జుగాంతర్
జుగాంతర్ లేదా యుగాంతర్ భారత స్వాతంత్ర్యం కోసం బెంగాల్‌లో పనిచేసిన రెండు ప్రధాన రహస్య విప్లవ సంస్థలలో ఒకటి. అనుశీలన్ సమితి లాగానే దీన్ని కూడా సబర్బన్ ఫిట్‌నెస్ క్లబ్ ముసుగులో ప్రారంభించారు. అనేక మంది జుగాంతర్ సభ్యులు అరెస్టై, కొందరు ఉరితీయబడగా, మరి కొందరు అండమాన్‌లోని సెల్యులార్ జైలులో ఆజన్మాంతం జైలు శిక్ష అనుభవించారు. వారిలో చాలామంది సెల్యులార్ జైలులో కమ్యూనిస్ట్ కన్సాలిడేషన్‌లో చేరారు.
ప్రముఖ సభ్యులు[మార్చు]
- అబినాష్ చంద్ర భట్టాచార్య (1882-1962)
- బసంత కుమార్ బిస్వాస్ (1895-1915)
- ఖుదీరామ్ బోస్
- సత్యేంద్రనాథ్ బోసు (1882-1908)
- ప్రఫుల్ల చాకి
- అంబికా చక్రబర్తి (1891-1962)
- అమరేంద్ర ఛటర్జీ (1880-1957)
- తారకనాథ్ దాస్ (1884-1958)
- తారకేశ్వర్ దస్తీదార్
- భూపేంద్ర కుమార్ దత్తా (1894-1979)
- కనైలాల్ దత్తా (1888-1908)
- ఉల్లాస్కర్ దత్తా
- బిపిన్ బిహారీ గంగూలీ (1887-1954)
- శాంతి ఘోష్ (1916-1989)
- సురేంద్ర మోహన్ ఘోష్ అలియాస్ మధు ఘోష్ (1893-1976)
- బారిన్ ఘోష్
- గణేష్ ఘోష్ (జ. 1900)
- అరుణ్ చంద్ర గుహ (జ. 1892)
- బాఘా జతిన్ అలియాస్ జతీంద్ర నాథ్ ముఖర్జీ (1879-1915)
- హరే కృష్ణ కోనార్ (1915–1974)
- భవభూషణ మిత్ర
- సంతోష్ కుమార్ మిత్ర (1901-1931)
- సత్యేంద్ర చంద్ర మిత్ర (1888-1942)
- మోహిత్ మోయిత్రా
- జాదుగోపాల్ ముఖర్జీ (1866-1976)
- సుబోధ్ చంద్ర ముల్లిక్
- సూర్య సేన్
- ప్రీతిలతా వడ్డేదార్ (1911-1932)
ప్రారంభం[మార్చు]
అరబిందో ఘోష్, అతని సోదరుడు బరిన్ ఘోష్, భూపేంద్రనాథ్ దత్తా, రాజా సుబోధ్ మల్లిక్ వంటి నాయకులు 1906 ఏప్రిల్‌లో జుగాంతర్ పార్టీని స్థాపించారు. [1] బరిన్ ఘోష్, బాఘా జతిన్ లు దీనికి ప్రధాన నాయకులు. 21 మంది విప్లవకారులతో పాటు, వారు ఆయుధాలు, పేలుడు పదార్థాలు, బాంబులను సేకరించడం ప్రారంభించారు. జుగాంతర్ ప్రధాన కార్యాలయం కోల్‌కతాలోని 27 కనై ధర్ లేన్‌లో 41 చంపటోలా 1వ లేన్‌లో ఉండేది. [2]
కార్యకలాపాలు[మార్చు]
