కర్ర బొగ్గు

కర్ర బొగ్గు ధహనం వీడియో

బొగ్గు అనేది జంతువుల, మొక్కల పదార్థాల నుండి నీరు, ఇతర అస్థిర భాగాలను తొలగించడం ద్వారా ఉత్పత్తి చేయబడిన తేలికపాటి నల్లని కార్బన్ అవశేషాలు. బొగ్గు సాధారణంగా నెమ్మదిగా పైరోలైసిస్ ద్వారా ఉత్పత్తి అవుతుంది- ఆక్సిజన్ లేనప్పుడు కలప లేదా ఇతర సేంద్రియ పదార్థాలను వేడి చేయడం. ఈ ప్రక్రియను చార్‌కోల్ బర్నింగ్ అంటారు. పూర్తయిన బొగ్గులో ఎక్కువగా కార్బన్ ఉంటుంది.

కలపను కాల్చడంతో పోలిస్తే బొగ్గును కాల్చడం వల్ల కలిగే ప్రయోజనం నీరు, ఇతర అంశీభుతాలు లేకపోవడం. ఇది బొగ్గును అధిక ఉష్ణోగ్రతల వద్ద కాల్చడానికి, చాలా తక్కువ పొగను ఇవ్వడానికి అనుమతిస్తుంది. (సాధారణ కలప గణనీయమైన మొత్తంలో ఆవిరి, సేంద్రీయ బాష్పాలు, మండని కార్బన్ కణాలను విడుదల చేస్తుంది- మసి -దాని పొగలో, పూర్తిగా కాలిపోనప్పుడు).

చరిత్ర

కలప సమృద్ధిగా ఉన్న ప్రదేశాలలో కర్ర బొగ్గు ఉత్పత్తి చేయడం పురాతన కాలం నాటిది. కర్రలను వాటి చివరల మధ్య భాగంలో కలపి శంఖాకార కుప్పగా ఏర్పాటు చేస్తారు. అడుగు భాగంలో గాలి వెళ్ళేందుకు ఖాళీలు వదలబడతాయి. మధ్య భాగంలో ఉన్న కర్ర ఇంధనంగా ఉపయోగపడుతుంది. కుప్ప మొత్తం మట్టి గడ్డలు లేదా తేమతో కూడిన మట్టితో కప్పుతారు. దిగువన మంట ప్రారంభమవుతుంది. మంట క్రమంగా పైకి వ్యాపిస్తుంది. ఈ ప్రయోగ సఫలత దాని దహన రేటుపై ఆధారపడి ఉంటుంది. సాధారణ పరిస్థితులలో కలప ఘనపరిమాణంలో 60% లేదా బరువులో 25% బొగ్గు ఏర్పడుతుంది. చిన్నతరహా పరిశ్రమలలో ఉత్పత్తి పద్ధతులు ఘనపరిమాణం ద్వారా 50% మాత్రమే ఉంటుంది. అయితే భారీ పరిశ్రమలు 17 వ శతాబ్దం నాటికి 90% అధిక దిగుబడిని సాధించాయి. ఈ విధానం సున్నితమైనది. ఇది సాధారణంగా కర్ర బొగ్గు తయారీదారులు మాత్రమే చేస్తారు. వారు తరచుగా ఒంటరిగా చిన్న గుడిసెలలో నివసించేవారు. ఉదాహరణకు జర్మనీలోని హర్జ్ పర్వతాలలో, కర్రబొగ్గు తయారీదారులు కోటెన్ అని పిలువబడే శంఖాకార గుడిసెల్లో నివసించేవారు. అవి నేటికీ ఉన్నాయి.

బొగ్గు భారీ ఉత్పత్తి (దాని ఎత్తులో వందల వేల మందికి, ప్రధానంగా ఆల్పైన్, దాని పొరుగు అడవులలో వందల వేల మందికి ఉపాధి కల్పిస్తుంది.) అటవీ నిర్మూలనకు ప్రధాన కారణం. ముఖ్యంగా మధ్య ఐరోపాలో అటవీ నిర్మూలన జరుగుతుంది. ఇంగ్లాండ్‌లో, అనేక అడవులను కాపిస్‌లుగా (చెట్టు మొదలు వరకు నరకడం) నిర్వహించేవారు, వీటిని కత్తిరించిన తరువాత వాటిని చక్రీయంగా తిరిగి పెంచారు. తద్వారా స్థిరమైన బొగ్గు సరఫరా లభిస్తుంది. సులభంగా పండించిన కలప కొరత శిలాజ ఇంధన సమానమైన వాటికి మారడం వెనుక ఒక ప్రధాన అంశం, ప్రధానంగా పారిశ్రామిక ఉపయోగం కోసం బొగ్గు, లిగ్నైట్‌ను పారిశ్రామికంగా వాడటం.

చెక్కను కార్బోనైజ్ చేసే ఆధునిక ప్రక్రియలో, పోత ఇనుము కొలిమిలో కలపను చిన్న ముక్కలుగా లేదా రంపపు పొట్టు వలె కలప కొరత ఉన్న చోట విస్తృతంగా ఉపయోగిస్తారు. కార్బొనైజేషన్ ప్రక్రియలో విలువైన ఉప ఉత్పత్తులు (వుడ్ స్పిరిట్, పైరోలిగ్నియస్ ఆమ్లం, కోల్‌తార్) ఏర్పడతాయి. కార్బోనైజేషన్ యొక్క ఉష్ణోగ్రత ముఖ్యమైనది; జె. పెర్సీ ప్రకారం, కలప 220 °C (428 °F) వద్ద గోధుమ రంగులోకి మారుతుంది, కొంతకాలం తర్వాత 280 °C (536 °F) వద్ద గాఢమైన గోధుమ-నలుపు, 310 °C (590 °F) ^[1] వద్ద సులువుగా చూర్ణం కాబడుతుంది. 300 °C (572 °F) వద్ద తయారైన బొగ్గు, గోధుమరంగు, మృదువైనది, సులభంగా పొడిగా మారుతుంది. 380 °C (716 °F) వద్ద తేలికగా మండుతుంది; అధిక ఉష్ణోగ్రతల వద్ద 700 °C (1,292 °F) వరకు వేడి చేసేన ఇది కఠినమైన, పెళుసుదనంగా ఉన్న బొగ్గు తయారవుతుంది. ఈ ఉష్ణోగ్రత వద్ద మరి మండదు.

ఫిన్లాండ్, స్కాండినేవియాలో, కోల్‌తార్ ఉత్పత్తిలో ఉప-ఉత్పన్నంగా చార్‌కోల్ పరిగణించబడుతుంది. ఉత్తమమైన తారు, పైన్ నుండి తయారవుతుంది. అందువలన తారు పైరాలసిస్ కోసం పైన్‌వుడ్స్ కొట్టబడతాయి. అవశేష బొగ్గును ప్రగలనం (స్మెల్టింగ్) కోసం బ్లాస్ట్ ఫర్నెసులలో మెటలర్జికల్ కోక్‌కు ప్రత్యామ్నాయంగా ఉపయోగిస్తారు. తారు ఉత్పత్తి వేగంగా స్థానిక అటవీ నిర్మూలనకు దారితీసింది. 19 వ శతాబ్దం చివరివరకు తారు ఉత్పత్తి ముగియడం వలన ప్రభావిత ప్రాంతాలలో వేగంగా తిరిగి అటవీ నిర్మూలనకు దారితీసింది.

నేల బొగ్గు బ్రికెట్ (నేలబొగ్గుగుండను అణచిపెట్టుట చేత ఏర్పడిన దిమ్మ) ను మొట్టమొదట 1897 లో పెన్సిల్వేనియాకు చెందిన ఎల్స్‌వర్త్ బి. ఎ. జ్వోయర్ కనుగొని, దానిపై పేటెంట్ పొందాడు ^[2] దీనిని జ్వోయర్ ఇంధన సంస్థ ఉత్పత్తి చేసింది. ఈ ప్రక్రియను హెన్రీ ఫోర్డ్ మరింత ప్రాచుర్యంలోకి తీసుకువచ్చాడు. అతను ఆటోమొబైల్ ఫాబ్రికేషన్ నుండి కలప, రంపపు పొట్టు ఉప ఉత్పత్తులను ముడిపదార్థంగా ఉపయోగించాడు. ఫోర్డ్ చార్‌కోల్ కింగ్స్‌ఫోర్డ్ కంపెనీగా అవతరించింది.

ఉత్పత్తి పద్ధతులు

చార్‌కోల్ వివిధ పద్ధతుల ద్వారా తయారు చేశారు. బ్రిటన్‌లో సాంప్రదాయ పద్ధతి కుప్పగా పొగపెట్టికాల్చే పద్ధతిని ఉపయోగించారు.^[3] ఇది తప్పనిసరిగా చెక్క దుంగల కుప్ప (ఉదా. పక్వము చేయబడ్డ ఓక్) చిమ్నీకి పైన ఒక వృత్తాకారంలో వాలుగా అమరుస్తారు. చిమ్నీలో 4 చెక్క కొయ్యలు కొన్ని తాడుతో కటబడి ఉంటాయి. దుంగలు పూర్తిగా మట్టి, గడ్డితో కప్పబడి ఉంటాయి. చిమ్నీలోకి కొంత మండే ఇంధనాన్ని ప్రవేశపెట్టడం ద్వారా ఇది వెలిగించాలి; దుంగలు చాలా నెమ్మదిగా కాలిపోతాయి. 5 రోజుల మండే వ్యవధిలో బొగ్గుగా మారుతాయి. మట్టితో కప్పబడటం దెబ్బతిన్నట్లయితే లేదా మంటతో పగులబడితే, అదనపు మట్టిని పగుళ్లపై ఉంచుతారు. మండటం పూర్తయిన తర్వాత, గాలి ప్రవేశించకుండా నిరోధించడానికి చిమ్నీ మూసివేయబడుతుంది. ఈ ఉత్పాదక పద్ధతి నిజమైన కళ. చెక్క పదార్థంలో కొంత భాగాన్ని దహనం చేయడం ద్వారా, కార్బొనేషన్ ప్రక్రియలో కలప భాగాలకు దాని బదిలీ ద్వారా, తగినంత ఉష్ణాన్ని ఉత్పత్తిని నిర్వహించడం జరుగుతుంది. ఈ ఉత్పత్తి పద్ధతి యొక్క బలమైన ప్రతికూలత ఏమిటంటే, మానవ ఆరోగ్యానికి, పర్యావరణానికి హానికరమైన ఉద్గారాలు (మండని మీథేన్ ఉద్గారాలు) వెలువడటం.^[4] కలప పదార్థం యొక్క పాక్షిక దహన ఫలితంగా, సాంప్రదాయ పద్ధతి యొక్క సామర్థ్యం తక్కువగా ఉంటుంది.

ఆధునిక పద్ధతులు రిటార్టింగ్ టెక్నాలజీని ఉపయోగిస్తాయి, దీనిలో కార్బొనైజేషన్ సమయంలో విడుదలయ్యే వాయువు దహన ప్రక్రియ నుండి వేడిని తిరిగి పొందవచ్చు, అది పూర్తిగా అందించబడుతుంది.^[5] రిటార్టింగ్ దిగుబడి బట్టీలో కంటే చాలా ఎక్కువ, 35% - 40%కి చేరుకోవచ్చు.

ఉత్పత్తి చేసిన చార్‌కోల్ లక్షణాలు కాల్చబడిన పదార్థంపై ఆధారపడి ఉంటాయి. ఇక్కడ కాల్చబడిన ఉష్ణోగ్రత చాలా ముఖ్యమైనది. బొగ్గులో వివిధ రకాల వాయువులైన హైడ్రోజన్, ఆక్సిజన్ అలాగే బూడిద, ఇతర మలినాలు ఉంటాయి. ఇవి నిర్మాణంతో కలిసి దాని లక్షణాలను నిర్ణయిస్తాయి. గన్‌పౌడర్‌ల కోసం చార్‌కోల్ సంఘటనము ఇంపిరికల్ ఫార్ములా C₇H₄O గా వివరించబడింది. అధిక స్వచ్ఛత గల బొగ్గును పొందటానికి, మూల పదార్థం అస్థిర సమ్మేళనాలు లేకుండా ఉండాలి.

