సెన్నోసైడు
సెన్నోసైడు అనేది సెన్నాఅనే మొక్క లో కనిపించే ఆంత్రాక్వినోన్ గ్లైకోసైడ్‌లు. సెన్నోసైడును సాధారణంగా భేదిమందుగా ఉపయోగిస్తారు. అలాగే మలబద్ధకంవున్న వారికి సెన్నోసైడు (sennoside) వున్న మందును విరేచన కారిగా ఉపయోగిస్తారు. సెనోసైడ్లు A మరియు B లు ఈ భేదిమందు గుణాలకు కారణం. సెనోసైడ్లు పేగు గోడ యొక్కపలుచని పొరపై పని చేస్తాయి. పేగు గోడలపై ప్రభావం చూపి చికాకు కలిగిస్తాయి, తద్వారా పేగు కండరాల సంకోచాలు పెరుగుతాయి, ఇది బలమైన ప్రేగు కదలికకు దారితీస్తుంది.పలితంగా ప్రేగుల్లోని పదార్థం విసర్జింపబడుతుంది.[1]
సెన్నా మొక్క వివరాలు
[మార్చు]సెన్నా మొక్కను తెలుగులో నేల తంగేడు అని అంటారు. సెన్నా మొక్క ఫాబేసి కుతుంబానికి చెందిన మొక్క. అనగా బఠాని కుటుంబానికి చెందిన మొక్క. మొక్కలో పలు ప్రజాతులు, జాతులు వున్నాయి.[2]మొక్క శాస్త్రీయ పేరు సెన్నా అలెగ్జాండ్రినా. ఈ మొక్క ఒక పొద మరియు 0.5 నుండి 1.5 మీటర్ల ఎత్తుకుపెరుగుతుంది. ఆకులు మృదువైనవి మరియు పిన్నేట్ అమరికలో వుండును, పువ్వులు రేస్‌మోస్ ఇంఫ్లోరేస్సెన్స్‌లలో అమర్చబడిన జైగోమోర్ఫిక్. పూల రేకులు పసుపు రంగు కలిగి ఉండును. మొక్క పండ్లు గోధుమ రంగులో కలిగి నాలుగు సెంటీమీటర్ల వరకు ఉండును.[3] అలాగే కాసియా అంగుస్టిఫోలియా వాహ్ల్(Cassia angustifolia Vahl)అనే మొక్క కూడా సెన్నా ప్రజాతి, పాబేసి కుటుంబానికి చెందిన మొక్క. బహువార్షిక మొక్క. దీన్ని భారతదేశంలో తమిళనాడులో 18 వ శతాబ్దిలో ప్రవేశపెట్టినట్లు తెలుస్తున్నది. ఈ మొక్క ఆదిమ స్థానం దక్షిణ అరేబియా.[4]
మొక్క ఆవాసం
[మార్చు]ఈ మొక్క ప్రధానంగా దక్షిణ అల్జీరియా, ఈజిప్ట్, ఉత్తర ఉష్ణమండల ఆఫ్రికాలో కనిపిస్తుంది. ఇది యెమెన్ మరియు సౌదీ అరేబియాలో కూడా కనిపిస్తుంది. ఇతర స్థానిక ప్రాంతాలు బంగ్లాదేశ్, దక్షిణ దక్షిణ భారతదేశం మరియు నైరుతి జోర్డాన్లలో పెరుగుతుంది. గతంలో, ఈ మొక్కను నైలు నుండి అలెగ్జాండ్రియాకు తీసుకువచ్చారు, అక్కడ నుండి ఐరోపాకు మరింత రవాణా చేయబడింది. ఈ కారణంగా దీనిని అలెగ్జాండ్రియన్ సెన్నా అని కూడా పిలుస్తారు.[3]సౌదీ అరేబియాకు చెందిన సెన్నా (కాసియా అంగుస్టిఫోలియా) ఇప్పుడు పశ్చిమ రాజస్థాన్‌లో విస్తృతంగా సాగు చేయబడుతోంది. ఈ పంట యొక్క ప్రధాన ప్రయోజనం ఏమిటంటే, దీనికి ఎలాంటి ఎరువులు వేయాల్సిన అవసరం లేదు, ఎందుకంటే దీనిని కీటకాలు లేదా ఇతర జంతువులు లేదా పక్షులు తినవు. ఇంకా, ప్లాంట్ పర్యావరణ అనుకూలమైనది, ఎందుకంటే దీనిని పర్యావరణ అనుకూలమైన అభివృద్ధి చెందుతున్న బంజరు భూములుగా మార్చడానికి ఉపయోగించవచ్చు. తరచుగా నీటిపారుదల అవసరం లేదు. కులను యునాని, ఆయుర్వేద మరియు అల్లోపతిక్ ఔషధాలలో భేదిమందుగా విస్తృతంగా ఉపయోగిస్తారు. పశ్చిమ రాజస్థాన్‌లోని నేల మరియు వాతావరణ పరిస్థితులు ఈ పంటకు చాలా అనుకూలంగా ఉంటాయి. జోధ్‌పూర్ జిల్లాలో 120 హెక్టార్లకు పైగా బంజరు భూమిలో దీనిని విజయవంతంగా సాగు చేశారు.[5]
సెన్నోసైడుల లభ్యత
[మార్చు]ఆకులు మరియు కాయలు వాటి భేదిమందు లక్షణాలకు కలిగిన సెన్నోసైడ్లను కలిగి ఉంటాయి.[4]కాయల్లో(సెన్నా అంగుస్టిఫోలియా మొక్క) లో సెనోసైడ్ A మరియు B ల శాతం వరుసగా 1.74 మరియు2.76 % . అలాగే సెన్నా ఆకులలో వాటి శాతం వరుసగా 1.07-1.19 % ఉంది.[6]
సెన్నా ఆకులు, కాయ నుండి సెన్నొసైడులను వేరుచేయుట
[మార్చు]సరైన ద్రావణి/ద్రావకం ను ఉపయోగించి సెన్నోసైడులను ఆకులనుండి,కాయలనుండి సంగ్రహిస్తారు. మొక్క కాలు,ఆకుల్లోని సెన్నోసైడులను మరియు సెన్నొ ఫొలికల్సు ను మొదట చల్లని నీటీని ద్రావకంగా ఉపయోగించి వేరుచేస్తారు. సంగ్రహణ చురుకుగా, వేగంగా జరుగుటకు నీటికి కొద్దిగా క్షారంకలిపి దాని PH ని పెంచెదరు. ముడి సెన్నోసైడులు నీటిలో కి కరగిన తరువాత, నీటి+సెన్నోసైడుల మిశ్రమానికి తగినంత ఆమ్లాన్ని(నీటి క్షార గుణం పొయ్యెవరకు)కలిపి తటస్థికరిస్తారు. ఇప్పుడు తటస్థికరించిన మిశ్రమంకు బుటనోల్ అల్కహాల్ ను కలిపి, అందులో సెన్నోసైడులు, సెన్నోఫొలికలులు కరిగిస్తారు. ఇప్పుడు బుటనోల్ నుండి సెన్నోసైడులను డిస్టిలెసన్/స్వేదన క్రియ ద్వారా వేరుచేసి, వచ్చిన సెన్నొసైడులను శుద్ధి చేస్తారు.[7]
సెన్నోసైడుల బౌతిక ధర్మాలు
[మార్చు]సెన్నోసైడ్ A ఈ దిగువ పట్టికలో చూపించిన భౌతిక దర్మాలు కలిగి వున్నది.[8]
| వరుస సంఖ్య | గుణం | విలువ |
|---|---|---|
| 1 | ద్రవీభవన ఉష్ణోగ్రత | >191°C |
| 2 | మరుగు ఉష్నోగ్రత | 1144.8±65.0°C(అంచనా) |
| 3 | సాంద్రత | 1.743±0.06 g/cmm³(అంచనా) |
| 4 | రంగు,స్థితి | లేత పసుపురంగు,పొడి స్థితి |
సెన్నోసైడ్ B ఈ దిగువ పట్టికలో చూపించినభౌతిక దర్మాలు కలిగి వున్నది.[9]
| వరుస సంఖ్య | గుణం | విలువ |
|---|---|---|
| 1 | ద్రవీభవన ఉష్ణోగ్రత | 209～212℃ |
| 2 | మరుగు ఉష్నోగ్రత | 698.48°C (అందాజుగా9 |
| 3 | సాంద్రత | 1.3066 |
| 4 | వక్రీభవన గుణకం | 1.7630 |
| 5 | నిలవుంచే ఉష్నోగ్రత | 2-8°C |
నెన్నోసైడుల ఉపయోగం