సమూహంలోని కొంతమంది సీనియర్ సభ్యులను రాజకీయ, సైనిక శిక్షణ కోసం విదేశాలకు పంపారు. మొదటి బ్యాచ్‌లలో సురేంద్ర మోహన్ బోస్, తారక్ నాథ్ దాస్, గురాన్ డిట్ కుమార్ ఉన్నారు, వీరు 1907 నుండి ఉత్తర అమెరికా పశ్చిమ తీరంలో స్థిరపడిన హిందూ, సిక్కు వలసదారులలో చాలా చురుకుగా ఉన్నారు. ఈ యూనిట్లే భవిష్యత్తులో గదర్ పార్టీని స్థాపించాయి. [3] పారిస్‌లో హేమచంద్ర కానుంగో అలియాస్ హేమ్ దాస్, పాండురంగ్ ఎం. బాపట్‌తో కలిసి రష్యన్ అరాచకవాది నికోలస్ సఫ్రాన్స్కీ నుండి పేలుడు పదార్థాలలో శిక్షణ పొందారు. (మూలం: Ker, p397. ) కోల్‌కతాకు తిరిగి వచ్చిన తర్వాత, అతను కలకత్తా శివారు ప్రాంతమైన మానిక్తలాలోని ఒక గార్డెన్ హౌస్‌లో బారిన్ ఘోష్ నిర్వహిస్తున్న అనుశీలన్, బాంబ్ ఫ్యాక్టరీ యొక్క సంయుక్త పాఠశాలలో చేరాడు. ఏది ఏమైనప్పటికీ, ఖుదీరామ్ బోస్, ప్రఫుల్ల చాకి ( 1908 ఏప్రిల్ 30) లుముజఫర్‌పూర్ జిల్లా జడ్జిగా ఉన్న కింగ్స్‌ఫోర్డ్‌పై చేసిన హత్యాయత్నంపై ( 1908 ఏప్రిల్ 30) పోలీసు దర్యాప్తును ప్రారంభించింది. ఇది చాలా మంది విప్లవకారులను అరెస్టు చేయడానికి దారితీసింది. ప్రసిద్ధ అలీపూర్ బాంబు కుట్ర కేసులో ఖైదీలను విచారించారు, ఇందులో అనేక మంది కార్యకర్తలను జీవితాంతం అండమాన్‌లోని సెల్యులార్ జైలుకు బహిష్కరించారు.
1908లో, తదుపరి దశగా, అలీపూర్ బాంబ్ కేసులో పాల్గొన్న విప్లవకారుల అరెస్టు, విచారణతో సంబంధం ఉన్న వ్యక్తులను జుగాంతర్ ఖండించింది. 1909 ఫిబ్రవరి 10 న, నరేన్ గోసైన్ (విప్లవకారుడిగా మారిన అప్రూవర్) హత్యకు సంబంధించి కనై, సత్యేన్‌లపై విచారణ జరిపిన అశుతోష్ బిస్వాస్‌ను, కలకత్తా హైకోర్టు ప్రాంగణంలో చారు బసు కాల్చి చంపాడు. అలీపూర్ కేసును నిర్వహించిన డిప్యూటీ సూపరింటెండెంట్ ఆఫ్ పోలీస్ సంసుల్ ఆలంను, 1910 జనవరి 24 న కలకత్తా హైకోర్టు భవనం మెట్లపై బీరెన్ దత్తా గుప్తా కాల్చి చంపాడు. చారు బసు, బీరెన్ దత్తా గుప్తాలను ఆ తర్వాత ఉరితీశారు. [4]