కర్ర బొగ్గును ఉత్పత్తులుగా కలప విధ్వంసక స్వేదనం ద్వారా అవశేషంగా పొందవచ్చు:

ద్రవ ఉత్పత్తులు - పైరోలిగ్నియస్ ఆమ్లం, కోల్‌తార్
వాయు ఉత్పత్తులు - చెక్క వాయువు
అవశేష ఉత్పత్తి - కర్ర బొగ్గు

రకాలు

*ఒగాటాన్*, సాడస్ట్ నుండి తయారైన బొగ్గు బ్రికెట్స్

ఒగటేన్ మండటం

సాధారణ బొగ్గును పీట్, బొగ్గు, కలప, కొబ్బరి చిప్ప లేదా పెట్రోలియం నుండి తయారు చేస్తారు.
చక్కెర బొగ్గు చక్కెర కార్బోనైజేషన్ నుండి పొందబడుతుంది. ఇది ముఖ్యంగా స్వచ్ఛమైనది. ఏదైనా ఖనిజ పదార్థాన్ని తొలగించడానికి ఆమ్లాలతో ఉడకబెట్టడం ద్వారా ఇది శుద్ధి చేయబడుతుంది. తరువాత హైడ్రోజన్ యొక్క చివరి జాడలను తొలగించడానికి క్లోరిన్ ప్రవాహంలో ఎక్కువసేపు కాల్చబడుతుంది. సింథటిక్ వజ్రాలను సృష్టించే ప్రారంభ ప్రయత్నంలో హెన్రీ మొయిసాన్ దీనిని ఉపయోగించారు.
సక్రియ బొగ్గు సాధారణ బొగ్గు మాదిరిగానే ఉంటుంది. కాని ముఖ్యంగా వైద్య ఉపయోగం కోసం తయారు చేస్తారు. సక్రియం చేసిన బొగ్గును ఉత్పత్తి చేయడానికి, సాధారణ బొగ్గు సుమారు 900 °C (1,650 °F) వరకు వేడి చేయబడుతుంది. వాయువు సమక్షంలో (సాధారణంగా ఆవిరి), బొగ్గు అనేక అంతర్గత ఖాళీలను లేదా "రంధ్రాలను" అభివృద్ధి చేస్తుంది. ఇది రసాయనాలను చిక్కుకోవడానికి సక్రియం చేసిన బొగ్గుకు సహాయపడుతుంది. ఈ ప్రక్రియలో బొగ్గు ఉపరితలంపై ఉన్న మలినాలను కూడా తొలగిస్తారు. దీని శోషణ సామర్థ్యాన్ని బాగా పెంచుతుంది.
గడ్డ బొగ్గు అనేది హార్డ్ ఉడ్ పదార్థంతో నేరుగా తయారైన సాంప్రదాయ బొగ్గు. ఇది సాధారణంగా బ్రికెట్ల కంటే చాలా తక్కువ బూడిదను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.
జపనీస్ బొగ్గు చార్‌కోల్ తయారీ సమయంలో పైరోలిగ్నియస్ ఆమ్లాన్ని తొలగిస్తుంది; అందువల్ల ఇది కాలిపోయినప్పుడు వాసన లేదా పొగను ఉత్పత్తి చేయదు. జపాన్ యొక్క సాంప్రదాయ బొగ్గును రెండు రకాలుగా వర్గీకరించారు:
- తెలుపు చార్‌కోల్ ( బిన్చాటన్ ) చాలా కఠినంగా ఉండి కొట్టినప్పుడు లోహ ధ్వనిని ఉత్పత్తి చేస్తుంది.
- నలుపు చార్‌కోల్
- ఒగాటాన్ అనేది గట్టిపడిన రంపపు పొట్టు నుండి తయారైన ఇటీవలి రకం.
దిండు ఆకారపు బ్రికెట్లను బొగ్గును సంపీడనం చెందించడం ద్వారా తయారు చేస్తారు. సాధారణంగా రంపపు పొట్టు, ఇతర కలప ఉప-ఉత్పత్తులను ఇతర సంకలితాలతో బంధకాలు ఉపయోగించి తయారు చేస్తారు. వీటిని కలిపి ఉంచడానికి ఉపయోగించే బంధకం సాధారణంగా పిండి పదార్థం. బ్రికెట్స్‌లో బ్రౌన్ బొగ్గు (హీట్ సోర్స్), మినరల్ కార్బన్ (హీట్ సోర్స్), బోరాక్స్, సోడియం నైట్రేట్ (జ్వలన సహాయం), సున్నపురాయి (బూడిద-తెల్లబరిచే కారకం ), ముడి రంపపు పొట్టు (జ్వలన సహాయం), ఇతర సంకలనాలు కూడా ఉండవచ్చు.
సాడస్ట్ బ్రికెట్ చార్‌కోల్ ను బంధకాలు లేదా సంకలనాలితాలు లేకుండా రంపపు పొట్టును సంపీడనం చెందించడం ద్వారా తయారు చేస్తారు. ఇది తైవాన్, కొరియా, గ్రీస్, మధ్యప్రాచ్యాలలో ఇష్టపడే బొగ్గు. ఇది షట్కోణ మధ్యచ్ఛేదంతో మధ్యలో గుండ్రని రంధ్రం కలిగి ఉంటుంది. ఇది ప్రధానంగా బార్బెక్యూ (కోయకుండా వున్నది వున్నట్టే కాల్చిన పంది) కోసం ఉపయోగించబడుతుంది. ఎందుకంటే ఇది వాసన, పొగ, కొద్దిగా బూడిద, అధిక వేడిని ఉత్పత్తి చేసి, ఎక్కువ గంటల కాలం మండేది. (4 గంటలకు మించి).
ముడి గ్రౌండ్ కలప లేదా కార్బోనైజ్డ్ కలపను బంధకం ఉపయోగించకుండా దుంగలుగా తీయడం ద్వారా ఎక్స్‌ట్రూడెడ్ బొగ్గును తయారు చేస్తారు. వెలికితీసే ప్రక్రియ వేడి, పీడనం బొగ్గును కలిపి ఉంచుతుంది. ముడి కలప పదార్థం నుండి వెలికితీసినట్లయితే, వెలికితీసిన దుంగలు తరువాత కార్బొనైజ్ చేయబడతాయి.

ఉపయోగాలు

కళ, ఔషథం సహా పెద్ద శ్రేణి ప్రయోజనాల కోసం బొగ్గును పూర్వ కాలం నుండి ఉపయోగిస్తున్నారు. అయితే ఇప్పటివరకు దాని అతి ముఖ్యమైన ఉపయోగం లోహ సంగ్రహణ శాస్త్రంలో ఇంధనంగా ఉంది. చార్‌కోల్ అనేది ఒక కమ్మరి కొలిమి, ఇతర అనువర్తనాల సాంప్రదాయ ఇంధనం. ఇక్కడ తీవ్రమైన వేడి అవసరం. బొగ్గును నల్లటి వర్ణద్రవ్యం మూలంగా చారిత్రాత్మకంగా ఉపయోగించారు. చార్‌కోల్ రూపం ప్రారంభ రసాయన శాస్త్రవేత్తలకు ముఖ్యమైనది. ఇది బ్లాక్ పౌడర్ వంటి మిశ్రమాల తయారీ ఫార్ములాల ఘటకాల కోసం ఉపయోగపడుతుంది. అధిక ఉపరితల వైశాల్యం కారణంగా బొగ్గును వడపోతగా, ఉత్ప్రేరకంగా లేదా అధిశోషకం ఉపయోగించవచ్చు.