[మార్చు]- సెన్నోసైడ్స్ ను సాధారణంగా భేదిమందుగా ఉపయోగిస్తారు. సెనోసైడ్లు A మరియు B లు ఈ భేదిమందు గుణాలకు కారణం. సెనోసైడ్లు పేగు గోడ యొక్కపలుచని పొరపై పని చేస్తాయి పేగు గోడలపై ప్రభావం చూపి చికాకు కలిగిస్తాయి, తద్వారా పేగు కండరాల సంకోచాలు పెరుగుతాయి, ఇది బలమైన ప్రేగు కదలికకు దారితీస్తుంది.పలితంగా ప్రేగుల్లోని పదార్థం విసర్జింపబడును.[10]
- మలబద్ధకం చికిత్సకు సెన్నోసైడ్లను ఉపయోగిస్తారు. ప్రేగు పరీక్ష/శస్త్రచికిత్సకు ముందు ప్రేగులను శుభ్రం చేయడానికి కూడా వీటిని ఉపయోగించవచ్చు. సెనోసైడ్‌లను ఉద్దీపన భేదిమందులు అంటారు. వారు ప్రేగులలో నీటిని ఉంచడం ద్వారా పని చేస్తారు, ఇది ప్రేగుల కదలికకు కారణమవుతుంది. వైద్యుడు నిర్దేశించని పక్షంలో 7 రోజుల కంటే ఎక్కువ ఈ మందులను తీసుకోకూడదు. ఈ మందులను ఎక్కువగా వాడటం వలన తీవ్రమైన దుష్ప్రభావాలు సంభవించవచ్చు.[11]
- సెనోసైడ్స్ ఔషధం నోటి ద్వారా లేదా రెక్టమ్ లేబుల్ ద్వారా తీసుకోబడుతుంది. ఇది సాధారణంగా పురీషనాళం ద్వారా అందించబడినప్పుడు నిమిషాల్లో మరియు మౌత్‌లేబుల్ ద్వారా ఇచ్చినప్పుడు పన్నెండు గంటలలోపు పని చేయడం ప్రారంభిస్తుంది. ఇది బిసాకోడిల్ లేదా కాస్టర్ ఆయిల్ కంటే బలహీనమైన భేదిమందు. భేదిమందులో ఉండే సెనోసైడ్‌లలో ఒకటైన సెన్నోసైడ్ A, హ్యూమన్ ఇమ్యునో డెఫిషియెన్సీ వైరస్ (HIV) రివర్స్ ట్రాన్స్‌క్రిప్టేజ్ 1 యొక్క రిబోన్యూక్లీస్ H (RNase H) చర్యను నిరోధించడంలో ఇటీవల ప్రభావవంతంగా నిరూపించబడింది.[12] [13]
- మొక్క, సెన్నా పువ్వులు మరియు కాయలు, దాని ఆకులు కాకుండా ప్రక్షాళన లక్షణాలను కలిగి ఉంటాయి. మొక్క కాలేయ ఉద్దీపనగా కూడా ఉపయోగించబడుతుంది మరియు మొక్క యొక్క భాగాలు సాంప్రదాయకంగా రక్తహీనత,, టైఫాయిడ్, కలరా, చర్మ వ్యాధులు, గాయాలు మరియు కాలిన గాయాలను నయం చేయడానికి మరియు మొటిమలను తొలగించడానికి ఉపయోగిస్తారు. మొక్క వాణిజ్యపరంగా విలువైనది. దాని ఆకులను మూలికా టీని తయారు చేయడానికి మరియు బేకరీ ఉత్పత్తులలో ఉపయోగించే యూరోపియన్ దేశాలలో చాలా డిమాండ్ ఉంది. [5]
- భారతీయ సెన్నా యొక్క విలువ-జోడించిన ఉత్పత్తులు సెన్నా ఆకులు, టీ, సెనోసైడ్లు, మాత్రలు మరియు ఇతర మందులు. భారతీయ సెన్నా యొక్క ఉత్పత్తులు వివిధ రకాల హెర్బల్ ఫార్ములేషన్లలో అందుబాటులో ఉన్నాయి, వీటిని సాధారణంగా మాత్రలు, క్యాప్సూల్స్, పౌడర్‌లు, గ్రాన్యూల్స్, లిక్విడ్‌లు, పేస్ట్‌లు మరియు సుపోజిటరీల రూపంలో ఔషధ మోతాదులో ఉపయోగిస్తారు. 