1910 జనవరి 24న కలకత్తాలో జరిగిన పోలీస్ ఇన్‌స్పెక్టర్ సంసుల్ ఆలం హత్య, ఇతర ఆరోపణలకు సంబంధించి జతీంద్ర నాథ్ ముఖర్జీతో సహా పలువురు అరెస్టయ్యారు. ఆ విధంగా హౌరా-సిబ్పూర్ కుట్ర కేసు మొదలైంది. ఈ కేసులో రాజద్రోహం, క్రౌన్‌పై యుద్ధం చేయడం, భారతీయ సైనికుల విధేయతను దెబ్బతీసినందుకు ఖైదీలను విచారించారు. [5]
జర్మన్ ప్లాట్లు[మార్చు]
జతీంద్ర నాథ్ ముఖర్జీ ఆధ్వర్యంలోని జుగాంతర్ వివిధ రెజిమెంట్లలోని భారతీయ సైనికులతో కలిసి ప్రపంచ యుద్ధ సమయంలో సాయుధ తిరుగుబాటును నిర్వహించేందుకు మంచి ఒప్పందం కుదుర్చుకున్నారని నిక్సన్ నివేదిక ధ్రువీకరిస్తుంది. [6] మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం సమయంలో జుగాంతర్ పార్టీ జర్మనీలో నివసిస్తున్న వీరేంద్రనాథ్ ఛటోపాధ్యాయ అలియాస్ చట్టో, ఇతర విప్లవకారుల ద్వారా జర్మన్ ఆయుధాలు, మందుగుండు సామగ్రి [7] (ముఖ్యంగా 32 బోర్ జర్మన్ ఆటోమేటిక్ పిస్టల్స్) దిగుమతికి ఏర్పాట్లు చేసింది. వారు యునైటెడ్ స్టేట్స్‌లో చురుకుగా ఉన్న భారతీయ విప్లవకారులను, అలాగే కోల్‌కతాలోని జుగాంతర్ నాయకులను సంప్రదించారు. జతీంద్ర నాథ్ ముఖర్జీ వివిధ కంటోన్మెంట్లలోని స్థానిక సైనికుల సహకారంతో అఖిల-భారత తిరుగుబాటును లక్ష్యంగా చేసుకుని ఎగువ భారతదేశానికి బాధ్యత వహించాలని రాష్ బిహారీ బోస్‌కు తెలియజేశారు. చరిత్ర దీనిని హిందూ జర్మన్ కుట్రగా పేర్కొంటుంది. నిధులను సేకరించేందుకు, ఇండో-జర్మన్ కుట్రను అమలు చేయడానికి రంగం సిద్ధం చేయడానికి నిధులను సేకరించేందుకు జూగంతర్ పార్టీ, ట్యాక్సీల దోపిడీ, పడవల దోపిడీ వంటి దోపిడీలను వరసగా చేసింది.
జతీంద్రనాథ్ ముఖర్జీ ప్రత్యక్ష పర్యవేక్షణలో నరేంద్ర భట్టాచార్య నేతృత్వంలోని సాయుధ విప్లవకారుల బృందం 1915 ఫిబ్రవరి 12న కోల్‌కతాలోని గార్డెన్ రీచ్‌లో టాక్సీక్యాబ్ దోపిడీలలో మొదటిది జరిగింది. వివిధ సందర్భాలలో, కలకత్తాలోని వివిధ ప్రాంతాలలో ఇలాంటి దోపిడీలు చేసారు. దోపిడీలు రాజకీయ హత్యలతో కూడుకుని ఉంటాయి. ఇందులో బాధితులు ఎక్కువగా కేసులను పరిశోధించే ఉత్సాహభరితమైన పోలీసు అధికారులు లేదా పోలీసులకు సహాయం చేసేవారు ఉండేవారు.