లొహ శాస్త్ర ఇంధనం

చార్‌కోల్ 1,100 °C (2,010 °F) కంటే ఎక్కువ ఉష్ణోగ్రత వద్ద మండుతుంది.^[6] పోల్చి చూస్తే ఇనుము ద్రవీభవన స్థానం సుమారు 1,200–1,550 °C (2,190–2,820 °F) ఉంటుంది.

దాని సచ్ఛిద్రత కారణంగా, ఇది గాలి ప్రవాహానికి సున్నితంగా ఉంటుంది. ఉత్పత్తి అయ్యే ఉష్ణం మంటకు అందే గాలి ప్రవాహాన్ని నియంత్రించడం ద్వారా నియంత్రించవచ్చు. ఈ కారణంగా, బొగ్గు ఇప్పటికీ కమ్మరిచే విస్తృతంగా ఉపయోగించబడుతోంది. రోమన్ కాలం నుండి ఇనుము ఉత్పత్తికి బొగ్గును ఉపయోగిస్తున్నారు. ఆధునిక కాలంలో ఉక్కు తయారీకి అవసరమైన కర్బనాన్ని కూడా అందిస్తుంది. చార్‌కోల్‌ బ్రికెట్స్ సుమారు 1,260 °C (2,300 °F) వద్ద వేగంగా అందించే గాలి కొలిమిలో మండిపోతాయి.^[7]

16 వ శతాబ్దంలో, ఇనుము ఉత్పత్తి కారణంగా ఇంగ్లాండు పూర్తిగా చెట్లను కొట్టివేయకుండా నిరోధించడానికి చట్టాలను ఆమోదించాల్సి వచ్చింది. 19 వ శతాబ్దంలో వ్యయం కారణంగా ఉక్కు ఉత్పత్తిలో కోక్‌ స్థానంలో చార్‌కోల్ ను ఉపయోగించారు.

పారిశ్రామిక ఇంధనం

చారిత్రాత్మకంగా, చార్‌కోల్‌ లోహ సంగ్రహణ శాస్త్రంలో ప్రగలనం కోసం గొప్ప పరిమాణంలో ఉపయోగించబడింది. బ్లూమేరీల (ఇనుము ఆక్సైడ్ ను ప్రగలనం చేసే కొలిమి), బ్లాస్ట్ ఫర్నేసులు, పైనరీ ఫోర్జ్ (పెళుసు ఇనుమును డీకార్బనైజేషన్ చేసి చేత ఇనుముగా మార్చే కొలిమి) లలో ఇనుమును ప్రగలనం చేయుటకు చార్‌కోల్‌ ఉపయోగపడుతుంది. పారిశ్రామిక విప్లవంలో భాగంగా 19 వ శతాబ్దంలో దీని స్థానంలో కోక్‌ భర్తీ చేయబడింది.

వంట ఇంధనం

పారిశ్రామిక విప్లవానికి ముందు, బొగ్గును అప్పుడప్పుడు వంట ఇంధనంగా ఉపయోగించారు. ఆధునిక "చార్‌కోల్ బ్రికెట్స్ " బహిరంగ వంట కోసం విస్తృతంగా ఉపయోగించేవారు. ఇవి చార్‌కోల్‌తో తయారు చేయబడతాయి. అయితే బొగ్గును శక్తి వనరుగా, అలాగే యాక్సిలరెంట్లు, బైండర్లు, ఫిల్లర్ కూడా కలిగి ఉండవచ్చు.

క్షయకరణ కారకం

కలప చార్‌కోల్ వంటి కొన్ని రకాల బొగ్గులను వేడిచేసిన లోహ ఆక్సైడ్లను క్షయకరణం చేసి ఆయా లోహాలను తయారు చేసేందుకు ఉపయోగిస్తారు:

ZnO + C Zn + CO
Fe ₂ O ₃ + 3C 2Fe + 3CO

అధికంగా వేడిచేసిన ఆవిరిని హైడ్రోజన్‌ (కార్బన్ మోనాక్సైడ్ ఏర్పడటంతో పాటు) గా క్షయీకరించేందుకు చార్‌కోల్‌ను కూడా ఉపయోగించవచ్చు :

C + H ₂ O (1000 °C) H ₂ + CO ( నీటి వాయువు )

సింథసిస్ గ్యాస్ ఉత్పత్తి, ఆటోమోటివ్ ఇంధనం

కార్బన్ యొక్క అనేక ఇతర వనరుల మాదిరిగా, చార్‌కోల్‌ను వివిధ సింథటిక్ గ్యాస్ సంఘటనాల ఉత్పత్తికి ఉపయోగించవచ్చు. అనగా, వివిధ CO + H ₂ + CO ₂ + N ₂ మిశ్రమాలు. ఈ సింథటిక్ గ్యాస్‌ను సాధారణంగా ఆటోమోటివ్ ప్రొపల్షన్‌తో సహా రసాయన ఫీడ్‌స్టాక్‌గా ఇంధనంగా ఉపయోగిస్తారు.

పెట్రోలియం కొరత ఉన్న కాలంలో, ఆటోమొబైల్స్, బస్సులు కూడా కలప గ్యాస్ (వుడ్‌ గ్యాస్) జనరేటర్‌లో చార్‌కోల్ లేదా కలపను కాల్చడం ద్వారా విడుదలయ్యే కలప వాయువును మండించేందుకు అనుగుణంగా మార్చబడ్డాయి. 1931లో చైనా ఆవిష్కర్త టాంగ్ జోంగ్‌మింగ్ చార్‌కోల్ తో నడిచే వాహనాన్ని అభివృద్ధి చేసాడు. ఈ కార్లు 1950 ల వరకు చైనాలో, రెండవ ప్రపంచ యుద్ధంలో ఆక్రమిత ఫ్రాన్స్‌లో ( గజోజెన్స్ అని పిలుస్తారు) ప్రాచుర్యం పొందాయి.

