమె. తెలంగాణ ప్రజాసమితి అధ్యక్షుడు మర్రి చెన్నారెడ్డి జైలుకు వెళ్ళిన పిదప సదాలక్ష్మి ఆ పార్టీ అధ్యక్ష పదవిలో కొనసాగింది. 1974 నుండి 1980 వరకు ఆంధ్రప్రదేశ్ విధానపరిషత్ సభ్యురాలిగా ఉన్నది. 1982లో తెలుగుదేశం పార్టీ స్థాపనతో ఆ పార్టీలో చేరారు. తెలంగాణ కోసం తెలుగుదేశం పార్టీ నుంచి బయటకు వచ్చి 2000లో తెలంగాణ కాంగ్రెస్ పార్టీని స్థాపించారు. ఆమె బాబూ జగ్జీవన్‌రామ్ వెల్ఫేర్ అసోసియేషన్ వ్యవస్థాపకురాలు. ఆమె జూలై 24, 2004 న మరణించారు.

సదాలక్ష్మి జీవితచరిత్రను "నేనే బలాన్ని" అనే పేరుతో రచయిత్రి గోగు శ్యామల ప్రచురించింది.

వ్యక్తిగత జీవితం

సదాలక్ష్మి, ప్రముఖ షెడ్యూల్డ్ కులాల నాయకుడైన టి.నారాయణను వివాహమాడింది. వీరికి ఒక కొడుకు, ఇద్దరు కుమార్తెలు సంతానం. ఈమె 2004 జూలై 24న కేర్ ఆసుపత్రిలో హృద్రోగ సమస్యకు చికిత్స పొందుతూ మరణించింది. బన్సీలాల్‌పేట శ్మశానవాటికలో ఈమె అంత్యక్రియలు జరిపారు.

ఇతర లింకులు

• హైదరాబాద్ బుక్ ట్రస్టు
• నేనే బలాన్ని – టి.ఎన్. సదాలక్ష్మి వ్యక్తిత్వచిత్రణ (పుస్తకం.కాం నుండి)