జర్మన్ కుట్ర వైఫల్యం[మార్చు]
బెర్లిన్ నుండి సూచనలను స్వీకరించిన జతీంద్ర నాథ్ ముఖర్జీ బటావియాలోని జర్మన్ దళాన్ని కలవడానికి నరేన్ భట్టాచార్య (అలియాస్ MN రాయ్), ఫణి చక్రవర్తి (అలియాస్ పైన్) లను ఎంచుకున్నారు. చిట్టగాంగ్ తీరంలోని హతియా, సుందర్‌బన్స్‌లోని రాయమంగల్, ఒరిస్సాలోని బాలాసోర్ వంటి రెండు లేదా మూడు ప్రదేశాలలో జర్మన్ ఆయుధాలను పంపిణీ చేయాలని బెర్లిన్ కమిటీ నిర్ణయించింది. భారత సాయుధ దళంలో తలెత్తే తిరుగుబాటును మద్దతుగా తీసుకుని దేశంలో తిరుగుబాటును ప్రారంభించడానికి గెరిల్లా దళాన్ని ఏర్పాటు చేయాలనేది ప్రణాళిక. స్థానికంగా ఉన్న ద్రోహి కారణంగా మొత్తం కుట్రంతా స్థానికంగా లీకవగా, యునైటెడ్ స్టేట్స్‌లో ఉన్న చెక్ విప్లవకారుల ద్వారా అంతర్జాతీయంగా, లీకైంది. బ్రిటీష్ అధికారులకు సమాచారం అందిన వెంటనే, వారు పోలీసులను అప్రమత్తం చేశారు. ముఖ్యంగా గంగానది డెల్టా ప్రాంతంలో, తూర్పు తీరంలోని నోఖాలీ - చిట్టగాంగ్ వైపు నుండి ఒరిస్సా వరకు అన్ని సముద్ర మార్గాలను మూసివేశారు. ఇండో-జర్మన్ కుట్రలో చురుగ్గా పాల్గొంటున్న అమరేంద్ర ఛటర్జీ, హరికుమార్ చక్రబర్తి నిర్వహిస్తున్న రెండు వ్యాపార సంస్థలు, కలకత్తాలోని శ్రమజీబి సమబయ, హ్యారీ & సన్స్ లలో శోధనలు జరిపారు. బాఘా జతిన్ బాలాసోర్‌లో జర్మన్ ఆయుధాల పంపిణీ కోసం ఎదురుచూస్తున్నాడని పోలీసులు తెలుసుకున్నారు. బాఘా జతిన్, అతని సహచరులు దాక్కున్న ప్రదేశాలను కనుగొనడానికి పోలీసులు వెళ్లారు. తుపాకీ కాల్పుల తర్వాత, కొందరు విప్లవకారులు మరణించగా, కొందరు అరెస్టయ్యారు. ఆ విధంగా జర్మన్ కుట్ర విఫలమైంది.
ఏకీకరణ, వైఫల్యం[మార్చు]
ఈ పెద్ద ఎదురుదెబ్బల తరువాత, వలసవాద శక్తులు వారి విభజించు, పాలించు అనే విధానాన్ని అనుసరిస్తున్న కొత్త పరిస్థితులలో, బెంగాల్‌లోని విప్లవ వర్గాలను ఏకం చేసే ప్రయత్నం జరిగింది. అనుశీలన్ నేత నరేంద్ర మోహన్ సేన్‌కు ప్రతినిధిగా ఉన్న రవీంద్ర మోహన్ సేన్, జుగాంతర్ నాయకుడైన జాదుగోపాల్ ముఖర్జీకి ప్రతినిధిగా ఉన్న భూపేంద్ర కుమార్ దత్తా ల కృషితో ఈ రెండు సంస్థలు దగ్గరయ్యాయి. అయితే, ఈ విలీనం ఆశించిన స్థాయిలో విప్లవ కార్యకలాపాలను పునరుద్ధరించడంలో విఫలమైంది.
మూలాలు[మార్చు]
- ↑ Shah, Mohammad (2012). "Jugantar Party". In Islam, Sirajul; Jamal, Ahmed A. (eds.). Banglapedia: National Encyclopedia of Bangladesh (Second ed.). Asiatic Society of Bangladesh.
- ↑ Mukhopadhyay Haridas & Mukhopadhyay Uma. (1972) Bharater svadhinata andolané 'jugantar' patrikar dan, p15.
- ↑ Political Trouble in India , by James Campbell Ker, pp220-260.
- ↑ Rowlatt Report; Samanta, op. cit.
- ↑ The major charge... during the trial (1910–1911) was "conspiracy to wage war against the King-Emperor" and "tampering with the loyalty of the Indian soldiers" (mainly with the 10th Jats Regiment) (cf: Sedition Committee Report, 1918)
- ↑ Samanta, op. cit. Vol II, p 591
- ↑ Rowlatt Report (§109-110)