బాణసంచా చేయువిద్య

బాణసంచా తయారీకి విస్తృతంగా ఉపయోగిస్తున్న గన్‌పౌడర్ ఉత్పత్తికి చార్‌కోల్ ఉపయోగిస్తారు. ఇది సాధారణంగా శ్రేష్టమైన పొడిగా ఉంటుంది. గాలిలో తేలిపోయే అత్యుత్తమ కణ పరిమాణం గలది వాణిజ్యపరంగా శ్రేష్టమైనది. గన్‌పౌడర్ (బ్లాక్ పౌడర్) సంఘటనంలో దీనిని ఉపయోగించినపుడు ఇది తరచుగా ఇతర పదార్ధాలతో బాల్-మిల్లింగ్ చేయబడుతుంది. తద్వారా అవి ఏకరీతిగా కలిసిపోతాయి. గన్‌పౌడర్ తయారుచేయడానికి ఉపయోగించే చార్‌కోల్‌లలో కొన్ని మెరుగ్గా పనిచేస్తాయి. వీటిలో స్ప్రూస్, విల్లో, పాలోనియా, గ్రేప్‌వైన్ వంటివి ఉన్నాయి. చార్‌కోల్ చక్కటి ముదురు నారింజ / బంగారు మెరుపులను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. సాధారణంగా బాణసంచా చేయు విధానంలో వివిధ సంఘటనాలలో బంగారు రంగు మెరుపులను పొందడానికి 10 నుండి 325 వరకు జాల రంధ్రాలు గల పరిమాణంతో చేసిన పొడి ఉపయోగించబడుతుంది.

వెదురు చార్‌కోల్ సౌందర్య ఉపయోగం

బొగ్గు బహుళ సౌందర్య ఉత్పత్తులలో కూడా పొందుపరచబడింది.^[8] సాధారణ వెదురు నుండి చిన్న ముక్కలుగా కట్ చేసి నీటిలో ఉడకబెట్టి, కరిగే సమ్మేళనాలను తొలగించవచ్చు. అధిక ఉష్ణోగ్రత వద్ద ఆవం (పొయ్యి) లో ఎండబెట్టి, కార్బొనైజేషన్ చేయబడిన తరువాత ముడి వెదురు చార్‌కోల్ లభిస్తుంది. సౌందర్య సాధనాలలో చార్‌కొల్ పాత్ర మైక్రోస్కోపిక్-స్కేల్ వద్ద దాని అత్యంత ప్రభావవంతమైన శోషణ లక్షణాలపై ఆధారపడి ఉంటుంది.

కార్బన్ మూలం

రసాయన చర్యలలో చార్‌కోల్‌ను కార్బన్ వనరుగా ఉపయోగించవచ్చు. వేడి చార్‌కోల్‌తో సల్ఫర్ ఆవిరి కలసి జరిగే చర్య ద్వారా కార్బన్ డైసల్ఫైడ్ ఉత్పత్తి దీనికి ఒక ఉదాహరణ. అలాంటప్పుడు అదనపు చర్యకు దారితీసే హైడ్రోజన్, ఆక్సిజన్ అవశేష మొత్తాలను తగ్గించడానికి అధిక ఉష్ణోగ్రత వద్ద కలపను కాల్చాలి.

శుద్దీకరణ, వడపోత

వడపోత చేసే ఫిల్టర్ గా చార్‌కోల్ ఉపయోగపడవచ్చు. వాయువులు, ద్రవాలలో కరిగియున్న లేదా తేలియాడుతున్న ఆర్గానిక్ సమ్మేళనాలను శోషించుకొనేందుకు సక్రియం చేసే చార్‌కోల్ ను ఉపయోగిస్తారు. కొన్ని పారిశ్రామిక విధానాలలో, చెరకు నుండి సుక్రోజ్ (పంచదార) తయారు చేసే విధానంలో జరిగే శుద్ధీకరణలో దానిలోని మలినాలు అవాంఛనీయమైన రంగును కలిగి ఉంటుంది. వీటిని సక్రియం చేసే చార్‌కోల్‌ను ఉపయోగించి తొలగించవచ్చు. గాలిలోని వాయువులలో ఉన్న వివిధ వాసనలు, విష పదార్థాలను పీల్చుకోవడానికి ఇది ఉపయోగపడుతుంది. చార్‌కోల్ ఫిల్టర్లను కొన్ని రకాల గ్యాస్ మాస్క్‌లలో కూడా ఉపయోగిస్తారు. వైద్య రంగంలో ఉత్తేజిత చార్‌కోల్ యొక్క ఉపయోగం ప్రధానంగా విషాలను గ్రహించడం .^[9] సక్రియం చేసిన చార్‌కోల్ ప్రిస్క్రిప్షన్ లేకుండా లభిస్తుంది కాబట్టి ఇది వివిధ రకాల ఆరోగ్య సంబంధిత అనువర్తనాల కోసం ఉపయోగించబడుతుంది. ఉదాహరణకు, జీర్ణవ్యవస్థలో అధిక వాయువు ( అపానవాయువు ) కారణంగా కలిగే అసౌకర్యం, ఇబ్బందిని తగ్గించడానికి ఇది తరచుగా ఉపయోగించబడుతుంది.

జంతువుల చార్‌కోల్ లేదా బోన్‌ బ్లాక్ అనేది ఎముకల పొడి స్వేదనం ద్వారా పొందిన కార్బోనేషియస్ అవశేషం . ఇది కేవలం 10% కార్బన్ మాత్రమే కలిగి ఉంటుంది. మిగిలినవి కాల్షియం, మెగ్నీషియం ఫాస్ఫేట్లు (80%), ఇతర అకర్బన పదార్థాలు మొదట ఎముకలలో ఉంటాయి. ఇది సాధారణంగా జిగురు, జెలటిన్ పరిశ్రమలలో పొందిన అవశేషాల నుండి తయారు చేయబడుతుంది.