40-60 mg కాల్షియం సెనోసైడ్ కలిగిన పూత మరియు అన్‌కోటెడ్ మాత్రలు 7.5-18 mg హైడ్రాక్సీయాంత్రాసిన్ గ్లైకోసైడ్‌ను కలిగి ఉంటాయి. సెన్నా ఆకుపొడిని కాస్కర (రామ్నస్ పుర్షియానా నుండి బెరడు) మరియు బిగోల్ (సైలియం యొక్క విత్తన పొట్టు, ప్లాంటగో అండాకారం) వంటి కొన్ని ఇతర పొడులతో కలిపి ఉపయోగిస్తారు.సెన్నా పేస్ట్ను చర్మ వ్యాధులకు ఉపయోగిస్తారు. గుళికలు మరియు ద్రవాలు మద్యంతో లేదా లేకుండా సిరప్ లేదా ద్రవం రూపంలో అందుబాటులో ఉంటాయి. మార్కెట్‌లో, సెన్నా హెర్బల్ టీలు మరియు చాక్లెట్‌లు కూడా కనిపిస్తాయి (ఆంబ్రోస్ మరియు ఇతరులు, 2016). అల్లం, లవంగాలు, సోంపు, దాల్చినచెక్క మరియు కొత్తిమీర వంటి మూలికల కలయికలో దీనిని ఉపయోగించవచ్చు, అయితే ఇతర సుగంధాలను జోడించడం యాంటీనాసియస్ ప్రభావం కోసం రూపొందించబడింది.[14]
ఇవి కూడాచదవండి
[మార్చు]మూలాలు
[మార్చు]- ↑ "sennosides". pubchem.ncbi.nlm.nih.go. Retrieved 2024-03-02.
- ↑ "senna plant". britannica.com. Retrieved 2024-03-01.
- ↑ 3.0 3.1 "అలెగ్జాండ్రియన్ సెన్నా". naarogyam.com. Archived from the original on 2024-03-01. Retrieved 2024-03-02.
- ↑ 4.0 4.1 "SENNA". eagri.org. Retrieved 2024-03-01.
- ↑ 5.0 5.1 "wonder plant". downtoearth.org.in. Retrieved 2024-03-01.
- ↑ "An HPLC method to determine sennoside A and sennoside B in Sennae fructus and Sennae folium". pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. Retrieved 2024-03-01.
- ↑ "Extraction of sennosides". patents.google.com. Retrieved 2024-03-01.
- ↑ "sennoside A". chemicalbook.com. Retrieved 2024-03-01.
- ↑ "sennpside B". chemicalbook.com. Retrieved 2024-03-02.
- ↑ "sennosides". pubchem.ncbi.nlm.nih.gov. Retrieved 2024-03-02.
- ↑ "sennosides-uses". webmd.com. Retrieved 2024-03-01.
- ↑ Esposito F, Carli I, Del Vecchio C, Xu L, Corona A, Grandi N, Piano D, Maccioni E, Distinto S, Parolin C, Tramontano E: Sennoside A, derived from the traditional chinese medicine plant Rheum L., is a new dual HIV-1 inhibitor effective on HIV-1 replication. Phytomedicine. 2016 Nov 15;23(12):1383-1391. doi: 10.1016/j.phymed.2016.08.001. Epub 2016 Aug 10. (PubMed ID 27765358)
- ↑ "sennosides". go.drugbank.com. Retrieved 2024-03-02.
- ↑ "Indian Senna". sciencedirect.com. Retrieved 2024-03-01.