కళ

చార్‌కోల్ను కళారంగంలో చిత్రలేఖనం కోసం ఉపయోగిస్తారు. పెయింటింగ్‌లో చిత్తు స్కెచ్‌లు తయారు చేయడానికి, పార్సేమేజ్ చేయడానికి సాధ్యమయ్యే మాధ్యమాలలో ఇది ఒకటి. ఇది సాధారణంగా ఫిక్సేటివ్ అనువర్తనం ద్వారా సంరక్షించబడాలి. కళాకారులు సాధారణంగా చార్‌కోల్‌ను మూడు రూపాల్లో ఉపయోగిస్తారు:

ద్రాక్ష తీగలను కాల్చడం ద్వారా వైన్ చార్‌కోల్ సృష్టించబడుతుంది.
కర్రలను కాల్చడం ద్వారా విల్లో చార్‌కోల్ సృష్టించబడుతుంది.
పొడి చార్‌కోల్ బొగ్గును తరచుగా "టోన్" చేయడానికి లేదా డ్రాయింగ్ ఉపరితలంపై పెద్ద విభాగాలను కవర్ చేయడానికి ఉపయోగిస్తారు.
గమ్ బంధకంతో కలిపిన చార్‌కోల్ పౌడర్‌ను గుండ్రంగా లేదా చదరపు కర్రలుగా కుదించబడుతుంది. దీనిని కంప్రెస్డ్ చార్‌కోల్ అంటారు. ఇది బంధకం మొత్తం కర్ర యొక్క కాఠిన్యాన్ని నిర్ణయిస్తుంది.^[10] కంప్రెస్డ్ చార్‌కోల్‌ను బొగ్గు పెన్సిల్స్‌లో ఉపయోగిస్తారు.

ఉద్యానశాస్త్రం

చార్‌కొల్ ఒక అదనపు ఉపయోగం ఉద్యాన శాస్త్రంలో ఇటీవల కనుగొనబడింది. అమెరికన్ తోటమాలులు కొద్దికాలంగా చార్‌కోల్‌ను ఉపయోగిస్తున్నప్పటికీ, అమెజాన్‌లోని టెర్రా ప్రిటా నేలలపై చేసిన పరిశోధనలో, కొలంబియన్ పూర్వపు స్థానికులు బయోచార్‌ను విస్తృతంగా ఉపయోగించడాన్ని కనుగొన్నారు. ఈ సాంకేతికత నేలలను మెరుగుపరచడానికి ఉపయోగిస్తున్నారు.^[11]

పశుసంరక్షణ

బొగ్గును ఆహారంతో కలిపుతారు. దీనిని కోళ్ళ పరిశ్రమలో చెత్తలో కలిపి లేదా ఎరువు తయారీలో ఉపయోగిస్తారు. ఈ పద్ధతిలో చార్‌కోల్‌ను ఉపయోగించడం ద్వారా పౌల్ట్రీ ప్రయోజనాలు కలుగుతాయి.^[12]^[13]

అఫ్లాటాక్సిన్లతో కలుషితమైన తక్కువ నాణ్యత గల దాణాను పశువులు తట్టుకోడానికి సక్రియం చేసిన చార్‌కోల్‌ను నిర్లక్ష్యంగా ఉపయోగించవచ్చనే ఆందోళన ఫలితంగా అమెరికన్ ఫీడ్ కంట్రోల్ అధికారుల సంఘం 2012 లో వాణిజ్య పశువుల దాణాల వాడకాన్ని నిషేధించింది.^[14]

ఔషధం

చార్‌కోల్ బిస్కెట్ల రూపంలో గ్యాస్ట్రిక్ సమస్యలకు ఆహార పదార్ధంగా గతంలో చార్‌కోల్‌ను వినియోగించేవారు. ఇప్పుడు దీనిని జీర్ణ ప్రభావాల కోసం టాబ్లెట్, క్యాప్సూల్ లేదా పౌడర్ రూపంలో తీసుకోవచ్చు.^[15] దాని ప్రభావానికి సంబంధించిన పరిశోధన వివాదాస్పదమైంది.^[16] శ్లేష్మ రవాణా సమయాన్ని కొలవడానికి ఇటాలియన్ వైద్యుడు పసాలి సాచరిన్‌తో కలిపి వాడకాన్ని ప్రవేశపెట్టాడు.^[17]

ఆఫ్రికాలోని రెడ్ కోలోబస్ కోతులు తమ రోగాల నివారణకు, స్వీయ మందుల ప్రయోజనాల కోసం చార్‌కోల్ తినడం గమనించబడింది. అవి ఆహారంగా తీసుకుంటున్న ఆకుల ఆహారంలో అధిక స్థాయిలో సైనైడ్ ఉంటుంది. ఇది వాటి అజీర్ణానికి దారితీస్తుంది. అందువల్ల అవి చార్‌కోల్‌ను తినడం నేర్చుకున్నాయి. ఇది సైనైడ్‌ను శోషించుకొని, వాటి అజీర్ణాన్ని తగ్గిస్తుంది. వాటి ఆహార అలవాట్లలో చార్‌కోల్ వడకం గురించిన ఈ జ్ఞానం తల్లి నుండి శిశువుకు వ్యాపిస్తుంది.^[18]

చార్‌కోల్ టూత్‌పేస్ట్ తయారీ సూత్రాలలో కూడా చేర్చబడింది; అయినప్పటికీ, దాని భద్రత, ప్రభావాన్ని నిర్ణయించడానికి ఎటువంటి ఆధారాలు లేవు.^[19]

పర్యావరణ అనుమానాలు

చార్‌కోల్‌ను ప్రగలనం చేసే ఇంధనంగా ఉపయోగించడం దక్షిణ అమెరికాలో పునరుజ్జీవనాన్ని ఎదుర్కొంటోంది. ఫలితంగా తీవ్రమైన పర్యావరణ, సామాజిక, వైద్య సమస్యలు వస్తున్నాయి.^[20]^[21] ఉప పారిశ్రామిక స్థాయిలో చార్‌కోల్ ఉత్పత్తి అటవీ నిర్మూలనకు ఒక కారణం. బొగ్గు ఉత్పత్తి ఇప్పుడు సాధారణంగా చట్టవిరుద్ధం. దాదాపు ఎల్లప్పుడూ క్రమబద్ధీకరించబడని బ్రెజిల్‌లో బొగ్గు ఉత్పత్తి పెళుసు ఇనుము తయారీకి పెద్ద అక్రమ పరిశ్రమ ఉంది.^[22]

డెమొక్రాటిక్ రిపబ్లిక్ ఆఫ్ కాంగో లోని విరుంగా నేషనల్ పార్క్ వంటి ప్రాంతాలలో భారీ అటవీ విధ్వంసం నమోదు చేయబడింది. ఇక్కడ పర్వత గొరిల్లాల మనుగడకు ఇది ప్రాథమిక ముప్పుగా పరిగణించబడుతుంది.^[23] జాంబియాలో ఇలాంటి బెదిరింపులు కనిపిస్తాయి.^[24] మాలావిలో, అక్రమ బొగ్గు వాణిజ్యంలో 92,800 మంది కార్మికులు సంబంధం కలిగి ఉన్నారు. దేశ జనాభాలో 90 శాతం మందికి ఉష్ణం, వంట ఇంధనం యొక్క ప్రధాన వనరుగా ఉంది.^[25] డంకన్ మాక్ క్వీన్, ప్రిన్సిపల్ రీసెర్చర్-ఫారెస్ట్ టీం, ఇంటర్నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఫర్ ఎన్విరాన్మెంట్ అండ్ డెవలప్మెంట్ (IIED) వంటి కొంతమంది నిపుణులు అక్రమ బొగ్గు ఉత్పత్తి అటవీ నిర్మూలనకు కారణమవుతుందని వాదిస్తున్నారు. స్థిరమైన ఉపయోగానికి అవసరమయ్యే నియంత్రిత బొగ్గు పరిశ్రమకు అడవులను తిరిగి నాటడం అవసరం.

జనాదరణ పొందిన సంస్కృతిలో

లే క్వాట్రో వోల్టే (2010) చిత్రం చివరి విభాగం బొగ్గును తయారుచేసే సాంప్రదాయ పద్ధతి గూర్చి వివరింపబడింది.

మూలాలు

↑ Chisolm, Hugh (1910). Encyclopædia Britannica, Eleventh Edition, Volume V. New York.{{cite book}}: CS1 maint: location missing publisher (link)
↑ "Barbeque – History of Barbecue". Inventors.about.com. 2010-06-15. Retrieved 2011-12-28.^{[permanent dead link]}
↑ "Geoarch". Geoarch. 1999-05-31. Archived from the original on 2004-03-15. Retrieved 2012-05-20.
↑ "Roland.V. Siemons, Loek Baaijens, An Innovative Carbonisation Retort: Technology and Environmental Impact, TERMOTEHNIKA, 2012, XXXVIII, 2, 131‡138 131" (PDF).
↑ "Kilning vs. Retorting: the cause of emissions of unburnt gases".
↑ Gabriella Munoz (2018-04-26). "How Hot Is a Bonfire?". Sciencing. Retrieved 2019-11-13.
↑ Cheng, Zhilong; Yang, Jian; Zhou, Lang; Liu, Yan; Wang, Qiuwang (2016-01-01). "Characteristics of charcoal combustion and its effects on iron-ore sintering performance". Applied Energy (in ఇంగ్లీష్). 161: 364–374. doi:10.1016/j.apenergy.2015.09.095. ISSN 0306-2619.
↑ Ahmad, N; Isa, S.S.M.; Ramli, M.M.; Hambali, N.A.M.A.; Kasjoo, S.R.; Isa, M.M.; Nor, N.I.M.; Khalid, N. (2016). "Adsorption properties and potential applications of bamboo charcoal: A Review" (PDF). MATEC Web of Conferences. 78: 1–7. Archived from the original (PDF) on 2018-07-24. Retrieved 2020-04-01 – via edp sciences.
↑ Dawson, Andrew (1997). "Activated charcoal: a spoonful of sugar". Australian Prescriber. 20: 14–16. doi:10.18773/austprescr.1997.008.
↑ "charcoal: powdered, compressed, willow and vine". Muse Art and Design. Muse Art and Design. 7 September 2011. Archived from the original on 31 ఆగస్టు 2012. Retrieved 27 May 2012.
↑ Johannes Lehmann, ed. (2009). Biochar for Environmental Management: Science and Technology. Stephen Joseph. Earthscan. ISBN 978-1-84407-658-1. Archived from the original on 11 డిసెంబరు 2017. Retrieved 30 Dec 2013.
↑ Yarrow, David (March 2015). "Biochar: Helping Everything from Soil Fertility to Odor Reduction". Acres U.S.A. Archived from the original on 2019-06-09. Retrieved 2020-04-01. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help)
↑ Schupska, Stephanie (2011-03-10). "Charcoal supplemented diet reduces ammonia in chickens' litter". CAES News. Archived from the original on 2020-07-30. Retrieved 2020-04-01.
↑ Damerow, Gail (2015). The Chicken Health Handbook, 2nd Edition: A Complete Guide to Maximizing Flock Health and Dealing with Disease. p. 391. ISBN 978-1612120133.
↑ Stearn, Margaret (2007). Warts and all: straight talking advice on life's embarrassing problems. London: Murdoch Books. p. 333. ISBN 978-1-921259-84-5. Retrieved 2009-05-03.
↑ Am J Gastroenterology 2005 Feb 100(2)397–400 and 1999 Jan 94(1) 208-12
↑ Passali, Desiderio (1984). "Experiences in the determination of nasal mucociliary transport time". Acta Otolaryngol. 97 (3–4): 319–23. doi:10.3109/00016488409130995. PMID 6539042.
↑ "Clever Monkeys: Monkeys and Medicinal Plants". PBS. Retrieved 2012-05-20.
↑ Brooks, John K.; Bashirelahi, Nasir; Reynolds, Mark A. (2017-06-07). "Charcoal and charcoal-based dentifrices: A literature review". Journal of the American Dental Association. 148 (9): 661–670. doi:10.1016/j.adaj.2017.05.001. ISSN 1943-4723. PMID 28599961.
↑ Michael Smith; David Voreacos (January 21, 2007). "Brazil: Enslaved workers make charcoal used to make basic steel ingredient". Seattle Times. Archived from the original on 16 సెప్టెంబరు 2012. Retrieved 16 September 2012.
↑ M. Kato1; D. M. DeMarini; A. B. Carvalho; M. A. V. Rego; A. V. Andrade1; A. S. V. Bonfim; D. Loomis (2004). "World at work: Charcoal producing industries in northeastern Brazil". Occupational and Environmental Medicine. 62 (2): 128–132. doi:10.1136/oem.2004.015172. PMC 1740946. PMID 15657196. Archived from the original on 22 నవంబరు 2012. Retrieved 16 September 2012.{{cite journal}}: CS1 maint: numeric names: authors list (link)
↑ The documentary film The Charcoal People (2000) shows in detail the deforestation in Brazil, the poverty of the laborers and their families, and the method of constructing and using a clamp for burning the wood.
↑ "Virunga National Park". Gorilla.cd. Retrieved 2012-05-20.
↑ "Living on Earth: Zambia's Vanishing Forests". Loe.org. Retrieved 2011-12-28.
↑ "Is charcoal the key to sustainable energy consumption in Malawi?". Archived from the original on 11 ఆగస్టు 2013. Retrieved 10 August 2013.

బాహ్య లింకులు

- Media related to Charcoal at Wikimedia Commons
- "Charcoal" . ఎన్‌సైక్లోపీడియా బ్రిటానికా (in ఇంగ్లీష్). Vol. 5 (11th ed.). 1911.
- Simple technologies for charcoal making
- "On Charcoal" by Peter J F Harris
- Charcoal Making at Hopewell Furnace National Historic Site in Pennsylvania - U.S. National Park Service (YouTube video)
- Illustrated how-to
- Experiments with varied techniques, illustrated
- "Charcoal - An Environmental Disaster" Archived 2019-08-29 at the Wayback Machine, a 2019 Deutsche Welle television program documenting the charcoal production industry in Africa and Europe and related industries, environmental consequences of the use and production of charcoal, and efforts towards sustainability; narrated in English

[Enc_Brit_856-1] Chisolm, Hugh (1910). Encyclopædia Britannica, Eleventh Edition, Volume V. New York.{{cite book}}: CS1 maint: location missing publisher (link)

[2] "Barbeque – History of Barbecue". Inventors.about.com. 2010-06-15. Retrieved 2011-12-28.^{[permanent dead link]}

[3] "Geoarch". Geoarch. 1999-05-31. Archived from the original on 2004-03-15. Retrieved 2012-05-20.

[4] "Roland.V. Siemons, Loek Baaijens, An Innovative Carbonisation Retort: Technology and Environmental Impact, TERMOTEHNIKA, 2012, XXXVIII, 2, 131‡138 131" (PDF).

[5] "Kilning vs. Retorting: the cause of emissions of unburnt gases".

[6] Gabriella Munoz (2018-04-26). "How Hot Is a Bonfire?". Sciencing. Retrieved 2019-11-13.

[7] Cheng, Zhilong; Yang, Jian; Zhou, Lang; Liu, Yan; Wang, Qiuwang (2016-01-01). "Characteristics of charcoal combustion and its effects on iron-ore sintering performance". Applied Energy (in ఇంగ్లీష్). 161: 364–374. doi:10.1016/j.apenergy.2015.09.095. ISSN 0306-2619.

[:0-8] Ahmad, N; Isa, S.S.M.; Ramli, M.M.; Hambali, N.A.M.A.; Kasjoo, S.R.; Isa, M.M.; Nor, N.I.M.; Khalid, N. (2016). "Adsorption properties and potential applications of bamboo charcoal: A Review" (PDF). MATEC Web of Conferences. 78: 1–7. Archived from the original (PDF) on 2018-07-24. Retrieved 2020-04-01 – via edp sciences.

[9] Dawson, Andrew (1997). "Activated charcoal: a spoonful of sugar". Australian Prescriber. 20: 14–16. doi:10.18773/austprescr.1997.008.

[10] "charcoal: powdered, compressed, willow and vine". Muse Art and Design. Muse Art and Design. 7 September 2011. Archived from the original on 31 ఆగస్టు 2012. Retrieved 27 May 2012.

[11] Johannes Lehmann, ed. (2009). Biochar for Environmental Management: Science and Technology. Stephen Joseph. Earthscan. ISBN 978-1-84407-658-1. Archived from the original on 11 డిసెంబరు 2017. Retrieved 30 Dec 2013.

[12] Yarrow, David (March 2015). "Biochar: Helping Everything from Soil Fertility to Odor Reduction". Acres U.S.A. Archived from the original on 2019-06-09. Retrieved 2020-04-01. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help)

[13] Schupska, Stephanie (2011-03-10). "Charcoal supplemented diet reduces ammonia in chickens' litter". CAES News. Archived from the original on 2020-07-30. Retrieved 2020-04-01.

[14] Damerow, Gail (2015). The Chicken Health Handbook, 2nd Edition: A Complete Guide to Maximizing Flock Health and Dealing with Disease. p. 391. ISBN 978-1612120133.

[stearn2007-15] Stearn, Margaret (2007). Warts and all: straight talking advice on life's embarrassing problems. London: Murdoch Books. p. 333. ISBN 978-1-921259-84-5. Retrieved 2009-05-03.

[16] Am J Gastroenterology 2005 Feb 100(2)397–400 and 1999 Jan 94(1) 208-12

[PubMed.gov-17] Passali, Desiderio (1984). "Experiences in the determination of nasal mucociliary transport time". Acta Otolaryngol. 97 (3–4): 319–23. doi:10.3109/00016488409130995. PMID 6539042.

[18] "Clever Monkeys: Monkeys and Medicinal Plants". PBS. Retrieved 2012-05-20.

[19] Brooks, John K.; Bashirelahi, Nasir; Reynolds, Mark A. (2017-06-07). "Charcoal and charcoal-based dentifrices: A literature review". Journal of the American Dental Association. 148 (9): 661–670. doi:10.1016/j.adaj.2017.05.001. ISSN 1943-4723. PMID 28599961.

[20] Michael Smith; David Voreacos (January 21, 2007). "Brazil: Enslaved workers make charcoal used to make basic steel ingredient". Seattle Times. Archived from the original on 16 సెప్టెంబరు 2012. Retrieved 16 September 2012.

[21] M. Kato1; D. M. DeMarini; A. B. Carvalho; M. A. V. Rego; A. V. Andrade1; A. S. V. Bonfim; D. Loomis (2004). "World at work: Charcoal producing industries in northeastern Brazil". Occupational and Environmental Medicine. 62 (2): 128–132. doi:10.1136/oem.2004.015172. PMC 1740946. PMID 15657196. Archived from the original on 22 నవంబరు 2012. Retrieved 16 September 2012.{{cite journal}}: CS1 maint: numeric names: authors list (link)

[22] The documentary film The Charcoal People (2000) shows in detail the deforestation in Brazil, the poverty of the laborers and their families, and the method of constructing and using a clamp for burning the wood.

[23] "Virunga National Park". Gorilla.cd. Retrieved 2012-05-20.

[24] "Living on Earth: Zambia's Vanishing Forests". Loe.org. Retrieved 2011-12-28.

[Malawi-25] "Is charcoal the key to sustainable energy consumption in Malawi?". Archived from the original on 11 ఆగస్టు 2013. Retrieved 10 August 2013.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

కర్ర బొగ్గు

విషయాలు

చరిత్ర

ఉత్పత్తి పద్ధతులు

రకాలు